Ewakuacja ludności z rejonów zagrożeń – realizowana w sytuacji, kiedy likwi- likwi-dacja skutków sytuacji kryzysowych będzie trwała przez dłuższy czas, a

prze-bywanie osób w rejonach zagrożenia będzie niebezpieczne dla ich życia i zdro-wia. Podczas ewakuacji obowiązują priorytety, i tak w pierwszej kolejności są ewakuowani przewlekle chorzy, matki z małymi dziećmi, osoby w podeszłym wieku oraz osoby nie biorące udziału w akcji ratowniczej. Transport może być wykorzystywany dwojako, tj. do ewakuacji ludności oraz do dostarczania za-opatrzenia dla służb ratowniczych podczas kursu powrotnego.

D. Usługi transportowe – są realizowane do potrzeb związanych z ochroną mie-nia, infrastruktury krytycznej i środowiska. Do tych potrzeb można wykorzy-stywać transport kołowy, kolejowy, powietrzny (śmigłowce), wodny (statki żeglugi śródlądowej i morskiej).

Dla uzyskania wysokiej efektywności realizacji powyższych zadań logistycz-nych niezbędnym jest, by już w fazach zapobiegania i przygotowania – podczas prac planistycznych, przewidzieć źródła zasobów materiałowych dla potrzeb przewidywanych rodzajowo sytuacji kryzysowych w obszarze podległości plano-wania kryzysowego (gmina, miasto, powiat, województwo, region, obszar kraju). Poniżej na rysunku nr 42 zobrazowano możliwości pozyskiwania zasobów do za-bezpieczenia logistycznego i likwidacji skutków sytuacji kryzysowych.

10. Podstawy zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych

186

Rys. 42. Zasoby do potrzeb zaopatrzenia kryzysowego na przykładzie gminy, powiatu

Zasoby materiaáowe rezerw paĔstwowych Planowane zasoby zaopatrzenia do wykorzystania w reagowaniu kryzysowym

Zasoby materiaáowe z organów nadrzĊdnych

Zasoby materiaáowe z infrastruktury terenowej

Zasoby materiaáowe w ramach pomocy humanitarnej

i charytatywnej

ĩywnoĞü, produkty rolne, leki, materiaáy medyczne, sanitarne

Paliwa, ĪywnoĞü, produkty rolne

Woda pitna, ĪywnoĞü, leki i materiaáy medyczne, sanitarne, koce, odzieĪ

OdzieĪ, koce, namioty, materiaáy sanitarne, artykuáy AGD

Źródło: opracowanie własne.

Zasady wykorzystywania poszczególnych rodzajów zasobów jest następująca: 1. Zasoby materiałowe rezerw państwowych – są to zasoby gromadzone na

wypadek potrzeb mobilizacyjnych i sytuacji kryzysowych. Są one przechowy-wane w magazynach państwowych. Za ich gromadzenie i uzupełnianie odpo-wiada Agencja Rezerw Materiałowych i Agencja Rynku Rolnego17.

2. Zasoby materiałowe z organów nadrzędnych – są organizowane przez nad-rzędne organy administracji i mają charakter wsparcia, uzupełnienia zasobów miejscowych. Gmina jest wspierana przez agendy powiatu, powiat przez agendy wojewódzkie.

3. Zasoby materiałowe z infrastruktury terenowej – stanowią zasadnicze za-soby dla zabezpieczenia potrzeb logistycznych w obszarze odpowiedzialności (gmina, powiat, województwo). Zasoby te są zgromadzone w: bazach i sta-cjach paliw, hurtowniach żywności i magazynach regionalnych, lokalnych wy-twórniach żywności (piekarnie, rzeźnie, zakłady mleczarskie, supermarkety, przetwórnie warzyw i owoców).

4. Zasoby materiałowe w ramach pomocy humanitarnej i charytatywnej – są to zasoby z darów i zbiórek organizowanych przez organizacje społeczne o charakterze humanitarnym i charytatywnym (PCK, PKPS, Caritas Polska, fundacje).

