Skuteczne przyznawanie pomocy regionom w ramach Unii Europejskiej jest wynikiem m.in. stosowania katalogu zasad wypracowanych podczas przeprowadzania reform i aktualizacji aktów prawnych. W literaturze stosowane są różne klasyfikacje zasad.
Interesująca jest klasyfikacja zastosowana przez I. Pietrzyk106: zasady generalne – zasada subsydiarności, koordynacji,
zasady organizacji polityki regionalnej - programowanie, partnerstwo, spójność, zasady finansowania polityki rozwoju regionalnego – koncentracji, dodawalności,
komplementarności,
zasady oceny realizacji programów – monitorowania, kontroli finansowej i oceny.
102 Art. 6 z traktatu z Mastricht.
103 I. Pietrzyk, op. cit., s. 206.
104 J. Skrzypczyńska, Regionalne zróżnicowanie krajów Unii Europejskiej, [w:] Z. Drozdowicz (red.), Oblicza europejskiego pluralizmu, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2003. s. 138.
105 J. Skrzypczyńska, op. cit., s. 139.
106 I. Pietrzyk, op. cit., s. 155.
65
Zasada subsydiarności reguluje podział kompetencji pomiędzy Wspólnoty Europejskie a państwa członkowskie. W prawie wspólnotowym pojawiła się ona stosunkowo późno. W 1992 r. wprowadzono ją do Traktatu o Unii Europejskiej zwanego Traktatem z Maastricht.
Polega on na udzielaniu pomocy obszarom, grupom, społeczeństwom oraz przedsiębiorstwom, które z różnych przyczyn nie są w stanie poradzić sobie z trudnościami.
Zasada ta opiera się na decentralizacji działań i decyzji z szczebla centralnego na szczebel regionalny, lokalny w celu bardziej wydajnego wydatkowania środków i uzyskiwania lepszych efektów. Jednym z najważniejszych założeń zasady pomocniczości jest to, że jednostka i jej rozwój jest jedynym celem społeczności. Wynika z tego fakt, że każda społeczność służy zaspokojeniu pewnej kategorii ludzkich potrzeb i to one wyznaczają jej charakter. A ponieważ już mniejsza społeczność jest w stanie zaspokoić potrzeby lub wyrównać szanse jednostki, to nie trzeba w to angażować szerszej społeczności. Im społeczność mniejsza tym bliższa jednostce107. Subsydiarność oznacza, że każde państwo i poszczególne regiony odpowiedzialne są za rozwój regionalny swoich terenów. Rola Unii Europejskiej jest zaś ściśle pomocnicza. Polityka strukturalna jest jedynie uzupełnieniem działań podejmowanych na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym.
Zasada koordynacji, zgodnie z którą w ramach zakresu obowiązków Komisji Europejskiej, państwa członkowskie zapewniają koordynację pomocy z funduszy oraz interwencji EBI i innych istniejących instrumentów finansowych oraz zgodność operacji finansowanych z funduszy z postanowieniami traktatów i innych aktów przyjętych na jego podstawie108.
Zasada spójności wyraża konieczność zapewnienia przez państwa członkowskie i Komisję Europejską spójności polityki regionalnej z innymi działaniami, priorytetami, politykami wspólnotowymi oraz innymi instrumentami finansowymi109. Specjalne wartość ma ona w obszarach o szczególnym znaczeniu dla polityki Wspólnoty: równouprawnienia kobiet i mężczyzn, ochrony środowiska, tworzenie społeczeństwa informatycznego i lokalnych działań.
