Unia Europejska wypracowała szereg instrumentów, aby dysproporcje między regionami zmniejszyć i dążyć do spójności gospodarczej i społecznej regionów i państw wchodzących w jej skład. Są to działania niezbędne w celu sprawnego funkcjonowania wspólnego rynku, wprowadzenia jednolitych warunków konkurencji, a także w perspektywie globalnej – wzmocnienia konkurencyjności Unii Europejskiej względem najpoważniejszych światowych rywali: USA, Chin i Japonii.
Powiększanie się dysproporcji regionalnych doprowadziło do zainicjowania działań na skalę ponadnarodową w postaci wspólnej polityki regionalnej.
W chwili powołania Europejskiej Współpracy Gospodarczej (EWG) w 1957 r. nie przewidywano prowadzenia wspólnych działań w tym obszarze. Mimo licznych dyskusji polityka regionalna nie została uwzględniona w zapisach traktatu. Jedyną wspólną instytucją ukierunkowaną na rozwój regionalny i powołaną do życia Traktatem Rzymskim był Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), którego działalność miała się przyczyniać do podnoszenia konkurencyjności regionów poszkodowanych poprzez inwestycje w modernizację i powstawanie nowych przedsiębiorstw. Bank udzielał pożyczek i poręczeń dzięki własnym zasobom bez żadnych zabezpieczeń dla klientów na wypadek wzrostu waluty. Nie wykorzystano jego możliwości, ze względu na obawy klientów przed brakiem zdolności do spłacenia zaciągniętych pożyczek86.
Polityka regionalna w początkowym stadium integracji miała charakter deklaracji, a nie określonych działań.
Geneza europejskiej polityki regionalnej związana jest z tworzeniem przez Parlament i Komisję Europejską raportów dotyczących zrównoważania rozwoju regionalnego. Miało to miejsce na początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Spośród dokumentów Parlamentu Europejskiego w zakresie polityki regionalnej należy wymienić przede wszystkim:87
Raport Motta`a z dnia 9 maja 1960 roku proponujący utworzenie komitetu konsultacyjnego ds. regionalnych,
Raport Birkelbacha z dnia 17 grudnia 1963 roku postulujący przeznaczenie środków finansowych na politykę regionalną,
86 I. Pietrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, PWN, Warszawa 2000, s. 64.
87 I. Pietrzyk, op. cit., s. 65-67.
56
Raport Rossiego z dnia 9 października 1964 roku wskazujący na potrzebę podjęcia prac nad planem zagospodarowania przestrzennego precyzujący cele do osiągnięcia w każdym regionie,
Raport Bersaniego z dnia 23 maja 1966 r. formułujący propozycję utworzenia specjalnego funduszu o znaczeniu regionalnym oraz wnioskował o traktowanie wspólnotowej polityki regionalnej jako ukierunkowanej przestrzennie europejskiej polityki ekonomicznej,
W tym samym czasie trwały prace Komisji Europejskiej nad zagadnieniami regionalnymi w postaci tworzenia postulatów i rekomendacji. Nie było natomiast żadnych działań praktycznych, które doprowadziłyby do powstania wspólnej polityki regionalnej z powodu braku jednomyślności stanowisk krajów członkowskich i innych ważniejszych potrzeb oraz problemów Wspólnoty Europejskiej.
