STOSUNKÓW POMIĘDZY PAŃSTWAMI
2.7. Dyplomacja tenisowa pomiędzy Chińską Republiką Ludową a Republiką KoreiChińską Republiką Ludową a Republiką Korei
Kolejny analizowany przypadek dotyczy tzw. dyplomacji tenisowej z 1984 ro-ku pomiędzy Chinami a Koreą Południową. W okresie zimnej wojny Chiny prowadziły politykę „jednej Korei”, w której ramach uznawano Koreę Północną za jedyne istniejące zgodnie z prawem państwo na Półwyspie Koreańskim. Jed-nak w latach siedemdziesiątych pojawiły się sygnały świadczące o tym, że Chiny rozważają przeformułowanie swojego podejścia do Korei Południowej. Należą do nich intensyfikacja wymiany handlowej oraz podpisanie wspólnego memorandum 10 maja 1983 roku, które interpretowano jako dorozumiane uznanie Republiki
Korei (RK) przez ChRL203. Mimo to Chińczycy nie byli gotowi do nawiązania w sposób otwarty bliższych stosunków ze względu na relacje z Koreą Północną, gdyż obawiano się, że może się ona wówczas skierować w stronę Związku Radziec-kiego204. Jest to element obecny także we wcześniej rozpatrywanych przypadkach tej formy dyplomacji sportowej, gdy zbliżenie pomiędzy dwoma państwami było blokowane przez uwarunkowania związane z państwem trzecim.
Trudności w nawiązaniu otwartego dialogu pomiędzy Chińską Republiką Ludową a Republiką Korei sprawiły, że do wzajemnych kontaktów dochodzi-ło tylko wtedy, gdy były one wymuszone okolicznościami, np. negocjowaniem zwrotu porwanego chińskiego samolotu, który wylądował w Korei Południo-wej205. W trend ten wpisywała się także dyplomacja tenisowa. Zanim do niej doszło, oba państwa nie utrzymywały żadnych kontaktów sportowych. Chińscy sportowcy nie jeździli na zawody do Korei Południowej, a przy okazji spotkań w innych państwach nie dokonywano kurtuazyjnej wymiany proporczyków czy upominków. Zbliżające się igrzyska olimpijskie w Seulu nadawały jednak tej sy-tuacji nowy kontekst206.
Dyplomacja tenisowa dotyczyła meczu eliminacyjnego Pucharu Davisa w tenisie ziemnym, który odbył się w marcu 1984 roku. W rozgrywkach tych oba państwa trafiły na siebie, natomiast Chiny po raz pierwszy miały być gospo-darzem takiego meczu. Zaproszenie przez Chiny sportowców południowoko-reańskich było istotne ze względu na kontekst północnokoreański, aczkolwiek żadna ze stron w oficjalnej retoryce nie podnosiła znaczenia politycznego kon-taktu sportowego. Jak stwierdzili południowokoreańscy oficjele w Tokio: „mecz tenisowy z Chinami był istotny, ponieważ po raz pierwszy południowokoreań-ska drużyna pojechała na wydarzenie sportowe do Chin, ale nie oczekujemy, aby sprawy wyszły poza to”207.
Kontakt chińsko-koreański oprotestowała Korea Północna, twierdząc, że osłabi on przyjaźń pomiędzy nią a Chinami, jednak strona chińska odpowiedzia-ła, że kontakty sportowe niekoniecznie prowadzą do stosunków politycznych208.
203 H. Kim, Cultural and State Nationalism: South Korea and Japanese Relations with
China, Washington 2007, s. 149; W. Chapman, Sports Exchanges Raise Hopes of Improved China-S. Korea Ties, „The Washington Post” 3.05.1984, http://www.washingtonpost.
com/archive/politics/1984/05/03/sports-exchanges-raise-hopes-of-improved-china--s-korea-ties/3b91567f-9dce-47f9-b590-be52a0ecc5ab/ [dostęp: 5.08.2015].
204 W. Miller, Sport May Spur Talks on Unity for Korea, „The Sydney Morning
He-rald”, 6.03.1984, s. 6.
205 C.-S. Lee, Historical Setting, [w:] South Korea. A Country Study, red.
A.M. Sava-dai, W. Shaw, Washington 1992, s. 61.
206 L. Lijuan, He Zhenliang and China’s Olympic Dream, Beijing 2007, s. 242.
207 W. Miller, Sport May Spur…, s. 6.
Pamiętać należy, że w sojuszu tych dwóch państw istniała znaczna asymetria na korzyść Chin, toteż państwo to mogło swobodnie realizować własne cele polityki zagranicznej, nie oglądając się na stanowisko Korei Północnej. Podobnie rzecz się miała z dyplomacją pingpongową, gdy USA tylko w niewielkim stopniu musiały się liczyć ze stanowiskiem Tajwanu, przede wszystkim w kontekście tajwańskiego lobby w USA.
Spotkanie tenisowe zakończyło się zwycięstwem Chin 3:1209. Przy czym można było zaobserwować szereg symbolicznych gestów ze strony gospodarzy, gdyż ośmioosobowej ekipie południowokoreańskiej pozwolono wywiesić flagę narodową na lotnisku oraz w trakcie spotkań sportowych210. Jeśli chodzi o dys-cyplinę sportową, której dotyczył kontakt, tenis ziemny nie należał do sportów traktowanych prestiżowo w żadnym z dwóch państw, zatem porażka dla żadne-go z nich nie stanowiła problemu. Z jednej strony jest to oczywiście korzystne w kontekście celu, jakim było zbliżenie dwóch państw, jednak z drugiej strony zainteresowanie związane z takim kontaktem sportowym było mniejsze. Wska-zuje się wręcz, że większość społeczeństwa chińskiego nie była świadoma tego, że w Chinach doszło do owego historycznego meczu. Pozwalało to jednak na unik-nięcie antagonizowania Korei Północnej, toteż starano się minimalizować opra-wę meczu211. Fakt ten wskazuje, że w kontekście dyplomacji publicznej kontakt tenisowy nie został w pełni wykorzystany, gdyż jego wpływ na społeczeństwo był nieznaczny.
Mimo to dyplomacja tenisowa pomiędzy Chinami i Koreą Południową za-początkowała kolejne wymiany sportowe, tyle że w innych dyscyplinach. Już miesiąc później pierwsi chińscy sportowcy rywalizowali w Korei Południowej podczas mistrzostw Azji juniorów w koszykówce oraz mistrzostw Azji w pły-waniu. Tak jak przeciwna goszczeniu południowokoreańskich sportowców w Chinach była Korea Północna, tak wobec kontaktów sportowych odbywają-cych się w Korei Południowej protestował Tajwan, który ponadto zbojkotował obie imprezy. Jednakże dostrzegając korzyści wynikające ze zbliżenia z China-mi, przywódcy południowokoreańscy zignorowali obiekcje Tajwanu. Wkrótce doszło bowiem do wykorzystania bliższych relacji sportowych do zaaranżowa-nia spotkań polityków. We wrześniu dwunastoosobowa delegacja chińska212
209 Davis Cup,
http://www.daviscup.com/en/draws-results/tie/details.aspx?tie-Id=10002685 [dostęp: 13.08.2015]; M. Theiler, South Koreans End Round of ‘Tennis
Diplo-macy’ in China, 4.03.1984,
http://www.upi.com/Archives/1984/03/04/South-Koreans--end-round-of-tennis-diplomacy-in-China/9041447224400/ [dostęp: 5.08.2015].
210 C.-J. Lee, China and Korea…, s. 109.
211 M. Theiler, South Koreans…
212 W jej skład weszli m.in. mer Pekinu Zhang Baifa, wiceminister Państwowej
wzięła udział w seulskim spotkaniu Rady Olimpijskiej Azji oraz w bankiecie zorganizowanym przez prezydenta Republiki Korei Chun Doo-hwana. Ogło-szono wówczas, że Chiny wezmą udział w organizowanych w Korei Południo-wej igrzyskach azjatyckich i igrzyskach olimpijskich. Uważa się co prawda, że w dużej mierze miało to związek z chęcią organizacji zawodów tej rangi przez Chiny, nie ulega jednak wątpliwości, że taka deklaracja była efektem, a także pewnym rozwinięciem całej serii wymian sportowych zapoczątkowanych przez spotkanie tenisowe.
W kolejnych latach nastąpiła intensyfikacja kontaktów dyplomatycznych pomiędzy ChRL a RK. W marcu 1985 roku negocjowano zwrot okrętu chiń-skiego, na którym doszło do buntu załogi, zaaranżowano też kilka spotkań premierów obu państw – Lho Sinh Younga i Zhao Ziyanga. Jednocześnie podtrzymywano kontakty sportowe, handlowe, nieformalne oraz w zakre-sie zarządzania kryzysowego213. Często odbywały się też nieoficjalne wizyty przedstawicieli władz z poszczególnych państw – Chińczycy wizytowali kore-ańskie instalacje przemysłowe, Koreańczycy uczestniczyli w międzynarodo-wych konferencjach na terenie Chin214. Można zatem stwierdzić, że kontakty sportowe, a wcześniej także gospodarcze niejako przetarły szlak do dalszego dialogu, jednak w dalszym ciągu bez oficjalnego usankcjonowania relacji dwustronnych.
Dalszym rozwinięciem dyplomacji sportowej pomiędzy ChRL a Republiką Korei był udział Chin w dwóch wielkich imprezach sportowych organizowanych w Korei Południowej – igrzyskach azjatyckich w 1986 roku i igrzyskach olimpij-skich dwa lata później215, co także może być odczytywane jako przejaw dobrej woli w związku z pewnym zbliżeniem obu państw. Twierdzi się, że oba państwa wykorzystały te imprezy sportowe do przygotowania drogi pod nawiązanie sto-sunków dyplomatycznych216. Do ostatecznej normalizacji stosunków doszło 24 sierpnia 1992 roku217.
Wydarzenia związane z dyplomacją tenisową pokazały, w jaki sposób sport może dawać możliwość nawiązania kontaktów oficjalnie apolitycznych, a zatem bezpiecznych, biorąc pod uwagę uwarunkowania zewnętrzne. Mimo że ich rola w normalizacji stosunków, jak się zdaje, nie była dominująca, to z całą pewnością ułatwiły zbliżenie dwóch państw i późniejsze nawiązanie stosunków dyploma-tycznych.
213 C.-J. Lee, China and Korea…, s. 109–110.
214 C.-S. Lee, Historical Setting, s. 61.
215 J.E. Hoare, Historical Dictionary of the Democratic People’s Republic of Korea,
Ply-mouth 2012, s. 75.
216 G. Xu, Olympic Dreams…, s. 163.