Dla potrzeb planowania logistycznego należy przyjąć niezbędne normy zaopa-trzenia w żywność i wodę, środki ochrony zdrowotnej oraz powierzchni użytko-wej przewidzianej na jednego poszkodowanego w zastępczych miejscach zakwa-terowania. Wysoce użytecznymi pomocami w zakresie teoretycznego

opracowa-17 Ustawa z 29.10.2010 r. o rezerwach strategicznych, Dz.U. Nr 229, poz. 1496. Rezerwy

strategiczne państwowe – to wyodrębniony majątek Skarbu Państwa. Rezerwy dzielą się na: mobilizacyjne i gospodarcze. Rezerwy gospodarcze są uruchamiane w stanach podwyższonej gotowości obronnej państwa i w sytuacjach kryzysowych oraz klęsk ży-wiołowych. Rezerwy te służą do zaspokojenia podstawowych potrzeb surowcowych, materiałowych dla utrzymania ciągłości funkcjonowania gospodarki oraz dla utrzyma-nia ciągłości zaopatrzeutrzyma-nia ludności.

10. Podstawy zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych 187

nia tych potrzeb są instrukcje i podręczniki wykorzystywane w Siłach Zbrojny RP, gdzie unormowano niezbędne wielkości zaopatrzenia logistycznego i tak np.: 1. Woda – człowiek potrzebuje 40 gram wody na 1 kg masy ciała18.

2. Żywność – pracujący człowiek potrzebuje ok. 3000 kcal, minimalne norma do przeżycia w krótkim okresie bez uszczerbku dla zdrowia to 500–900 kcal19. Przewożona żywność powinna być zapakowana w pojemniki o wadze do 25 kg.

3. Energia – w pierwszej kolejności odtwarzane jest zasilanie z sieci krajowej, a jeżeli to jest niemożliwe organizuje się dostawy energii elektrycznej z za-stępczych agregatów dla potrzeb służb medycznych, łączności oraz wytwarza-nia żywności (piekarnie, masarnie, itp.). Dla ludności dostarcza się dodatkowy węgiel, koks, gaz i paliwa płynne oraz dostarcza się zastępcze środki oświetle-nia (lampy na owe i gazowe, świece).

4. Odzież – potrzeby poszkodowanych i ewakuowanych zwykle dotyczą obuwia, odzieży i bielizny osobistej, koców, śpiworów, okularów przeciwsłonecznych, nakryć głowy. Dostarczona odzież i pozostałe wyposażenie musi być dostoso-wane do pory roku (lato/zima).

5. Zastępcze miejsca zakwaterowania – organizuje się na bazie szkół, interna-tów, świetlic, hoteli, sal i ośrodków sportowych, obiektów administracji pu-blicznej, remiz strażackich, itp. Podczas organizacji tych miejsc trzeba prze-widzieć odpowiednie zaplecze sanitarno-higieniczne tj. swobodny dostęp do sanitariatów (1 oczko na 10–15 osób), łazienek (1 umywalka na 5–6 osób), pryszniców (1 prysznic na 20–24 osoby) itp.20 Zakwaterowane osoby winny mieć zapewnione odpowiednio zorganizowane miejsca do odpoczynku noc-nego oraz zaplecze żywieniowe, które zwykle organizuje się jako żywienie zbiorowe, np. wykorzystują do tego celu kuchnie przyszkolne, stołówki pra-cownicze, restauracje, kuchnie polowe.

6. Przedsięwzięcia sanitarno-higieniczne – obejmuje nadzór sanitarny nad po-szkodowanymi, miejsc ich bytowania, kontrole dostaw wody i żywności oraz system badań laboratoryjnych i szkolenia w zakresie przestrzegania higieny w warunkach zastępczych.