Do pierwszego przełomu w rozwijaniu polityki regionalnej doszło w 1967 r., przy okazji fuzji organów wykonawczych Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euroatomu, kiedy to utworzono w ramach Komisji Europejskiej Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej (DG XVI). W ślad za zmianami instytucjonalnymi wypracowano w 1969 roku propozycję, której elementami było88:
wypracowanie koncepcji budowy regionalnych programów rozwoju,
stworzenie stałego Komitetu Rozwoju Regionalnego, w którego skład wchodziliby przedstawiciele Komisji i państw członkowskich,
udzielenie pomocy finansowej regionom w ramach np.: Funduszu Rabatowego Rozwoju Regionalnego
Duże znaczenie dla dalszego rozwoju polityki regionalnej miał rok 1972,w którym to na konferencji w Paryżu postanowiono zapewnić, dla celów polityki regionalnej, odpowiednie środki finansowe. Nadano wówczas wymiar regionalny dwóm funduszom budżetowym - Europejskiemu Funduszowi Społecznemu (European Social Fund) i Europejskiemu Funduszowi Orientacji i Gwarancji Rolnej (European Agriculture Guidance and Guarantee Fund) oraz ustalono zasady utworzenia specjalnego funduszu regionalnego. Miał on wspomagać rozwiązywanie problemów, jakie pojawiły się wraz z rozszerzeniem Wspólnoty o nowe trzy kraje: Irlandię, Wielką Brytanię oraz Danię. Środki Funduszu były rozdzielane pomiędzy państwa członkowskie według systemu kwotowego.
88 P. Jasiński, Europa jako szansa: polityka regionalna UE i jej instrumenty a władze lokalne i regionalne, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa, 2001, s. 35.
57
Za faktyczny początek wspólnej polityki regionalnej można uznać powstanie pierwszego instrumentu finansowego Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w 1975 r.
Został również powołany Komitet Polityki Regionalnej, który był ciałem opiniodawczym dla planów rozwoju regionalnego tworzącym raporty na temat sytuacji gospodarczo-społecznej89.
Na dalszy rozwój ERRR wpłynęły jego reformy z 1979 i 1984 roku. W 1979 roku podjęto pierwszą istotną reformę Europejskiego Fundusz Rozwoju Regionalnego. Polegała ona na pozostawieniu do samodzielnej dyspozycji Komisji Europejskiej 5% części EFRR i umożliwieniu jej interweniowania w regionach nie objętych pomocą państw członkowskich90.
Kolejna reforma związana było z dalszym rozszerzeniem Unii Europejskiej o nowe kraje członkowskie: Grecję, Hiszpanię i Portugalię. Obowiązujące kwoty krajowe w Funduszu zastąpiono wówczas tzw. widełkami interwencji, które gwarantowały poszczególnym państwom w skali trzech lat jedynie dolną granicę udziału. Wprowadzono zarazem zasadę programowania rozwoju regionalnego, oznaczającą odstąpienie od finansowania pojedynczych projektów na rzecz programów inicjowanych przez Wspólnotę lub programów krajowych, mających znaczenie dla Wspólnoty jako całości91.
Przedstawione wyżej reformy stanowiły początek zmian oraz dały asumpt kolejnej reorganizacji polityki regionalnej.
Wraz z podpisaniem Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986 r. stworzono podstawy dla nowej polityki strukturalnej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, a przede wszystkim jej polityki regionalnej. Na podstawie tego porozumienia, wprowadzono do Traktatu o Wspólnotach Europejskich Tytuł V "Spójność ekonomiczna i socjalna", w którym mówi się o konieczności zlikwidowania dysproporcji i zacofania w rozwoju niektórych regionów Wspólnoty92. W dalszej konsekwencji - przeprowadzono w 1988 r. reformę trzech Funduszy Strukturalnych (EFRR, EFS i EFOiGR), które od tego czasu miały funkcjonować w sposób skoordynowany. Zmianom tym towarzyszyła decyzja o zwiększeniu łącznego budżetu funduszy z 7,2 mld ECU w 1987 r. do 14,5 mld ECU w 1993 r. Za podstawowe zasady polityki strukturalnej (w tym regionalnej) Wspólnoty uznano93:
koncentrację środków pod względem geograficznym i funkcjonalnym (pięć podstawowych celów),
89 K. Głąbicka, M. Grewiński, Europejska polityka regionalna, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2003, s. 39.
90 Pietrzyk, op. cit., s. 81.
91 K Głąbicka, M. Grewiński, op. cit., s. 41
92 art. 130a Traktatu o WE, Jednolity Akt Europejski - podpisany 17 lutego 1986 r. (Luksemburg) oraz 28 lutego 1986 r. (Haga) (wszedł w życie 1 lipca 1987 r.) - Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/5.
