Dyplomacja baseballowa pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Kubąpomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Kubą

Kolejny analizowany przypadek –  tym razem kontaktów baseballowych – dotyczy wykorzystywania sportu jako narzędzia kształtowania stosunków po-między Stanami Zjednoczonymi a Kubą. Państwa te nie utrzymywały stosunków

135 J. Riordan, Soviet Sport and Soviet Foreign Policy, „Soviet Studies” 1974, vol. 26,

no. 3, s. 335–336.

136 K. Dupont, Downing of the Jet Has Tangled Soviet – U.S. Sports Exchange, „The

New York Times”, 21.09.1983, http://www.nytimes.com/1983/09/21/sports/do-wning-of-jet-has-tangled-soviet-us-sports-exchange.html [dostęp: 24.04.2015].

dyplomatycznych od 1961 roku (zostały wznowione dopiero przez administra-cję Baracka Obamy w 2015 r.). Rządzący Kubą od 1959 roku Fidel Castro przyjął pomoc radziecką, a niedługo potem, w kwietniu 1961 roku rząd Stanów Zjed-noczonych przygotował nieudaną akcję lądowania w Zatoce Świń na Kubie bry-gady antykomunistycznych imigrantów kubańskich138. Stosunki pomiędzy tymi państwami od lat sześćdziesiątych można zatem opisać jako bardzo napięte. Oba narody łączy jednak wiele związków kulturowych139, w tym zainteresowanie base-ballem, który przywędrował na Kubę właśnie za sprawą Amerykanów140. Pokazu-je to, że społeczeństwo kubańskie pozostawało pod znacznym wpływem kultury amerykańskiej pomimo oficjalnej wrogości władz Kuby wobec USA141. Te uwa-runkowania determinowały dyplomację sportową pomiędzy tymi państwami. Zostanie ona zobrazowana na przykładzie wymian baseballowych, aczkolwiek państwa te prowadziły także wymiany w  innych sportach, np. w  koszykówce. Wspomnieć trzeba, że dyplomacja baseballowa nie była jednorazowym wydarze-niem. Był to raczej wieloletni proces, w którego ramach z falującym natężeniem nawiązywano kontakty baseballowe.

W  sytuacji wspomnianego braku stosunków dyplomatycznych pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Kubą pojawiły się inicjatywy, aby wykorzystać kon-takty sportowe w celu osiągnięcia politycznego zbliżenia. W tym wypadku wybór padł przede wszystkim na baseball, a więc sport, który zyskał w USA status nie-mal religii oraz któremu przypisywano znaczenie polityczne i dyplomatyczne142.

138 W. Roszkowski, Półwiecze…, s. 101, 103–104.

139 T.  Garofalo, Sports without Diplomacy: The United States, Cuba, and Baseball,

„Georgetown Journal of International Affairs” 2010, vol. 11, no. 2, s. 26.

140 T.  Carter, The Political Fallacy of Baseball Diplomacy, „Peace Review” 1999,

vol. 11, no. 4, s. 582.

141 J. Sugden, A. Tomlinson, E. McCartan, The Making and Remaking of White

Light-ning in Cuba: Politics, Sport, and Physical Education Thirty Years after the Revolution, [w:] The Social Roles of Sport in the Caribbean Societies, red. M.A. Malec, New York 2008, s. 222.

142 Zob.: G.R. Gems, Baseball, Invented Tradition, and Nationalistic Spirit, [w:] Myths

and Milestones in the History of Sport, red. S. Wagg, Basingstoke 2011, s. 107;

M. Mazur-kiewicz, Specyfika związków pomiędzy sportem a polityką w Stanach Zjednoczonych

– wy-brane aspekty, [w:] Kultura fizyczna a polityka, red. Z. Dziubiński, K.W. Jankowski,