Zasada koncentracji wynika z faktu ograniczonych środków finansowych UE, jakie mogą zostać przekazane na politykę regionalną. Wciąż pojawiające się nowe problemy strukturalne i regionalne na obszarze wspólnoty powoduje, że środki przekazywane na fundusze pomocowe stale wzrastają, ale pieniędzy jest za mało, aby starczyło na wspieranie wszystkich regionów UE. Stąd Komisja Europejska kieruje środki na środków na zwalczanie zacofania
107 K. Głąbicka, M. Grewiński, op. cit., s. 63-64.
108 K. Kokocińska, Polityka regionalna w Polsce i Unii Europejskiej, Wydawnictwo UAM, Poznań 2010, s. 41.
109 K. Kokocińska, op. cit., s. 40.
66
regionalnego i walkę z bezrobociem w regionach szczególnie zacofanych i poszkodowanych110.
Zasada partnerstwa polega na szerokiej współpracy i dialogu pomiędzy wszystkimi podmiotami polityki strukturalnej, zarówno na szczeblu lokalnym, regionalnym jak i państwowym. Łączy ona w sobie równość kompetencji i prawa głosu, oraz współodpowiedzialność za przeprowadzane działania. Zasada ta ma służyć stworzeniu optymalnych warunków do zwiększenia demokracji społecznej i instytucjonalnej, a także tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego. Zasada partnerstwa może być rozumiana:
wertykalnie (współpraca Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, dzięki czemu pomoc trafia do odpowiednich obszarów), horyzontalnie (konsultacje władz samorządowych i rządowych z partnerami społecznymi najbardziej zainteresowanymi planowanymi działaniami, dzięki czemu zwiększa się efektywność i celowość pomocy).
Zasada ta obowiązuje na wszystkich etapach w procesie planowania, wdrażania i monitorowania pomocy strukturalnej.
Zasada programowania jest jedną z fundamentalnych zasad polityki spójności. Celem programowania jest skoncentrowanie wysiłków państw na stabilnych wieloletnich planach rozwojowych, które dążą do osiągnięcia konkretnych efektów w perspektywie średnio i długookresowej. System programowania polityki rozwoju regionalnego stworzono w latach 1986-1988 na podstawie doświadczeń francuskiego mechanizmu planowania wspierania strukturalnego, który zakładał interwencje pomocowe w ramach kilkuletnich okresów. W Unii Europejskiej od 1988 roku także programuje się działania strukturalne w okresach wieloletnich, kiedy to Wspólnoty odeszły od wspierania pojedynczych projektów na rzecz dofinansowania kompleksowych i zintegrowanych planów111. Proces programowania jest zróżnicowany w zależności od tego czy pomoc ma być przyznawana w ramach Inicjatywy Krajowej (Regionalnej) czy Inicjatywy Wspólnotowej, co przedstawiono na rysunku 1.3.
Niewątpliwym sukcesem polityki regionalnej jest podniesienie znaczenia regionu i samorządu poprzez wprowadzenie zasady programowania do polityki regionalnej. Ta zasada wymusiła wypracowanie we wszystkich państwach - beneficjentach polityki regionalnej - mechanizmów konsultacji i partnerstwa z regionami, stwarzając szansę tym strukturom na
110 K. Głąbicka, M. Grewiński, op. cit., s. 71.
111 K. Głąbicka, M. Grewiński, op. cit., s. 66.
67
większy udział w procesie podejmowania decyzji kluczowych dla ich rozwoju społeczno-gospodarczego.
Rysunek 1.3. Proces programowania w ramach Inicjatywy Krajowej i Wspólnotowej
Źródło: K. Głąbicka, M. Grewiński, Europejska polityka regionalna, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa, 2003, s. 68.
Zasada dodawalności (dodatkowości) - jest jedną z podstawowych zasad związanych z redystrybucją środków z funduszy strukturalnych, która obowiązuje w polityce spójności od 1988 roku. Wyraża się w tym, iż środki finansowe w postaci wkładów z funduszy strukturalnych nie zastępują publicznych ponoszonych przez państwo członkowskie.
INICJATYWA KRAJOWA
68 Rysunek 1.4. Mechanizm zasady dodatkowości
Środki państwo członkowskie wspólnie ustalają poziom wydatków publicznych, który państwo członkowskie powinno utrzymać we wszystkich regionach przez cały okres programowania.
Zgodnie z ogólną zasadą, wielkość tych wydatków nie powinna być wyższa niż średnioroczne wydatki rzeczywiście ponoszone przez kraj członkowski w ostatnim okresie programowania na dany cel112.
Zgodnie z zasadą komplementarności fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności stanowią wsparcie uzupełniające w stosunku do działań podejmowanych na poziomach krajowym, regionalnym lub lokalnym, przyczyniając się w ten sposób do integracji priorytetów wspólnotowych z priorytetami krajów członkowskich. Komisja Europejska oraz kraje członkowskie gwarantują, że priorytety wsparcia pochodzącego ze środków wspólnotowych oraz krajowych są spójne z działaniami, politykami i priorytetami Unii Europejskiej113.
Kwestia monitoringu w polityce strukturalnej nabrała specjalnego znaczenia UE w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych ze względu na liczne nadużycia. Brak pełnej kontroli nad środkami pomocowymi spowodował, że Komisja Europejska poprzez monitoring i ewaluację ocenia skuteczność i efektywność poszczególnych funduszy, których finansowanie pochodzi ze środków publicznych. Monitoring funduszy strukturalnych polega na prowadzeniu
112 A. Jankowska, Fundusze Unii Europejskiej w okresie programowania 2007-2013, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, 2005, s. 24.
113 A. Jankowska, op. cit., s. 22.
69
regularnej kontroli stopnia zaawansowania, postępów i rezultatów w zakresie poszczególnych projektów. Jest on prowadzony na kilku płaszczyznach114:
monitoring całości funduszy strukturalnych (odpowiedzialna Komisja),
monitoring na poziomie Wspólnotowych Ram Wsparcia i Programów Operacyjnych, (odpowiedzialne Komitety Monitorujące),
monitoring poszczególnych programów i projektów wsparcia (odpowiedzialne Komitety Monitorujące).
Monitoring zapewnia:
zgodność wydatkowania środków, dopełnianie procedur,
dopełnianie założonego terminarza, osiąganie założonych pierwotnie celów,
zagrożenia w realizacji projektu i możliwości ich eliminacji.
Każde państwo powinno powołać jednostkę odpowiedzialną za metody, techniki i procedury monitorowania oraz koordynację i ujednolicenie wskaźników, wprowadzenie systemów komputerowych służących gromadzeniu i przekazywaniu danych, koordynację Pomocy Technicznej i planu pracy związanego z potrzebami. Wyniki monitoringu umożliwiają wprowadzanie poprawek do Wspólnotowych Ram Wsparcia i do konkretnych działań już na etapie realizacji programów operacyjnych.
W ramach zasady finansowania całość działań poddawana jest ocenie na etapie przygotowania koncepcji, w trakcie i po zakończeniu realizacji. Odpowiedzialność za kontrolę finansową pomocy strukturalnej spoczywa na państwach członkowskich. Kontrole wewnątrzpaństwowe i regionalne są prowadzone w oparciu o prawodawstwo właściwych państw. Komisja Europejska ma prawo do wyrywkowej kontroli dowolnych projektów czy programów, ma też prawo zażądać dokonania korekt i dostosowań do wymogów, jeżeli dane państwo się do tego nie zastosuje może nastąpić blokada wszelkich płatności w ramach pomocy strukturalnej, aż do czasu ich wprowadzenia.
W celu ustalenia efektywności pomocy strukturalnej Komisja Europejska stworzyła cztery instrumenty oceny115:
114 K. Głąbicka, M. Grewiński, op. cit., s. 75.
115 K. Głąbicka, M. Grewiński,, op. cit., s. 79.
70
ocena ex-ante – polega na wstępnej ocenie założeń programu, sytuacji w regionie, doborze celów i priorytetów wspierania, a także analizie planów realizacyjnych, jakie ma dany program przed jego uruchomieniem,
ocena przejściowa – jest dokonywana już w trakcie realizacji programu i dotyczy ustalenia zgodności programu z wynikami oceny ex-ante,
ocena śródterminowa – ukazuje wykorzystanie środków finansowych oraz skuteczność monitoringu i wdrażania w połowie okresu programowania w celu wprowadzenia ewentualnych korekt i poprawek,
ocena ex-post – obejmuje ocenę wykorzystania środków, skuteczności i wydajności pomocy po zakończeniu realizacji programu.
Zasady polityki regionalnej poprzez umocowania prawne w rozporządzeniach Rady Unii Europejskiej, wytycznych Komisji Europejskiej przyczyniają się do sprawnego, lepszego i skutecznego wykorzystania środków unijnych.
1.7 . Podmioty i instrumenty polityki regionalnej UE
Podmioty polityki regionalnej są to osoby prawne, które w obszarze kompetencji działają na rzecz wyrównywania szans rozwojowych i inwestycyjnych obszarów zacofanych gospodarczo, a także przyczyniają się do zwiększenia szans życiowych ludzi zamieszkałych na tych terenach. W ramach Unii Europejskiej funkcjonują podmioty wspólnotowe czyli organy i instytucje WE działające w obszarze polityki regionalnej oraz podmioty pozarządowe, które wszechstronnie uzupełniają działalność instytucji wspólnotowych.
Instytucje i organy Wspólnoty Europejskiej podejmują makrodecyzje, mają decydujący wpływ na podział funduszy strukturalnych, ustanawiają i wydają akty prawne z obszaru polityki regionalnej, ogłaszają regionalne programy działania, w imieniu UE współpracują z władzami poszczególnych regionów lub też rozstrzygają i orzekają w kwestiach spornych.
Wśród wspólnotowych podmiotów można wyróżnić, ze względu na pełnione funkcje, organy o charakterze116:
ustawodawczym (Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski), wykonawczym (Komisja Europejska, Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank
Centralny),
doradczym (Komitet Regionów),
116 K. Głąbicka, M. Grewiński, op. cit., s. 83.
71
kontrolnym (Rzecznik Praw Obywatelskich, Trybunał Obrachunkowy), sądowniczym (Trybunał Sprawiedliwości).
Ponadto wśród podmiotów polityki regionalnej znajdują się państwa członkowskie. W przypadku Polski polityka regionalna prowadzona jest przez:
Radę Ministrów w skali kraju (reprezentowana przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju),
samorząd Województwa w skali regionu,
samorząd powiatowy i gminny w skali lokalnej.
Realizacja celów polityki regionalnej jest możliwa, gdy ma się do dyspozycji szerokie instrumentarium oddziaływania. Można wyróżnić grupy instrumentów:
instrumenty prawno-administracyjne
instrumenty programowania rozwoju regionalnego instrumenty finansowe
Do instrumentów prawnych należy zaliczyć akty prawa pierwotnego i wtórnego. Prawo pierwotne zawiera się w traktatach założycielskich Wspólnot117, w których to dokonał się proces zbiorowego transferu kompetencji państwa na rzecz Wspólnoty118. Do źródeł prawa pierwotnego zalicza się również traktaty o przystąpieniu nowych członków tzw. akcesyjne.
Realizując cele traktatowe, Wspólnoty mogą tworzyć następujące akty prawne119: rozporządzenia,
dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie.
Wymienione akty stanowią prawo wspólnotowe tzw. prawo wtórne, które obejmuje szereg aktów legislacyjnych mający wpływ na kreowanie polityki regionalnej UE.
Poza aktami prawnymi w ramach Wspólnot Europejskich powstają również dokumenty, które nie mają charakteru wiążącego. Zawierają one informacje wspomagające właściwą interpretację przepisów zawartych w rozporządzeniach i dyrektywach. Do najważniejszych
117 Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany w Lizbonie. (traktat lizboński, ), przyjęty 11 grudnia 2000 r. i podpisany 13 grudnia 2007 r. (wszedł w życie 1 grudnia 2009r.) - Dz. U. z 2009 r. Nr 203, poz. 1569).
118 K. Wandowicz, Źródła prawa wspólnotowego, [w:] Bokajło, K. Dziubka (red.), Unia Europejska. Leksykon integracji, Wydawnictwo Europa, Wrocław 2003, s. 424.
119 M. Klimowicz, op. cit., s. 53.
72
dokumentów wydawanych w ramach Wspólnot Europejskich należą Białe Księgi, Zielone Księgi, raporty, programy, opinie Komitetu Regionów120.
Programowanie funduszy strukturalnych należy rozumieć jako proces organizacji, który obejmuje kilka etapów i związany jest z szeregiem niezbędnych instrumentów służących osiągnięciu priorytetów polityki regionalnej. Pierwszym etapem w procesie programowania jest opracowanie Planu Rozwoju. Plan Rozwoju jest podstawowym dokumentem programowym przygotowanym przez państwo członkowskie. W Planie Rozwoju znajduje się analiza sytuacji społecznej i gospodarczej danego państwa członkowskiego, a także opis jego potrzeb z punktu widzenia celów polityki regionalnej. Na tej podstawie państwa członkowskie określają strategię wykorzystania funduszy strukturalnych oraz innych środków finansowych, stanowiących instrumentarium polityki regionalnej Unii Europejskiej.
Zaprojektowana w Planie Rozwoju strategia opiera się na krajowych i regionalnych programach gospodarczych oraz społecznych121. W oparciu o Plan Rozwoju Komisja Europejska, w porozumieniu z państwem członkowskim, przygotowuje Podstawy Wsparcia Wspólnoty. Podstawy Wsparcia Wspólnoty jest to dokument zawierający strategię interwencji funduszy strukturalnych w państwie członkowskim, jej cele szczegółowe oraz wielkość wkładu funduszy i innych środków finansowych. W Podstawach Wsparcia Wspólnoty państwo członkowskie określa, jakie obszary społeczno-ekonomiczne powinny zostać objęte wsparciem, jakiego typu działania są niezbędne do realizacji priorytetowych założeń państwa członkowskiego. Dokument ten ustala priorytety, które będą wdrażane za pomocą zapisanych w Podstawach Wsparcia Wspólnoty tzw. Programów Operacyjnych. Po przyjęciu Podstaw Wsparcia Wspólnoty państwo członkowskie przedkłada Komisji Europejskiej Programy Operacyjne. Komisja Europejska ocenia je w świetle zgodności z założeniami zawartymi w Podstawach Wsparcia Wspólnoty oraz z politykami wspólnotowymi. Na strukturę Programu Operacyjnego składa się spójne zestawienie priorytetów, zawierających - w miarę możliwości - skwantyfikowane (a więc policzalne) cele strategii. Każdemu priorytetowi przyporządkowany jest wkład finansowy z danego funduszu strukturalnego (a w wyjątkowych sytuacjach z więcej niż jednego funduszu strukturalnego) oraz odpowiednich środków finansowych państwa członkowskiego. Program Operacyjny zawiera również zestaw sprecyzowanych celów cząstkowych. Każdy priorytet składa się z dwóch lub więcej działań, stanowiących instrument, poprzez który wdrażany jest dany priorytet. Działanie z kolei
120 M. Klimowicz, op. cit., s. 54.
121 M. Klimowicz, op. cit., s. 54.
73
określić można jako sekwencję czynności, które realizowane są dzięki wyodrębnionym środkom finansowym. Każde działanie może dzielić się na poddziałania. Dopiero na poziomie działań (lub poddziałań) wyróżnić można poszczególne projekty122.
Równoległe do zmian kierunków polityki regionalnej ewoluowały instrumenty finansowe, które służą osiągnięciu spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej. W kolejnych okresach programowania zmieniała się ich liczba oraz zakres funkcjonowania. Do podstawowych należy zaliczyć123:
fundusze strukturalne, inicjatywy wspólnotowe, Fundusz Spójności,
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI).
Fundusze strukturalne są najważniejszym instrumentem finansowym służącym do realizacji jednego z nadrzędnych celów, jakim jest spójność społeczno-gospodarcza. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów i regionów wspólnotowych. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze kierowane są przede wszystkim do tych regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu rozwoju gospodarczego w Unii Europejskiej.
Do funduszy strukturalnych należą124:
1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), 2. Europejski Fundusz Społeczny (EFS),
3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), 4. Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIWR).
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund) powstał w 1975 r. jako odpowiedź Wspólnoty Europejskiej na pogłębiające się dysproporcje w rozwoju regionów państw członkowskich. Zadania oraz zakres udzielanego wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego zostały określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju
122 Z. Strzelecki, Gospodarka regionalna i lokalna, PWN, Warszawa, 2008, s. 149.
123 M. Rudnicki, Polityka regionalna Unii Europejskiej: zagadnienia prawno-finansowe, Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2000, s. 40.
124 P. Puchara, Unia Europejska wobec zmian strukturalnych: rekonwersja regionalna, Politechnika Częstochowska, Częstochowa 2003, s. 16.
74
Regionalnego125. Zgodnie z projektem tego rozporządzenia „Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego przyczynia się do finansowania pomocy na rzecz wzmocnienia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej poprzez wyrównywanie dysproporcji w rozwoju między poszczególnymi regionami oraz wspieranie rozwoju strukturalnego i dostosowywanie gospodarki regionalnej, w tym również przekształcanie upadających regionów przemysłowych
”
126.
Wspiera on finansowo projekty, które127:
tworzą inwestycje produkcyjne i zapewniają odpowiednią ilość miejsc pracy, inwestują w infrastrukturę,
przyczyniają się do rozwoju wewnętrznego potencjału przez wspieranie i zachęcanie rozwoju lokalnego oraz skierowane na tworzenie miejsc pracy.
W ramach celu Konwergencja EFRR wspierał zrównoważony i zintegrowany rozwój gospodarczy na szczeblu regionalnym oraz lokalnym. W związku z tym programy operacyjne finansowane z tego funduszu koncentrowały się na następujących obszarach128:
badania i rozwój technologiczny (BRT), innowacyjność i przedsiębiorczość, społeczeństwo informacyjne,
środowisko,
zapobieganie zagrożeniom, turystyka,
inwestowanie w kulturę, inwestycje transportowe, inwestycje energetyczne, inwestycje w edukację,
inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia i infrastrukturę społeczną,
bezpośrednie wspieranie inwestycji w małych i średnich przedsiębiorstwach (MŚP).
Zaangażowanie środków z EFRR w ramach celu Konkurencyjność i Zatrudnienie w Regionach dotyczyło trzech obszarów129:
125 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999.
126 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006, op. cit.
127 A. Głowacki, Znaczenie polityki regionalnej Unii Europejskiej dla procesu integracji, [w:] U. Marchlewicz, P. Wensierski (red.) Polityki i programy Unii Europejskiej, materiały z międzynarodowej Konferencji Otwarcia Modułu Europejskiego Jean Monet dla Geodezji i Kartografii, Uczeln. Politech. Koszal., Koszalin 2005, s 30.
128 Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1783/1999.
75
innowacje i gospodarka oparta na wiedzy, w szczególności poprzez zwiększanie zdolności regionalnych w dziedzinie BRT i innowacyjności, stymulowanie przedsiębiorczości i tworzenie nowych instrumentów finansowych dla przedsiębiorstw,
działania prewencyjne w zakresie ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom, w tym rekultywacja terenów skażonych, stymulowanie efektywności energetycznej, propagowanie ekologicznego i zrównoważonego miejskiego transportu publicznego i opracowywanie planów i działań na rzecz zapobiegania i przeciwdziałania zagrożeniom naturalnym i technologicznym,
dostęp do usług transportowych i telekomunikacyjnych pożytku ogólnego o charakterze gospodarczym, a w szczególności rozbudowa drugorzędnych sieci transportowych i propagowanie dostępu MŚP do technologii informacyjnych i komunikacyjnych.
W ramach celu „Europejska współpraca terytorialna” EFRR skupia swoją pomoc wokół trzech następujących priorytetów130:
rozwój transgranicznej działalności o wymiarze gospodarczym i społecznym poprzez wspólne strategie na rzecz zrównoważonego rozwoju terytorialnego. Chodzi tu na przykład o wspieranie przedsiębiorczości, ochronę zasobów naturalnych i kulturowych oraz zarządzanie nimi, a także rozwój współpracy, zdolności i wspólnego wykorzystywania infrastruktury,
ustanowienie i rozwój współpracy transnarodowej, w tym współpracy dwustronnej między regionami nadmorskimi. Priorytety te skupiają się na innowacjach, środowisku, poprawie dostępności i zrównoważonym rozwoju obszarów miejskich, wzmocnienie skuteczności polityki regionalnej - promowanie tworzenia sieci oraz
wymiany doświadczeń pomiędzy organami regionalnymi i lokalnymi.
Europejski Fundusz Społeczny (European Social Fund) jest najstarszym funduszem strukturalnym, utworzonym w 1957 r. wraz z powołaniem EWG. Jego zadaniem jest
„ułatwienie zatrudnienia pracowników, zwiększenie ich geograficznej i zawodowej mobilności w obrębie Wspólnoty oraz ułatwienie ich adaptacji do zmian, zwłaszcza przez szkolenia zawodowe i przekwalifikowanie”131. EFS współfinansuje również projekty dla
129 Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, op. cit.
130 Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady. op. cit.
131 M. Cini, Unia Europejska: organizacja i funkcjonowanie, PWE, Warszawa 2007, s. 381.
76
młodych ludzi szukających pracy, dla osób długotrwale bezrobotnych, dla grup społecznie wykluczonych oraz dla zapewnienia równego dostępu kobiet i mężczyzn do rynku pracy.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (European Agriculture Guidance and Guarantee Funds), który powstał w 1964 r. oraz Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (Financial Instrument for Fisheries Guidance), utworzony w 1993 r. to fundusze, które są związane przede wszystkim z prowadzeniem Wspólnej Polityki Rolnej na terytorium Unii Europejskiej.
Inicjatywy Wspólnotowe są to programy pomocy bezzwrotnej, skierowane do określonych środowisk i grup społecznych państw członkowskich Unii Europejskiej, pozostające jednak w bezpośredniej gestii Komisji Europejskiej, a nie poszczególnych państw członkowskich. W latach 1994-1999 było ich trzynaście. W latach 2007-2014 funkcjonowały cztery Inicjatywy Wspólnotowe132:
1. Inicjatywa EQUAL, dotycząca współpracy międzynarodowej służącej promowaniu nowych form zwalczania dyskryminacji i nierówności na rynku pracy. Środki finansowe pochodzą z zasobów Europejskiego Funduszu Socjalnego.
2. INTERREG III to program Unii Europejskiej, który wspiera współpracę przygraniczną i międzyregionalną służącą „wzmocnieniu harmonijnego i trwałego rozwoju całego obszaru Wspólnoty”133. INTERREG III jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju
2. INTERREG III to program Unii Europejskiej, który wspiera współpracę przygraniczną i międzyregionalną służącą „wzmocnieniu harmonijnego i trwałego rozwoju całego obszaru Wspólnoty”133. INTERREG III jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju