Dylematy energetyczne regionu nordyckiego

Uwaga gospodarek świata koncentruje się n a sektorze energii - dziedzinie, w której kraje nordyckie dysponują znaczącym potencjałem: niektóre w o d ­ niesieniu do zasobów węglowodorów, wszystkie w zakresie rozwoju technolo­ gicznego, redukcji zużycia energii oraz liberalizacji europejskiego rynku ener­ gii. Ich zdaniem obecna współpraca energetyczna UE nie stanowi podstawy do wypracowania wspólnego stanowiska wobec państw trzecich. Wola polityczna wewnątrz Unii dotycząca stworzenia dodatkowego (pomocniczego) ustawo­ dawstwa, wprowadzającego koordynację narodowych strategii bezpieczeństwa energetycznego, jest ograniczona. W rezultacie nowo uchwaloną dyrektywę dotyczącą bezpieczeństwa zaopatrzenia w gaz i elektryczność cechuje kom pro- misowość, oraz w porów naniu z pierw otną propozycją Komisji, zredukowany został także zakres wspólnej kontroli. Utworzenie wewnętrznego rynku ener­ getycznego m a istotne znaczenie dla zharm onizowania narodowych strategii bezpieczeństwa dostaw. Integracja i działanie w w arunkach konkurencyjności stanowią same w sobie wyzwanie dla regulacji bezpieczeństwa dostaw, które we

82 W ypowiedź szefa rosyjskiego Krajowego Biura Energii FR, S. Oganesłana, cyt. za: „Aftenpo- sten” 26.01.2007. H ydro ubiegało się o koncesję n a działalność poszukiwawczą w Libii w raz z Gazpro- m em , w Iranie H ydro w spółpracuje ze spółką Łukoil. Poza tym G azprom , Statoil i N orsk H ydro p o d ­ pisały w końcu 2006 r. um ow ę dotyczącą w spółpracy w dziedzinie określenia um iejscow ienia złóż na M. Barentsa.

wcześniejszych systemach planowania narodowego nie zajmowało tak ważne­ go miejsca. Jednocześnie, regulacje prawne W spólnoty Europejskiej dotyczą­ ce rynku wewnętrznego wymagają, aby interwencjonizm rynkowy n a płasz­ czyźnie narodowej nie prowadził do wprowadzenia restrykcji lub zachwiania konkurencyjności, w większym stopniu, niż jest to konieczne dla zapewnie­ nia bezpieczeństwa dostaw. Zależność między względami narodowego bezpie­ czeństwa dostaw a interesami wspólnoty, m a istotne znaczenie dla kwestii, ja ­ kie instancje będą ponosiły odpowiedzialność za bezpieczeństwo dostaw i jak będzie to wyglądało w praktyce. Stąd presja w kierunku zharmonizowanego podjęcia wyzwania, jakim jest bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię W spól­ noty przez ważne wspólnotowe fora współpracy.

Równie istotną kwestią, choć nieco bardziej szczegółową, są różnice sta­ nowisk poszczególnych krajów dotyczące skali przyszłego wykorzystywa­ nia energii odnawialnej. Sceptyczne stanowisko wielu krajów członkowskich blokuje (jak n a razie) przyjęcie wiążącego celu 20% udziału energii o d n a­ wialnej w 2020 r. (obecnie w UE konsum pcja energii ze źródeł odnawialnych m a 6% udział). Unijny plan zakłada zwiększenie udziału energii odnawialnej jako najlepszy sposób służący realizacji priorytetu 20% redukcji emisji gazów cieplarnianych. Dania, Niemcy, Szwecja, W ielka Brytania, W łochy i H olan­ dia to kraje opowiadające się za przyjęciem celów wiążących co do udziału energii odnawialnej. Francja i kilka państw członkowskich Europy Środko­ wo-W schodniej są przeciwne wyznaczaniu celów indykatywnych i dom agają się w prow adzenia zasady wyznaczenia celów dobrowolnych z uwagi n a m i­ litarne koszty rozwoju produkcji energii odnawialnej. D odatkow ą kom pli­ kację stanowi naleganie Francji i częściowo Finlandii n a kwalifikację energii atomowej jako produkcji powodującej ograniczenie emisji gazów cieplarnia­ nych i przyznanie jej statusu energii „zielonej”. Przeciwnych takiem u rozw ią­ zaniu jest wiele państw członkowskich UE, dla których energia atom ow a jest tem atem drażliwym politycznie (Dania, Szwecja). M im o że podjęta została próba stworzenia wspólnej polityki energetycznej UE, to państw a członkow­ skie nadal suwerennie decydują o rodzaju stosowanych źródeł energii i żad­ nego z nich nie m ożna zm usić do wykorzystywania generatorów energii w ia­ trowej lub energii atomowej.