93 Pietrzyk, op. cit., s. 94-96.
58
przyznanie priorytetu programom wieloletnim i działaniom strukturalnym,
oparcie selekcji regionów, którym przysługuje pomoc, na kryteriach wspólnotowych (selekcji dokonuje się w przekroju trzech poziomów terytorialnego podziału krajów, określonych symbolem NUTS),
ostateczne odstąpienie od systemu kwotowego na rzecz zasady współfinansowania (środki wspólnotowe mogą uzupełniać - a nie zastępować środki krajowe, udział środków wspólnotowych w całkowitych kosztach danego projektu może wynosić, w zależności od celu, od 25 do 75 proc., a w przypadku regionów w tzw. krajach kohezyjnych - nawet 80-85 proc.),
partnerstwo: ścisła współpraca między Komisją a odpowiednimi władzami na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym w przygotowaniu i realizacji programów.
Po raz kolejny wpływ na modyfikację polityki rozwoju regionalnego miało przystąpienie w 1995 roku do Unii Europejskiej nowych państw czyli Austrii, Finlandii i Szwecji.
Problemy peryferyjności obszarów północy Finlandii i Szwecji spowodowały określenie nowej kategorii obszarów problemowych uzależnionych od gęstości zaludnionych.
Wizja rozszerzenia Unii Europejskiej o kraje Europy Środowo-Wschodniej spowodowała dywersyfikację rozwiązań pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku dotyczących do Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności poprzez:
zwiększenie środków na politykę regionalną, nowe zdefiniowanie celów funduszy,
ograniczenie wielkości obszarów podlegających pomocy z funduszy, zwiększenie o rok okresu programowania z 6 do 7 lat.
Głównym celem polityki regionalnej Unii Europejskiej jest umocnienie ekonomicznej i społecznej spójności94. Wśród celów polityki strukturalnej można wyróżnić95:
cele horyzontalne - dotyczą wyodrębnionej grupy ludności, bez względu na miejsce zamieszkania i obejmują obszar całej UE,
cele regionalne - przyznają pomoc określonemu regionowi, który spełnia warunki do uzyskania pomocy wspólnotowej.
94 M. Klimowicz, Fundusze Strukturalne oraz Fundusz Spójności w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu, Warszawa, 2010, s. 49.
95 K. Głąbicka, M. Grewiński, op. cit., s. 51.
59
W wyniku przemian i reform jakie miały miejsce w zakresie polityki regionalnej począwszy od powołania Europejskiej Współpracy Gospodarczej, modyfikacjom ulegały również cele polityki regionalnej. Po raz pierwszy cele zostały sklasyfikowane w ramach wielkiej reformy polityki regionalnej w 1988 roku. Zostało wówczas wyznaczonych 6 celów, w tym 3 horyzontalne i 3 regionalne. W kolejnym okresie programowania czyli w latach 1994-1999 polityka regionalna opierała się na 7 celach (por. tab. 1.6)
Tabela 1.6. Pojęcie celów europejskich polityki regionalnej w latach 1989-1999 Okres
programowania
Numer celu
Nazwa celu Kryteria delimitacji stref
1988-1993
Cel 1 Wspieranie i strukturalne dostosowanie
regionów zacofanych gospodarczo PKB na jednego mieszkańca mniejszy niż 75% przeciętnej wartości we Wspólnocie
Cel 2 Restrukturyzacja sektorów gospodarczych w regionach przygranicznych i dotkniętych upadkiem przemysłu
Bezrobocie wyższe niż przeciętne we Wspólnocie i zmniejszająca się liczba zatrudnionych
Cel 3 Zwalczanie długoterminowego bezrobocia
Cel 5a Zreformowanie polityki agrarnej Wspólnoty w zakresie struktur agrarnych
Obszar całego kraju
Cel 5b Zreformowanie polityki agrarnej Wspólnoty w zakresie obszarów wiejskich
Obszar całego kraju
1994-1999
Cel 1 Strukturalne dostosowanie regionów zacofanych w rozwoju
PKB na jednego mieszkańca mniejszy niż 75% przeciętnej wartości we Wspólnocie
Cel 2 Restrukturyzacja obszarów dotkniętych upadkiem przemysłu
