Instytucja prawna ochrony środowiska

Wskazane powyżej przykłady definiowania pojęcia „instytucji prawnej” w teo-rii prawa oraz na gruncie nauk szczegółowych prawoznawstwa uprawniają do pod-jęcia dalszej analizy szczegółowej instytucji prawnej bezpieczeństwa ekologiczne-go w systemie prawa ochrony środowiska. Zadaniem wstępnym teekologiczne-go fragmentu rozważań jest próba ustalenia właściwego sposobu rozumienia terminu „instytucja

prawna bezpieczeństwa ekologicznego”. Należy podkreślić, że chodzi tu o instytu-cję bezpieczeństwa ekologicznego, czyli instytuinstytu-cję prawną unormowaną w całym systemie ochrony prawnej środowiska, z czym łączą się określone implikacje dla prowadzenia dalszych rozważań na temat systemu prawa ochrony środowiska.

Myślą przewodnią tego studium jest wypowiedzenie się za uznaniem bez-pieczeństwa ekologicznego za naczelną instytucję prawną ochrony środowiska. W nauce prawa ochrony środowiska rozważania teoretyczne na temat generalne-go charakteru prawnegeneralne-go instytucji prawnych ochrony środowiska nie są obszerne. Poszczególni autorzy, nawet jeśli posługują się tym terminem, to nie roztrząsają szerzej zagadnień teoretycznych z tym związanych. Ograniczają się w swych ana-lizach jedynie do nazwania pewnego zbioru norm prawnych jako instytucji. Czę-sto sam sposób posługiwania się tym terminem wynika już z charakteru analizy teoretycznej tekstu normatywnego. Tradycyjnie wyodrębniane instytucje prawne zazwyczaj ustalają granice i narzucają formę ich konstruowania. Proces ten „na-stępuje przede wszystkim na materiale norm wyinterpretowanych z przepisów prawnych, co jest właśnie zadaniem szczegółowych nauk prawnych”216.

Klasyfikacja, czyli sposób wyodrębnienia instytucji prawnych, jest sprawą nie tylko umowną. Można wskazać na pewne tradycyjne sposoby klasyfikacji in-stytucji prawnych czy wyodrębnienia inin-stytucji prawnych np. w tekście prawnym oraz w nauce prawa. Nauka prawa przechodzi, jak wiadomo, od opisu norm do ich klasyfikacji. Klasyfikacja ta polega na tym, że ze złożonej struktury systemu prawa lub jego gałęzi stopniowo wyodrębnia się pewne grupy norm o niektórych cechach wspólnych lub podobnych. Mamy więc do czynienia z pewnymi już wydzielonymi instytucjami prawnymi, które są elementami systemu prawa oraz z jakąś resztą przepisów, które być może w przyszłości takie instytucje stworzą. Klasyfikacja taka niezależnie od etapu rozwoju instytucji prawnych nie może być nigdy traktowana jako wyczerpująca i ostateczna.

W prawie ochrony środowiska, które zajmuje się zagwarantowaniem potrzeb człowieka związanych z korzystaniem z zasobów środowiska, wyodrębnienie instytucji prawnych opiera się w podstawowym zakresie na pewnej skali war-tości. Pozwala ona oceniać, co jest ważne z punktu widzenia ochrony prawnej człowieka i środowiska. Mamy tu więc klasyfikację wartościującą. W systemie prawa ochrony środowiska wyodrębniamy takie instytucje prawne, które są waż-ne przede wszystkim z punktu widzenia bezpieczważ-nego (pozbawioważ-nego zagrożeń) życia człowieka w środowisku. Właściwie chodzi o wyodrębnienie tych instytucji prawnych, które są istotne z punktu widzenia tego procesu, tzn. te, które w danym okresie na podstawie wiedzy o prawie i danej skali wartości i zagrożeń środo-wiska uznajemy za decydujące o kształcie systemu prawa. Niezależnie od tego sposobu wyodrębniania instytucji prawnych może wystąpić klasyfikacja

niewar-216 Z. Ziembiński, Szkice z metodologii szczegółowych nauk prawnych, Warszawa–Poznań 1983, s. 89.

