Regulacje obowiązujące w Stanach Zjednoczonych

Stany Zjednoczone uważa się za prekursora regulacji w zakresie prze-ciwdziałania praniu pieniędzy. Pierwszym amerykańskim aktem prawnym dotyczącym tej problematyki był The Bank Secrecy Act (Ustawa o tajemnicy bankowej) z 1970 roku. Po raz pierwszy nałożyła ona obowiązek raportowania transakcji powyżej 10.000 USD. Obowiązkiem tym zostały objęte wszystkie instytucje finansowe. Wprowadzono również obowiązek identyfikacji klienta.

Kolejnym aktem ustanowionym w celu zwalczania zjawiska prania pienię-dzy była ustawa z 1986 roku Money Laundering Control Act. Stanowiła ona uzupełnienie kodeksu karnego. Była jednocześnie pierwszym aktem praw-nym, w którym spenalizowano pranie pieniędzy, jako przestępstwo federalne.

Najistotniejszą ustawą obecnie obowiązującą w Stanach Zjednoczonych jest USA Patriot Act z 2001 roku stanowiący rozszerzenie ustawy The Bank Secrecy Act. Wprowadziła ona następujące zmiany:

• kryminalizację finansowania terroryzmu oraz wzmocnienie regulacji w zakresie identyfikacji klienta;

• stosowanie programów zgodności z regulacjami dotyczącymi przeciwdzia-łania praniu pieniędzy;

• monitorowanie, wykrywanie i sporządzanie raportów dotyczących trans-akcji podejrzanych;

• zakaz angażowania się instytucji finansowych w kontakty z zagranicznymi bankami wirtualnymi;

• stosowanie procedur przy zachowaniu należytej staranności, w tym wzmo-żonej w stosunku do zagranicznych banków korespondentów oraz kont prywatnych;

• poprawa wymiany informacji pomiędzy rządem a instytucjami finanso-wymi oraz dobrowolnej finanso-wymiany informacji pomiędzy instytucjami finan-sowymi;

• rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych na wszystkie instytucje finansowe;

• zwiększenie cywilnej oraz karnej odpowiedzialności w zakresie prania pie-niędzy;

• uprawnienia Sekretarza Stanu do nakładania specjalnych środków w  postaci jurysdykcji wobec instytucji finansowych oraz przeprowadza-nych transakcji;

• ułatwienie dostępu do informacji oraz rozpatrywania wniosków przez jed-nostkę analityki finansowej w ciągu 120 godzin;

• kontrolę banku przez federalne organy nadzoru w zakresie przeciwdzia-łania praniu pieniędzy podczas dokonywania fuzji, przejęć oraz innych działań zmierzających do połączenia jednostek gospodarczych.

Ustawa USA Patriot Act naniosła na instytucje obowiązane konieczność posiadania programu zgodności z zasadami przeciwdziałania praniu pienię-dzy. W ramach prawa federalnego wyróżniono następujące części tych pro-gramów:

• polityka zgodności z zasadami przeciwdziałania praniu pieniędzy (ang. anti – money laundering – AML), wraz z procedurami i kontrolą wewnętrzną;

• polityka i procedury dotyczące monitorowania i raportowania transakcji podejrzanych;

• wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za realizację zasad w zakresie prze-ciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;

• szkolenie pracowników w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy;

• kontrola programu.

W ramach ustawy wprowadzono również programy identyfikacji klienta, w których szczególną uwagę zwrócono na:

• gromadzenie informacji o kliencie przed założeniem konta;

• weryfikację tożsamości klienta podczas dokonywanych operacji;

• tworzenie rejestru informacji związanych ze sprawdzaniem tożsamości klienta;

• weryfikację tożsamości klienta z listami sankcyjnymi tworzonymi dla osób zaangażowanych w finansowanie terroryzmu.

Ustawa wykorzystana została przy tworzeniu przepisów prawa w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy w innych państwach. Szczególne znacze-nie wywarły terminy dotyczące realizowanych transakcji, i tak:

• raport o transakcjach podejrzanych (ang. Suspicious Activity Report – SAR) – transakcje powyżej 5.000 USD oraz transakcje podejrzane;

• raport o transakcjach walutowych (ang. Currency Transaction Report – CTR) – transakcja w walucie obcej powyżej 10.000 USD (lub suma trans-akcji dokonanych w ciągu dnia);

• raport o rachunkach zagranicznych (ang. Foreign Bank and Financial Account Report – FBAR) – rachunek obywatela USA w zagranicznej insty-tucji, jeśli łączna wartość środków zgromadzonych na tych kontach prze-kroczy 10.000 USD;

• raport o instrumentach pieniężnych lub walutowych (ang. Currency or Monetary Instruments Report – CMIR) – każde przetransportowanie do lub z USA powyżej 10.000 USD środków pieniężnych, czeków podróż-nych, weksli, przekazów pieniężnych i innych instrumentów płatniczych na okaziciela, również w walucie obcej.