Stopa bezrobocia i stopa zatrudnienia w przemyśle były wyższe od przeciętnej w UE Spadkowa tendencja zatrudnienia w przemyśle
Cel 3 Zwalczanie długoterminowego bezrobocia oraz ułatwienie młodzieży,
a także innym grupom
poszkodowanym dostępu do rynku pracy
Obszar całego kraju
Cel 4 Przygotowanie siły roboczej do zmian w systemie produkcji
Małe i średnie przedsiębiorstwa zagrożone likwidacją
Cel 5a Wspieranie obszarów rolniczych Obszar całego kraju Cel 5b Ułatwianie rozwoju i dostosowywanie
strukturalne obszarów wiejskich Występowanie wysokiego odsetka osób zatrudnionych w rolnictwie Bardzo niski dochód w gospodarstwie rolnym
Niska gęstość zaludnienia
Tendencja do odpływu ludności wiejskiej do miast
Cel 6 Wspieranie obszarów z bardzo niską
gęstością zaludnienia Gęstość zaludnienia poniżej 8 osób na km2
Źródło: opracowanie własne na podstawie K. Głąbicka, M. Grewiński, Europejska polityka regionalna, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2003.
60
Cele polityki regionalnej w latach 1988-1993 oraz 1994-1999 były zbliżone do siebie z niewielkimi modyfikacjami uzależnionymi od czynników zaistniałych w danym okresie.
W następnym okresie programowania w latach 2000-2006 cele polityki regionalnej zostały zredukowane do trzech ze względu na zwiększenie efektywności podejmowanych działań:96
CEL 1 - wspieranie regionów najsłabiej rozwiniętych - wsparciem objęte były regiony, na poziomie NUTS 2, w których PKB na mieszkańca w trzech ostatnich latach nie przekroczył 75% średniej dla Wspólnoty; dodatkowo tym celem objęto tereny słabo zaludnione oraz obszary peryferyjne.
CEL 2 - wspieranie przemian ekonomicznych i społecznych na obszarach o zaburzonej strukturze gospodarki (np.: obszary zdominowane przez rolnictwo, tereny zdegradowane przez przemysł, obszary przemysłów schyłkowych, itp.) - celem tym objęto regiony, na poziomie NUTS 2, w których poziom bezrobocia w ostatnich trzech latach był wyższy niż średnia stopa bezrobocia w krajach UE; obok poziomu bezrobocia pod uwagę brane były także takie cechy obszarów problemowych, jak:
wysoki poziom ubóstwa, niski poziom wykształcenia ludności, wysoki stopień zdegradowania środowisk.
CEL 3 - modernizacja rynku pracy - poprzez szkolenia zawodowe, lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawę dostępu do miejsc pracy; wskazany cel miał charakter horyzontalny i obejmował te obszary, które nie zostały zaliczone do celu 1.
Na cel 3 przeznaczonych zostało 13% całości środków.
Strategicznym celem dla polityki regionalnej w latach dziewięćdziesiątych XX wieku był cel nr 1, ponieważ wspierał on regiony najbiedniejsze i dążył do wyrównywania szans w odniesieniu do regionów rozwiniętych. Dlatego na ten cel przypadło około 70% całego ówczesnego budżetu strukturalnego Unii Europejskiej.
Od roku 2007 rozpoczęto realizację unijnej polityki strukturalnej skierowanej na dalsze zmniejszanie dysproporcji w rozwoju poszczególnych regionów, wzmacnianie spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej na rzecz harmonijnego rozwoju Unii Europejskiej.
Zgodnie z założeniami Strategii Lizbońskiej na lata 2007-201397 celem europejskiej polityki regionalnej było uczynienie z Europy najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie.
96 M. Grewiński, K. Malinowski, Europejski Fundusz Socjalny i rynek pracy w Unii Europejskiej, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 1999, s. 123-124.
97 Lisbon Action Plan incorporat ing UE lisbon programme and recommendations for actions to member states for inclusion in their national Lisbon programmes, Commissionn of the European Communities, Brussels 3.02.2005, s. 12.