tościująca, która jest konsekwencją spostrzeżenia jakichś relacji np. treściowych (merytorycznych) lub formalno-prawnych między normami prawnymi danego zbioru. Należy pamiętać, że nawet i takie niewartościujące wyodrębnienie norm w instytucję prawną musi na końcu tego procesu podlegać ocenie wartościującej. Klasyfikacja wartościująca, polegająca na uzewnętrznianiu naczelnych norm prawnych systemu, sprowadza się także do wyboru cech (parametrów) przyszłej instytucji prawnej. Przedstawiając daną instytucje prawną, zwykle nie pokazuje-my wszystkich możliwych jej cech, lecz tylko te, które naszym zdaniem są waż-ne dla jej funkcjonowania w systemie prawa. Z punktu widzenia prawa ochrony środowiska wartościujący charakter klasyfikacji norm nabiera jeszcze większe-go znaczenia ze względu na: 1) aktualny sposób rozumienia potrzeb człowieka w środowisku naturalnym, to znaczy tego, co człowiek potrzebuje, aby mieć po-czucie bezpieczeństwa ekologicznego oraz 2) aktualny sposób rozumienia czyn-ników pozytywnych i negatywnych wpływających na zapewnienie stanu bezpie-czeństwa ekologicznego.

Nie możemy a priori określić struktury systemu prawa ochrony środowiska bez uprzedniego przyjęcia pewnej klasyfikacji wartości, która pozwalałaby na wyodrębnienie instytucji prawnych uznawanych za istotne z punktu widzenia pra-wa człowieka do środowiska. Gdy proces tworzenia prapra-wa jest skupiony w parla-mencie, dominujące znaczenie ma klasyfikacja wartościująca celów politycznych przyjmowana przez organy ustawodawcze.

Pozostaje także do rozważenia istotna kwestia sposobu mierzenia lub wyra-żania w prawie ochrony środowiska poziomu zapewnienia bezpieczeństwa ekolo-gicznego. Sposób określania stopnia zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego opiera się zwykle na pewnej ogólnej koncepcji zaspokajania potrzeb człowieka związanych ze środowiskiem naturalnym. Poziom zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego za pomocą prawa z okresu na okres zmienia się. Jest to zjawisko całkowicie uzasadnione m. in. tym, że powstają nowe, nie dostrzegane lub pomi-jane wcześniej czynniki, które mają wpływ na zapewnienie bezpieczeństwa eko-logicznego czy ochronę środowiska. W tym samym czasie inne dotychczasowe aspekty bezpieczeństwa ekologicznego przestają być uważane za istotne. Przykła-dem może tu być dokonujący się obecnie proces integrowania prawa ochrony śro-dowiska z prawem gospodarczym oraz prawem międzynarodowym. W gruncie rzeczy jest to wyraz przyjmowania nowej klasyfikacji wartościującej w procesie wyodrębnia się instytucji prawnych ochrony środowiska.

Instytucje te często skupione są wokół głównych wartości systemu prawa uzna-nych za cenne przez prawodawcę. Instytucja prawna od strony jej funkcji może określać wzór zachowania wymagany przez prawo i realizujący pewną wartość lub cały system wartości. Powstaje pytanie, czy każdy skonstruowany i utrwalony w dany sposób zbiór norm prawnych może być traktowany jako instytucja prawna. Pamiętajmy, że wyodrębnienie instytucji prawnych jest przecież też formą organi-zacji różnorodnych poglądów na wewnętrzną strukturę systemu prawa.

Rozwój systemu prawa ochrony środowiska polega w gruncie rzeczy na re-alizowaniu się określonych procesów przemian w strukturze jego norm i wartości. Wyodrębnianie instytucji prawnych w tym procesie spełnia funkcję aktywną. Jest to widoczne np. w zakresie głównych przemian prawa ochrony środowiska, które obserwujemy w ostatnich latach.

W tym stanie rzeczy wyraźnie widoczny jest proces kształtowania się no-wych instytucji prawnych ochrony środowiska. Jest to zjawisko odgrywające w rozwoju systemu prawa niezwykle doniosłą rolę. Można zaobserwować swo-istą dynamikę rozwojową form instytucji prawnych ochrony środowiska. Ich treść narzuca często sposoby tworzenia i stosowania prawa. Prawna „jednoznaczność” instytucji prawnych ochrony środowiska mogła istnieć we wczesnych fazach roz-woju systemu prawa ochrony środowiska. Taki stan miał miejsce, dopóki między częściami tego systemu a celami i wartościami tego prawa nie istniała tak zinte-growana i bezpośrednia więź rozumiana jako przedmiotowa tożsamość tego pra-wa. Zróżnicowanie podziałów wewnątrz systemu prawa stwarzało często podsta-wy do podsta-występowania różnicy w treści szczegółopodsta-wych instytucji prawnych. W tej fazie rozwoju systemu prawa ochrony środowiska mieliśmy do czynienia z pry-matem tzw. sektorowych instytucji prawnych. Tak instytucje prawne postrzegał w tym czasie m. in. L. Jastrzębski217.

Wraz z rozwojem i dynamiczną rozbudową podstaw prawnych ochrony przy-rody, a później ochrony środowiska pojawiła się potrzeba konstruowania insty-tucji prawnych o charakterze kompleksowym i interdyscyplinarnym. Łączą one pod względem celu pojedyncze instytucje prawne tworzone na potrzeby ochrony wybranych elementów środowiska. Integrowanie ze sobą instytucji prawnych wy-nika również z funkcji samego prawa ochrony środowiska i jego zasadniczych ce-lów. Utrwalenie się szczegółowych instytucji prawnych nie oznacza bynajmniej, że formy te nie ulegają zmianom, przekształceniom oraz wewnętrznej rozbudo-wie. Zmiany te świadczą o dynamicznym rozwoju systemu prawa i jego instytu-cji. Przekształcenia, jakie zachodzą w prawie ochrony środowiska, mają różny charakter i pociągają za sobą odmienne następstwa. Instytucje prawne ochrony środowiska podlegają dwóm zasadniczo odmiennym typom przemian. Do pierw-szego typu możemy zaliczyć procesy adaptacyjne, które zachodzą w strukturze i funkcjach prawa ochrony środowiska pod wpływem konieczności dostosowania go do zmiennych warunków biologicznych, społecznych, gospodarczych i poli-tycznych. Drugi typ zmian w układzie i treści instytucji prawnych wynika z samej ewolucji systemu wartości norm prawa ochrony środowiska.

Instytucję prawną bezpieczeństwa ekologicznego postrzegam jako kompleks instytucji prawnych oraz instrumentów chroniących środowisko w celu zapew-nienia bezpieczeństwa ekologicznego. Jest to zintegrowana instytucja prawna, która na gruncie systemu prawa ochrony środowiska posiada grupę znaczeń.

W takim ujęciu możemy bezpieczeństwo ekologiczne traktować jako naczelną instytucję prawną łączącą treść szczegółowych regulacji i instrumentów systemu prawa ochrony środowiska. Cząstkowe instytucje prawne występują w wielostop-niowym układzie systemu prawa ochrony środowiska i są od siebie nawzajem uzależnione. Nadrzędną funkcję pełnią kompleksowe instytucje prawne.

Generalnie, wszystkie instytucje prawne ochrony środowiska wyrosły z pro-cesu grupowania norm wokół pewnych ogólnych zagadnień prawnych (często też zasad prawnych). Przykładem może być instytucja prawna ocen oddziaływania na środowisko powstała jako bardzo ważny element zasady prewencji i zasady przezorności.

Rozrost ustawodawstwa dotyczącego środowiska, którego jesteśmy świadka-mi wymusza poszukiwanie sposobów łączenia instytucji prawnych ze sobą wokół nadrzędnych wartości systemu prawa ochrony środowiska. Taką wartością jest bezpieczeństwo ekologiczne. Trudność funkcjonalnej analizy instytucji prawnej bezpieczeństwa ekologicznego polega na wielorakości celów szczegółowych tworzących ją jednostkowych instytucji oraz instrumentów prawnych. Proces utrwalania się instytucji prawnych i ich przekształcania się w kompleksowe in-stytucje prawne (metainin-stytucje prawne) jest ważnym etapem obecnego rozwoju systemu prawa ochrony środowiska.

Instytucja bezpieczeństwa ekologicznego nie jest po prostu zespołem szcze-gółowych instytucji oraz instrumentów prawnych ochrony środowiska, lecz zin-tegrowanym i celowym systemem tych części. Podstawą włączenia pojedyn-czych instytucji oraz instrumentów prawnych do tego systemu jest ich łączność treściowa dotycząca szerokiego znaczenia przedmiotu bezpieczeństwa ekolo- gicznego.

Formułowanie w prawie ochrony środowiska kompleksowych instytucji prawnych stanowi warunek niezbędny, lecz niewystarczający do pełnego pozna-nia naukowego systemu prawa ochrony środowiska. Dążenie do wyodrębpozna-niapozna-nia instytucji prawnych o wysokim szczeblu ogólności jest także istotnym składni-kiem procesu kompleksowego badania systemu prawa ochrony środowiska. Jest ono nastawione na formułowanie instytucji prawnych o charakterze uniwersal-nym.