D ania i Szwecja proponuję 30% redukcję, n a co pozostałe kraje m ogą w yrazić zgodę, jeśli takie ograniczenie zostanie później przyjęte rów nież przez USA i in ne kraje przem ysłow o rozw inięte.

M im o to, prem ierzy: szwedzki - F redrik Reinfeldt i duński - A nders Fo- ug h Rasm ussen, n a inauguracji m arcow ego szczytu 27 pań stw członkow ­ skich UE (2007) wezwali do określenia w spólnego celu w sprawie źródeł

energii. Chcieliby, żeby w 2020 r. biopaliw a stanow iły 10% w śród w szyst­ kich używ anych paliw. M ają oni św iadom ość stopnia tru d n o ści zrealizow a­ nia planów, ale także konieczności przeprow adzania tych zm ian, jeżeli UE chce stać się najbardziej w ydajnym energetycznie rejonem n a świecie. W ie­ rzą, że m o żn a d oprow adzić do zm iany klim atycznej, po zerw aniu z p a n u ­ jącym i tendencjam i. D ośw iadczenia D anii i Szwecji pokazują, że możliwe jest połączenie w zrostu ekonom icznego oraz redukcji em isji gazów cieplar­ nianych. Świadczy o tym analiza czynników zw iązanych z różnym i w a ru n ­ kam i w poszczególnych krajach. P rzekonują oni, że w alka ze zm ianam i kli­ m atycznym i m oże iść w parze ze w zrostem za tru d n ien ia i rozw ojem 83.

Kraje n o rdyckie a w spółczesne w yzw ania b ezpieczeństw a energetycznego

O graniczony dostęp państw UE (w tym części krajów nordyckich) do złóż, w połączeniu z rosnącym i zapotrzebow aniem n a energię p o w o d u ­ je coraz silniejsze uzależnienie od im portu. Kraje nordyckie są zgodne, iż w celu rozw iązania dylem atu dotyczącego bezpieczeństw a energetycznego potrzebne są trzy podstaw ow e kierunki działania:

- w zm ocnienie relacji z państw am i trzecim i, będącym i eksporteram i ropy,

- ograniczenie zapotrzebow ania n a energię, - skoncentrow anie się n a energii odnaw ialnej.

Skoordynow anie tych przedsięw zięć n a płaszczyźnie w sp ó ln o ­ ty UE jest ściśle pow iązane z tw o rzen iem w ew nętrzn eg o ry n k u , co oznacza oparcie h a n d lu energią pom ięd zy p aństw am i członkow ski­ m i o zasady rynkow e, zgodne z u stalen iam i tra k ta tu UE i p o ro z u m ie n ia 0 EO G o sw obodnym przepływ ie tow arów i kon kuren cyjno ści. To sy­ tu acja d n ia dzisiejszego, k tó rą p ań stw a nordyckie d o ś ć daw no ju ż w y ­ przedziły realizując p ro g ram w spółpracy energetycznej. Za jej zw iastu ­ n a zw ykło się u w ażać kooperację w zakresie przesyłu energii elektrycznej (rozpoczętą m ięd zy Szwecją i D an ią w 1915 r. oraz Szwecją i N orw egią w końców ce lat 50. XX w ieku). Istotą rozw oju tego sektora było w sp ó ł­ działanie najw iększych skandynaw skich k o rp o racji n a rzecz p rod uk cji 1 w ykorzystania energii elektrycznej w regionie (w 1963 r. utw orzon o N ordycką R adę P ro d u cen tó w Energii Elektrycznej N ORDEL). C h o d z i­ ło o racjonalizację i obniżkę kosztów w im ię dbałości o m ożliw ie w ysoki stopień energetycznej sam ow ystarczalności regionu.

K ryzys energety czn y lat 70. był dla S kandynaw ów p rzy czyn ą o k re so ­ w ego za ła m a n ia g o sp o d ark i Szwecji, D a n ii i F in land ii. B rak ko palny ch surow ców energetycznych, g w ałtow ny w z ro st cen n a ry n k a c h m ię d z y ­ n aro d o w y ch d o p ro w a d ziły do sp ad k u p ro d u k c ji przem ysłow ej i w z ro ­ stu b e z ro b o c ia w regionie. R ada N ord y ck a p ró b o w a ła zapobiegać, p r o ­ p o n u jąc u tw o rz en ie „n o rdyck ieg o in s ty tu tu ds. energ ii elek try cznej”, w ce lu o p raco w an ia ró żn y ch w a rian tó w p rz eciw d z ia łan ia en e rg ety cz­ n y m zaw irow aniom . Z u p ełn ie now ą sytuację stw orzyło o d k ry c ie przez D u ńczyków i N orw egów złóż ro p y i gazu n a M o rzu P ółn o cn y m . O z n a ­ czało to p o pierw sze, persp ek ty w ę n iezależn o ści i energetycznej s a m o ­ w y starczaln o ści oraz w z ro st za m o żn o ści o b u krajów , po d ru g ie, k w e­ stia w y k o rz y stan ia złóż w ęglow odorów n a M o rzu P ó łn o c n y m stała się ob iek tem og ó ln o n o rd y ck ieg o z a in te reso w a n ia84. C h o d ziło o stw orzen ie m ożliw ości k o o p eracji z p o zo stały m i p a rtn e ra m i n o rd y c k im i w z a k re ­ sie k o rz y sta n ia z now oczesnych tech n o lo g ii n iezb ę d n y ch do zb u d o w a ­ n ia norw esk ieg o i duńsk ieg o p rzesy łu w ydobycia ro p y i gazu o raz k a p i­ tało c h ło n n y c h in stalacji p e tro c h e m ic z n y c h 85.

N ordycki K om itet W yższych U rzędników podjął sprawę budow y sie­ ci rurociągów (N ordic Power Exchange). W 1976 r. był ju ż gotow y ra p o rt o nordyckiej w spółpracy w dziedzinie energii, pow stały z inicjatyw y Rady Nordyckiej a dotyczący w spólnych inwestycji energetycznych, rozw oju n o ­ woczesnych technologii oraz bezpiecznego i pokojow ego w ykorzystania energii nuklearnej w przem yśle86. W 1974 r. N orw egia zobow iązała się, że wydobycie złóż gazu i ropy n a M orzu P ółnocnym będzie odpow iadało in ­ teresom energetyczno-surow cow ym pozostałych krajów regionu. W tym sam ym czasie Skandynawowie opracowali (w l. 1976-1977) k o n kretn e for­ m y w spółpracy inw estycyjno-technicznej, aby m ó c skutecznie eksploato­ w ać pokłady ropy naftowej n a szelfie ko ntynentalnym północnej Norwegii (w tej dziedzinie w spółpraca norw esko-szw edzka była szczególnie efek­ tyw na). U m ow y dotyczyły rów nież rozw oju przem ysłu petrochem icznego

84 N orw eski prem ier T. Bratteli oświadczył, że „N orw egia jest gotowa przedyskutow ać przedsię­ wzięcia, by nasza ropa m ogła być w ykorzystana dla do b ra innych krajów nordyckich” F. W endt, Coope­

ration in the Nordic Countries. Achievements and Obstacles, Stockholm 1991, s. 175.

85 W styczniu 1975 r. nordyccy premierzy zdecydowali (w Oslo) o utworzeniu Nordyckiego Banku Inwesty­ cyjnego (Nordiska Investeringsbanhen, NIB). W działalności banku pojawiło się pojęcie „interesu nordyckiego5.