War-szawa 2015, s. 292; B.C. Price, More than a Game: Baseball Diplomacy in World War II and

the Cold War, 1941–1958, [w:] The Politics of Baseball. Essays on the Pastime and the Power at Home and Abroad, red. R. Briley, Jefferson 2010, s. 142; M.M. Kobierecki, Amerykań-sko-japońskie kontakty baseballowe w dwudziestoleciu międzywojennym jako próba poprawy stosunków dwustronnych, „Przegląd Edukacyjny” 2016, nr 2(101), s. 13–16; R.F. Fitts, Banzai Babe Ruth. Baseball, Espionage, & Assassinations during the 1934 Tour of Japan,

Lincoln 2012; idem, Babe Ruth and Eiji Sawamura, „Baseball Research Journal” 2012,

Baseball jest popularny także na Kubie, gdzie postrzega się go jako polityczny i kulturalny symbol niepodległości, związany ze sprzeciwem wobec hiszpańskie-go kolonizatora143. Nie może zatem dziwić, że wydawał się naturalnym kanałem, za pomocą którego można było starać się zbliżyć obydwa państwa. Wielkie zain-teresowanie baseballem wyrażał zresztą sam Fidel Castro.

USA i  Kuba tradycyjnie utrzymywały bardzo intensywne kontakty base-ballowe. Zostały one jednak mocno ograniczone wraz z  nadejściem rewolucji kubańskiej. Nie sprzyjały im także takie okoliczności, jak niezgoda pomiędzy amerykańskimi agencjami rządowymi, brak wspólnego stanowiska właścicieli drużyn amerykańskiej zawodowej ligi baseballowej MLB, protesty Ameryka-nów kubańskiego pochodzenia oraz embargo nałożone przez USA na Kubę już w 1962 roku144. Doprowadziło to do fiaska kilku prób zorganizowania meczów pomiędzy drużynami amerykańskimi na Kubie.

Ta patowa sytuacja zaczęła się zmieniać na początku lat siedemdziesiątych. W 1971 roku Preston Gómez, urodzony na Kubie menadżer zespołu San Diego Padres, ogłosił plan zabrania na Kubę w marcu tego roku drużyny gwiazd zło-żonej z  Kubańczyków występujących w  lidze MLB. Seria meczów miała mieć „wartość dla USA jako symbol dobrej woli, podobny do wcześniejszego wyjazdu tenisistów stołowych do komunistycznych Chin”. Zainteresowanie tą inicjatywą wyrazili komisarz ligi MLB Bowie Kuhn oraz działacze kubańscy145. Dostrzegalny jest tutaj oddźwięk w USA sukcesu dyplomacji pingpongowej, powszechnie zda-no sobie bowiem przy jej okazji sprawę z potencjału sportu, jeśli chodzi o promo-wanie pokoju i zbliżenia pomiędzy skonfliktowanymi narodami.

Departament Stanu USA nie wyraził jednak zgody na wyjazd drużyny z San Diego. Uznano, że przez kontakt baseballowy na tak wysokim poziomie admini-stracja Richarda Nixona znalazłaby się w trudnym położeniu, ponieważ musiała-by usprawiedliwiać inicjatywy odprężeniowe z wrogiem. Ponadto Amerykanie zbojkotowali odbywające się na Kubie w tym samym roku amatorskie zawody Amateur World Series. Federacja amerykańska tłumaczyła tę decyzję najpierw

143 D.F. Solomon, Breaking up with Cuba. The Dissolution of Friendly Relations

be-tween Washington and Havana, 1956–1961, Jefferson 2011, s. 12; J.L. Arbena, American Sports across the Americas, „The International Journal of the History of Sport” 2011,

vol. 28, no. 17, s. 2528.

144 M.H. Jamail, “One Day when the Yankees…”: Cuba Baseball, the United States and

the Cold War, [w:] East Plays West. Sport and the Cold War, red. S. Wagg, D.L. Andrews,

Abingdon 2007, s. 198–199, 201; M.J. Bartkowiak, Y. Kiuchi, Packaging Baseball. How

Marketing Embellishes the Cultural Experience, Jefferson 2012, s. 83.