Dostrzegam pierwszoplanową rolę takich instytucji prawnych w wielopłasz-czyznowym badaniu systemu prawa ochrony środowisk. Wychodzę z założenia, że nie jest możliwe wyłączenie tworzenia kompleksowych instytucji prawnych w systemie prawa ochrony środowiska. Naukowe i jednocześnie praktyczne po-dejście do budowy systemu prawa oraz do dalszego doskonalenia treści norm wchodzących w jego skład stwarza potrzebę wyodrębniania takich instytucji prawnych. Wśród argumentów przemawiających za celowością badania instytucji prawnej bezpieczeństwa ekologicznego na pierwsze miejsce wysuwają się argu-menty praktyczne. Na doniosłość teoretyczną i praktyczną tego procesu wskazują natomiast funkcje treści innych instytucji prawnych ochrony środowiska.

W początkowym okresie rozwoju teoretycznych podstaw instytucji prawnych ochrony środowiska wykorzystywano do tego dorobek naukowy innych dziedzin prawa, zwłaszcza cywilnego i administracyjnego. T. Dybowski zajmował się proble-mem właściwego ukształtowania instytucji prawa wodnego. Jego zdaniem, „chociaż instytucja własności, zwłaszcza w jej szerokim konstytucyjnym ujęciu, wchodzi w za-kres szeregu gałęzi prawa, jak np. prawa administracyjnego lub finansowego, jest ona przecież przede wszystkim instytucją prawa cywilnego”218. Według tego autora, kon-sekwencją przyjęcia takiego założenia jest konieczność i obowiązek dla nauki prawa cywilnego przeanalizowania instytucji własności wód oraz instytucji prawnych z nią związanych pod kątem widzenia aktualnych potrzeb i zadań, jakie wysuwa gospodar-ka wodna. Celem takich działań powinno być zbadanie, czy dotychczasowe uregulo-wania w tym zakresie nie wymagają zmian odpowiadających nowym potrzebom oraz znalezienia odpowiedzi, w jakim kierunku powinny one następować.

Administracyjnoprawny charakter instytucji pozwolenia wodnoprawnego analizuje K. Podgórski219. W problematyce instytucji prawnych ochrony środo-wiska skupiają się zasadniczo dwa obszary regulacji prawnych obejmujących: 1) prawo cywilne i 2) prawo administracyjne. J. Jeżewski, badając związki za-chodzące pomiędzy prawem cywilnym i prawem administracyjnym, stawia tezę według, której „problem zakresu działania administracji pod rządem prawa cy-wilnego wiąże się w doktrynie prawa administracyjnego z jednym z głównych pytań badawczych: o zakres stosowania prawa administracyjnego oraz sposób jego określenia”220. Zwłaszcza doktryna prawa administracyjnego wyznacza tu szerokie pole badawcze, które powinniśmy wykorzystać w analizie przemian zachodzących w prawie ochrony środowiska. Pełne i wszechstronne opracowa-nie tego tematu wymaga też podjęcia badań na innych płaszczyznach oraz spoj-rzenia ze strony innych dyscyplin nauki, przede wszystkim prawa cywilnego221. L. Jastrzębski, bez bliższego zdefiniowania pojęcia instytucji prawnej, wymie-nia różne instytucje prawne związane z prawidłowym wykorzystaniem zasobów przyrodniczych (naturalnych)222. Jego zdaniem, system prawa obejmujący ochro-nę środowiska charakteryzuje: „wiązanie niektórych instytucji prawa cywilnego z decyzją administracyjną, przeniesienie niektórych instytucji prawa cywilnego na grunt prawa administracyjnego i nadanie im innej treści oraz szerokie wyko-rzystanie instytucji prawa cywilnego, mających związek z obrotem”223. Do pod-218 T. Dybowski, Własność wód, [w:] T. Dybowski, S. M. Grzybowski, Z. K. Nowakowski,

Zagadnienia cywilistyczne prawa wodnego, Warszawa 1957, s. 112.

