Instytucjonalny opis zwalczania prania pieniędzy w Polsce

prania pieniędzy w sektorze bankowym

2.4. Instytucjonalny opis zwalczania prania pieniędzy w Polsce

Ustawa z dnia 16 listopada 2000 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu powołała Generalnego Inspektora Informacji Finansowej przy Ministerstwie Finansów. Powołuje go i odwołuje na wniosek Ministra Finansów Premier. Generalny Inspektor jest podsekretarzem stanu w Ministerstwie Finansów (art. 3 ust. 2 i 3). Swoje zadania wykonuje przy pomocy jednostki organizacyjnej wyodrębnionej w tym celu w strukturze Ministerstwa Finansów, a mianowicie Departamentu Informacji Finansowej.

Do zadań Generalnego Inspektora należy zgodnie z art. 4 ust. 1:

50 B. Bieniek (2010), Pranie pieniędzy w prawie…, s. 217.

1. uzyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie informacji w try-bie określonym w ustawie;

2. podejmowanie działań w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a w szczególności:

• badanie przebiegu transakcji;

• przeprowadzanie procedury wstrzymania transakcji lub blokady rachunku;

• rozstrzyganie o zwolnieniu zamrożonych wartości majątkowych;

• udostępnianie i żądanie przekazania informacji o transakcjach;

• przekazywanie uprawnionym organom dokumentów uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa;

• inicjowanie i podejmowanie innych działań w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w tym szkolenie pracowników instytucji obowiązanych w zakresie zadań nałożonych na te instytucje;

• sprawowanie kontroli przestrzegania przepisów dotyczących przeciw-działania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;

• współpraca z zagranicznymi instytucjami i międzynarodowymi organi-zacjami zajmującymi się przeciwdziałaniem praniu pieniędzy lub finan-sowaniu terroryzmu;

• nakładanie kar pieniężnych.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej przedstawia sprawozdanie ze swojej działalności premierowi w ciągu 3 miesięcy od zakończenia roku. Jest ono jednocześnie udostępniane na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej, jako krajowa jednostka analityki finansowej współpracuje z „jednostkami współpracującymi”, przez które rozumie się:

• organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego,

• Narodowy Bank Polski,

• Komisję Nadzoru Finansowego,

• Najwyższą Izbę Kontroli,

• Prokuraturę,

• Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego,

• Centralne Biuro Antykorupcyjne,

• jednostki podległe ministrowi spraw wewnętrznych,

• organy kontroli skarbowej,

• organy podatkowe,

• organy celne,

• organy Straży Granicznej.

164 I. Modele rozwiązań instytucjonalnych oraz regulacyjnych w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy

Rysunek 2.2. Schemat raportowania podejrzanych transakcji

105

• Najwyższą Izbę Kontroli,

• Prokuraturę,

• Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego,

• Centralne Biuro Antykorupcyjne,

• jednostki podległe ministrowi spraw wewnętrznych,

• organy kontroli skarbowej,

• organy podatkowe,

• organy celne,

• organy Straży Granicznej.

Rysunek 2.2. Schemat raportowania podejrzanych transakcji

Legenda:

*dział AML – departament lub inna komórka organizacyjna banku, której celem jest realizowanie obowiązków dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Źródło: opracowanie własne.

W ramach współpracy instytucje wymiaru sprawiedliwości, takie jak Prokuratura, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz jednostki podległe ministrowi spraw wewnętrznych informują niezwłocznie Generalnego Inspektora o wszystkich przypadkach:

1. uzyskania informacji wskazujących na podejrzenie popełnienia przestępstw (nie później niż do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskano te informacje),

2. przedstawienia zarzutu popełnienia przestępstw,

3. wszczęcia i zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwa, dokonujący transakcji

wymiana informacji wymiana informacji

zawiadomienie o podejrzeniu przestępstwa postępowanie karne

informacja

* dział AML – departament lub inna komórka organizacyjna banku, której celem jest realizowanie obo-wiązków dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Źródło: opracowanie własne.

