Higiena i profilaktyka w chowie drobiu

Istotnym czynnikiem przyczyniającym się do uzyskiwania przez brojlery kurze szyb-kiego tempa wzrostu, unikania padnięć, dobrego wykorzystania paszy jest zapobieganie chorobom, co w efekcie daje zadowalające wyniki ekonomiczne. Leczenie nie zawsze jest skuteczne, podawane leki w wielu przypadkach powodują:

– osłabienie tempa wzrostu, – obniżenie wydajności rzeźnej, – nietypową pigmentację tuszek, – dodatkowe nakłady pracy, – obciążenie kosztami leków.

Poza tym związki chemiczne wchodzące w skład leków mogą kumulować się w tkankach kurcząt.

Do najczęściej występujących chorób pasożytniczych u brojlerów kurzych należy kok-cydioza, a chorobami bakteryjnymi są: kolibakterioza, salmonelloza, mykoplazmoza, zaka-żenie Clostridium, wirusowymi: zakaźne zapalenie torby Fabrycjusza (Gumboro IBD), rzekomy pomór drobiu, zespół złego wchłaniania [18].

Indyki nie mają nawyku grzebania w ściółce, aby więc utrzymać suchą i nie zbitą ściółkę, należy kilka razy w tygodniu ją wzruszać i w okolicach poideł usuwać mokrą. Indyki są bardzo wrażliwe na grzyby i wydzielane przez nie toksyny, wobec czego przez cały okres produkcji należy zapewnić im suche podłoże. Każde stado jest objęte opieką lekarza weterynarii, który dokonuje rutynowych szczepień i zabiegów profilaktycznych, zgodnie z zaleceniami firmy dostarczającej producentowi dany typ ptaków.

Przy niewłaściwej pielęgnacji indyków do najgroźniejszych chorób atakujących sta-da należą: choroby pasożytnicze, tj. kokcydioza, „czarna główka” (szczególnie niebez-pieczna u ptaków w wieku od 3 do 12 tygodni), glistnica, choroby grzybicze: aspergilloza, daktylarioza, strupień woszczynowaty, choroby bakteryjne: salmonelloza, kolibakterioza, mykoplazmoza, kampylobakterioza oraz choroby wirusowe, takie jak: zakaźne zapalenie nosa i tchawicy (TRT), a także krwotoczne zapalenie jelit (HE).

W stadach utrzymywanych w pomieszczeniach o nadmiernej ilości światła, przy du-żym zagęszczeniu, niewłaściwej wentylacji i przegrzaniu występuje pterofagia (wydzioby-wanie piór) i kanibalizm, nawyki te są bardzo niebezpieczne, doprowadzają do dużej śmier-telności i trudno jest od nich odzwyczaić ptaki.

W pierwszych tygodniach chowu kaczek występuje wiele zagrożeń mikrobiologicz-nych, np. zakażenia wirusowe, bakteryjne i grzybowe. Kaczęta, szczególnie piżmowe, lęgną się z niedorozwojem nerek, objawiającym się przede wszystkim trudnościami w poruszaniu się oraz biegunką barwy białej lub białym zagęszczonym kałem. Leczniczo stosuje się środki moczopędne, takie jak: Diurewet, Urosan i inne. W tym zakresie należy zmniejszyć ilość białka w paszy, stosując śrutę pszenną oraz wskazane jest podawanie preparatów zawierających witaminy z grupy B, pobudzające przemiany metaboliczne w nerkach i wątrobie.

Do chorób spowodowanych zainfekowaniem paszy lub ściółki sporami grzybów

Aspergillus spp. należy aspergiloza układu oddechowego. Zapobieganie aspergilozie jest

możliwe dzięki stosowaniu dokładnej dezynfekcji pomieszczenia przed zasiedleniem bu-dynku i rozpylaniu w obecności ptaków substancji działających na grzyby, zawierających w swym składzie np. jod.

Bardzo niebezpieczną, zagrażającą kaczkom piżmowym i mulardom jest choroba Derzsy’ego, przeciw której stosuje się szczepienia profilaktyczne. Kaczki Pekin chorują często na wirusowe zapalenie wątroby, zabezpieczeniem jest szczepienie profilaktyczne. Do niezwykle niebezpiecznych chorób dla kaczek, jak również dla człowieka należy zaka-żenie salmonellami (S. typhimurium i S. enteritidis). Leczenie prowadzi się za pomocą antybiotyków.

W czasie chowu młodych gęsi trzeba zapewnić ptakom jak najlepsze warunki śro-dowiskowe. Przed zasiedleniem – pomieszczenia powinno się doskonale oczyścić, umyć i zdezynfekować, aby ptaki były zdrowe i mogły się prawidłowo rozwijać. Gęsięta prze-znaczone do chowu w tym samym pomieszczeniu mają być w jednym wieku i pochodzić z tego samego źródła zakupu. Konieczne jest także dokładne wykonanie dezynfekcji wybiegu.

Najczęściej występującym schorzeniem wywołanym niewłaściwymi warunkami chowu jest aspergiloza, choroba układu oddechowego, spowodowana przez grzyb z rodzaju

Aspergillus. Do czynników przyczyniających się do zakażenia należy spleśniała ściółka,

brak w paszy witaminy A, wilgoć lub nadmierne zapylenie pomieszczenia.

Inną chorobą przynoszącą duże straty, rozwijającą się w pomieszczeniach o złych warunkach zoohigienicznych, jest kokcydioza. Jej przyczyną są pierwotniaki Eimeria

anse-ris. Do chorób niebezpiecznych nie tylko dla ptaków, lecz także dla ludzi zalicza się

sal-monellozy, wywołane bakteriami Salmonella Enteritidis. Czynnikami usposabiającymi są przede wszystkim niewłaściwe warunki środowiskowe. Stada gęsi atakowane są przez wirus z rodzaju Parvowirusów, wywołujący chorobę Derzsy’ego. Jest to jednostka choro-bowa objęta programem profilaktycznym.

2.7. Streszczenie

Praca hodowlana prowadzona w stadach drobiu mięsnego doprowadziła do znacz-nego przyśpieszenia początkowego tempa wzrostu i zwiększenia masy mięśni w tuszce, co pozwoliło na skrócenie okresu produkcji. Współcześnie przeznaczone do chowu kurczę-ta brojlery, indyki czy też kaczki charakteryzuje kurczę-także znacznie większa wydajność rzeźna i korzystniejsze wskaźniki produkcyjne w porównaniu z populacjami użytkowanymi w poprzednich latach. Firmy hodowlane, dostosowując się do wymagań rynku, co roku doskonalą wytwarzany materiał, oferując nowe mieszańce międzyrodowe i międzyliniowe, które na przykład ze względu na bardzo dobrze wykształcone mięśnie piersiowe i udowe bardziej nadają się do przetwórstwa w porównaniu z mieszańcami przeznaczonymi do obrotu handlowego w postaci całych tuszek. Obok szybko rosnącego drobiu rzeźnego przeznaczonego do chowu systemem intensywnym firmy hodowlane prowadzą prace selekcyjne nad wytworzeniem populacji przeznaczonych do chowu ekstensywnego czy też półintensywnego, których przykładem są omówione w rozdziale kurczęta Label Rouge. Niewątpliwym sukcesem polskiej hodowli jest stado zarodowe gęsi Biała Kołudzka, które ze względu na doskonałą jakość mięsa i korzystne wyniki produkcyjne osiągane w chowie tzw. gęsi owsianych jest wysoko cenione przez odbiorców zagranicznych.

W celu uzyskania mięsa drobiu rzeźnego o dobrej jakości należy bezwzględnie dbać o warunki chowu, gdyż nawet najbardziej wartościowe pod względem genetycznym osob-niki utrzymywane w złych warunkach, tj. np. w pomieszczeniu o dużym stężeniu amonia-ku, na mokrej ściółce, w nadmiernym zagęszczeniu nie osiągną wymaganej masy ciała, będą źle umięśnione i jakość ich mięsa będzie niezadowalająca. Drób rzeźny o intensyw-nym tempie początkowego wzrostu wymaga stosowania określonych zabiegów profilak-tycznych, pozwalających na ochronę ptaków przed wieloma jednostkami chorobowymi oraz na utrzymanie stad w dobrej kondycji.