Ustawa wprowadza wymóg należytej staranności (ang. due diligence) w odniesieniu do kont banków korespondentów i zagranicznych banków fik-cyjnych. Wprowadza ponadto zakaz otwierania i zarządzania kontem kore-spondencyjnym jednostki. Dodatkowo odnosi się do czynności zmierzających w kierunku weryfikacji ewentualnego pośredniczenia w świadczeniu usług dla takiego podmiotu.

Konta tzw. bankowości prywatnej (ang. private banking) odnoszą się do aktywów w wysokości co najmniej 1 mln USD, gdzie beneficjentem rzeczy-wistym jest cudzoziemiec. Jeżeli stroną jest osoba spoza Stanów Zjedno-czonych zajmująca eksponowane stanowisko polityczne (ang. senior foreign political figure) wymaga się wówczas od instytucji obowiązanej zastosowania wzmożonego monitoringu klienta. O relacje pomiędzy posiadaczem konta w ramach bankowości prywatnej dba wyznaczony do tego pracownik insty-tucji finansowej. Ustawa wskazuje ponadto na następujące elementy, które powinny być zachowane w przypadku zawierania transakcji z takim klientem, a mianowicie:

• weryfikacja tożsamości właścicieli i beneficjentów rzeczywistych rachunku;

• wyznaczenie osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne;

• sprawdzenie źródła środków finansowych zlokalizowanych na rachunku bankowym;

• weryfikacja informacji co do celu i sposobu przeznaczenia zdeponowa-nego majątku;

• kontrola transakcji przeprowadzanych przy wykorzystaniu konta banko-wości prywatnej;

• rejestrowanie transakcji podejrzanych.

Zarówno ustawa The Bank Secrecy Act, jak i USA Patriot Act nakłada obo-wiązek przekazywania informacji jednostkom analityki finansowej. Zwra-ca się również uwagę na tworzenie systemu wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami finansowymi, co ma na celu tworzenie komplet-nego i efektywkomplet-nego sposobu zwalczania prania pieniędzy.

Biuro ds. Kontroli Aktywów Zagranicznych (ang. Office of Foreign Assets Control OFAC) zajmuje się publikowaniem list sankcyjnych (ang. Specially Disgnated Nationals and Blocked Persons) zawierających osoby lub podmioty, których środki finansowe powinny zostać zamrożone oraz z którymi zakazuje się prowadzenia interesów. Wskazuje się ponadto na obowiązek stosowania się do innych list, jak na przykład publikowanych przez Grupę Specjalną do spraw Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (ang. Financial Action Task Force – FATF).

Regulacje w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy stanowią ogrom-ny zbiór informacji w wyniku podziału na regulacje federalne, stanowe i lokalne. Centralną jednostką analityki finansowej jest FinCEN (ang. The Financial Crimes Enforcement Network). Jej podstawowym celem jest usprawnienie funkcjonowania systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Model zastosowany w Stanach Zjednoczonych jest niezwykle efektywny pod względem raportowania transakcji. Dostosowanie się do istniejących regulacji wymaga jednak od instytucji finansowych ponoszenia wysokich nakładów.¹ Na implementację przepisów banki amerykańskie wydały dotych-czas 130 mld USD.² Wynika to z nakładów początkowych ponoszonych na dostosowanie systemu oraz kosztów bieżących związanych z monitorowa-niem i raportowamonitorowa-niem transakcji podejrzanych oraz ponadprogowych.

1 D. Lipka-Chudzik, D. Daniluk (1999), Banki a problem prania brudnych pieniędzy, Mediabank, Warszawa, s. 52

2 J.W. Wójcik, Pranie pieniędzy…, s. 153.

Tabela 2.1. Amerykańskie regulacje prawne w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy Nazwa

aktu prawnego Wprowadzone zmiany zakresie zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu

The Bank Secrecy Act (1970)

• wprowadzenie obowiązku posiadania rejestrów i przekazywania informacji przez osoby prywatne, banki i inne instytucje finansowe;

• raportowanie transakcji, również walutowych, o wartości 10.000 USD;

• obowiązek identyfikacji klienta;

• stworzenie środków pomagających identyfikować źródło, wartość i kierunek przepływu gotówki oraz instrumentów pieniężnych.