W ramach współpracy instytucje wymiaru sprawiedliwości, takie jak Pro-kuratura, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antyko-rupcyjne oraz jednostki podległe ministrowi spraw wewnętrznych informują niezwłocznie Generalnego Inspektora o wszystkich przypadkach:

1. uzyskania informacji wskazujących na podejrzenie popełnienia prze-stępstw (nie później niż do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskano te informacje),

2. przedstawienia zarzutu popełnienia przestępstw,

3. wszczęcia i zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwa,

o których mowa w art. 165a lub art. 299 Kodeksu karnego, w formie zesta-wienia zbiorczego. Informacje przekazywane Generalnemu Inspektorowi zawierają okoliczności dotyczące popełnienia przestępstwa oraz osoby bio-rące w nim udział. Generalny Inspektor również powiadamia wskazane pod-mioty o okolicznościach uzyskanych informacji. Jednostki współpracujące, są zobligowane udostępniać, na wniosek GIIF, również inne informacje nie-zbędne do realizacji jego zadań.

Pozostałe jednostki współpracujące obowiązane są w granicach swo-ich ustawowych kompetencji, współpracować z Generalnym Inspektorem w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu przez:

1. niezwłoczne powiadamianie Generalnego Inspektora o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, 2. przekazywanie potwierdzonych kopii dokumentów dotyczących transakcji

oraz informacji o podmiotach uczestniczących w transakcji, co do których zachodzi podejrzenie, że mają one związek z popełnieniem przestępstw prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.

Jednostki współpracujące opracowują instrukcję postępowania w związku z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Zawiado-mienie powinno przede wszystkim zawierać opis ujawnionych okoliczności wraz z przyczynami, dla których powiadamiający uznał, że mogą one wska-zywać na prowadzenie działań mających na celu popełnienie przestępstwa.

Organy Straży Granicznej oraz organy celne przekazują informacje w sprawie kontroli odpowiednio za pośrednictwem Komendanta Głównego Straży Granicznej lub Szefa Służby Celnej, w terminie do 14 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano przywozu środków pienięż-nych wwożopienięż-nych i wywożopienięż-nych z Polski. Wskazany obowiązek wynika z art. 5 rozporządzenia (WE) nr 1889/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie kontroli środków pieniężnych wwo-żonych do Wspólnoty lub wywowwo-żonych ze Wspólnoty (Dz. Urz. UE L 309 z 25.11.2005, str. 9), oraz art. 21 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo dewi-zowe (Dz. U. Nr 141, poz. 1178, z późn. zm.¹⁰⁾). Generalny Inspektor może również zwrócić się do organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej o zbadanie legalności pochodzenia określonych wartości majątkowych.

Wobec Generalnego Inspektora Informacji Finansowej nie stosuje się przepisów ograniczających udostępnianie danych objętych tajemnicą, z wyjątkiem informacji niejawnych. Organy informacji finansowej, pracowni-cy i osoby wykonujące czynności na rzecz jednostki Generalnego Inspektora są obowiązane zachować w tajemnicy informacje, z którymi zapoznały się w toku wykonywanych czynności. Zachowanie tajemnicy obowiązuje również po ustaniu zatrudnienia, a także wykonywania na jej rzecz czynności na pod-stawie umów prawa cywilnego.

Jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 165a lub art. 299 Kodeksu karnego, wynika z posiadanych przez Generalnego Inspektora informacji, ich przetworzenia lub analizy, Generalny Inspektor zawiadamia prokuratora o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oraz

jed-nocześnie przekazuje mu pozyskane materiały. Jeżeli podstawą zawiadomie-nia była informacja przekazana przez instytucję obowiązaną lub jednostkę współpracującą, Generalny Inspektor odpowiada nie później niż w terminie 90 dni od uzyskania zawiadomienia.

Informacje zgromadzone w trybie i zakresie przewidzianym przepisami ustawy są udostępniane przez Generalnego Inspektora:

• sądom i prokuratorom na potrzeby postępowania karnego, na ich pisemny wniosek (prokurator może żądać od Generalnego Inspektora udostępnie-nia informacji chronionych prawem, w tym objętych tajemnicą bankową lub ubezpieczeniową w celu sprawdzenia danych zawartych w zawiado-mieniu o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy i finan-sowania terroryzmu, także w postępowaniu sprawdzającym);

• ministrowi spraw wewnętrznych lub osobom przez niego upoważnionym – na pisemny i uzasadniony wniosek, w przypadku informacji otrzymanych od jednostek obowiązanych o transakcjach podejrzanych o pranie pienię-dzy lub finansowanie terroryzmu za zgodą Prokuratora Generalnego;