86 W związku z rozpoczęciem pracy w latach 80. XX stulecia przez nowe elektrownie jądrowe w Szwecji, Norw egii i Finlandii, nasiliła się nordycka w spółpraca w tej dziedzinie. Powstała m .in. N o r­ dycka G rupa ds. Bezpieczeństw a N uklearnego. Sprawa bezpieczeństw a nuklearnych u rządzeń energe­ tycznych i kontroli m ateriałów radioaktyw nych jest stałym obiektem troski Rady Nordyckiej, Zob. np. rap o rt „N ordic Nuclear Em ergency Exercises, Tem a N ord, 1995, n r 606.

i energetycznego87. K onkretną form ą nordyckiej w spółpracy gospodarczej w zakresie bezpieczeństw a energetycznego jest zaw arty przez Norwegię i Szwecję w 1978 r. dw udziestoletni układ o dostaw ach ropy i gazu do Szwecji oraz pow ołania w spólnego k o ncernu Volvo Petroleum (z połącze­ nia Svenska Volvo AB oraz N orsk Volvo), któ ry w sensie technologiczno kapitałow ym to porozum ienie zabezpieczał. B. Piotrow ski zw raca uwagę na szczególną rolę Rady Nordyckiej w kształtow aniu w spółpracy państw regionu w zakresie energii podkreśla główne płaszczyzny jej aktywności, a mianowicie:

- obow iązującą zasadę otw artości skandynaw skiego ry n k u dotyczącego elektryczności i gazu w odniesieniu do krajów UE;

- politykę ekologiczno-klim atyczną oznaczającą, że sektor energii w i­ n ien być przygotow any do częstych zm ian i w ym ogów klim atycznych, co stanow i w arunek optym alnego rozw oju polityki energetycznej; - w spółpracę Skandynaw ów z krajam i bałtyckim i (od połow y lat 90.)

wyrażającą się m .in. w program ie kooperacji w dziedzinie energetyki dla regionu Bałtyku (Th e Baltic Sea Region Energy C ooperation, BA- SREC)88.

W tym kontekście w arto pamiętaTh że Szwecja i in n e kraje regionu zli­ beralizow ały stosunkow o wcześnie swój sektor elektryczności. N atom iast dalsza w spółpraca i integracja nordyckiego ry n k u energii w ym aga in te n ­ sywnych działań n a rzecz m odernizacji i ulepszenia system ów przesyło­ w ych oraz używ ania now oczesnych technologii w celu zw iększenia korela­ cji m iędzynarodow ych.

O bserw acja skutków eskalacji sp o ru m ięd zy Rosją a U k ra in ą o w a ru n ­ ki ek sp o rtu i przesyłu rosyjskiego gazu, spow odow ała podjęcie przez p a ń ­ stw a reg io n u nordyckiego intensyw nych p rac n ad p lan am i aw aryjnym i w zakresie bezpieczeństw a energetycznego. P rzyniosło to w zajem ne z ro ­ zum ienie p a rtn e ró w w spraw ie p o m o cy i w sparcia, k ooperacji i w y m ia­ ny inform acji, które to d ziałania koo rdynow ane i realizow ane są przez N ordycką R adę M inistrów i R adę N ordycką. W tak ich to ra m a ch o d b y ­ w ać się będ zie np. w izyta fińskiej m isji handlow ej p o d p rzew od nictw em m in istra h a n d lu zagranicznego Paavo VayrynenH w K irkenes i Trom so (N orw egia, 9 i 10 kw ietnia 2008) n a zaproszenie J. G ah r Store - m in istra spraw zagranicznych i D. Terje A n d ersen a - m in istra h a n d lu i p rzem ysłu N orw egii. Tem atem rozm ów będzie rozszerzenie w sp ółpracy biznesow ej

87 B. Piotrowski, Integracja Skandynawii. Od Rady Nordyckiej do Wspólnoty Europejskiej, Poznań 2006, s. 86. 88 Por. Ibidem., s. 88.

i m ożliw ości w sp ó łd ziałan ia przem ysłow ego w o d n iesien iu do rejonów p ó łn ocnych, ze szczególnym uw zględnieniem ropy i gazu, biotechn olo gii i in n y ch now ych form energetyki89.