Piśmiennictwo

[1] Culioli J., Touraille C., Bordes P., Girard J.P.: 1990. Characteristiques des carcasses et de la viande du poulet ’label fermier’. Arch. Gefügelk. 53, 237–245.

[2] Damme K.: 2003. Ekologiczny odchów indyków rzeźnych. II Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna „Indyki - 2003”, UWM, Olsztyn, 16–18.

[3] Faruga A., Jankowski J.: 1996. Indyki. Hodowla i użytkowanie, PWRiL, Warszawa.

[4] Górski J., Stulich R., Biesiada-Drzazga B., Witak B.: 1993. Zasady i technika chowu drobiu młodego i dorosłego. Rozdz. VI, [w:] „Hodowla drobiu i użytkowanie drobiu” pod red. nauk. E. Świerczewskiej. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

[5] Grashorn M.,A.: 1995. Growth and slaughter characteristic of different turkey lines. Proceed. XII Europ. Symp. Quality of Poultry Meat, Zaragoza, Spain, 157–164.

[6] Grashorn M., Brose K.: 1997. Quality assurance in „Label” programs for chicken meat. Proceed. XIII Europ. Symp. Quality of Poultry Meat, Poznań, 619–624.

[7] Lesson S., Summers J.D.: 2001. Nutrition of the chicken. Pub. Univ. Books P.O. Box 1326, Guelph, Ontario, Canada.

[8] Paci G., Bagliacca M., Marzoni M., Avanzi C.F.: 1993. Meat quality of Italian strains of Mus-covy, Common and Muscovy x Common ducks bred under two different technologies. 11^th Europ. Symp. Quality of Poultry Meat. Tours, France, 66–73.

[9] Potemkowska E.: 1983. Technologia przemysłowej produkcji drobiarskiej. PWRiL, Warszawa. [10] Remignon H., Culioli J.: 1995. Meat quality traits of French „Label” chickens. Proceed. XII

Europ. Symp. Quality of Poultry Meat, Zaragoza, Spain, 145–150.

[11] Ristic M.: 2003. Meat quality of broilers from the organic production. XVI^th Eur. Symp. Quality of Poultry Meat. Saint-Brieuc-Ploufragan, France, 429–436.

[12] Shanawany M.M.: 1992. Infuence of litter water-holding capacity on broiler weight and carcass quality. Arch. Gefügelk. 56, 4, 177–178.

[13] Świerczewska E., Wężyk S., Horbańczuk J.: 1999. Chów drobiu. Rozdz.: Chów kur, Wężyk S. Rozdz.: Chów gęsi i kaczek, Oficyna Wydawnicza „Hoża”.

[14] Świerczewska E.: 2000. Hodowla drobiu i technologia jego chowu. Rozdz.: 3, 4, 8, 10. Wydaw-nictwo SGGW, Warszawa.

[15] Świerczewska E.: 2000. Produkcja mięsa drobiowego w Polsce – konieczność poprawy jego jakości. Zesz. Nauk. PTZ, 52, 101–114.

[16] Świerczewska E., Jankowski J.: 2003. Charakterystyka mieszańców używanych do produkcji mięsa w zależności od ich przeznaczenia do handlu i przetwórstwa. Program Sapard Pl-06-04/00. EPRD Biuro Polityki Gospodarczej i Rozwoju Regionalnego, Kielce, Komponent A, 132–137.

[17] Van der Sluis W.: 1999. The broiler for the next century. World Poultry, 8, 15, 28–30.

[18] Wieliczko A.: 2003. Aktualne zagrożenia zdrowotne w produkcji drobiu nieśnego i brojlerów. Program Sapard Pl-06-04/00. EPRD Biuro Polityki Gospodarczej i Rozwoju Regionalnego, Kielce, Komponent A, 52–71.

3.