7. Przedsięwzięcia przeciwepidemiczne – obejmują stałą obserwację sytuacji epidemiologicznej ludności i obszarów objętych skutkami katastrof i klęsk ży-wiołowych oraz kompleksowe przeprowadzanie zbiegów przeciwepidemicz-nych w sytuacji wykrycia ognisk chorób zakaźprzeciwepidemicz-nych, izolacji i leczenia chorych, wykonywania profi laktycznych szczepień, dezynfekcji źródeł wody, pomiesz-czeń oraz szkolenia ludności w zakresie niezbędnej profi laktyki zdrowotnej. 8. Przedsięwzięcia leczniczo-ewakuacyjne – jest to system udzielania

bezpo-średniej pomocy medycznej poszkodowanym. Do systemu wykorzystuje się istniejące zaplecze medyczne rejonu oraz w razie potrzeby planuje się

za-18 Cz. Kierebiński, Żywienie w warunkach naturalnego bytowania, Warszawa 1973, s. 9.

19 E. Nowak, Logistyka w sytuacjach kryzysowych, Warszawa 2005, s. 11.

20 Instrukcja o ochronie sanitarno-higienicznej i przeciwepidemicznej wojsk w czasie

10. Podstawy zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych

188

kres potrzebnego wsparcia. Planowany zakres zabezpieczenia medycznego obejmuje:

• Pomoc przedlekarska – w ramach posiadanych sił ratownictwo medycznego (pomoc udzielona w czasie do 1 godziny, tzw. złota godzina)21.

• Pomoc lekarska kwalifi kowana – posiadane zaplecze szpitalne, możliwości transportu medycznego i operacyjnego/leczniczego w ościennych placów-kach medycznych (udzielona w czasie do 2–3 godzin).

• Pomoc lekarska specjalistyczna – zabiegi ratujące życie w ramach wysoce specjalistycznych zabiegów medycznych (udzielana w specjalistycznych szpi-talach w czasie do 6 godzin – reguła sześciu godzin).

9. Transport – sytuacje kryzysowe wymagają zgromadzenia specjalistycznego

transportu do przewozu ludzi, materiałów i sprzętu. Kalkulacje planistyczne związane z kryzysowymi działaniami logistycznymi w obszarze transportu do potrzeb ewakuacji i dostarczania zaopatrzenia należy ująć jako:

• potrzeby ewakuacyjne – pojazdy do masowego przewozu ludzi (autobusy, przystosowane samochody ciężarowe),

• potrzeby transportu zaopatrzenia – samochody zakryte, kilkutonowe, za-opatrzone w podnośniki hydrauliczne, z napędem na przednią oś, • potrzeby przewozu specjalistycznego sprzętu – ciągniki z przyczepami

ni-skopodwoziowymi, przyczepy z rampami najazdowymi, itp.,

• potrzeby transportu do ładunków masowych – wielotonowe pojazdy za-opatrzone w dźwigi, ciężarówki samowywrotne, itp. do przewozu kruszy-wa, stali, drewna, materiałów budowlanych.

Problematyka wykorzystania zasobów osobowych i sił reagowania kryzyso-wego została omówiona w rozdziale VII.

Plany logistycznego zabezpieczenia działań kryzysowych są załącznikiem do planu reagowania kryzysowego (planu głównego) i muszą uwzględnić wszystkie zasoby możliwe do wykorzystania w obszarze odpowiedzialności, na który zostały sporządzone.

10.3. Organizacja zarządzania logistycznego

w sytuacjach kryzysowych

Zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych jest integralną częścią szero-ko rozumianego zarządzania kryzysowego. Strukturami wyszero-konawczymi logistyki kryzysowej są grupy: zabezpieczenia logistycznego, opieki medycznej i pomocy socjalno-bytowej. Grupy te są tworzone na wszystkich szczeblach administracji publicznej.

Organizacja i działania grup wykonujących zadania logistyczne musi być opar-ta na:

• sformułowanej strategii działania,

21 Ustawa z 8.09.2006 r. o Państwowym ratownictwie Medycznym, Dz.U. Nr 191, poz.

10. Podstawy zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych 189

• wykonaniu zabiegów rozwiniętego planowania, inicjowania i kontroli proce-sów realizacji zadań logistycznych,

• stworzeniu systemu wymiany informacji o przebiegu procesu dostaw: – od punktu informacji o nadaniu zaopatrzenia (od dostawców),

– do punktu docelowego dotarcia potrzebnych zasobów (do odbiorców), • stworzeniu systemu udzielania poszkodowanym pomocy ewakuacyjnej,

me-dycznej oraz zaplecza przetrwania (bytowania) poszkodowanych.

Pod pojęciem strategii logistycznej należy rozumieć zdefi niowaną misję, której myślą przewodnia jest dążenie do dotarcia z zaopatrzeniem i usługami logistycznymi do wszystkich potrzebujących w możliwie jak najkrótszym czasie. Głównym celem strategii jest zapewnienie wszystkim poszkodowanym niezbęd-nych warunków przetrwania.

Zabiegi planistyczne w obszarze logistyki kryzysowej obejmują:

• planowanie – minimalizacja czasu dotarcia do zaopatrzenia i usług logistycz-nych do jak największej liczby poszkodowalogistycz-nych, zapewnienie minimum do-staw i usług, optymalizacja wykorzystania potencjału logistycznego, organiza-cja współdziałania pomiędzy strukturami logistyki i ratownictwa, ograniczenie kosztów realizacji zadań logistycznych,

• inicjowanie i sterowanie – obejmuje procedury wykonania przygotowań za-plecza logistycznego oraz podjęcia dostaw zaopatrzenia i usług logistycznych wszystkim poszkodowanym, a także podtrzymania tego procesu w niezbęd-nym zakresie i natężeniu,

• kontrola – dotyczy zabiegów porównywania efektywności podjętych działań logistycznych przez struktury kierownicze i wykonawcze – w celu oceny ich skuteczności oraz podejmowania w razie potrzeby zabiegów korygujących procesy dostawy, usług logistycznych do aktualnych potrzeb.

System informacji – dotyczy nadzoru nad sprawnością funkcjonowania

„łań-cucha logistycznego”, w którym są realizowane dostawy zaopatrzenia i usługi dla poszkodowanych (transport, pomoc medyczna, zabezpieczenie sanitarno-higie-niczne i przeciwepidemiczne).

System udzielania pomocy – są to struktury logistyki, które są zorganizowane

i wyposażone w niezbędny sprzęt do realizacji zaplanowanych dostaw oraz bez-pośredniego świadczenia szeroko rozumianych usług logistycznych w sytuacjach kryzysowych.

Zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych związane z zapewnieniem dostaw i świadczeniem usług o charakterze logistycznym jest we wszystkich fa-zach zarządzania kryzysowego, tj. zapobiegania, przygotowania, reagowania

i odbudowy.

Podejmowane działania logistyczne mają charakter funkcji operacyjnych – co wynika z konieczności koordynowania procedur gromadzenia zasobów, przygo-towania specjalistów do pracy w grupach logistyki, racjonalnego wykorzystania zaplecza medycznego, transportowego i sprzętu specjalistycznego oraz szkolenia ludności z zagrożonych rejonów w zasadach zachowania się i samopomocy w sy-tuacjach zagrożenia.

10. Podstawy zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych

190

I tak w poszczególnych fazach zarządzania kryzysowego wykonuje się nastę-pujące czynności o charakterze logistycznym:

Ad. 1. W fazie zapobiegania – przeprowadza się prognozowanie potrzeb

za-bezpieczenia logistycznego we wszystkich jego działach, specyfi kuje się możliwe do pozyskania zasoby i źródła zaopatrzenia oraz wielkość posiadanego potencjału usługowego. Na podstawie ww. informacji przeprowadza się bilansowanie po-trzeb i ich porównanie do posiadanych możliwości miejscowych, oceny koniecz-ności pozyskania wsparcia z szczebla nadrzędnego i ewentualnych rezerw pań-stwowych,