Pojęcie konkurencyjności jest coraz szerzej i częściej stosowane. Konkurencyjność w klasycznym rozumieniu oznacza proces, w którym uczestnicy dążą do realizacji swych interesów przez przedstawienie ofert korzystniejszych od innych49. Konkurencyjność w znaczeniu ekonomicznym jest różnorodnie definiowana, podaje się też niejednolite czynniki tej konkurencyjności. Początkowo pojęcie to funkcjonowało jedynie w sferze mikroekonomii i odnosiło się do konkurencyjności przedsiębiorstw i ich produktów. Współcześnie używane jest także w odniesieniu do większych i bardziej złożonych systemów (przemysłów, gospodarek narodowych, regionów, kontynentów).
W warunkach rynkowej gospodarki globalnej uczestnikami rynku są jednostki zarówno gospodarcze, jak i terytorialne. Konkurencyjność w odniesieniu do jednostek gospodarczych to zdolność do oferowania dóbr i usług o jakości i cenie odzwierciedlającej potrzeby nabywców. W przypadku regionalnych władz publicznych konkurencyjność oznacza
49 Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
40
zdolność do tworzenia warunków do prowadzenia działalności gospodarczej i zamieszkania, zaspakajając tym samym potrzeby użytkowników danej przestrzeni50 (kraju, regionu, gminy).
Analizując pojęcie konkurencyjności gospodarki krajowej i regionalnej należy zwrócić uwagę na węższy i szerszy aspekt tego pojęcia. W ujęciu węższym to zdolność do wytwarzania i sprzedawania towarów i usług, których ceny, jakość i inne walory są bardziej atrakcyjne od odpowiednich towarów oferowanych przez konkurentów zagranicznych (konkurencyjność gospodarki krajowej jest funkcją pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw, gdyż to one działają na rynkach międzynarodowych). Natomiast w ujęciu szerszym chodzi o efektywne wykorzystywanie zasobów, czynników produkcji, podążanie za kierunkami zmian strukturalnych w gospodarce oraz generalnie efektywne gospodarowanie. To ujęcie odnosi się do konkurowania w dłuższym okresie, gdzie bierze się pod uwagę również takie wartości jak polepszenie jakości życia oraz wzrost zatrudnienia.
Konkurencyjność regionów jest jednym z najczęściej stosowanych terminów w literaturze oraz dokumentach dotyczących polityki regionalnej. Niemal każdy dokument rządowy związany z rozwojem regionalnym np. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-200651, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego na lata 2004-200652, Narodowa Strategia Spójności53 określa konkurencyjność regionów jako cel główny, priorytet działania podmiotów polityki regionalnej.
Z. Mikołajewicz zauważa, iż pojęcie konkurencyjności regionów bywa utożsamiane z innymi pojęciami lub traktowane jako równoważące wobec nich, np. jako54:
atrakcyjność inwestycyjna,
zdolność do generowania pozytywnych zmian w kapitale ludzkim, zdolność do generowania innowacji,
zdolność do współpracy z zagranicą i efektywnego eksportu, miejsce w rankingu regionów.
Z kolei L. Cybulski ujmuje problem nieco odmiennie. Eksponuje w definicji konkurencyjności regionów aspekt społeczny. Zauważa, że konkurencyjność regionów nie
50 Z. Mikołajewicz., Czynniki konkurencyjności rozwoju regionów, Prace Naukowe AE we Wrocławiu nr 821, Wrocław 1999, s. 42.
51 Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006, Ministerstwo Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej, dokument przyjęty przez Radę Ministrów 11 lutego 2003 r., Warszawa 2003.
52 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006, załącznik do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy, Dz. U 2004 nr 166 poz. 1745.
53 Narodowa Strategia Spójności (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2007.
54 Z. Mikołajewicz, op. cit., s. 42.
41
polega wyłącznie na przyciąganiu inwestorów (zwłaszcza zagranicznych), ale odnosi się również do gospodarki lokalnej, m.in. stwarzając mieszkańcom regionów warunki życia i środowisko społeczno - kulturowe zachęcające do dalszego zamieszkiwania, a pozostałe osoby przyciągając swoją atrakcyjnością55.
