Faza środkowa rodziny alkoholowej- zaangażowanie oraz stabilność

Faza środkowa życia każdej rodziny charakteryzuje się trzema właściwościami.

1) Zaangażowanie się w określoną ilość działań, które będą organizowały życie rodzinne. Oznacza to, że rodzina, mając już wcześniej ustalone pewne priorytety rozwojowe, teraz angażuje się w podejmowanie takich działań, by je zrealizować oraz ukierunkować system rodzinny na podejmowanie określonych czynności (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 98). 2) Konsekwentne przestrzeganie wypracowanego zbioru określonych zasad, które

odnoszą się do ról, jak również związków wewnątrzrodzinnych. Należy podkreślić, że konsekwencja w realizacji określonych ról nie jest równoznaczna z ich sztywnością. Najistotniejsze jest to, że dany system rodzinny dokonał wyboru co do tego, jak powinna wyglądać realizacja określonych ról w rodzinie (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 98).

3) Występowanie zbioru powtarzalnych oraz zorganizowanych schematów zachowań, których celem jest organizacja codziennej rutyny życia systemu rodzinnego, specjalnych wydarzeń, jak również strategii, które będą pomocne w rozwiązywaniu konfliktów i problemów. Dzięki nim rodzina może zachować własną spójność oraz strukturę. Ich funkcją jest także wzmacnianie oraz utwierdzanie „podstawowych zobowiązań i zasad ustanowionych przez rodzinę jako część postępowania w trakcie fazy pośredniej” (A. Margasiński 2010, s. 63). W rezultacie pełnią one także funkcję regulującą (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 98).

101

Faza środkowa jest niezwykle zróżnicowana w zależności od specyfiki funkcjonowania określonego systemu rodzinnego. Dla niektórych członków rodziny będzie się ona charakteryzowała spełnieniem, odkrywaniem siebie na nowo, dla innych z kolei może okazać się etapem trudnym, mało ekscytującym bądź naznaczonym rozczarowaniem. Etap ten jest zazwyczaj najdłuższy w życiu każdej rodziny, a dynamika zmian, jakie w niej następują ulega spowolnieniu. Według Petera Steinglassa faza ta charakteryzuje się najsilniej widocznymi zachowaniami regulacyjnymi- czyli codzienną rutyną, krótkoterminowym rozwiązywaniem problemów czy zwyczajami rodzinnymi (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 98-99).

W celu lepszego zrozumienia tego, co dzieje się z rodziną alkoholową w środkowej fazie rozwoju, należałoby bliżej przyjrzeć się specyfice realizowanych przez nią zachowań regulacyjnych. Systemy alkoholowe opanowują zachowania regulacyjne w takim stopniu, że stają się one podporządkowane rytmowi uzależnienia jego członka. W rezultacie dochodzi do nadania nadrzędnej istotności tym aspektom, które są kompatybilne z alkoholizmem, a umniejszenia i bagatelizowania tych cech, które nie są z nim zgodne. Najczęściej dochodzi do wzmocnienia zachowań alkoholowych (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 98-99).

Z pewnością członkowie rodziny nie podejmują własnych aktywności celowo, by wzmacniać zachowania mające na celu intensyfikację alkoholowych zachowań uzależnionego. Niemniej jednak w tym czasie główną rolą rodzinnych zachowań regulacyjnych będzie ich (zachowań alkoholika) utrwalanie. W rezultacie rodzina staje się rozwojowo mniej elastyczna i chroni własną spójność alkoholową przed jakąkolwiek destabilizacją- nawet tą, wynikającą z normatywnych oscylacji rozwojowych (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 99).

Dlatego z biegiem czasu w rodzinie alkoholowej zaczynają być dostrzegalne pewne sekwencje przewidywalnych reakcji i zachowań, które korelują z cyklami trzeźwości- picia uzależnionego. Powstaje błędne koło zachowań oscylujących pomiędzy tak zwanym biegunem „suchym” (trzeźwością uzależnionego) oraz „mokrym” (intoksykacji chemicznej uzależnionego). Jak wskazuje Peter Steinglass, co może być zaskakujące, wiele zachowań członków systemu alkoholowego charakteryzujących się ekspresywnością uczuciową oraz seksualną, asertywnością w obronie interesów rodziny, częściej występuje wówczas, gdy alkoholik jest w trakcie intoksykacji chemicznej, aniżeli w fazie „suchej”. Zachowania regulacyjne charakteryzują się sztywnością i pewną cykliczną przewidywalnością w celu

102

zachowania homeostazy rodziny (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 99-100).