145 J.W.R. Turner, Baseball Diplomacy, Baseball Deployment: The National Pastime

in U.S. Cuba Relations, Tuscaloosa 2012, s. 131; R. Elias, The Empire Strikes out. How Baseball Sold U.S. Foreign Policy and Promoted the American Way Abroad, New York 2010,

„delikatną sytuacją polityczną”, później natomiast kwestiami finansowymi. Nie-mniej w 1971 roku doszło jednak do wizyty na Kubie reprezentacji USA w siat-kówce w ramach kwalifikacji do igrzysk olimpijskich. Była ona oceniana bardzo pozytywnie i jak niektórzy twierdzili, miała pokazać potencjał sportu w przeła-mywaniu barier146. Należy także zwrócić uwagę, że dotychczasowe niepowodze-nia inicjatyw z zakresu dyplomacji baseballowej nie oznaczają bynajmniej, że nie dochodziło do spotkań USA i Kuby w baseballu. Obydwa państwa brały bowiem udział w międzynarodowej rywalizacji w baseballu amatorskim, także na tery-torium USA lub Kuby. Tego typu kontakty baseballowe pomiędzy USA i Kubą przez większość autorów nie są jednak zaliczane do dyplomacji baseballowej.

Nieudana próba Prestona Gómeza nawiązania dyplomacji baseballowej po-między USA a Kubą nie była jedynym tego typu przedsięwzięciem w tym okresie. Dochodziło bowiem także do zapraszania kubańskich zawodników do USA czy wizyt amerykańskich działaczy na Kubie, jednak wciąż bez rozwinięcia w kierun-ku głębszego kontaktu sportowego. Wydaje się, że w owym czasie nie było jeszcze przede wszystkim woli politycznej ze strony władz amerykańskich do nawiązania kontaktów baseballowych z Kubą. Wskazuje się zresztą, że prezydent Nixon był przeciwnikiem takiego zbliżenia147. Polityczny klimat powoli się jednak zmieniał i niektórzy amerykańscy politycy zaczynali zwracać uwagę na konieczność od-prężenia w relacjach z tym państwem.

Na początku 1975 roku pojawiła się kolejna inicjatywa zaproponowana przez Prestona Gómeza i  komisarza MLB Bowiego Kuhna, która także miała obejmować serię spotkań drużyny występujących w MLB Kubańczyków prze-ciwko drużynom kubańskim. Działacze kubańscy wydawali się tym szczerze zain-teresowani148. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że ta i inne próby nawiązania kontaktów baseballowych miały oddolny charakter i były proponowane najczę-ściej przez osoby związane z klubami sportowymi czy z ligą MLB, nie zaś z admi-nistracją rządową. Jest to mechanizm typowy dla dyplomacji publicznej, która często jest prowadzona bezpośrednio przez jednostki czy organizacje społeczne. Działania te są tylko koordynowane przez władze państwowe bądź też te ostatnie jedynie czerpią z nich korzyści. Trzeba dodać, że akurat w tym wypadku pod ofi-cjalną motywacją, jaką było zbliżenie między skonfliktowanymi państwami, kryły się też partykularne cele inicjatorów całego przedsięwzięcia, czyli pozyskiwanie utalentowanych kubańskich zawodników do gry w amerykańskich klubach.

W związku z nową inicjatywą wywiązała się bardzo intensywna wymiana ko-respondencji pomiędzy Kuhnem, Asystentem Sekretarza w Departamencie Sta-nu Williamem Rogersem oraz Sekretarzem StaSta-nu Henrym Kissingerem. Starania

