Uwarunkowania mieszkaniowe oraz okolica zamieszkania respondentów

mieszka-niowych respondentów, w czym postanowiono ująć charakterystykę zajmowanych lokali mieszkalnych pod względem metrażu i w kontekście członków gospodarstwa domowego, status prawny tych lokali, ich stan itp. Postanowiono odnieść się również do okolicy zamieszkania respondentów, do jej atmosfery i do tego, jak ją postrzegają respondenci w związku ze swoją obecną sytuacją.

Uczestnicy badań mieli ustosunkować się do pytań o metraż mieszkania oraz o liczbę izb.

Na pytanie o metraż mieszkań pozyskano odpowiedzi 90% zbiorowości. Kilkunastu respon-dentów pozostawiło rubryki puste (mogli uznać, że nie posiadając własnego mieszkania, nie są adresatami pytania, albo też mieli trudności z określeniem metrażu). Pozyskane wyniki odniesiono do liczby osób w gospodarstwie domowym (tabela 49).

Tabela 49. Warunki mieszkaniowe respondentów - metraż

N=250 Respondenci

Metraż przypadający na osobę liczba %

Do 6 metrów kwadratowych 2 0,8

Od 6 do 10 metrów kwadratowych 23 9,3 Od 10 do 15 metrów kwadratowych 76 30,9 Powyżej 15 metrów kwadratowych 124 50,4

Brak danych 25 10

Razem 250 100

Źródło: badania własne.

Co dziesiąty respondent korzystał z mieszkania, w którym na jedną osobę przypadało do 10 metrów kwadratowych; 30,9% reprezentowało rodziny, w których na osobę przypadało do 15m², natomiast co druga osoba użytkowała lokal mieszkalny, w którym na osobę przypadało ponad 15m². Dosadniej jednak uwarunkowania mieszkaniowe określa wskaźnik zagęszczenia mieszkań, tj. stosunek liczby osób do liczby izb mieszkalnych (tabela 50). Wysoki wskaźnik zagęszczenia mieszkania jest zestawiany z zagrożeniami dla domowników. Szczególnie doty-czy to dzieci, aczkolwiek odoty-czywistym jest, że i dla dorosłych, zbytnie zagęszczenie mieszka-nia również nie jest korzystne⁵⁰¹. Niemniej raczej nie stanowi to problemu dla uczestników badań. Obliczeń dokonano na podstawie informacji z 228 kwestionariuszy. Uwarunkowania

501 Zob. E. Marynowicz-Hetka, Dziecko w rodzinie problemowej: pomoc w rozwoju,, Warszawa 1987,s. 28nn.

mieszkaniowe zdecydowanej większości są korzystne: wskaźnik zagęszczenia dla 87,9%

grupy nie przekracza wartości 1,5. Dla 4,1% grupy wskaźnik zbliża się do tzw. progu bezpie-czeństwa (2 osoby na izbę). Przekroczenie progu dotyczy 0,8% tj. rodzin 2 respondentów.

Tabela 50. Warunki mieszkaniowe respondentów - zagęszczenie mieszkań N=250 Respondenci

Zagęszczenie mieszkania Liczba %

Do 0,99 85 34,6

Do 1,5 131 53,3

Do 2 10 4,1

Do 2,5 i powyżej 2 0,8

Brak danych 22 8,0

Razem 250 100

Źródło: badania własne.

Pod względem własności zajmowanych lokali mieszkalnych (tabela 51), 40,8% to właściciele domów bądź mieszkań, a 36%, to lokatorzy - spółdzielcy. Mieszkania komunalne zajmuje tylko 16,8%, zaś 6,4% korzysta z podnajętego mieszkania. 75,6% grupy zamieszkuje w budynkach wielorodzinnych, a w domach jednorodzinnych - 24,4%.

Tabela 51. Warunki mieszkaniowe respondentów - status mieszkania N=250 Respondenci

Status mieszkania

Liczba % Własnościowe/własny dom 102 40,8

Komunalne 42 16,8

Spółdzielcze lokatorskie 90 36,0

Podnajem 16 6,4

Razem 250 100

Źródło: badania własne.

Respondenci zaznaczali, w jakie udogodnienia jest wyposażone ich mieszkanie (instalacja gazowa, CO lub piece węglowe, łazienka, WC). Informacje te może nie są istotne w odniesieniu do nowego budownictwa, ale na terenie Górnego Śląska jest jeszcze wiele starych budynków (starych dzielnic robotniczych), które od dawna lokowały się poniżej kra-jowej przeciętnej pod względem wyposażenia mieszkań w instalacje sanitarne⁵⁰². Sytuacja po-prawia się z roku na rok, niemniej zaniedbania są ogromne. Bardziej zapobiegliwi lokatorzy

502 Zob. K. Wódz (red), Przestrzeń - środowisko społeczne - środowisko kulturowe: z badań nad starymi dzielnicami Górnego Śląska, Katowice 1992, s. 10.

nie czekają w tej sytuacji na działania właścicieli mieszkań, ale sami starają się dostosowanie zajmowanych lokali mieszkalnych do godziwych standardów. Ustalono, że 11,2%

respondentów zamieszkiwała budynki jeszcze przedwojenne (tabela 52), a niemal co czwarta osoba zamieszkiwała w budynku z lat 1945-1960. Tymczasem ani jeden respondent nie wskazał na mieszkanie bez łazienki i WC. Jest to świadectwem pewnej zaradności tej grupy oraz jej dbałości o mieszkanie zgodne z odpowiednimi standardami. Potwierdzają to też oceny stanu mieszkania i związanych z tym potrzeb remontowych: 18,8% stwierdziło, że nie ma aktualnie żadnych potrzeb w tym zakresie; 35,6% wskazało na drobne naprawy i repera-cje, zaś o konieczności remontu informowało 8%. Większość więc, dba o mieszkania systematycznie, nie dopuszczając do większych potrzeb.

Tabela 52. Budynki zamieszkałe przez respondentów

N=250 Budynek

Czas budowy

Wielo-rodzinny

Jedno-rodzinny Liczba %

Budynek przedwojenny 23 5 28 11,2

1945-1960 40 19 59 23,6

1961-1975 43 11 54 21,6

1976-1990 57 15 72 28,8

1991-2002 5 5 10 4,0

Rok budowy nieznany 21 6 27 10,8

Razem 189 61 250 100

Źródło: badania własne.

Kolejne pytania w kwestionariuszu zmierzały do pozyskania informacji na temat specyfiki atmosfery okolic zamieszkałych przez respondentów, czy też cech społeczności lokalnej. Ta ostatnia jest rozumiana jako populacja związana z określonym terenem, w skupieniu umożliwiającym bezpośrednią styczność poszczególnych członków tej społeczności i zwykle zachowująca sposób życia zależny od swojego terenu⁵⁰³.

Większość opisywanej zbiorowości (60,4%) zamieszkuje typowe osiedla (tabela 53).

Budynki mieszkalne 31,6% ulokowane są w dzielnicach o charakterze willowym czy też na

„peryferiach miasta” (bądź wsi). 4% grupy to mieszkańcy dzielnic handlowych (czyli centrów miast). Taki sam odsetek zamieszkuje dzielnice o charakterze przemysłowym.

503 Zob. J. Sztumski, Społeczności lokalne jako przedmiot badań socjologicznych, w: J. Sztumski, J. Wódz, (red.), Społeczności lokalne regionu Górnego Śląska, Wrocław – Warszawa –Kraków - Gdańsk-Łódź 1987, s. 9.

Tabela 53. Okolice zamieszkania respondentów

N=250 Respondenci

Charakter okolicy

Liczba % Blokowisko, osiedle 151 60,4 Dzielnica handlowa. 10 4,0

Dzielnica przemysłowa 10 4,0

Dzielnica willowa 32 12,8

Peryferia, wieś 47 18,8

Razem: 250 100,0

Źródło: badania własne.

Kolejne pytania dotyczyły atmosfery okolicy zamieszkania respondentów. Mieszkańców śląskich społeczności robotniczych, mają charakteryzować silne więzi rodzinno-sąsiedzkie⁵⁰⁴. Na ile dotyczy to badanej zbiorowości? Czy zamieszkują oni okolice, w których również za-mieszkują krewni, gdzie mieszkańcy znają siebie nawzajem, interesują się sobą, czy też żyją w skupiskach, gdzie normą jest obcość i anonimowość. O zamieszkaniu w okolicy, gdzie również zamieszkują krewni, znajomi i przyjaciele, informowało 51,6% grupy (tabela 54).

Nieco mniejsza część grupy (46,4%) nie zgodziła się ze zdaniem, że w jej okolicy zamie-szkania ludzie są sobie obcy. Zatem grupę tworzą zarówno osoby zamieszkałe w okolicach, które można określić jako swojskie, jak i w okolicach o innym charakterze. Zapewne niezależnie od postrzegania charakteru okolicy dokonywane są inne oceny: 60% zbiorowości potwierdziło prawdziwość zdania dobrze się tu czuję, zaś zaprzeczyło mu 17,6% grupy.

Tabela 54. Okolice zamieszkania respondentów

N=250

Oceniane zagadnienie Odpowiedzi

„Tak” „Nie wiem” „Nie” Razem

„Moja okolica” Liczba % Liczba % Liczba % Liczba %

Mieszka tu też moja dalsza rodzina,

przyjaciele, znajomi 129 51,6 18 7,2 103 41,2 250 100

Ludzie wiedzą o sobie wszystko 85 34,0 93 37,2 72 28,8 250 100

Dobrze się tu czuję 150 60,0 56 22,4 44 17,6 250 100

Na bezrobotnych patrzy się tu jak

na "margines 27 10,8 100 40,0 123 49,2 250 100

Bezrobotnych jest tu wielu 139 55,6 81 32,4 30 12,0 250 100

Źródło: badania własne.

504 Zob. K. Faliszek, K. Wódz, Miejskie społeczności robotnicze GOP w obliczu restrukturyzacji, w: W.

Świątkiewicz, K. Wódz (red.) Miasta przemysłowe we współczesnych badaniach socjologicznych, Katowice 1997, s. 85.