Gotowanie mięsa z ofiary oczyszczenia (I,4-5a)

Obecna halacha porusza problem związany z gotowaniem mięsa ofiary rzeźnej, pochodzącej prawdopodobnie z ofiary oczyszczenia, za co odpowiedzialni są kapłani, którzy winni przygotować mięso na dziedzińcu w specjalnie do tego przeznaczonych kotłach. Prawdopodobnie autor nawiązuje tu do tekstu Kpł 6,18-22.

451 T. O. Lambdin, Wprowadzenie do hebrajskiego biblijnego (tł. H. Drawnel – B. Sokal) (MPWB 11; Lublin, Wydawnictwo KUL, 2012) 229.

183

I,4. ֯ םהיחבז֯רשב֯]תא֯ם[הב֯]םילכואו֯תשוחנ[֯יל כב֯ ה]תוא[֯ ם י לש במ֯םהש֯]תאטחה֯ח[ ב ז֯]לעו[

Słowo חבז oznacza ofiarę rzeźną, stosownie do znaczenia rdzenia zbḥ w zachodnio-semickiej rodzinie języków, który odnosi się do „uboju” zwierząt.453 W biblijnej koncepcji mięso ofiary חבז jest przeznaczone do spożycia przez ofiarodawcę, w odróżnieniu od ofiary הלע, w której ofiara w całości ulega spaleniu.⁴⁵⁴ Choć w biblijnym pojęciu ofiara חבז obejmuje wszystkie rodzaje rzeźnych ofiar, to jednak w samym P jest ono ograniczone tylko do ofiary biesiadnej i ofiary dziękczynienia.455 Dalszy kontekst wskazuje, że chodzi o ofiarę oczyszczenia, תאטחה.

Zaimek względny -ש wprowadza zdanie względne, zaś dołączony do niego zaimek osobowy םה odnosi się do kapłanów, jako że zaimek ten stanowi podmiot dla imiesłowu םילשבמ (piel od rdzenia לשב „gotować”), a to kapłani właśnie byli odpowiedzialni za gotowanie ofiar rzeźnych456, osobiście

(Kpł 8,31; Ez 46,20) lub z pomocą służby (1 Sm 2,13-14; Ez 46,24). Mięso ofiar rzeźnych gotowane było „w naczyniach” ילכב, a właściwie w kotłach zrobionych z brązu. Zaimek sufigowany partykuły תא sugeruje, że gotowanej ofiary należy szukać w rzeczowniku r. ż., do tej kategorii należy zaś הדות „ofiara dziękczynna” i תאטח „ofiara oczyszczenia”. Zaimek sufigowany w wyrażeniu םהיחבז֯רשב „ich ofiar” odnosi się z kolei do gotowanych przez kapłanów ofiar.

453 Zob. „חבז”,WSHPST, 1:250; H. Ringgren, „חבז”, TDOT, 4:8–11.

454 J. Milgrom, Leviticus 1-16: A New Translation with Introduction and Commentary (AB 3; New York, NY: Doubleday, 1991) 218.

455 Milgrom, Leviticus 1-16, 197.

456 Konwencja gotowania mięsa wyparła w Izraelu praktykę pieczenia go, co miało miejsce w starożytnym świecie Mezopotamii. Na zmianę tę wpłynął fakt, że w Mezopotamii mięso było przygotowywane na otwartej przestrzeni, poza świątynią, natomiast w Izraelu kapłani przygotowywali mięso w specjalnie do tego wyznaczonych miejscach w obrębie świątyni (Ez 46,19-24; por. Kpł 8,31; Wj 29,31-32), dlatego też od strony praktycznej lepszym rozwiązaniem dla nich było poddać mięso gotowaniu. Zob. J. Scurlock, “The Techniques of the Sacrifice of Animals in Ancient Israel and Ancient Mesopotamia: New Insights through Comparison”, AUSS 44/1(2006) 250.

184

I,5a. ֯ ם חבז֯קרמב֯]ה[ תו א֯]םילביטמו֯ה[ ר ז עב֯ם י]איב[ מ ו

Podmiotem imiesłowu ם י]איב[ מ są kapłani (na temat konstrukcji אוב + ב, zob. komentarz do l. ֯ 3b). Ocalały rzeczownik הרזע oznacza zewnętrzny dziedziniec lub granicę oddzielającą ołtarz.⁴⁵⁷ Poza dokumentem MMT termin ten występuje jeszcze 6 razy, z czego 5 razy w Zwoju Świątyni i raz w Księdze Syracha. W tej ostatniej pojawia się ono w wyrażeniu שדקמ֯תרזע, na oznaczenie dziedzińca sanktuarium (Syr 50,11), z kolei w Zwoju Świątyni został on użyty w kontekście pokropienia czterech rogów podstawy ołtarza krwią ofiary oczyszczenia (XVI,4 = 1Q20 1,26; XVI,17; XXIII,13-14; por. Ez 45,19), jak też w kontekście wybudowania miejsca w obrębie wewnętrznego dziedzińca, który jest odgrodzony od dziedzińca ołtarza (XXXVII,3-4), gdzie kapłani mają spożywać ugotowane przez nich ofiary w czterech kotłach, umiejscowionych w czterech narożnikach dziedzińca wewnętrznego (XXXVII,13-14)458.

Imiesłów םילביט (od rdzenia לבט „zanurzać”) przywrócony został ad sensum. Mięso ofiary מ֯ przygotowywane jest przez kapłanów w wywarze. Rzeczownik קרמ „rosół, wywar” pojawia się w BH 4 razy (Sdz 6,19-20; Iz 65,4; Ez 24,10), natomiast ani razu w pismach z Qumran, żaden jednak z czterech tekstów biblijnych nie stanowi paraleli dla obecnej halachy. O ile wcześniej mowa była o „ich ofiarach”, o tyle tu mamy do czynienia z l. poj., być może w znaczeniu kolektywnym.

Motyw gotowania występuje w pismach z Qumran zaledwie 2 razy. W pierwszym przypadku chodzi o zakaz gotowania koźlęcia w mleku jego matki (4Q366 5,5), będący w istocie cytatem z Pwt 14,21 (por. Wj 23,19; 34,26), z kolei w drugim przypadku pojawia się on w kontekście nakazu danego kapłanom, aby przygotowali 4 kotły w czterech rogach dziedzińca, gdzie będą gotować złożone przez naród ofiary (11Q19 XXXVII,14 – XXXVIII,1 = 11Q20 X,5; por. Ez 46,20-24; Za 14,17). W tekście tym wspomniana jest ofiara oczyszczenia, תאטחה. Tymczasem w BH motyw gotowania pojawia się

457 Zob. „הרזע”, DCH, 6:344.

458 Na temat planu budowli świątynnej według autora Zwoju Świątyni, zob. M. Parchem, Świątynia według

185

23 razy,459 jednak użyte w obecnym tekście słownictwo kieruje szczególną uwagę na tekst Kpł 6,18-22, gdzie kontekst dotyczy ofiary oczyszczenia⁴⁶⁰.

Zgodnie z Kpł 6,18-22 ofiara oczyszczenia powinna być ugotowana i spożyta na dziedzińcu miejsca świętego. Istotny jest w. 19, w którym nakazuje się, aby po ugotowaniu ofiary oczyszczenia naczynia gliniane zostały stłuczone, natomiast w przypadku naczyń miedzianych należy je dokładnie umyć. Niewykluczone, że obecna halacha nawiązuje do tego wersetu, ponieważ obecne są w nim 3 rdzenie, które znajdują się także w omawianej halace, tj. ילכ, לשב i קרמ. Ten ostatni użyty jest jednak w formie czasownika, wyrażając czynność płukania lub szorowania. Zdaje się ponadto, że wyrażenie lokatywne דעומ֯להא֯רצחב „na dziedzińcu Namiotu Spotkania” z tego samego w. 19 jest ekwiwalentem wyrażenia הרזעב z obecnej halachy461.

Niestety tekst halachy jest zbyt szczątkowy, aby móc rozpoznać dokładny problem w relacji do tekstu Kpł 6,18-22. Ostatnia fraza może sugerować, że świętość mięsa, którą tak podkreśla Kpł 6,18-22, domaga się wykorzystywać pozostawiony z gotowania wywar, który w wyniku gotowania przejmuje cząstki i tłuszcz świętego mięsa, przez co nabiera status świętości. Taka interpretacja jest o tyle możliwa, że samo Prawo Mojżeszowe stwierdza, iż mięso ofiarne ma zdolność uświęcania (Kpł 6,20). W tym wypadku uświęcony zostaje wywar z mięsa ofiarnego, uzyskany w procesie gotowania, dlatego też wywaru tego nie należy marnować. Być może kapłani jerozolimscy nie troszczyli się o wywar z mięsa, gdyż Prawo Mojżeszowe skupia się na samym mięsie, stąd też zaistniała konieczność doprecyzowania prawa z Kpł 6,18-22. Należy jednak zwrócić uwagę, że jako temat halachy została

459 Wj 12,9; 16,23; 23,19; 29,31; 34,26; Kpł 6,21; 8,31; Lb 6,19; 11,8; Pwt 14,21; 16,6-7; 1 Sm 2,13.15; 2 Sm 13,8; 1 Krl 19,21; 2 Krl 4,38; 6,29; 2 Krn 35,13; La 4,10; Ez 24,5; 46,20; 46,24; Za 14,21.

460 Do podobnego wniosku dochodzą R. A. Kugler – K. S. Baek, Leviticus at Qumran: Text and Interpretation (VTSup 173; Leiden: Brill, 2017) 75.

461 Gdyby faktycznie uznać tę interpretację za poprawną, byłoby to odmienne użycie słowa הרזע od tego, jakie znajdujemy w Zwoju Świątyni, gdzie na określenie dziedzińca używa się biblijnego słowa רצח (XI,14; XVII,9; XX,11. 13; XXXVI,12. 14; XXXVII,8. 13; XVIII,12; XXXIX,4. 11; XL,4. 7; XLI,12; XLVI,3. 5; 11Q20 X,1; XII,16).

186

wskazana ofiara oczyszczenia, nie zaś wywar, dlatego zaproponowana tu hipoteza nie ma mocnych podstaw⁴⁶².