61
Początkowo polityka regionalna koncentrowała się przede wszystkim na koordynowaniu polityk państw członkowskich, przy zachowania zasady swobodnej konkurencji. Dynamiczny rozwój Stanów Zjednoczonych oraz poszerzanie obszaru Wspólnoty o kraje Europy Środkowo - Wschodniej wymusiło wprowadzanie pewnych zmian w kierunkach i w narzędziach europejskiej polityki regionalnej w perspektywie finansowej na lata 2007-2013.
Instrumenty polityki regionalnej w nowym okresie programowania miały za zadanie osiągnięcie następujących celów98:
a) Konwergencji - skierowany do krajów członkowskich oraz regionów najmniej rozwiniętych. Cel ten stanowił najważniejszy z kierunków interwencji na poziomie wspólnotowym, dlatego też w Traktacie zapisano, iż zmniejszenie dysproporcji pomiędzy poziomami rozwoju różnych regionów lub obszarów UE jest priorytetem polityki spójności poprzez:
poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia,
zwiększenie ilości i podnoszenie jakości inwestycji w kapitał rzeczowy i ludzki,
rozwój innowacyjności i społeczeństwa opartego na wiedzy,
rozwijanie zdolności adaptacyjnych do zmian gospodarczych i społecznych, ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego oraz zwiększenia
wydajności administracji.
W ramach tego celu obszary odpowiadające poziomowi NUTS 2, kwalifikowały się do finansowania regiony, w rozumieniu rozporządzenia WE nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 maja 2003 roku, w których poziom PKB na mieszkańca mierzony siłą nabywczą za ostatnie 3 lata wynosił poniżej 75% średniej dla Wspólnoty. Ponadto obejmował też regiony ultraperyferyjne (RUP) tj. Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie i francuskie terytoria zamorskie, które korzystały ze specjalnej pomocy z EFRR finansującej ich integrację z rynkiem wewnętrznym i uwzględniającej ich specyficzne ograniczenia99. W ramach tego celu dofinansowano działania interwencyjne z Funduszu Spójności w państwach członkowskich, których dochód narodowy brutto (DNB) nie osiągnął 90% średniej unijnej,
98 Art. 3 ust. 2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Fundusz Spójności i uchylającego rozporządzenia (WE) nr 1260/1999.
99 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności z funduszy strukturalnych w ramach celu „konwergencja”.
62
mające na celu pomoc tym państwom w dostosowaniu się do wymogów gospodarczych i walutowych Unii 100.
b) konkurencyjności regionalnej i zatrudnienia skupionej na zwiększeniu atrakcyjności regionów, jak również zatrudnienia poprzez:
przewidywanie zmian gospodarczych i społecznych, w tym związanych z liberalizacją handlu,
zwiększenie i poprawę jakości inwestycji w kapitał ludzki, innowacyjność i promowanie społeczeństwa opartego a wiedzy, wspieranie przedsiębiorczości,
ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego,
poprawę dostępności, zdolności adaptacyjnych pracowników i podmiotów gospodarczych,
rozwój rynków pracy sprzyjającej integracji społecznej.
Przyjęto założenie, że obszary nieobjęte celem „Konwergencja” mogą korzystać z celu
„Konkurencyjność”. Regiony dawnego Celu 1 (tj. strukturalne dostosowanie regionów zacofanych w rozwoju i dostosowanie ich rozwoju do średniej gospodarczej UE), nie objęte od 2007 roku celem „Konwergencja” z powodu ich postępów gospodarczych, otrzymały do 2013 roku, w ramach celu „Konkurencyjność”, specjalną malejącą pomoc przejściową (phasing-in) w celu skonsolidowania wysiłków w wyrównywaniu poziomu gospodarczego101.
c) Europejskiej współpracy terytorialnej ukierunkowanie na umacnianie kooperacji transgranicznej poprzez:
wspólne inicjatywy lokalne i regionalne,
umacnianie współpracy transnarodowej za pomocą działań sprzyjających zintegrowanemu rozwojowi terytorialnemu powiązanymi z priorytetami Wspólnoty,
umacnianie współpracy międzyregionalnej i wymiany doświadczeń na właściwym szczeblu terytorialnym.
Dla potrzeb współpracy przygranicznej kwalifikowane były regiony na poziomie NUTS 3 położone wzdłuż wewnętrznych i niektórych zewnętrznych granic oraz niektóre regiony
100 Art. 130 Traktatu UE. Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty (tzw. Traktat Nicejski) - przyjęty 11 grudnia 2000 r. i podpisany 26 lutego 2001 r. (wszedł w życie 1 lutego 2003 r.) - Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/32;
101 W. Czemiel-Grzybowska, Europejska polityka regionalna w latach 2007-2013, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, s. 6-7.
63
NUTS 3 położone wzdłuż granic morskich Unii, rozdzielone dystansem 150 km, z uwzględnieniem potencjalnych korekt dla zapewnienia spójności i ciągłości współpracy.
Podział środków finansowych w ramach poszczególnych celów polityki spójności na lata 2007-2013 przedstawiono w tabeli 1.7.
Tabela 1.7. Podział środków finansowych w ramach strategii spójności na lata 2007-2013 Cel Udział w % Alokacja
8,38 % dla regionów dotkniętych
„efektem statystycznym”
23,86 % dla krajów beneficjentów Funduszu Spójności
Źródło: opracowanie własne na podstawie S. Pastuszka, Polityka regionalna Unii Europejskiej – cele, narzędzia, efekty, Difin, Warszawa, 2012.
Z przedstawionych danych wynika, iż najwięcej środków finansowych zostało przeznaczonych na regiony najbiedniejsze objęte priorytetem konwergencji. Na cel
„Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach” zostało skierowanych około 17% środków, natomiast najmniej na cel „Europejska Współpraca Terytorialna”. Inwestycje we wszystkich priorytetach na lata 2007-2013 sfinansowano ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR).
Polityka regionalna Unii Europejskiej jest elastyczna i dopasowuje się do struktur i podziału terytorialnego poszczególnych państw członkowskich. Nie narzuca jednolitego, wspólnego podziału, tylko akceptuje istniejący. Poszczególne regiony państw członkowskich kwalifikowane są do udzielania pomocy na podstawie kryteriów wyznaczanych przez UE, a
64
nie przez poszczególne państwa. Ponadto w Unii Europejskiej istnieją regiony o różnym statusie, stosownie do potrzeb, warunków i historii danego kraju. Wynika to z autonomii instytucjonalnej państw członkowskich oraz z wprowadzonej do Traktatu z Maastricht102 zasady respektowania przez UE tożsamości narodowej państw członkowskiej103.
Ranga i znaczenie polityki regionalnej w Unii Europejskiej ciągle wzrasta, co można obserwować na podstawie wydatków z budżetu na ten cel. Z 5% budżetu na początku wzrosły one do 37% i w okresie programowania 2007-2013 są drugimi, po Wspólnej Polityce Rolnej, wydatkami UE104. Efekty tej polityki nie są jednak zadowalające. Z jednej strony podkreśla się wyniki państw kohezyjnych (Irlandia, Hiszpania, Portugalia, Grecja), które w znacznym stopniu osiągnęły cele rozwojowe dzięki inwestycjom w infrastrukturę, w zasoby ludzkie, przyczyniając się do tworzenia nowych miejsc pracy. Z drugiej strony nadal utrzymują się dysproporcje rozwojowe pomiędzy bogatymi a biednymi regionami UE, a proces wyrównywania tych dysproporcji następuje bardzo wolno.
Ocenia się, iż wśród regionów objętych celem 1 polityki regionalnej, dochód PKB per capita wzrósł z poziomu 66% w 1993 do 68% w 1996 roku105. Regiony, które osiągnęły najgorsze wyniki w wyrównywaniu różnic rozwojowych to obszary Grecji, Portugalii i południowych Włoch. Korzystniej sytuacja kształtowała się w Irlandii i wschodnich Niemczech.