Ciekawe i szerokie ujęcie konkurencyjności regionalnej zostało zaproponowane przez J.
Meyera-Stamera, który wskazuje że, „Konkurencyjność terytorium oznacza zdolność poziomu lokalnego lub regionalnego do generowania wysokich i rosnących dochodów oraz wzrost środków utrzymania jego mieszkańców”56. Przytoczona definicja podkreśla silny związek między konkurencyjnością a dobrobytem i definiuje region konkurencyjny nie tylko przez pryzmat czynników związanych z produkcją, ale również w odniesieniu do całościowej sytuacji gospodarczej i istotnego jej elementu, tj. trwałego i rosnącego poziomu dobrobytu.
Kompleksowość konkurencyjności i jej podział na cztery poziomy analityczne: mikro, mezo, makro i meta przedstawiono na rysunku 1.1 Determinanty konkurencyjności na każdym z jej poziomów różnią się. Na poziomie mezo najważniejszą determinantą konkurencyjności jest tworzenie otoczenia sprzyjającego przedsiębiorstwu, między innymi poprzez zapewnienie odpowiedniej infrastruktury technicznej i realizację polityk sektorowych (przede wszystkim w zakresie edukacji i działalności badawczo-rozwojowej).
W świetle przytoczonych definicji należy podkreślić, iż większość ujęć prezentuje konkurencyjność regionów jako proces, zdolność. Można zatem powiedzieć, że są to ujęcia dynamiczne. Istotna jest wtedy nie tyle poprawa pozycji konkurencyjnej regionów, czyli ich wskaźników ekonomicznych względem innych jednostek, ale umiejętność aktywnego i efektywnego wpływania na strukturę gospodarczą, która zapewni trwały rozwój.
Można stwierdzić, że region konkurencyjny to taki, który rozwija się dynamicznie i harmonijnie, prowadzi politykę sprzyjającą funkcjonowaniu istniejących oraz lokalizowaniu się nowych podmiotów gospodarczych, pełniący różnorodne funkcje, przesądzające o atrakcyjności tego obszaru nie tylko dla potencjalnych inwestorów, lecz także dla mieszkańców.
55 L. Cybulski, Edukacja a konkurencyjność regionów [w:] M. Klamut (red.), Polityka budowy regionu konkurencyjnego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000, s. 137.
56 J. Meyer-Steamer, Systemic Competitiveness and Local Economic Development, Paper for Publication in Shamim Bodhanya (red.), Large Scale Systemic Change: Theories, Modelling and Practices, Duisburg, 2008, s.
3.
42 Rysunek 1.1. Determinanty konkurencyjności według poziomów analitycznych
Źródło: J. Meyer-Steamer, Systemic Competitiveness and Local Economic Development, Paper for Publication in Shamim Bodhanya (red.), Large Scale Systemic Change: Theories, Modelling and Practices, Duisburg, 2008, s. 3.
Wspólną cechą szeregu definicji konkurencyjności w skali makro jest osiągnięcie sukcesu gospodarczego mierzonego rosnącymi standardami życia oraz poziomem realnych dochodów w warunkach otwartego rynku. Konkurencyjność jest zatem postrzegana niejako przez pryzmat wskaźników wynikowych. Niemniej jednak, w przypadku analizy konkurencyjności istotną kwestią jest również zidentyfikowanie czynników, tłumaczących co leży u jej podstaw. Dlatego też często używanymi pojęciami są: pozycja konkurencyjna oraz zdolność konkurencyjna.
Pozycja konkurencyjna, tj. konkurencyjność wynikowa regionu - odnosi się do udziału gospodarki danego regionu w wymianie międzynarodowej. Zmiana pozycji konkurencyjnej ma miejsce wtedy, gdy zmianie ulega poziom i warunki udziału danego kraju lub regionu w wymianie międzynarodowej. Ponieważ regiony konkurują poprzez stworzenie odpowiednich warunków rozwojowych dla działalności gospodarczej, wskaźnikami poprawy pozycji konkurencyjnej są m.in.:
wzrost udziału w handlu i (lub) poprawa struktury eksportu regionu,
43
zwiększenie obecności firm z udziałem kapitału zagranicznego w regionie – co może świadczyć o wzroście atrakcyjności inwestycyjnej.
Zdolność konkurencyjna zwana także konkurencyjnością czynnikową, odzwierciedla długofalową zdolność gospodarki do sprostania konkurencyjności międzynarodowej. Jest ona pochodną czynników takich jak57:
wielkość i struktura czynników produkcji, efektywność ich wykorzystania,
system społeczno-gospodarczy, polityka ekonomiczna czy uwarunkowania międzynarodowe.
Według W. Bieńkowskiego, miarą wzrostu zdolności konkurencyjnej jest nie tylko poprawa pozycji konkurencyjnej, ale także zachowanie przez gospodarkę regionu zdolności do długookresowego rozwoju, którego efektem jest struktura gospodarki mogąca dostosować się do długofalowych zmian w strukturze popytu światowego58.
Przy rozpatrywaniu poziomu konkurencyjności regionów zazwyczaj przywiązuje się wagę do ich siły ekonomicznej. Według G. Gorzelaka ocenia się, że siła ekonomiczna określana jest na podstawie wielkości dochodów publicznych kreowanych w regionach. Dlatego też powszechnie uważa się, iż za konkurencyjność odpowiadają następujące czynniki59:
zróżnicowanie struktur ekonomicznych regionu, dostępność komunikacyjna,
istniejące zaplecze naukowo-badawcze, istniejące instytucje otoczenia biznesu.
Z. Mikołajewicz czynniki konkurencyjności regionów dzieli na60: zasobowe, jakościowe, instrumentalne i systemowe, które są ze sobą synergicznie powiązane.
1. Czynniki zasobowe (ilościowe) - są to tradycyjne czynniki wzrostu gospodarczego. Mimo iż ich znaczenie maleje, są one nadal ważne i niezbędne w każdej działalności wytwórczej.
Należą do nich zasoby pracy (ludzie, zatrudnienie), zasoby majątkowe (kapitał, zasoby
57 M. Nowicki, Raport o konkurencyjności województwa pomorskiego. Koncepcja metodyki badania względnej konkurencyjności polskich regionów wraz z jej pilotażowym zastosowaniem na przykładzie województwa pomorskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2008, s. 12.
58 E. Łaźniewska, R. Chmielewski., P.Nowak, Definicje, modele i studia nad regionalną konkurencyjnością [w:]
E. Łaźniewska, M. Gorynia (red.) Konkurencyjność regionalna. Koncepcje – strategie – przykłady, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012 s. 57.
59 P. Góralski, M. Lazarek, Czynniki kształtujące konkurencyjność regionów, Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing nr 1(50): 2009, s. 88.
60Z. Mikołajewicz, op. cit., s. 43.
44
środków trwałych) oraz zasoby naturalne (surowce naturalne, środowisko przyrodnicze, przedmioty pracy).