Money Laundering Control Act (1986)

• klasyfikacja prania pieniędzy, jako przestępstwa federalnego;

• wskazanie zabronionych struktur transakcji mających na celu uniknięcie obowiązku rejestracji transakcji ponadprogowych;

• wprowadzenie cywilnego i karnego przepadku majątku;

• zobligowanie banków do ustanowienia i utrzymywania procedury w celu zapewnienia kontroli przestrzegania wymogów sprawozdawczości zgodnie z The Bank Secrecy Act .

Anti – Drug Abuse Act (1988)

• rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych o takie podmioty jak dealerzy samochodów, pośrednicy nieruchomości i zobowiązanie ich do raportowania transakcji o znacznych wartościach, powyżej 10.000 USD;

• weryfikacja tożsamości nabywców instrumentów pieniężnych o wartości powyżej 3.000 USD.

• wzmocnienie sankcji za naruszenie przepisów The Bank Secrecy Act;

• wprowadzenie raportów transakcji podejrzanych oraz zniesienie uprzednio stosowanych formularzy kryminalnych skierowań (ang. criminal referral forms);

• wymagana ewidencja i weryfikacja przeprowadzanych przelewów;

• wprowadzenie tajemnicy bankowej zgodnie z ustawą The Bank Secrecy Act Advisory Group .

Money Laundering Suppression Act (1994)

• nałożenie na organy nadzoru bankowego obowiązku weryfikacji i poprawy systemu szkoleń oraz rozwoju procedur w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy;

• nałożenie na organy nadzoru bankowego obowiązku monitorowania oraz ewentualnej poprawy procedur w zakresie przesyłania informacji o praniu pieniędzy do odpowiednich organów ścigania;

• usprawnienie procesu zwalniania wybranych podmiotów i transakcji z raportowania operacji ponadprogowych;

• obowiązek rejestracji podmiotów oferujących usługi w zakresie przekazów gotówkowych;

• określenie oferowania usług przekazów gotówkowych (hawala, hundi) bez zarejestrowania działalności, jako przestępstwa federalnego;

• nakaz zaadoptowania jednolitych przepisów prawnych w zakresie oferowania usług przekazów gotówkowych przez poszczególne stany.

Nazwa

aktu prawnego Wprowadzone zmiany zakresie zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu

• nałożenie obowiązku stosowania i rozwijania programu szkoleń;

• nałożenie na Departament Skarbu i inne agencje rządowe obowiązku ustanowienia Narodowej Strategii Przeciwdziałania Prania Pieniędzy;

• stworzenie zespołów zadaniowych The High Intensity Money Laundering and Regulated Financial Crime Area (HIFCA), na szczeblu federalnym, stanowym i lokalnym. HIFCA mogą być tworzone regionalnie lub dla sektora przemysłu, instytucji finansowej lub grup instytucji finansowych.

Uniting and

• kryminalizacja procederu finansowania terroryzmu oraz wzmocnienie regulacji w zakresie identyfikacji klienta;

• zakaz angażowania się instytucji finansowych w kontakty z zagranicznymi bankami wirtualnymi;

• stosowanie procedur przy zachowaniu należytej staranności w tym wzmożonej w stosunku do zagranicznych banków korespondentów oraz kont prywatnych;

• poprawa wymiany informacji pomiędzy rządem a instytucjami

finansowymi oraz dobrowolnej wymiany informacji pomiędzy instytucjami finansowymi;

• rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych na wszystkie instytucje finansowe;

• zwiększenie cywilnej oraz karnej odpowiedzialności w zakresie prania pieniędzy;

• uprawnienia Sekretarza Skarbu do nakładania specjalnych środków w postaci jurysdykcji, w zakresie instytucji finansowych oraz przeprowadzanych transakcji;

• ułatwienie dostępu do informacji oraz rozpatrywania wniosków przez jednostkę analityki finansowej w ciągu 120 godzin;

• kontrola banku przez federalne organy nadzoru w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy podczas dokonywania fuzji, przejęć oraz innych działań zmierzających do połączenia jednostek gospodarczych.

• wydanie przez Sekretarza Skarbu przepisów dotyczących niektórych instytucji finansowych w zakresie raportów dotyczących przeprowadzania elektronicznych przekazów środków pieniężnych.

Źródło: http://www.fincen.gov/news_room/aml_history.html.