• szefom: Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Cen-tralnego Biura Antykorupcyjnego lub osób przez nich upoważnionych w zakresie ich kompetencji ustawowych – na pisemny i uzasadniony wnio-sek, w przypadku informacji otrzymanych od jednostek obowiązanych o transakcjach podejrzanych o pranie pieniędzy lub finansowanie terrory-zmu za zgodą Prokuratora Generalnego;

• Generalnemu Inspektorowi Kontroli Skarbowej, dyrektorom izb skarbo-wych oraz dyrektorom urzędów kontroli skarbowej;

• Przewodniczącemu Komisji Nadzoru Finansowego lub osobom przez niego upoważnionym – wyłącznie w sprawach związanych z wykonywa-niem nadzoru;

• dyrektorom izb celnych – wyłącznie w sprawach dotyczących egzekwowa-nia długu celnego oraz należności podatkowych, wynikających z wymiany gospodarczej z zagranicą;

• Prezesowi Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej lub osobom przez niego upoważnionym – wyłącznie w sprawach związanych z wykonywaniem nadzoru nad działalnością spółdzielczych kas oszczęd-nościowo-kredytowych;

• Prezesowi Najwyższej Izby Kontroli – w zakresie niezbędnym do przepro-wadzenia postępowania kontrolnego.

Informacje związane z wprowadzaniem do systemu finansowego wartości majątkowych pochodzących z prania pieniędzy, a także finansowania

terro-ryzmu, mogą być udostępniane przez Generalnego Inspektora zagranicznym jednostkom analityki finansowej, na zasadzie wzajemności, w trybie określo-nym w dwustronnych porozumieniach zawartych przez Generalnego Inspek-tora, także za pomocą informatycznych nośników danych.

Banki, jak i inne instytucje finansowe podlegają kontroli w zakresie spełniania obowiązków przeciwdziałania praniu pieniędzy, którą sprawuje Generalny Inspektor Informacji Finansowej⁵¹. Kontrolę wobec instytucji finansowych mogą sprawować również:

• Narodowy Bank Polski – w odniesieniu do podmiotów prowadzących działalność kantorową,

• Komisja Nadzoru Finansowego,

• Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa.

Wymienione instytucje przekazują plany kontroli GIFF w terminie dwóch tygodni od ich sporządzenia, a wyniki kontroli również w ciągu 14 dni od jej zakończenia. Nakładać kary pieniężne może GIIF⁵².

Wyniki kontroli dyrektor Departamentu Informacji Finansowej przeka-zuje w protokole pokontrolnym⁵³ w terminie 30 dni od zakończenia kontro-li. W przypadku nieprawidłowości dyrektor może zwrócić się do instytucji obowiązanej o złożenie w wyznaczonym terminie dodatkowych wyjaśnień.

Wówczas termin 30 dni na przekazanie protokołu pokontrolnego ulega wydłużeniu o okres od wysłania pisma dotyczącego nieprawidłowości do dnia otrzymania dodatkowych wyjaśnień. Bank, jako instytucja obowiązana może złożyć zastrzeżenia, co do protokołu pokontrolnego w terminie 14 dni do GIIF. Zastrzeżenia rozpatrywane są w ciągu 30 dni od daty ich otrzymania.

Instytucja obowiązana ustosunkowuje się do wyników protokołu pokontrol-nego poprzez podanie informacji o sposobie wykonania wniosków i zaleceń pokontrolnych lub przyczyn ich niewykonania wraz ze wskazaniem terminu ich wykonania (art. 25).

GIIF na drodze współpracy z „jednostkami współpracującymi” przesy-ła wyniki przeprowadzonych kontroli do organów sprawujących nadzór (w przypadku banków do Komisji Nadzoru Finansowego). W przypadku

51 W praktyce kontrolę przeprowadza dwóch upoważnionych pracowników Departamentu Informacji Finansowej po okazaniu legitymacji służbowej i pisemnego upoważnienia.