2. Czynniki jakościowe (efektywnościowe) - wywierają istotny wpływ na poziom konkurencyjności, wzajemnie na siebie oddziałują i dynamizują rozwój każdego z nich. Są to:
elementy infrastruktury niematerialnej, określające m.in. jakość czynnika ludzkiego (poziom wiedzy, wykształcenie, kwalifikacje, przedsiębiorczość, praworządność, zdyscyplinowanie, tradycje, zwyczaje, przeszłość historyczna, poczucie więzi i tożsamość regionalna),
jakość zasobów majątkowych (poziom techniczny użytkowanych narzędzi, technologia wytwarzania, nowoczesność, sprawność, wydajność majątku produkcyjnego, infrastruktury technicznej i społecznej),
struktura gospodarcza regionu (wysokotowarowe rolnictwo, zróżnicowane i atrakcyjne rodzaje przemysłu, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, poziom infrastruktury technicznej, rozwinięty sektor usług, otoczenie okołobiznesowe, efektywność gospodarowania i kondycja ekonomiczna podmiotów gospodarczych), sposób przestrzennego zagospodarowania regionu (struktura osadnictwa, wielkość ośrodka centralnego regionu i jego zdolność do spełniania funkcji centralnych, powiązania infrastrukturalne, stopień degradacji środowiska).
3. Czynniki instrumentalne - chodzi tutaj o poziom inwestycji rzeczowych, inwestycji w człowieka, inwestycji w naukę, badania i innowacje (co oddziałuje na poprawę wszystkich czynników efektywnościowych) oraz jakość współpracy z zagranicą.
4. Czynniki systemowe - czyli polityka ekonomiczna państwa, która bezpośrednio wpływa na stan i sposób wykorzystania zasobów regionalnych, a także rola polityki samorządowych władz regionalnych.
Efekt końcowy, w postaci zwiększenia konkurencyjności regionu, będzie rezultatem umiejętnego działania nowych, upodmiotowionych regionów na rzecz pozyskiwania i racjonalnego użytkowania czynników zasobowych, efektywnościowych i instrumentalnych.
Czynniki konkurencyjności regionów ze względu na złożoność i wieloaspektowość można rozpatrywać w trzech sferach (płaszczyznach) (por tab. 3):
w sferze gospodarczej, w sferze społecznej, w sferze przestrzennej.
45 Tabela 1.5. Czynniki konkurencyjności regionów w sferze gospodarczej społecznej oraz przestrzennej
Rodzaj sfery Wybrane mierniki konkurencyjności regionów
Czynniki sfery gospodarczej
Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca (ceny bieżące) PKB na mieszkańca w relacji do średniej UE
nakłady na działalność badawczo-rozwojową w relacji do PKB nakłady na B+R w sektorze przedsiębiorstw
Jednostki z działalnością badawczo-rozwojową wg sektorów instytucjonalnych w sektorze przedsiębiorstw
zatrudnieni w B+R
nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach wg rodzajów działalności innowacyjnej – przedsiębiorstwa z sektora usług nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach wg rodzajów działalności innowacyjnej – przedsiębiorstwa przemysłowe nakłady w sektorze przedsiębiorstw na działalność B+R wg pochodzenia środków
nakłady inwestycyjne według sektorów na 1 mieszkańca (ceny bieżące) sektorze publicznym
nakłady inwestycyjne według sektorów na 1 mieszkańca (ceny bieżące) w sektorze prywatnym
udział przedsiębiorstw innowacyjnych w ogóle przedsiębiorstw według sektorów w sektorze usług
udział przedsiębiorstw innowacyjnych w ogóle przedsiębiorstw według sektorów w sektorze przemysłu
wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i inne wpływy na fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej na 1 mieszkańca środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych pozyskane przez jednostki samorządu terytorialnego w przeliczeniu na 1 mieszkańca
Czynniki sfery społecznej
osoby dorosłe uczestniczące w kształceniu i szkoleniu wskaźnik zatrudnienia wg wieku
wskaźnik zatrudnienia według wykształcenia – wyższe stopa bezrobocia rejestrowanego
wskaźnik zatrudnienia według wykształcenia - gimnazjalne i niższe absolwenci szkół wyższych na 10 tys. ludności według kierunku studiów
struktura pracujących wg sektorów ekonomicznych – sektor rolniczy struktura pracujących wg sektorów ekonomicznych – sektor usługowy struktura pracujących wg sektorów ekonomicznych – sektor przemysłowy
współczynnik aktywności zawodowej wieku produkcyjnego
udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wg płci (ogółem)
udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wg wykształcenia (ogółem)
Czynniki sfery przestrzennej
długość dróg ekspresowych i autostrad na 100 km2 długość linii kolejowej eksploatowanej na 100 km2 linie kolejowe ogółem na 10 tysięcy ludności długość ścieżek rowerowych
udział energii odnawialnej w produkcji energii elektrycznej ogółem nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska związane z oszczędzaniem energii elektrycznej na 1 mieszkańca
Źródło: opracowanie własne
46
Czynniki kształtujące konkurencyjność regionu w różnych sferach zależą przede wszystkim od potencjału tkwiącego w danym regionie oraz od aktywności władz samorządowych i innych podmiotów społeczno-gospodarczych współpracujących ze sobą.
Konkurencyjność regionu kształtuje się pod wpływem wzajemnych relacji między podmiotami gospodarki regionalnej. Kiedy przedsiębiorcy konkurują o najlepszą lokalizację, regiony konkurują o napływ i pozyskanie kapitału. Władza regionalna, mając na celu zapewnienie społeczność regionu coraz lepszych warunków życia i pracy, stara się przyciągnąć najwięcej zasobów zewnętrznych61.
Konkurencyjność regionów jest determinowana czynnikami o różnym charakterze. Można je rozpatrywać przez ich odniesienie do czynników rozwoju regionu. Należy jednak przyjąć zastrzeżenie, że wszystkie czynniki konkurencyjności regionu mieszczą się w kategorii czynników rozwoju regionu, lecz nie każdy spośród tych ostatnich jest czynnikiem konkurencyjności62.
1.4. Pojęcie i metody oceny konkurencyjności regionalnej i gospodarki regionalnej Mierzenie konkurencyjności regionalnej może przebiegać na dwa sposoby63:
poprzez dekompozycję ogólnej konkurencyjności na zidentyfikowane czynniki konkurencyjności (modele: piramida konkurencyjności, kapelusz konkurencyjności, romb Portera),
przez budowanie odrębnych, specjalnych, syntetycznych i złożonych wskaźników oraz miar konkurencyjności (modele; wskaźnik Bieńkowskiego, Europejski Indeks Konkurencyjności - ECI, Wskaźnik Banku Światowego).
Jednym z najbardziej znanych modeli wykorzystywanych do opisania konkurencyjności regionalnej jest piramida konkurencyjności regionalnej przedstawiono na rysunku 1.2.
Model ten opracowała w 1997 roku Komisja Europejska jako koncepcję przedstawiającą czynniki decydujące o osiągniętym poziomie konkurencyjności. Jest to propozycja systematycznego podejścia do klasyfikacji czynników wpływających na konkurencyjność regionalną. Czynniki te można podzielić na pośrednie i bezpośrednie. Szczególną rolę
61 W. Kosiedowski, Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym [w:] Z. Strzelecki, (red.), Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008, s. 223.
62 W. Kosiedowski, op. cit., s. 224.
63 E. Łaźniewska, op. cit., s. 42.
47
odgrywają czynniki mające bezpośredni i natychmiastowy wpływ na wynik ekonomiczny, zyskowność, produktywność siły roboczej wskaźnik zatrudnienia64.
Rysunek 1.2. Model piramidy konkurencyjności regionalnej
Źródło: B. Gardiner, R. Martin, P. Tyler, Competitiveness, Productivity and Economic Growth across the European Regions, Cambridge Econometrics, Cambridge, January 2004, s. 7.
W tym modelu można wyróżnić trzy poziomy czynników wpływających na konkurencyjność:65
podstawowe czynniki mierzące konkurencyjność i obejmujące dochód, produktywność siły roboczej, poziom zatrudnienia i otwartość,
czynniki rozwoju regionalnej konkurencyjności mające natychmiastowy wpływ na podstawowe czynniki, wykorzystywane do poprawy konkurencyjności regionu w krótkoterminowej perspektywie,
czynniki sukcesu (czynniki społeczne i środowiskowe – źródła konkurencyjności) mające pośredni wpływ na czynniki podstawowe i na czynniki rozwoju
Piramida konkurencyjności przedstawia czynniki decydujące o osiągniętym poziomie konkurencyjności związane przede wszystkim z poziomem życia, poziomem zatrudnienia i produktywności czynników wytwórczych. W tym modelu w sposób szczególnie wyraźny
64 E. Łaźniewska, R. Chmielewski, P. Nowak, op. cit., s. 43.
65 E. Łaźniewska, R. Chmielewski, P. Nowak, op. cit. s. 43.
48
zaznaczony jest podział i wzajemne zależności pomiędzy: źródłami konkurencyjności, czyli czynnikami mającymi wpływ na konkurencyjność w długim okresie czasu a docelowymi rezultatami, z których podstawowymi są takie kategorie, jak standard życia i dobrobyt.
Dlatego też na szczycie piramidy znajduje się wskaźnik jakości życia mierzony poprzez PKB na jednego mieszkańca.
Model analizy konkurencyjności gospodarczej M.E. Portera określany mianem diamentu lub rombu Portera ogranicza się do analizy środowiska mikroekonomicznego. Składa się on z czterech zespołów wzajemnie współzależnych czynników determinujących na poziomie mikroekonomicznym tworzenie przewagi konkurencyjnej danego państwa66:
czynniki produkcji (zasoby naturalne, zasoby ludzkie, zasoby kapitałowe, infrastruktura techniczna, infrastruktura administracyjna, infrastruktura informacyjna, infrastruktura naukowa i technologiczna);
charakter popytu krajowego (stopień tradycjonalizmu kupujących, ich zapotrzebowanie na nowoczesne produkty itp.);
obecność konkurencyjnych przemysłów (dostępność i jakość lokalnych dostawców i kooperantów konkurencyjnych w skali międzynarodowej);
strategia firm, sposób zarządzania i konkurowania (sposób tworzenia i zarządzania firmami determinujący stosowane strategie inwestycyjne, zatrudnienia, rywalizacji itp.).
Oprócz wymienionych czterech grup czynników model rombu uzupełniany jest często przez dwa elementy: rząd i zdarzenia losowe. Rola rządu wynika z wpływu jaki wywiera na cztery „kąty” rombu. Może on wpływać na jakość i dostępność czynników produkcji poprzez finansowanie szkolnictwa, na popyt krajowy poprzez zamówienia publiczne, na strategię konkurencyjne firm poprzez regulacje dotyczące konkurencyjności, politykę podatkową czy regulacje dotyczące rynku kapitałowego. Wpływ państwa może okazać się zarówno pozytywny jak i negatywny. Zdarzenia losowe to trudne do przewidzenia wydarzenia, które również mogą mieć wpływ na poszczególne elementy wspomnianego modelu. Mogą to być na przykład epokowe wynalazki, wojny czy przepływy finansowe na wielką skalę67.
Wszystkie elementy modelu Portera są wzajemnie współzależne. Poprawa w zakresie jednego obszaru nie musi prowadzić do automatycznego polepszenia konkurencyjności gospodarki jeśli nie nastąpi poprawa w pozostałych obszarach. Dla przykładu, duże nakłady
66 M.E. Porter, Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, MT Biznes, Warszawa, 2006, s.
24.
67 M.E. Porter, op. cit., s. 25.
49
na edukację i podniesienie kwalifikacji siły roboczej nie przyniosą porządnych efektów, jeśli czynniki mikroekonomiczne nie stwarzają zapotrzebowania na wysokokwalifikowaną siłę roboczą w przedsiębiorstwach. Zaletą modelu M.E. Portera jest bardzo dokładne przedstawienie elementów konkurencyjności na poziomie mikroekonomicznym oraz relacji pomiędzy nimi. Zgodnie z tym podejściem środowisko przedsiębiorstw ma decydujący wpływ na przewagę konkurencyjną kraju68.
Model ten wykorzystywany jest głównie do oceny poziomu konkurencyjności sektorów gospodarek czy wręcz konkretnych przemysłów, nie zaś do oceny konkurencyjności całych gospodarek i w związku z tym nie znajduje znaczącego zastosowania w konkurencyjności regionalnej.
Model kapelusza konkurencyjności został stworzony przez Cambridge Econometrics i firmę ECORYS-NEI na zlecenie Dyrektoriatu Polityki Regionalnej KE. Składa się z kilku poziomów69:
wyników regionalnych; dla których wskaźnikiem charakteryzującym jest PKB per capita,
rezultatów / wydajności regionu, definiowanej przez regionalną wartość dodaną takie czynniki jak: jednostkowe koszty pracy, zyskowność, udziały w rynku,
struktury rynku, zależnej od sektorów funkcjonujących w regionie, specjalizacji, rozkładu firm oraz ich własności,
determinant konkurencyjności regionalnej, stanowiących grupę czynników, w której tradycyjne czynniki produkcji (kapitał, praca i ziemia) zostały zastąpione przez podstawową infrastrukturę, zasoby ludzkie i otoczenie produkcyjne. Składowymi tych czynników są takie cechy danego regionu, jak: instytucje, technologie, innowacyjność, przedsiębiorczość, internacjonalizacja, kapitał społeczny, infrastruktura wiedzy, kultura, demografia i migracje, jakość miejsca oraz środowisko.
Autorzy modelu dokonują dekompozycji syntetycznego wskaźnika, jakim jest PKB per capita (przypadający na każdą jednostkę populacji regionu), na następujące elementy składowe70:
stosunek PKB do zatrudnienia w regionie - wnikliwa analiza zmian w odniesieniu do dynamiki PKB wyraźnie rysuje i charakteryzuje rozwój regionalny. Spostrzeżenia i
68 M. Radło, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki. Uwagi na temat definicji, czynników i miar. Instytut Gospodarki Światowej - Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2008, , s. 8.
69 E. Łaźniewska, R. Chmielewski, P. Nowak, op. cit., s. 45.
70 E. Łaźniewska, R. Chmielewski, P. Nowak, op. cit., s. 46.
50
wnioski wynikające z ekonomiczno-społecznej analizy wskaźnika można wykorzystać np. w celu monitorowania i kierowania rozwojem kapitału ludzkiego w poszczególnych regionach71
wskaźnik zatrudnienia reprezentowany przez stosunek liczby osób zatrudnionych do całkowitej populacji regionu będącej w wyniku produkcyjnym,
stosunek całkowitej populacji regionu będącej w wieku produkcyjnym do populacji ogółem.
Z tak przeprowadzonej dekompozycji wynika, iż w modelu kluczowymi wskaźnikami służącymi do oceny konkurencyjności są produktywność i wskaźnik zatrudnienia.
W celu lepszego przedstawienia kompleksowych relacji kształtujących konkurencyjność różnych miejsc, w 2004 r. przez firmę ECORYS-NEI został opracowany model drzewa konkurencyjności. Według tego modelu konkurencyjność może być widziana w sposób przedstawiony poniżej72:
korzenie w glebie - determinanty konkurencyjności (nakłady). Żyzna gleba składa się z czynników będących motorem konkurencyjności (tj. zasoby ludzkie, innowacyjność, przedsiębiorczość,); korzenie drzewa świadczą o zdolności firm do wykorzystania tych czynników,
pień i gałęzie - podstawy konkurencyjności (wydajności i produkty). Pień utożsamia strukturę gospodarczą i produktywność, a gałęzie są bezpośrednimi efektami, takimi jak: zatrudnienie, zyski i podatki,
owoce - konkurencyjność (ostateczne rezultaty). Mocne drzewo będzie dostarczać
owoce - konkurencyjność (ostateczne rezultaty). Mocne drzewo będzie dostarczać