219 K. Podgórski, Ochrona wód przed zanieczyszczeniem w świetle prawa administracyjnego, Warszawa 1974, s. 119 i n.

220 J. Jeżewski, Administracja pod rządem prawa cywilnego. Z badań porównawczych nauki

prawa administracyjnego, Wrocław 1974, s. 11. 221 Tamże

222 L. Jastrzębski, Prawo ochrony..., s. 138 i n.

223 L. Jastrzębski, Ochrona prawna przyrody i środowiska w Polsce. Zagadnienia

stawowych instytucji prawnych służących ochronie powietrza atmosferycznego autor ten zalicza obowiązek budowy, utrzymywania i eksploatacji urządzeń za-bezpieczających powietrze przed zanieczyszczeniem224. L. Jastrzębski w swoich rozważaniach używa też czasami zamiennie pojęcie instytucji prawnej z pojęciem środka prawnego. Twierdzi, że istnieją również nadzwyczajne instytucje prawne dla ochrony czystości powietrza atmosferycznego. Zalicza do nich np. akt nor-matywny wydany przez RM. J. Małecki, instytucje prawne powołane do ochrony środowiska pod względem spełnianych funkcji, dzieli na dwie grupy: prewen-cyjne i represyjne225. Według tego autora, ze względu na sposób sformułowania dyspozycji normy prawnej, instytucje prawne powołane do ochrony środowiska mogą być konstruowane w dwojaki sposób, jako obligatoryjne i fakultatywne226.

W literaturze rosyjskiej przedstawiona została przez W. W. Pietrowa, koncep-cja odpowiedzialności ekologiczno-prawnej jako kompleksowej międzygałęzio-wej instytucji prawnej227. Analizując stan prawny w ochronie środowiska na grun-cie u.o.k.ś., R. Paczuski zwrócił uwagę, że ustawa ta wprowadziła szereg nowych instytucji prawnych „nacechowanych dążnością do kompleksowego ujmowania i rozwiązywania problemów ochrony środowiska, jak np.: środki ekonomiczne ochrony środowiska (art. 86–88 u.o.k.ś.), ochrona środowiska w działalności in-westycyjnej (art. 68–70 u.o.k.ś.), organizacja ochrony środowiska (art. 89–105 u.o.k.ś.), tworzenie warunków ochrony środowiska”228. J. Rotko, analizując in-strumenty prawne ochrony wód, wspomina również o funkcjonowaniu instytucji pozwolenia wodnoprawnego229.

A. Habuda proponuje „określać instytucje prawa ochrony środowiska jako wyod-rębnioną i stanowiącą całość z punktu widzenia spełnianej funkcji grupę norm praw-nych, odnoszących się (regulujących) do zachowań człowieka mających wpływ na stan środowiska [...]. Przyjmujemy, iż instytucja prawa ochrony środowiska to zespół norm prawnych pozostających w związku funkcjonalnym i treściowym, zaś ów zwią-zek znajduje poparcie w tradycji regulacji prawnej zachowań człowieka wobec śro-dowiska, jak i w obecnym kształcie tej regulacji”230. Autor ten chce zachować wstrze-mięźliwość „wobec mnożenia instytucji prawa ochrony środowiska”. Jako instytucję traktuje on zespół norm prawnych regulujących to, co najważniejsze w zachowaniu

224 Tamże, s. 106.

225 J. Małecki, Prawnofinansowe instrumenty ochrony i kształtowania środowiska, Poznań 1982, s. 7.

226 Tamże, s. 8.

227 W.W. Pietrow, Ekołogija i prawo, Moskwa 1981, s. 143–145.

228 R. Paczuski, Prawo ochrony środowiska, Bydgoszcz 1994, s. 61.

229 J. Rotko, Rozdział II Instrumenty prawne ochrony wód, [w:] J. Sommer, Skuteczność prawa

ochrony środowiska w warunkach reformy gospodarczej, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk,

Łódź 1990, s. 54.

230 A. Habuda, Pojęcie instytucji w prawie ochrony środowiska, [w:] Instytucje prawa ochrony

człowieka wobec środowiska231. Uwzględniając taki sposób rozumienia instytucji prawa ochrony środowiska, wyodrębnia następujące instytucje: własność zasobów przyrodniczych, korzystanie ze środowiska i jego zasobów, planowanie w ochronie środowiska, organy ochrony środowiska, obszary specjalne w ochronie środowiska, instytucje związane z prawną ochroną przyrody, dostęp do informacji o środowisku, oceny oddziaływania na środowisko, udział obywateli i ich organizacji w ochronie środowiska, kontrole i nadzór w ochronie środowiska, kontrolę produktów, normy techniczne, zarządzanie, znakowanie, odpowiedzialność w ochronie środowiska z po-działem na odpowiedzialność administracyjną, cywilną i karną232.