52 W przypadku utrudniania czynności kontrolnych GIIF może nałożyć na taką osobę grzywnę.

53 Protokół pokontrolny zawiera: ustalenia stanu faktycznego, ocenę kontrolowanej działal-ności (stwierdzone nieprawidłowości i osoby za nie odpowiedzialne), wnioski i zalecenia pokontrolne.

stwierdzenia popełnienia przestępstwa informuje organ powołany do ściga-nia przestępstw lub wykroczeń.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej może nakładać kary finanso-we do 750.000 PLN na instytucje obowiązane, między innymi banki w przy-padku, niedopełnienia obowiązku:

1. rejestracji transakcji i przekazywania GIIF dokumentów dotyczących tej transakcji lub przechowywania przez wymagany okres rejestru tych trans-akcji i dokumentów dotyczących tej transtrans-akcji,

2. przeprowadzenia analizy ryzyka w celu zastosowania odpowiednich środ-ków bezpieczeństwa finansowego,

3. stosowania środków bezpieczeństwa finansowego,

4. przechowywania przez wymagany okres udokumentowanych wyników analizy,

5. zapewnienia udziału pracowników w programie szkoleniowym, 6. wykonania w terminie wniosku lub zalecenia pokontrolnego, 7. zakazu współpracy z bankiem fikcyjnym,

8. zamrażania wartości majątkowych osoby, grupy lub podmiotu oraz prze-kazywania informacji w tym zakresie GIIF.

Instytucje finansowe zajmujące się przekazami pieniężnymi podlegają karze 750.000 PLN w przypadku:

1. niezapewnienia gromadzenia pełnych informacji o zleceniodawcy przy realizacji przekazów pieniężnych również jako dostawca usług płatni-czych,

2. braku skutecznej procedury pozwalającej na wykrycie braku informacji o zleceniodawcy,

3. nieinformowania Generalnego Inspektora o fakcie regularnego zanie-dbywania przekazywania wymaganych informacji o zleceniodawcy przez dostawcę usług płatniczych odbiorcy,

4. nieudzielania na zapytanie Generalnego Inspektora pełnej odpowiedzi dotyczącej informacji o zleceniodawcy towarzyszącej przekazom pienięż-nym oraz nieprzekazywania na żądanie Generalnego Inspektora odpo-wiednich dokumentów.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej może również nałożyć karę za brak szkoleń pracowników do wysokości maksymalnie 100.000 PLN. Przy ustalaniu wymiaru kar uwzględnia się:

• rodzaj i zakres naruszenia,

• dotychczasową działalność instytucji obowiązanej,

• możliwości finansowe.

Kary stanowią dochód budżetu państwa. Podczas kontroli można nało-żyć tylko jedną karę.⁵⁴ Istnieje możliwość odwołania się od niej w terminie 14 dni od nałożenia do Ministra Finansów. Informację o nałożonej karze przekazuje się organowi nadzorującemu – w przypadku banków natomiast Komisji Nadzoru Finansowego.

Karom podlegają również osoby działające w imieniu lub interesie insty-tucji obowiązanej w wymiarze pozbawienia wolności do 3 lat⁵⁵, gdy nie dopełniają obowiązku:

1. rejestracji transakcji, przekazania Generalnemu Inspektorowi dokumen-tów dotyczących tej transakcji lub przechowywania przez wymagany okres rejestru tych transakcji lub dokumentów dotyczących tej transakcji, 2. zachowania środków bezpieczeństwa finansowego zgodnie z procedurą

wewnętrzną lub przechowywania informacji uzyskanych w związku ze sto-sowaniem środków bezpieczeństwa finansowego,

3. zawiadomienia Generalnego Inspektora o transakcji podejrzanej, 4. wstrzymania transakcji lub blokady rachunku,

5. wprowadzenia procedury wewnętrznej oraz

6. wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za pełnienie obowiązków w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy,

7. zakazu ujawniania osobom nieuprawnionym, posiadaczom rachunku lub osobom, których transakcja dotyczy informacji zgromadzonych zgodnie z upoważnieniem lub wykorzystywania tych informacji w inny sposób nie-zgodny z przepisami ustawy.

Inny wymiar kary, a mianowicie od 3 miesięcy do 5 lat został wymierzony w kierunku osób, które odmawiają przekazania Generalnemu Inspektorowi informacji lub dokumentów przekazują nieprawdziwe bądź zatajają prawdzi-we dane dotyczące transakcji, rachunków, osób. W przypadku wyrządzenia znacznej szkody osoba taka podlega karze pozbawienia wolności od 6 mie-sięcy do lat 8. Ustawodawca nie podaje definicji znacznej szkody.