Opisując mechanizmy uzależnienia oraz odwołując się do koncepcji Wiktora Osiatyńskiego (W. Osiatyński 2007) odnoszącej się do stanów funkcjonowania uzależnionego, wskazano, że w pewnym momencie następuje adaptacyjna funkcja alkoholu- w konsekwencji uzależniony nierzadko „lepiej” funkcjonuje w płaszczyźnie społecznej będąc pod wpływem odurzenia alkoholowego, aniżeli w stanie trzeźwości. Podobna dychotomia funkcjonowania następuje w całym systemie alkoholowym. Niektóre zachowania są przypisane jedynie odurzeniowemu stanowi interakcji. Rodzina, chcąc uruchomić te zachowania, będzie musiała doprowadzić do wystąpienia stanu „mokrego”, czyli intoksykacji chemicznej uzależnionego (A. Margasiński 2010, s. 67; P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 99).

W fazie środkowej każda rodzina stoi przed wieloma wyzwaniami związanymi ze zmianami rozwojowymi, które zaczynają występować. Widoczna jest niezwykła dynamika jej funkcjonowania. Posługuje się ona dość sztywnymi wzorcami zachowań, które nierzadko utrudniają, a niekiedy nawet uniemożliwiają występowanie konstruktywnych zamian rozwojowych. Należy jednak podkreślić, że zdarzają się także takie rodziny alkoholowe, w których wystąpienie odurzeniowego stanu interakcji blokuje wystąpienie określonego wachlarza zachowań i wycofuje członków systemu z podjęcia działania (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 99-100).

Warto przy tym wspomnieć, że kolejną cechą charakteryzującą systemy alkoholowe w fazie środkowej, jest silna nietolerancja niepewności, której konsekwencją jest, wspominana już, niezwykła sztywność zachowań systemu alkoholowego i szybka oraz silna reakcja na potencjalne zmiany mogące stanowić zagrożenie status quo systemu. Zmiany rozwojowe są postrzegane jako zagrożenie i konsekwentnie hamowane, ponieważ homeostaza staje się dla systemu alkoholowego priorytetem (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 98-99).

Rytuały rodzinne odgrywają w fazie środkowej najistotniejszą rolę w ciągu cykli życia rodziny, bowiem stanowią dynamiczną równowagę między stabilnością a przystosowaniem. Dzięki jej utrzymaniu system rodzinny może osiągnąć swoją dojrzałość, szanując równocześnie indywidualny rozwój swoich członków. W rodzinie alkoholowej zachowanie, bądź wypracowanie wspomnianej równowagi, staje się zadaniem niezwykle trudnym do osiągnięcia ze względu między innymi na sztywność i sztampowość reakcji jej członków na pojawiające się zmiany bądź zachowania. Rytuały rodzinne, jak niemal każdy aspekt życia rodziny borykającej się z problemem alkoholowym, zostają najczęściej opanowane przez problem

103

alkoholizmu jej członka. W konsekwencji najprawdopodobniej dojdzie do wykrzywienia kierunku jej rozwoju (P. Steinglass, L. A. Bennett, S. J. Wolin, D. Reiss 2009, s. 99-100).

Podsumowując najważniejsze kwestie odnoszące się do funkcjonowania rodziny alkoholowej w fazie środkowej, zachowania, które się wówczas pojawiają, najczęściej charakteryzują się sztywnością i przewidywalnością. Ich specyfika z jednej strony znacznie utrudnia, bądź uniemożliwia rozwój rodziny i poszczególnych jej członków i równocześnie prowadzi do ciągłego zachowania jej homeostazy. Zachowania, które występują w odurzeniowym stanie można nazwać stereotypowymi. Są to takie wzorce zachowań, na których pojawienie rodzina może liczyć jedynie w sytuacji intoksykacji chemicznej uzależnionego. W rezultacie system alkoholowy wypracował sobie szereg zasad zachowań, które są przypisane stanowi „suchemu” i stanowi „mokremu” i cyklicznie się zmieniają, podporządkowując się rytmowi picia uzależnionego. Osoby z zewnątrz, obserwując jedynie zachowania rodziny w stanie „suchym”, nie są w stanie przewidzieć, jak dany system alkoholowy będzie funkcjonował w stanie upojenia (A. Margasiński 2010, s. 67-68).