146 J.W.R. Turner, Baseball Diplomacy…, s. 131–133.

147 T.F. Carter, J. Sugden, The USA and Sporting Diplomacy…, s. 108–109.

o wysłanie drużyny gwiazd na Kubę czynił Kuhn, który spotkał się nawet w lutym 1975 roku w Meksyku z działaczami kubańskimi w celu ustalenia szczegółów. Ro-gers zdawał się popierać jego inicjatywę, natomiast przeciwny był Kissinger149. Problemem dla Departamentu Stanu był brak gestów dobrej woli ze strony Kuby – gdyby takowe się pojawiły, kontakt baseballowy mógłby zostać uznany za sto-sowną na nie odpowiedź. Mimo to Departament Stanu wydawał się nim poważ-nie zainteresowany. Ostateczpoważ-nie 24 lutego 1975 roku Kissinger odwołał mecz, prawdopodobnie obawiając się nacisków ze strony antykubańskiego republikań-skiego lobby150. Nie powiodła się także inicjatywa Bowiego Kuhna, by w marcu 1976 roku na Kubie odbyły się dwa mecze pokazowe drużyny zawodników ligi MLB trenujących w tym czasie na Florydzie, gdyż Henry Kissinger zaoponował i tym razem, w związku z militarnym zaangażowaniem Kuby w Angoli. Pomimo trudności w dalszym ciągu rodziły się nowe pomysły w tym zakresie, a możliwość ich realizacji pojawiła się wraz ze zmianą amerykańskiej administracji. I tak kie-dy w styczniu 1977 roku prezydentem został Jimmy Carter, relacje z Kubą się poprawiły, zniesiono m.in. zakaz podróży pomiędzy obu państwami. Kolejny krok to propozycja wizyty drużyny New York Yankees na Kubie151. Zespół miał rozegrać trzy mecze przeciwko reprezentacji Kuby w Hawanie, ostatecznie jed-nak ze względu na naciski innych klubów MLB – obawiających się, że Yankees znajdą się w uprzywilejowanej pozycji, jeśli chodzi o pozyskiwanie kubańskich zawodników – na wizytę nie zgodził się Bowie Kuhn, sugerując wyjazd drużyny gwiazd MLB, Kuba jednak w tej sytuacji anulowała zaproszenie152. Widać tutaj wspomnianą wcześniej prawidłowość, zgodnie z którą propozycje wymian mia-ły charakter oddolny i bymia-ły ukierunkowane przede wszystkim na pozyskiwanie utalentowanych kubańskich zawodników. Mimo to efekty ewentualnych wymian miałyby znaczenie dyplomatyczne związane z kształtowaniem bardziej pozytyw-nych relacji pomiędzy państwami.

Choć nie udało się nawiązać bliższych kontaktów baseballowych pomiędzy USA i Kubą, pewne sukcesy w dyplomacji sportowej te dwa państwa osiągnęły w innych dyscyplinach. Przykładowo w marcu 1977 roku Departament Stanu wyraził zgodę na wyjazd koszykarskiej drużyny złożonej ze studentów z 

Uni-149 J.P. Sugden, Sport and Spies: The Dark Side of Sport and International Relations,

[w:] Image, Power and Space. Studies in Consumption and Identity, vol. 11, red.

A. Tom-linson, J.M.  Woodham, New York 2007, s.  49; M.H.  Jamail, “One Day when the

Yan-kees…”…, s. 200.

150 J.P. Sugden, Sport and Spies…, s. 49–50; J.W.R. Turner, Baseball Diplomacy…,

s. 151–153.

151 M.H. Jamail, “One Day when the Yankees…”…, s. 200; J.W.R. Turner, Baseball

Diplomacy…, s. 156–157.

wersytetu Południowej Dakoty i Stanowego Uniwersytetu Południowej Dakoty miesiąc później153. Wkrótce dzięki zniesieniu zakazu podróżowania na Kubę na-wiązano także szereg kontaktów w innych sportach154. Nie rezygnowano jednak z koncepcji wymian baseballowych i już w 1978 roku zespół Cleveland Indians zaproponował serię meczów pokazowych przeciwko Kubie w Tucson w Arizo-nie, inicjatywa ta nie wyszła jednak poza Komisję Wykonawczą MLB, Kuhn zaś miał otrzymywać niejednoznaczne sygnały ze strony administracji rządowej155. Jak więc widać, na przestrzeni lat siedemdziesiątych podejmowano wiele kroków, aby nawiązać towarzyskie kontakty baseballowe pomiędzy obu państwami. Z róż-nych przyczyn, w tym w dużej mierze polityczZ róż-nych, nie okazały się one wszakże skuteczne. A  kiedy skończył się okres zimnowojennego odprężenia, szanse na wykorzystanie baseballu do zbliżenia USA i Kuby znacznie zmalały.