Kraje regionu m ogą rów nież pochw alić się w ielom a sukcesam i, je ­ śli chodzi o efektyw ność energetyczną i bezpieczeństw o pracy elektrowni jądrow ych (dobry przykład to budow an a w latach 70. fińska elektrow nia w Loviisa). Jest to w yjątkowo ważne, biorąc p o d uwagę nacisk, w ręcz sprze­ ciw tam tejszej opinii publicznej oraz bardzo aktyw nych ruchó w ekolo­ gicznych. W arto rów nież od n o to w ać utw orzenie N ord Pool - Nordyckiej Giełdy Energii (N ordic Power Exchange - 1996) - k tó ra jest pierw szą n a świecie m iędzynarodow ą giełdą m ocy energetycznych. N ord Pool org an i­ zuje ry n ek w zunifikow anych m aterialnie (Elspot) i finansow o kontraktach energii, włączając usługi rozliczeniowe m iędzy nordyckim i uczestnikam i i zapew niając w sparcie dla klientów w Szwecji, Finlandii, N orw egii i Danii. N a tym tle w yróżnia się nieco D ania, w yraźnie k o ncentrująca się n a zapew ­ n ieniu przede w szystkim sobie, indyw idualnego bezpieczeństw a, a ró w ­ nocześnie prezentująca chęć odgryw ania roli m iędzynarodow ego wręcz po ten tata energetycznego. D anii nie zagraża żadne bezpośrednie n ieb ez­ pieczeństwo, gdyż zapotrzebow anie n a gaz p okryw a z w łasnego wydobycia, niem niej je d n a k planuje ona zwiększenie im p o rtu gazu z N orw egii i H o ­ landii. w ostatnich latach znajdujący się w rękach państw a kon cern en er­ getyczny D O N G nie tylko w zm ocnił swoją pozycję n a ry n k u europejskim , ale przede w szystkim nabyw ał i tw orzył znaczne rezerw y gazu, m .in. przez zakup udziałów w norw eskim O rm en Lange - d ru g im co do wielkości zło ­ żu Europy Północnej. Równolegle pracow ał n ad rozszerzeniem duńskiego eksportu gazu, m .in. do N iem iec i Holandii.

W arto pam iętać, że wszystkie duńskie ugru po w ania p arlam en tarn e są jed n ak zgodne w tym , że handel energią m a związek z polityką bezpieczeń­

stwa i E uropa p ow inna w ypracow ać w spólną strategię osiągnięcia n ieza­ leżności energetycznej. P. Jorgensen, rzecznik Partii Konserwatywnej ds. energii uważa, że najlepszym rozw iązaniem tego p roblem u jest rozwój o d ­ naw ialnych źródeł energii. W skazuje on n a plan duńskiego rządu, k tó ­ ry zakłada, że w 2020 r. D ania będzie niezależna od dostaw z zagranicy, a 25% zużywanej w D anii energii p o ch o d zić będzie ze źródeł odnaw ialnych. Z kolei K. M ortensen podkreśla, że „pow inny zo stać stw orzone takie ram y polityczne, aby D O N G Energy bardziej opłacało się inw estow ać w o d n a ­

w ialne źródła energii niż kupow ać gaz i ro p ę90. Z kolei p rem ier A. Fogh R a­ sm ussen n a konferencji pośw ięconej duńskiej polityce energetycznej (Ko­ penhaga 15.03.2007) przestrzegł przed uzależnieniem od dostaw surowców energetycznych z niestabilnych państw i regionów. Podkreślił, że polityka energetyczna i zaopatrzenie w surowce energetyczne stanow ią isto tną część polityki bezpieczeństw a tak D anii, jak i UE. Jednocześnie zaznaczył, że glo­ balne źród ła dostaw ropy naftowej i gazu p o d w zględem geograficznym ograniczają się obecnie do Bliskiego W schodu, Afryki Północnej i Rosji. Poinform ow ał, że całkowite uniezależnienie się D anii od dostaw ropy n af­ towej, gazu i węgla jest długoterm inow ym celem duńskiej polityki energe­ tycznej. D o 2025 r. 30% zużywanej w D anii energii m a p o ch o d z ić ze źró ­ deł alternatyw nych, takich jak elektrow nie wiatrow e, baterie słoneczne i biopaliw a91.

Komisja D uńskiego Z arządu Energii ds. elektrow ni wiatrowych, w swym raporcie (z 2007) zaw arła propozycję lokalizacji now ych g enerato­ rów w iatrow ych w obszarze duńskich w ód terytorialnych. Propozycja za­ w arta w raporcie opracow anym n a w niosek m in istra tra n sp o rtu i energii m oże okazać się dla przedsiębiorstw i m ilionów duńskich odbiorców en er­ gii elektrycznej bardzo kosztow nym rozw iązaniem . W edług ra p o rtu D ania m iałaby m ożliw ość uzyskania za pośrednictw em 23 parków generatorów w iatrow ych (200 M W każdy), w 2025 roku 18 m ld kW h z w ykorzystania energii w iatru, co odpow iadałoby połow ie duńskiego zużycia energii elek­ trycznej. Rządowe plany m ogą zostać zaakceptow ane, jeśli spółki sektora energii (jak np. D O N G Energy, niem iecka E.ON oraz szwedzka Vattenfall) p od ejm ą się takiego zadania w zam ian za gw arancje m iliardow ych dopłat finansow anych przez odbiorców energii (zdaniem D O N G Energy gen era­ to ry w iatrow e nie b ęd ą budow ane n a m orzu, jeśli w ytw arzana w efekcie energia będzie rozliczana p o cenach rynkow ych)92.

R óżnica ceny będzie p o b iera n a z ra c h u n k u odb iorców energii elek­ trycznej w form ie specjalnej opłaty, tzw. PSO (Public Service O blig a­ tions). Bazując n a cenie energii elektrycznej z m arca 2007 r. i zawartej um ow ie ze spółką D O N G E nergy dotyczącej H o rn s Rev 2, p ro p o n o w a ­

90 N . T. A ndersen, Niezależność od Rosji wymaga energii odnawialnej, „Inform ation” 24.082007 (tłum . R. M . Czarny).

91 „Berlingske Tidende” 16.03.2007.

92 W kwietniu 2007 r. D uński Zarząd Energii poinformował, że została zawarta um ow a ze spółką D O N G Energy o budowie parku generatorów wiatrowych H orns Rev 2 w okolicach Esbjerg gw arantują­ ca D O N G Energy cenę rozliczeniową za każdą kW h dostarczoną w pierwszych 12 latach funkcjonowania parku w wysokości 0,518 DKK, co stanowi wzrost ceny o 288% (ostatnie dane spółki przesyłowej Energi- net.dk wskazują, że w m arcu 2007 r. cena netto energii elektrycznej wynosiła 0,18 DKK za 1 kWh).

n a b udow a 23 g eneratorów w iatrow ych oznacza zw iększenie w ydatków p rzedsięb iorstw i odbiorców energii elektrycznej o 6,1 m ld DKK rocznie. M in ister tra n s p o rtu i Energii, F. H an sen ocen ia ra p o rt jak o id entyfiku ją­ cy realnie istniejące m ożliw ości lokalizacji n a m o rz u dużych w iatrow ni, które m ogą przyczynić się do sp ełn ien ia przyjętego p rzez rząd D anii celu po dw o jen ia (z 15% do 30%) do 2025 ro k u u d ziału w ykorzystania energii ze źródeł odnaw ialnych9 3.

B adania i rozw ój - przełam yw anie negatyw nych relacji m iędzy p o stęp em a d eg rad ac ją środow iska

Największym obecnie w yzw aniem dla krajów nordyckich jest w ypraco­ w anie strategii pozwalającej u trzy m a ć równow agę m iędzy ochron ą i trw a ­ łością środow iska, bezpieczeństw em dostaw energii oraz rozw ojem g ospo­ darki i w zrostem dobrobytu. W edług zgodnych opinii energia ze źródeł odnaw ialnych m usi zastąpić paliw a kopalne, by um ożliw ić uniezależnienie się od ich ograniczonych zasobów oraz zm niejszyć em isję C O2 do atm o ­ sfery. Takiem u rozw iązaniu m oże służyć aktualny rozwój w iedzy tech n o ­ logicznej um ożliwiającej stosow anie now ych sposobów efektywnego w y­ korzystania energii. „Wierzę, że kraje nordyckie m ogą być prekursoram i w rozw oju pozytyw nych dla środow iska technologii energetycznych” m ówi M. V anhanen - p rem ier Finlandii, a Sekretarz G eneralny Nordyckiej Rady M inistrów H alldór A sgrim sson dodaje: „M y w Skandynaw ii m am y d łu ­ gą tradycję w olnego rynku, a nordyckich przedsiębiorstw od dłuższego już czasu używ aliśm y do działania w obszarach, w których była w olna i

global-i i • »94

na konkurencja” .

Powyższe słowa oddaj ą w istocie jed n ą z cech charakterystycznych dla k ra­ jów nordyckich, m ianowicie społeczną świadom ość, że innow acyjne tech n o ­ logie i rozwiązania dotyczące energii m ają do odegrania istotną rolę w prze­ łam ywaniu dotychczasowych negatywnych związków pom iędzy rozwojem a degradacją środowiska. Realizować to w inny zapewnając wystarczająco czystą i bezpieczną energię. C hodzi o trw ałość politycznego i ekonom iczne­ go celu, zgodnie z którym następow ać będzie zwiększenie efektywności w y­ korzystania energii, pojawią się bodźce służące w prow adzaniu niskowęglo- wych technologii, które to elem enty połączone ze stabilnym rynkiem , ustalą właściwy kierunek odpowiadający zm ianom postępowania.

93 „Jyllands Posten”, 25.07.2007.

94 Wypowiedzi na spotkaniu nordyckich prem ierów w Punkaharju, Finlandia, 18-19 czerwca 2007 r., (tłum . R. M. Czarny), Environm ental and energy technology niche, „Norden” 10.05.2007, www.norden. org, (dostęp 04.02.2008).

Państw em w regionie nordyckim , które dba o w izerunek najbardziej przyjaznego środow isku i klim atow i - jest Szwecja. Badanie prow adzo­ ne przez „N orden i Focus” (Oslo) wykazało, że jed en n a trzech badanych Skandynaw ów (Norwegowie, Szwedzi, D uńczycy), bez w ahania typow ał pozytyw nie w łaśnie Szwecję, z kolei za kraj najm niej przyjazny środow isku i klim atow i, ci sam i b adani uznaw ali Danię. W szyscy respondenci byli też zdania, że kraje nordyckie m ają szczególną rolę do spełnienia w działaniach na rzecz ochrony klim atu95. W trakcie spotkania nordyckich prem ierów w P u n k ah arju (Finlandia, 18-19 czerwca 2007 r.), gdzie dyskutow ano rolę regionu nordyckiego w procesach globalizacji, szefowie rządów zadecydo­ wali o dążeniu do bardziej fachowego, w idocznego i rozw iniętego regionu, w k tórym w drażanie nowych, trw ałych i skutecznych technologii i rozw ią­ zań energetycznych w inno odgryw ać rolę kluczową. Przem ysł regionu n o r­ dyckiego m a istotne kom petencje i osiągnięcia w tym zakresie, a ju ż dziś eksport technologii w dziedzinie energii, realizow any przez państw a tego regionu wywołuje duże w rażenie n a globalnych ry nk ach zarów no w USA, C hinach, Indiach jak i w now ych krajach UE.

D obrym przykładem jest tutaj Finlandia, znajdująca się w śród świato­ wych liderów technologii siłowni wiatrowych. Fiński przem ysł wytwarza wszystkie kluczowe kom ponenty, włączając generatory, konstrukcje do b u ­ dowy wież, w łókna szklane, podpory, zasilanie śmigieł oraz przeciwoblo­ dzeniowe sensory i systemy dla łopat, śmigieł i turbin, np. instalowanych w obszarach Arktycznych. W artość aktualnego eksportu technologii siłow­ ni wiatrow ych wzrosła pięciokrotnie od 1996 r. (osiągnęło ponad 200 m ln Euro)96. Z kolei norweskie koncerny w 2007 r. zawarły porozum ienie z Shel- lem o w spółpracy dot. wykorzystania CO2 w celu zwiększenia wydobycia