2.5. Wnioski

Zjawisko prania pieniędzy powstało w latach dwudziestych XX wieku, jako wynik legalizacji dochodów pochodzących z działalności przestępczej w Stanach Zjednoczonych. Samo określenie „pranie pieniędzy” pojawiło

54 Kary nakładane w Polsce mają wymiar administracyjny.

55 Jeżeli osoba taka działa w sposób nieumyślny podlega grzywnie.

się w latach siedemdziesiątych w związku ze sprawą Watergate. Pierwsze regulacje odnoszące się do analizowanego zjawiska, powstały w 1970 roku w Stanach Zjednoczonych w postaci aktu prawnego The Bank Secrecy Act . Regulacją poruszającą wyłącznie analizowany problem jest Money Launde-ring Control Act z 1986 roku. Na obszarze Unii Europejskiej pierwszy akt prawny powstał w 1980 roku w związku z wydaniem Zalecenia R80(10) przez Radę Europy w sprawie przeciwdziałania transferom i ukrywaniu środków z działalności przestępczej. Dotychczas powstały trzy dyrektywy odnoszące się do przeciwdziałania praniu pieniędzy, a mianowicie: Dyrektywa Rady Europy 91/308/EWG z dnia 10 czerwca 1991 roku w sprawie uniemożliwie-nia korzystauniemożliwie-nia systemu finansowego w celu prauniemożliwie-nia pieniędzy (I Dyrekty-wa AML), DyrektyDyrekty-wa 2001/97/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia 2001 roku zmieniająca Dyrektywę 91/308 EEC w sprawie przeciw-działania korzystania z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (II Dyrektywa AML), Dyrektywa 2005/60/WE Par-lamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 roku w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pienię-dzy oraz finansowania terroryzmu (III Dyrektywa AML). Zatwierdzony też został projekt IV Dyrektywy AML, na którego wdrożenie państwa członkow-skie mają dwa lata.

Kolejne dyrektywy poszerzały katalog instytucji obowiązujących w wyniku wykorzystywania różnych podmiotów do legalizacji dochodów pochodzących z pierwotnej działalności niezgodnej z prawem. Jednocześnie precyzowano definicje w celu ułatwienia ścigania analizowanego zjawiska. Środki należy-tej staranności opierające się na identyfikacji klienta następnie poszerzono o identyfikację beneficjenta rzeczywistego, gromadzenie danych na temat stosunków gospodarczych, i bieżący ich monitoring. Zastosowano odpowied-nio wyłączenia przedmiotowe i podmiotowe ze stosowania środków należytej staranności. W związku z rozwojem nowych usług finansowych umożliwiono identyfikację klienta nie tylko przed nawiązaniem stosunków gospodarczych, ale również zastosowano wyjątki od tej reguły (w przypadku zagrożenia dla prowadzenia działalności, ubezpieczeń na życie, otwierania rachunków ban-kowych w przypadku nieprzeprowadzania transakcji do momentu weryfikacji po zakończeniu transakcji). Wprowadzono również wzmożone środki nale-żytej staranności wobec nieobecnych klientów, ale następnie poszerzono ten katalog o bankowość korespondencyjną oraz osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne. Przy tym zastosowano zakaz zawierania stosunków gospodarczych z bankami fikcyjnymi oraz prowadzenia anonimowych rachun-ków i książeczek oszczędnościowych. Stopniowo wprowadzono również

obowiązek identyfikacji klientów kasyn i limit transakcji ponadprogowych w kwocie 2.000 EUR. W kolejnych dyrektywach powołano instytucję krajo-wej jednostki analityki finansokrajo-wej i przypisano jej zadania oraz uprawnienia.

Wprowadzono ochronę pracowników zgłaszających transakcje podejrzane oraz zakaz ujawniania informacji osobom trzecim o toczącym się postępowa-niu o pranie pieniędzy. W związku z rozwojem działalności międzynarodowej Dyrektywa 2005/60/WE powołała obowiązek stosowania środków w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy również w oddziałach, z tym że jeżeli są one mniej restrykcyjne to należy przyjąć przepisy prawa wspólnotowego lub ewentualne dodatkowe środki. Zastosowano również sankcje administracyj-ne wobec podmiotów nierealizujących obowiązków z zakresu przeciwdzia-łania praniu pieniędzy. Jednocześnie zaznaczono, że instytucja obowiązana nie ponosi odpowiedzialności wobec osób oskarżonych o pranie pieniędzy.

Zalecenia w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy wystosował również Bazylejski Komitet do spraw Nadzoru Bankowego.

Istnieją instytucje międzynarodowe, których celem jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy. Grupa Specjalna do spraw Przeciwdziałania Praniu Pie-niędzy (ang. Financial Action Task Force – FATF) jest jedyną organizacją zajmująca się tym zjawiskiem. Najważniejszymi i jednocześnie w późniejszym okresie implementowanymi rekomendacjami w dyrektywach oraz przepisach krajowych jest 40 Zaleceń FATF. Na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej działa ciało regionalne FATF, a mianowicie Komitet Specjalny Ekspertów Rady Europy do spraw Oceny Środków Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (Komitet MONEYVAL). Polska nie jest członkiem FATF, natomiast wchodzi w skład członków Komitetu MONEYVAL. Dla usprawnienia pracy krajowych jednostek analityki finan-sowej powstała Grupa Egmont do spraw Jednostek Wywiadu Finansowego.

Początki polskiego ustawodawstwa w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy przypadły na rok 1989, kiedy to uchwalono ustawę Prawo ban-kowe. Na jej podstawie wydano Zarządzenie nr 16/92 przez Prezesa Naro-dowego Banku Polskiego z dnia 1 października 1992 roku w sprawie zasad postępowania banków w razie ujawnienia okoliczności wskazujących na lokowanie dochodów lub mienia pochodzącego z działalności niezgodnej z prawem lub mających związek z przestępstwem. Pierwsza regulacja doty-cząca wyłącznie problemu prania pieniędzy pojawiła się w 2000 roku, a była nią ustawa z dnia 16 listopada 2000 roku o przeciwdziałaniu wprowadzeniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł. W związku ze zmianami dyrektyw ustawa prze-szła największe zmiany podczas jej nowelizacji z dnia 25 czerwca 2009 roku.

W ostatnim czasie ze względu na zmiany rynkowe miała miejsce noweli-zacja rekomendacji FATF, a ponadto powstał projekt IV Dyrektywy AML .

Po pierwsze zwraca się uwagę na stosowanie podejścia opartego na ryzy-ku. W badaniach przeprowadzonych przez Deloitte⁵⁶ na zlecenie Komisji Europejskiej stwierdzono dużą różnorodność środków stosowanych przez poszczególne kraje, co może utrudniać przestrzeganie prawa w wymiarze transgranicznym. FATF⁵⁷ również zwraca również uwagę na konieczność uwzględnienia oceny ryzyka na szczeblu ponadnarodowym. W tym celu rodzą się pomysły publikowania tzw. wytycznych branżowych mających zawierać informacje niezbędne przede wszystkim dla sektora finansowego. Procedury powinny być adekwatne do wielkości i charakteru danego podmiotu.

W nowych standardach FATF proponuje się rozwiązanie problemu klasy-fikacji przestępstw podatkowych. Ten charakter przestępstw traktuje się jako przestępstwa źródłowe prania pieniędzy⁵⁸. Brak jest jednocześnie wytycznych w tym zakresie.

Zmiany zawarte w IV Dyrektywie dotyczą rozszerzenia podmiotowego na wszystkich pośredników działających w imieniu instytucji kredytowych i finansowych, w szczególności w sytuacji świadczenia transgranicznych usług finansowych oraz podmiotów prowdzących działalność w zakresie gier hazardowych . Dotychczasowa dyrektywa (art. 2 ust. 2) zezwala państwom członkowskim na podjęcie decyzji dotyczącej wyłączenia osób prawnych i fizycznych prowadzących działalność finansową sporadycznie lub w ogra-niczonym zakresie przy niewielkim ryzyku prania pieniędzy. Ze względu na zmiany w Rekomendacjach FATF wskazuje się, iż w szczególności

W dokumencie sektora bankowego (Stron 162-178)