Do pewnego ocieplenia we wzajemnych relacjach doszło w związku z odby-wającymi się w 1987 roku w Indianapolis Igrzyskami Panamerykańskimi, w któ-rych zdecydowała się wziąć udział Kuba. Przed zawodami amerykańska amator-ska drużyna baseballowa rozegrała na Kubie serię pięciu spotkań towarzyskich, podczas której Kubańczycy, w tym Fidel Castro, okazywali Amerykanom wiele sympatii. Rok później serię ponowiono, tym razem w USA156, i kontynuowano ją w kolejnych latach. Chociaż nie wszyscy autorzy analizujący dyplomację base-ballową pomiędzy USA i Kubą nawiązują do tych corocznych spotkań, to przez niektórych są one określane jako „prawdziwa dyplomacja baseballowa”. W trak-cie spotkań można było bowiem dostrzec życzliwe nastawienie kibiców amery-kańskich i kubańskich do sportowców obu drużyn. Spotkania miały oczywiście cele polityczne. Jak powiedział Dick Case, dyrektor wykonawczy Amerykańskiej Federacji Baseballu i jedna z osób odpowiedzialnych za coroczne spotkania, „mu-simy skończyć zimną wojnę z Kubą. Mu„mu-simy zburzyć tę barierę, możemy zacząć od baseballu”157.

Coroczne spotkania odbywały się aż do 1996 roku. Towarzyszyły im rozlicz-ne problemy, przy okazji których w USA dochodziło do protestów ze strony or-ganizacji imigrantów kubańskich. Twierdzi się, że sama lokalizacja wielu meczów w Millington w Tennessee była nieprzypadkowa – daleko od dużych miast, aby

153 Zob.: W.M. LeoGrande, P. Kornbluh, Back Channel to Cuba. The Hidden History

of Negotiations between Washington and Havana, Chapel Hill 2014, s. 157; D. Moreno, U.S. Policy in Central America. The Endless Debate, St. Gainesville 1990, s. 37; South Da-kota College Team Gets OK to Travel to Cuba, „Milwaukee Sentinel”, 5.03.1977, s. 2/1.

154 J.W.R.  Turner, Baseball Diplomacy…, s.  175–176; G.  Młodzikowski, Polityka

i sport, Warszawa 1979, s. 146.

155 M.H. Jamail, “One Day when the Yankees…”…, s. 201.

156 J.W.R. Turner, Baseball Diplomacy…, s. 208, 210–213, 216.

ograniczyć liczbę ewentualnych protestujących. Spory kłopot dla Kuby stanowiły też ucieczki zawodników, którzy chcieli grać w zawodowych ligach amerykań-skich. Z czasem ich częstotliwość tak się nasiliła, że Kubańczycy przestali zabierać na spotkania do USA swoich najlepszych zawodników158. W 1996 roku doszło ponadto do wzrostu napięcia we wzajemnych relacjach po tym, jak Kubańczycy zestrzelili dwa małe amerykańskie samoloty z ulotkami, później zaś administracja Clintona przyjęła Helms-Burton Act zaostrzający embargo handlowe nałożone na

Kubę159. W lipcu 1997 roku reprezentacja Kuby miała co prawda rozegrać osiem meczów w USA, jednak tournée w ostatniej chwili odwołano (w kontrowersyj-nych okolicznościach), a serii spotkań już nie kontynuowano160.

Po wizycie Jana Pawła II na Kubie w 1998 roku nastąpiła kolejna zmiana na-stawienia administracji amerykańskiej względem tego państwa, m.in. zredukowa-no część restrykcji161. Od stycznia 1999 roku postanowiono zezwolić na intensy-fikację kontaktów osobowych, zwiększając kontakty kulturalne162. Nowa polityka dała szansę na nawiązanie relacji sportowych pomiędzy ligą MLB a Kubą, cho-ciaż jak stwierdził Justin Turner, nie były one ukierunkowane na poprawę rela-cji z władzami Kuby, ale miały wesprzeć lud Kuby i przyspieszyć upadek Castro dzięki eksponowaniu amerykańskiej kultury i dobrobytu163.

Nowe okoliczności zostały wykorzystane przez właściciela Baltimore Orioles Petera Angelosa, który już od kilku lat poszukiwał możliwości zagrania przeciwko reprezentacji Kuby. Rząd USA wyraził poparcie dla koncepcji rozegrania przez Orioles jednego meczu w Hawanie i rewanżu w USA. Najważniejszym celem admi-nistracji USA było jednak to, aby rząd Kuby nie skorzystał ekonomicznie na orga-nizacji meczów. Przeciwna takim spotkaniom Rada Bezpieczeństwa Narodowego USA ostatecznie ustąpiła po tym, jak Sekretarz Stanu Madeleine Albright stwierdzi-ła, że owe mecze miały „dać mieszkańcom Kuby nadzieję w ich walce”. Tyle że gdy pojawiła się informacja, że mecz Orioles rzeczywiście ma dojść do skutku, w USA oprotestowały go organizacje imigrantów kubańskich. Administracja USA

oświad-158 R.G. Echevarría, The Pride of Havana. A History of Cuban Baseball, Oxford 1999,

s. 384, 386.

159 P. Orsi, After 16 Year Hiatus, U.S. Baseball Stars Play against Cuban National Team,

„The Huffington Post”, 7.06.2012, http://www.huffingtonpost.com/2012/07/06/cuba--us-baseball-play-again_n_1654956.html [dostęp: 30.03.2015].

160 M.H. Jamail, “One Day when the Yankees…”…, s. 203–204.

161 S.E. Eckstein, The Immigrant Divide. How Cuban Americans Changed the US and

Their Homeland, New York 2009, s. 124.

162 Jest to określane jako January 5 measures. Zob.: M.P. Sullivan, Cuba:

U.S. Restric-tions on Travel and Remittances. CRS Report for Congress, January 7, 2011, s. 4;

M. Mor-ley, C. McGillion, Unfinished Business. America and Cuba after the Cold War, 1989–2001,

Cambridge 2002, s. 149.

czyła wtedy, że wcale nie był to wstęp do normalizacji stosunków w stylu dyploma-cji pingpongowej. Sugerowano także, że mecze posłużą do promodyploma-cji demokradyploma-cji na Kubie164. Należy jednak mieć na uwadze również założenie o pozytywnym efekcie kontaktów międzyludzkich. W tym kontekście nawet jeśli autentyczne zamiary na-wiązania wymiany ukierunkowane są na pozyskiwanie zawodników (w wypadku klubów) czy demontaż systemu politycznego drugiego państwa (w wypadku ad-ministracji amerykańskiej), to i tak kontakt sportowy może prowadzić do zbliżenia między narodami. Zresztą przynajmniej do pewnego stopnia deklaracje amerykań-skie w tym zakresie mogły być obliczone na uciszenie krytyki we własnym kraju i niekoniecznie w pełni odzwierciedlały autentyczną motywację.

Pierwszy mecz Baltimore Orioles przeciwko reprezentacji Kuby został roze-grany w marcu 1999 roku w Hawanie. Zakończył się nieznacznym zwycięstwem drużyny amerykańskiej 3:2, natomiast rewanż w Baltimore w maju to spektaku-larna wygrana Kubańczyków 12:6165. Wynik ten Gerald Gems określił jako praw-dopodobnie najbardziej satysfakcjonujące osiągnięcie sportowe Kuby ostatnich lat166, a kiedy sportowcy wrócili z USA, Castro osobiście gratulował Andy’emu Moralesowi, którego zagranie zapewniło drużynie zwycięstwo167. Kubański przy-wódca był też obecny na stadionie podczas spotkania w Hawanie oraz uczest-niczył w przygotowaniach drużyny kubańskiej do rewanżu. Tymczasem strona amerykańska starała się unikać wiązania meczów z polityką, a prezydent Clin-ton (ani żaden inny przedstawiciel jego administracji) nie był obecny na meczu w Baltimore168. Jak zauważył Thomas Garofalo, dyplomacja baseballowa z Kubą z perspektywy amerykańskiej toczyła się pomimo polityki rządowej, a nie w jej ramach169. Pojawiały się co prawda po obu stronach sugestie o chęci doprowadze-nia do zbliżedoprowadze-nia pomiędzy państwami, jednak każda ze stron miała też swoje włas-ne cele. W wypadku Kuby było to podnoszenie prestiżu narodowego, podczas gdy Amerykanie chcieli wykorzystać kontakt sportowy do uderzenia w reżim na Kubie. Wydaje się wszakże, że i tak wzajemne zbliżenie było przynajmniej jed-nym z celów wymiany, a oficjalna retoryka amerykańska wynikała przede wszyst-kim z potrzeby uniknięcia wewnętrznej krytyki w Stanach Zjednoczonych.

164 M. Morley, C. McGillion, Unfinished Business…, s. 149–150, 152; S.E. Eckstein,

The Immigrant Divide…, s. xxxiii.

165 P.C. Bjarkman, Baseball, Cuba, [w:] Sport around the World. History, Culture, and

Practice, red. J. Nauright, C. Parish, Santa Barbara 2012, s. 60.

166 G.R. Gems, The Athletic Crusade. Sport and American Cultural Imperialism,

Lin-coln 2006, s. 98.

167 T. Wendel, Cuba: Behind the Curtain, [w:] Baseball without Borders. The

Interna-tional Pastime, red. G. Gmelch, Lincoln 2006, s. 145.

168 T. Carter, The Political Fallacy…, s. 579.

Według Roberta Eliasa dyplomacja baseballowa związana z meczami Orio-les z drużyną Kuby dała nadzieję na bardziej trwałą poprawę wzajemnych re-lacji170. Po meczu doszło też do innych kontaktów baseballowych, jednak na niższym poziomie. Przykładowo organizowano wizyty amerykańskich drużyn akademickich na Kubie, m.in. Uniwersytetu Waszyngtońskiego w 2000, Uni-wersytetu w Tennessee w 2002, UniUni-wersytetu Południowej Kalifornii w 2004 czy Uniwersytetu Alabamy w 2008 roku. Odbywały się także spotkania drużyn młodzieżowych171. Wymiany baseballowe na wyższym poziomie zostały nato-miast wznowione już za prezydentury Baracka Obamy. W 2012 roku ponownie rozpoczęto organizowanie serii spotkań towarzyskich, w których biorą udział akademicka reprezentacja USA i reprezentacja Kuby. Pięć takich spotkań od-było się wówczas na Kubie, a w kolejnych latach były one już lokalizowane na-przemiennie w obu państwach i przebiegały w przyjaznej atmosferze172. Waż-nym przejawem dyplomacji baseballowej na linii USA–Kuba za prezydentury Obamy był mecz pokazowy w Hawanie w marcu 2016 roku pomiędzy repre-zentacją Kuby a drużyną Tampa Bay Rays, który wspólnie oglądali Obama oraz prezydent Kuby Raul Castro173. W amerykańskiej prasie pojawiały się jednak opinie, że bardziej przełomowe były mecze Orioles174. Sam spektakl sportowy