K. Dziadosz, instytucje prawne ochrony środowiska pod względem spełnianych przez nie funkcji, dzieli na trzy kategorie: 1) regulacyjno-prewencyjno-ochronne, 2) zarządzania oraz 3) przymusu i represji233. Do pierwszej kategorii zalicza instytucję obszaru ochronnego, zwanego także obszarem specjalnym, instytucję dopuszczal-nych stężeń substancji zanieczyszczających wodę, powietrze atmosferyczne i gle-bę instytucję dopuszczalnego stopnia natężenia hałasu, wibracji i promieniowania, niektóre typy decyzji administracyjnych i umów, instytucje odpowiedzialności za naruszenie stanu środowiska, instytucje specjalnych funduszy oraz instytucje należ-ności i opłat. W drugiej kategorii instytucji prawnych w ochronie środowiska autor wymienił: planowanie przestrzenne i inwestycyjne. Do trzeciej kategorii instytucji ochrony środowiska zalicza: instytucję wykroczenia oraz instytucję przestępstwa.

M. Górski, analizując zagadnienie odpowiedzialności administracyjnopraw-nej w ochronie środowiska, dochodzi do wniosku, że „dopiero stosunkowo nie-dawno pojawiać się zaczęły instytucje prawne o cechach charakterystycznych dla różnych rodzajów odpowiedzialności, konstruowane specjalnie dla gwarantowa-nia wykonagwarantowa-nia obowiązków związanych z ochroną środowiska, przy czym naj-wcześniej były to instytucje związane z odpowiedzialnością administracyjną”234. Autor ten uważa, że przepisy regulujące treść i stosowanie instytucji odpowie-dzialności prawnej związanej z ochroną środowiska są zawarte w wielu ustawach zarówno bezpośrednio związanych z ochrona środowiska, jak i mających charak-ter ogólniejszy. Jego zdaniem, tytuł VI p.o.ś. zawiera pewne instytucje prawne uzupełniające regulacje o charakterze ogólnym235. W. Radecki, zajmując stano-wisko w sporze o instytucję odpowiedzialności prawnej w ochronie środowiska, twierdzi, że „nie ma jednolitej instytucji odpowiedzialności prawnej w ochronie środowiska”. To, co moglibyśmy teoretycznie określić takim mianem, „stanowi zbiór regulacji odpowiedzialności administracyjnej, cywilnej i karnej”236.

231 Tamże.

232 Tamże.

233 K. Dziadosz, Racjonalność ekologiczna w prawie i polityce, Olsztyn 2000, s. 103 i n.

234 M. Górski, Odpowiedzialność administracyjnoprawna w ochronie środowiska, Warszawa 2008, s. 13.

235 Tamże.

We wcześniejszych rozważaniach zwróciłem uwagę, że w teorii prawa nie wypracowano jak dotąd jasnych kryteriów, pozwalających na uznanie, na jakim poziomie uogólnienia przepisów prawa powstaje instytucja prawna i w ramach których obszarów systemu prawa lub jego gałęzi ona funkcjonuje. Bezpieczeństwo ekologiczne należy do kompleksowych instytucji prawnych, którą nazwałem me-tainstytucją prawną ochrony środowiska. Ma ona charakter abstrakcyjny i ogólny. Abstrakcja w budowaniu definicji bezpieczeństwa ekologicznego pozwala nam na pomijanie tego, co nieistotne, w celu wyodrębnienia z całej instytucji prawnej oraz tego, co zasadnicze i najważniejsze dla realizacji podstawowego celu zwią-zanego z zapewnieniem bezpieczeństwa ekologicznego. Jest to także umiejętność wyboru najważniejszych elementów tej instytucji na podstawie wyszczególnienia wspólnych cech bezpieczeństwa ekologicznego. Myśl abstrakcyjna jest szczegól-nie istotna w teorii prawa i wszystkich badaniach szczegółowych nauk prawnych, gdzie dokonujemy uogólnień. Odrzucanie tego co nieistotne zakłada z góry defi-nicję tego co istotne w instytucji prawnej bezpieczeństwa ekologicznego.

W teorii prawa ochrony środowiska występuje jednak ogólna trudność abs-trakcyjnego myślenia. Z tego powodu instytucje prawne ochrony środowiska są często wadliwie zbudowane, a ich zakresy nawzajem się pokrywają.

W systemie prawa ochrony środowiska można wyodrębnić dwie główne gru-py instytucji prawnych, które mają bardzo duże znaczenie dla przedmiotu bez-pieczeństwa ekologicznego: 1) instytucje ogólne oraz 2) instytucje prawne sek-torowej ochrony środowiska. Do instytucji ogólnych zaliczam w szczególności: