INTERWENCJE ARTYSTYCZNE I PRZESTRZENNE NA OBSZARZE MIĘDZYODRZA

Oprócz twórców teatralnych i performerów obszar Łasztowni w trakcie ostatniej dekady (2005–2015) wykorzystywali również artyści. W poprzemysłowych przestrzeniach prezentowane były zarówno indywidualne projekty, jak i wystawy zbiorowe. Łasztownia stała się również miejscem interwencji „site specific” czy też funkcjonowania „artystycznej kolonii”. Z czasem działania artystów zostały uzupełnione o inicjatywy społeczne zmierzające do tymczasowego ożywienia wybranych fragmentów wyspy.

PROJEKT ARTYSTYCZNY „TRANSROBOTA” JAKO PRÓBA PODJĘCIA DZIAŁANIA „SITE SPECIFIC”

NA ŁASZTOWNI

W 2005 roku Muzeum Narodowe w Szczecinie zwróciło się do dwójki artystów Anne Peschken i Marka Pisarsky’ego z propozycją opracowania koncepcji grupowego projektu artystycznego w poprzemysłowej przestrzeni Łasztowni, w ramach siódmego Bałtyckiego Biennale Sztuki Współczesnej w Szczecinie. W październiku 2006 roku odbyła się konferencja prasowa dotycząca projektu i debata nad planami zagospodarowania Łasztowni. We wstępnej fazie projektu wzięło udział ponad 35 artystów. W lutym 2007 roku międzynarodowa rada kuratorska wyłoniła 15 propozycji przeznaczonych do realizacji w ramach biennale pod hasłem przewodnim

„transRobota”. Przedstawione projekty miały być zrealizowane w przestrzeni Łasztowni jako działanie

„site specific”, jednak w wyniku ograniczeń formalno-prawnych i finansowych odstąpiono od pierwotnego zamiaru³²¹. Artystyczne instalacje zostały ostatecznie przedstawione w formie realnej bądź wirtualnej w przestrzeni wystawowej Muzeum Narodowego w Szczecinie. Tym samym utraciły walory działania „site-specific” w pełnym tego słowa znaczeniu, choć jak wykazują kuratorzy

„transRoboty”: wszystkie dzieła artystyczne są inspirowane tym miejscem i tą sytuacją. W tym sensie można w wystawie odkryć walory „site-specific”, pomimo faktu, iż nie odbywa się ona fizycznie

318 O koncepcji przestrzeni jako jednostki warstwowej wg Pearsona pisze Cathy Turner; zob. C. Turner, Palimpsest czy przestrzeń potencjalna, [w:] E. Rewers (red.), Miasto w Sztuce…, dz. cyt., s. 241.

319 E. Rewers, Miasto-twórczość…, dz. cyt., s. 193.

320 Tamże, s. 194.

321 Na przeszkodzie realizacji projektu stanął brak możliwości długotrwałej ekspozycji dzieł na Łasztowni z uwagi na obostrzone przepisy dotyczące bezpieczeństwa portu. Koszt odpowiedniego zabezpieczenia terenu i udostępnienia go zwiedzającym przekroczył możliwości finansowe organizatorów; zob. A. Peschken, M Pisarsky, Artystyczna burza mózgów na terenie przemysłowym portu, [w:] M. Chybowska-Butler (red.), transRobota, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin 2007, s. 15.

157 na terenie Łasztowni³²². Niestety w wyniku przeniesienia do muzeum projekt został także pozbawiony jednej z ważniejszych intencji, jaka mu towarzyszyła, a mianowicie ożywienia Łasztowni poprzez sztukę. W sferze realnych działań przestrzennych wystawa stała się jedynie niezrealizowaną obietnicą ożywienia Łasztowni. W sferze refleksji dotyczącej procesu rewitalizacji – w szerokim kontekście kulturowym, społecznym i ekonomicznym należy ją natomiast uznać za niezwykle wartościowy głos w dyskusji o przyszłości terenów poportowych w Szczecinie.

We wszystkich projektach uwzględniony został aspekt społeczny bieżącego funkcjonowania terenów poprzemysłowych będący jednocześnie krytycznym spojrzeniem na współczesne procesy globalizacji i transformacji miast. Artyści i kuratorzy rozważali kwestie związane z procesem transformacji Łasztowni zarówno w kontekście lokalnym, jak i globalnym. Zwrócono uwagę na istotny rozdźwięk pomiędzy kreśloną wizją przyszłego zagospodarowania terenów poportowych oraz ich bieżącym użytkowaniem, wskazując że: sztuczna i idealizowana wizja architektonicznych planów przedstawiających nowe i „lepsze” otoczenie, w jaskrawy sposób kontrastuje z rzeczywistością, w której od lat panuje raczej stagnacja³²³. Zastanawiano się tym samym, czy obrana przez władze miasta i planistów droga rewitalizacji, ukierunkowana na komercyjne zagospodarowanie poportowych obszarów, jest zasadna oraz jaką rolę mogliby pełnić artyści w jej modyfikowaniu bądź formułowaniu dla niej alternatywy. Eva Hertzsch i Adam Page w projekcie „Wspólny mianownik:

Artysta” starali się odpowiedzieć na powyższe pytanie, prowadząc prace badawcze nad analogicznymi przykładami miast poprzemysłowych. Jednym z najważniejszych ich zdaniem warunków powodzenia rewitalizacji Łasztowni jest stworzenie regularnej wymiany pomiędzy planistami, urbanistami i potencjalnymi użytkownikami przestrzeni przez działania artystyczne³²⁴.

W ujęciu globalnego kontekstu procesu transformacji uwaga artystów skoncentrowała się na zagadnieniach związanych z pracą. Jak pisze w kontekście przedstawionych prac Faye Tzanetoulakou: Projekt jako taki stanowi reakcję na wpływ obecnej widocznej, globalnej transformacji na społeczną, gospodarczą i fizyczną przestrzeń szczecińskiego portu. Ma na celu zajęcie się złożonymi kwestiami pracy w całym jej ideologicznym spektrum (…) jak również przyczyną głównych fizycznych zmian na terenie Łasztowni podczas rewolucji przemysłowej i po jej zakończeniu³²⁵. Artyści zaproponowali szereg instalacji artystycznych odnoszących się do tej problematyki. Wśród nich znalazł się projekt przygotowany przez Urban Art. (A. Peschken i M. Pisarsky) – „Globalpix Goes Łasztownia” – stanowiący ironiczną próbę wypełnienia zobowiązań artystów względem ożywienia Łasztowni poprzez lokalizację przemysłu artystycznego działającego na zasadach rynkowych; „Wyobraź sobie…” Olivera Resslera – projekt prezentujący za pomocą wielkoformatowych białych napisów na budynkach koncepcje reorganizacji pracy niebędące częścią paradygmatu neoliberalnego; czy też „Ranna zmiana” Rolanda Fuhrmanna – instalacja dźwiękowa,

322 Tamże, s. 17.

323 Tamże s. 13.

324 M. Draper, Bitwa Morska pod Szczecinem (opis autorski projektu), [w:] M. Chybowska-Butler (red.), dz. cyt., s. 34.

325 F. Tzanetoulakou, Esej o wizjonerskiej site-specific przygodzie artystycznej, [w:] M. Chybowska-Butler (red.), dz. cyt., s. 101.

158

która za pomocą syreny umieszczonej na nieczynnym zegarze informuje o rozpoczęciu dnia pracy na Dalekim Wschodzie, gdzie wyemigrowała część produkcji przemysłowej z Europy³²⁶.

Artyści w swoich propozycjach odwoływali się również do nadziei, jaka wiąże się z udziałem kapitału inwestycyjnego bądź funduszy w procesie transformacji. Roland Fuhrmann przedstawił tutaj instalację pt.: „Stąd możesz patrzeć, jak rosną twoje pieniądze” będącą krytyką kapitału spekulacyjnego. Projekt antycypuje planowaną transformację Łasztowni w ekskluzywną dzielnicę mieszkalno-handlową³²⁷. Jeszcze bardziej radykalną instalację, z wykorzystaniem portowych dźwigów i kontenerów, zaproponował Otmar Sattel, eksponując w niej wytwory – resztki pierwotnej produkcji na Łasztowni – „spadające z nieba” zamiast nowych inwestycji mających odmienić oblicze wyspy.

Kwestię transformacji i poszukiwań nowych funkcji dla zdegradowanego obszaru podjął Markus Draper w swojej pracy „Bitwa morska pod Szczecinem”, w której w zaaranżowanym, tymczasowym kinie byłby wyświetlany film o powyższym tytule. Projekt miał być komentarzem do panującego w zachodnich miastach trendu polegającego na transformacji terenów przemysłowych w parki rozrywki, co jest swoistą ucieczką od trudnej rzeczywistości.

Ryc. 112. Olivier Ressler, „Wyobraź sobie…”, propozycja instalacji na Łasztowni w ramach projektu transRobota.

Ryc. 113. Kuba Bąkowski, „Szczurołap”, propozycja instalacji na Łasztowni w ramach projektu transRobota.

Projekty będące spekulacją odnośnie do przyszłości to „Szczurołap” Kuby Bąkowskiego przedstawiający anonimowego mieszkańca Łasztowni zawieszonego w czasoprzestrzeni;

czy „transRobota: powieść” Saima Demircana i Hemana Chonga umieszczona w 2032 r. i spekulująca na bazie dzisiejszych przemian w świecie odnośnie do przyszłości Łasztowni. Swoistą podróżą w przyszłość jest też projekt „Utopia Łasztownia!” Rolanda Stratmanna, którego elementem są znaki drogowe pokazujące kierunek utopijnych zmian na wyspie. Pytania bez odpowiedzi dotyczące kierunku przemian na Łasztowni postawiła natomiast Julita Wójcik w akcji przestrzennej pt.: „Gimnastyka miasta”, zwracając uwagę, że przestrzenna struktura miasta będącego żywym organizmem zawsze podlega konieczności adaptacji do zmieniających się warunków wewnętrznych

326 Na marginesie powyższych rozważań znalazł się również projekt: „Z wizytą u Kasprowiczów” Laury Horelli, nieodnoszący się bezpośrednio do przestrzeni Łasztowni, a do kwestii bezrobocia w Polsce i problemu emigracji zarobkowej.

327 R. Fuhrmann, Stąd możesz patrzeć, jak rosną twoje pieniądze (opis autorski projektu) ), [w:] M. Chybowska-Butler (red.), dz. cyt., s. 39.

159 i zewnętrznych³²⁸. Podobny wydźwięk miała jedyna zrealizowana na Łasztowni instalacja pt.: „Stacja kul sygnałowych czasu” Ulrike Mohr. Jak możemy przeczytać w opisie autorskim: Stały ruch pionowy kul sygnałowych czasu o różnej długości symuluje układ niepewnych aspektów społeczno-gospodarczej aktywności i przestrzeni miejskich tej śródmiejskiej wyspy. Praca ukazuje dwuznaczność w odniesieniu do przyszłości i trudności związane z ogarnięciem współczesnych zmian³²⁹.

Ostatnią wyraźną grupę prac stanowiły projekty będące próbą nawiązania intymnego dialogu z Łasztownią i jej wielowarstwową strukturą prowokowane chęcią odkrycia drzemiącego w przestrzeni potencjału i historii. Wśród projektów wyróżnić możemy pracę Julity Wójcik pt. „Wiszące Ogrody” odnoszącą się do napięć i kontrastów w odgórnym oraz oddolnym kształtowaniu przestrzeni; „Stację Paliw” Tilmana Küntzela zwiastującą nadejście nowego, nieuniknionego życia na Łasztowni, a także projekty: „Jednocześnie” Macieja Kuraka i „Ekspedycja badawcza do Krateru Łasztownia” Agnes Meyer-Brandis eksplorujące przestrzenie Łasztowni.

Ryc. 114. Ulrike Mohr, „Stacja kul sygnałowych czasu”, instalacja zrealizowana na Łasztowni w ramach projektu transRobota.

Ryc. 115. Tilman Küntzel, „Stacja paliw”, propozycja instalacji na Łasztowni w ramach projektu transRobota.

W ramach projektu „transRobota” została poczyniona próba odczytania wielowarstwowej przestrzeni Łasztowni i odkrycia jej na nowo. Zamiarem twórców i kuratorów było również wywołanie refleksji nad bieżącym stanem przestrzennym, w jakim znalazła się Łasztownia, oraz nad szerokimi uwarunkowaniami tego stanu i jego możliwymi konsekwencjami. Celem tej pogłębionej refleksji było poszukiwanie potencjalnych i optymalnych scenariuszy transformacji, które mogłyby odsłonić przed mieszkańcami, planistami i inwestorami dotychczas niedostrzegane możliwości wykorzystania tego obszaru. Bez wątpienia siła oddziaływania projektu w tym zakresie byłaby znacznie większa, gdyby wszystkie zaproponowane przez artystów instalacje udało się stworzyć na Łasztowni.

Rozlokowanie projektów w różnych jej punktach mogło przynieść tymczasowe uaktywnienie uśpionego obszaru i umożliwić odwiedzającym pogłębione doświadczanie przestrzeni miejskiej poprzez sztukę.

„TransRobota” odkryła potencjał Łasztowni jako laboratorium transformacji współczesnego miasta. Mimo braku realizacji na obszarze wyspy, projekty pokazały interwencyjny charakter

328 W ramach projektu odbył się na Łasztowni performance polegający na wykonywaniu przez grupę dzieci ćwiczeń gimnastycznych obrazujących próbę wskazania właściwego obecnie kierunku rozwoju miasta; zob.

J. Wójcik, Gimnastyka miasta (opis autorski projektu), [w:] M. Chybowska-Butler (red.), dz. cyt., s. 89.

329 U. Mohr, Stacja kul sygnałowych czasu (opis autorski projektu), [w:] M. Chybowska-Butler (red.), dz. cyt., s. 67.

160

tymczasowych działań przestrzennych, które mogą wypełnić pustkę w miejskiej tkance. Interwencje miały walory eksperymentów i prowokacji, które stymulowały do refleksji nad dalszym procesem rewitalizacji Łasztowni. Artyści starali się wskazać, że proces ten nie może odbyć się bez czynnego udziału mieszkańców, należy stymulować ich do zabierania głosu w dyskusji i współtworzenia miasta.

Analizowane wyżej projekty artystyczne pokazały również, że stan przejściowy między pierwotną funkcją obszaru a planowanym przez urbanistów przyszłym zagospodarowaniem można wykorzystać konstruktywnie. Łasztownia ze swoją aurą tajemniczości, z uśpionym duchem miejsca i względnym odseparowaniem od śródmiejskiej tkanki urbanistycznej, może stać się poligonem dla alternatywnych działań rewitalizacyjnych.

WYDARZENIA I DZIAŁANIA ARTYSTYCZNE ORGANIZOWANE NA ŁASZTOWNI

Projekt „transRobota” był pierwszym tak szerokim i wielogłosowym aktem zaangażowania się środowiska artystycznego w problematykę rewitalizacji Łasztowni. Komplikacje związane z instalacją prac artystów w przestrzeni dawnej rzeźni wskazały niestety na istotne przeszkody ograniczające ich potencjalną rolę w dalszym procesie transformacji. Względy formalno-prawne dotyczące terenów portowych, zły stan infrastruktury i budynków oraz niepewna sytuacja własnościowa obszaru w kolejnych latach pozwalały jedynie na organizację jednostkowych wydarzeń. Kolejna próba organizacji na Łasztowni zbiorowej wystawy artystycznej, już poza obszarem dawnej rzeźni, nastąpiła w marcu 2012 roku. W dawnym budynku biurowym Terminalu Starówka odbyła się szczecińska edycja festiwalu „przeZtwory – poMorze Sztuki” organizowanego przez studentów uczelni artystycznych z Pomorza oraz Wielkopolski. Punktem wyjścia dla kreacji artystycznej nie była w tym przypadku przestrzeń Łasztowni, a temat zadany przez organizatorów. Łasztownia stanowiła więc jedynie tło dla ekspozycji powstałych prac. W ramach festiwalu, w opuszczonym budynku została otwarta wystawa zbiorowa 17 artystów³³⁰ odnosząca się do tematu przewodniego wydarzenia –

„przestworzy tworzenia”³³¹. Uzupełnieniem wystawy stały się wykłady, koncerty oraz panel dyskusyjny. Głównym celem wydarzenia oprócz prezentacji powstałych prac była wymiana doświadczeń i poglądów pomiędzy młodymi twórcami z różnych miast.

Festiwal stał się pierwszym krokiem w procesie ustanowienia w przestrzeni Terminalu Starówka³³² tymczasowego ośrodka działań artystycznych na Łasztowni. Grupa młodych artystów, inicjatorów przedsięwzięcia: Arkadiusz Piętak, Marta Garbaczewska oraz Marek Szymański wraz z Fundacją „Kamienica 1” podjęła działania na rzecz stworzenia tymczasowych pracowni artystycznych, ale również miejsca, które żyje sztuką na co dzień. Celem projektu była integracja środowisk twórczych oraz umożliwienie młodym artystom wspólnej pracy i dalszego rozwoju twórczego poprzez udział w cyklu warsztatów i szkoleń. Podsumowaniem działalności projektu

„Terminal Starówka” uczyniono wystawę zbiorową pt. „Terminnale” zorganizowaną w dniach 25-31

330 W projekcie udział wzięli studenci związani z uczelniami artystycznymi Gdańska, Koszalina, Poznania i Szczecina: Karolina Bracławiec, Natalia Buza, Maciej Bychowski, Alicja Czarna, Monika Filipek, Małgorzata Goliszewska, Filip Ignatowicz, Aleksandra Kubiak, Michał Magdziński, Magdalena Modzelewska, Łukasz Patelczyk, Karolina Połosak, Urszula Pruszkowska, Mariusz Samól, Daria Szczypiorowska, Martyna Wolna oraz duet: Bartosz Wójcicki i Dorota Kołodziejczyk.

331 Więcej na ten temat: strona festiwalu [online], [dostęp: 20.09.2015], dostępny w Internecie:

http://pomorzesztuki.com/wydarzenia/odbedzie-sie-przeztwory/.

332 Nazwa „Terminal Starówka” odnosi się do budynku biurowego znajdującego się na Nabrzeżu Starówka.

Budynek stoi na działce przekazanej Muzeum Narodowemu w Szczecinie pod budowę Muzeum Morskiego.

Wedle planów ma zostać zburzony, aby ustąpić miejsca nowemu gmachowi.

161 sierpnia 2012 roku³³³. Tematem przewodnim wydarzenia było hasło „Panta Rhei” – wszystko płynie.

Wśród prac powstałych na „Terminnale” należy wyróżnić „Baletnicę” Marcina Zbierskiego, która została zainstalowana w otwartej przestrzeni nabrzeża z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury.

Na ruchomej platformie poruszającej się po torach kolejowych autor umieścił ponadnaturalnych rozmiarów figurę baletnicy poruszającą się także wokół własnej osi pod wpływem wiatru.

Tym samym projekt można interpretować jako efemeryczną, jeszcze niepewną, zapowiedź czekających Łasztownię przemian.

Ryc. 116. Wernisaż wystawy w Terminalu Starówka w ramach festiwalu PrzeZtwory.

Ryc. 117. Marcin Zbierski, „Baletnica”, instalacja artystyczna wykonana w ramach festiwalu

„Terminnale” na Nabrzeżu Starówka.

Również w 2012 roku, w dniach 30.06–13.07. na Łasztowni zagościła tymczasowa kolonia artystyczna zorganizowana pod hasłem ECO DIY³³⁴. Punktem wyjścia dla tego projektu były prowizoryczne konstrukcje obserwowane przez jego kuratora Łukasza Skąpskiego na polskim wybrzeżu w okresie wakacji³³⁵. Artyści zaproszeni do udziału w ECO DIY³³⁶ stanęli przed wyzwaniem stworzenia przedmiotów o różnym stopniu użytkowości z rzeczy znalezionych na miejscu. Łasztownia stała się dla tego projektu częściowo odizolowanym od miasta laboratorium. Kontekst zmusił artystów do kreatywnej i twórczej organizacji przestrzeni obozowiska oraz stworzenia przedmiotów ułatwiających lub umilających im spędzony w tym miejscu czas. Idea ekologicznego recyclingu niepotrzebnych i zużytych rzeczy, towarzysząca projektowi w przestrzeni Łasztowni, nabrała dodatkowego znaczenia. Trudno nie wskazać poprzez analogię, iż sama przestrzeń, w której zorganizowano kampus ECO DIY, oczekuje na ponowne wykorzystanie. W projekcie zostały częściowo spełnione tym samym postulaty „transRoboty”. Łasztownia stała się miejscem społecznego eksperymentu, miejscem propagowania idei, prowadzenia dyskusji i współdziałania. Efektem obozu było stworzenie przedmiotów użytkowych, ale także obiektów, które chwilowo zaistniały

333 Projekt współfinansowany jest przez Komisję Europejską w ramach programu „Młodzież w Działaniu". Wzięli w nim udział: Marcelina Dereń, Marta Garbaczewska, Lump, Gniewomir Łuczak, Marcin Zbierski, Kacper Zieliński.

334 Skrót „DIY” w języku Angielskim odpowiada sformułowaniu: „Do It Yourself”, tłum. „Zrób to sam” – we własnym zakresie.

335 Autor o projekcie [online], [dostęp: 22.09.2015], dostępny w Internecie:

http://www.2plus3d.pl/artykuly/eco-diy.

336 W projekcie udział wzięli: Bogdan Achimescu, Jarosław Hulbój, Łukasz Jastrubczak, Jerzy Kosałka, Kamil Kuskowski, Jacek Niegoda, Cecylia Malik, Małgorzata Mazur, Arek Piętak, Daniel Rumiancew, Łukasz Skąpski, Małgorzata Szymankiewicz, Andrzej Wasilewski, Julita Wójcik, Jacek Zachodny, Agata Zbylut, Dariusz Modzelewski.

162

w przestrzeni nabrzeża³³⁷. Przestrzenią spotkań stał się namiot – zadaszenie wykonane przez Łukasza Skąpskiego, przestrzenią schronienia – niewielki domek na palach Małgorzaty Szymankiewicz, natomiast przestrzenią odpoczynku i kontemplacji – huśtawka-drezyna Łukasza Jastrumbczaka i Małgorzaty Mazur. Wszystkie przestrzenie uzupełniały się wzajemnie, podobnie jak artyści w podjętych działaniach. Na wspólnotowy charakter akcji w swojej recenzji zwróciła uwagę Monika Weychert Waluszko: Szczególnie ciekawy wydał mi się potencjał wspólnej pracy i wzajemnej pomocy.

Artyści, podobnie jak wszyscy inni, także są żądni sukcesu, indywidualnej nagrody, wielkiej wygranej, pierwszego miejsca, dlatego idee partycypacji, wspólnotowości i pracy grupowej poszły w kąt.

A na Łasztowni współpraca i współautorstwo rozkwitały³³⁸. Dzięki tej współpracy Łasztownia nie tylko ożyła i stała się miejscem licznej wymiany poglądów, ale również miejscem manifestu i otwartego spotkania pomiędzy artystami i mieszkańcami, którzy mogli odwiedzać obóz.

Ryc. 118. Małgorzata Szymankiewicz, domek z huśtawkami.

Ryc. 119. Łukasz Jastrumbczak i Małgorzata Mazur, huśtawka – drezyna.

TYMCZASOWE INTERWENCJE PRZESTRZENNE NA ŁASZTOWNI

Tymczasowe interwencje przestrzenne na Łasztowni, niemające związku z działaniami artystycznymi, ograniczały się dotychczas do niewielkich projektów mających na celu odnowę krajobrazu i nadających nieużytkowanej przestrzeni nowe funkcje. Wspólnym mianownikiem przykładów, które przedstawione zostaną poniżej, jest ich sezonowy charakter oraz przeznaczenie związane z rekreacją.

W 2010 roku na poprzemysłowym obszarze po wyburzonej chłodni miejskiej przy ul. Celnej na Łasztowni została otwarta w okresie letnim komercyjna „plaża miejska”. Inicjatywa lokowania plaż nad brzegami rzek w centrach dużych miast zyskała na popularności po sukcesie tymczasowej miejskiej plaży nad Sekwaną w Paryżu, która powstała w 2002 r. Projekt paryski rozwijany był od 2006 r. pod nazwą „Paris-Plages” i wkrótce rozprzestrzenił się na inne europejskie metropolie.

Idea miejskich plaż przyjęła się i zyskała dużą popularność również w bliskim geograficznie Szczecinowi Berlinie. Bogata tradycja tymczasowego użytkowania przestrzeni w Berlinie sprawiła,

337 Zob. M. Ujma, Eco Do It Yourself [online], [notatka na blogu], [dostęp: 22.09.2015], dostępny Internecie:

http://www.eco-do-it-yourself.blogspot.com/.

338 M. Weychert Waluszko, Wakacyjny tekst o wakacyjnym projekcie. ECODIY w Szczecinie. „Obieg” [online], 25.07.2012. [dostęp: 22.09.2015], dostępny w Internecie: http://www.obieg.pl/recenzje/25894.

163 iż projekt miejskich plaż rozwinął się tam na szeroką skalę. Dziś berlińskie plaże stanowią wzór dla tego typu interwencji przestrzennych w innych miastach³³⁹.

Ryc. 120. Plaża przy Moście Długim na Łasztowni. Ryc. 121. Plaża przy Moście Długim na Łasztowni.

Choć miejskie plaże lokowane są z reguły w przestrzeni frontów wodnych, obowiązuje na nich ze względów bezpieczeństwa zakaz kąpieli. Ich rekreacyjna funkcja ogranicza się do sfery lądowej, na którą składa się przede wszystkim właściwa plaża, stworzona zazwyczaj z nawiezionego piasku, przestrzeń barowa i klubowa oraz strefa aktywności sportowej. Nieodłącznym elementem wielu plaż miejskich są charakterystyczne leżaki, naturalne palmy oraz skonstruowane własnoręcznie pawilony czy podesty. Tymczasowy i ulotny charakter miejsca jest nieodłącznym elementem plażowych projektów. Identycznymi zasadami kierowano się w projekcie plaży na Łasztowni zlokalizowanej w sąsiedztwie Mostu Długiego. Plaża stała się miejscem dziennego wypoczynku, organizacji sportowych zmagań oraz wieczornych spotkań i imprez klubowych. Nabrzeże Łasztowni mieściło miejską plażę w tej samej lokalizacji w 2010, 2012 oraz 2013 roku. W roku 2015 projekt tymczasowej letniej przestrzeni wypoczynku nad Odrą powrócił w zmienionej formie. Na przebudowanych bulwarach w sąsiedztwie Urzędu Celnego i Bosmanatu powstał bar utrzymany w plażowej estetyce.

Reminiscencją nadmorskiego krajobrazu w przestrzeni stały się również charakterystyczne w formie plażowe kosze i leżaki.

Kolejnym przykładem tymczasowego zagospodarowania przestrzeni na Międzyodrzu, wpisującym się w ogólnoświatowy trend tworzenia miejsc uprawy roślin w środowisku zurbanizowanym, jest „Ogród Społeczny na Łasztowni”. Ogrody społeczne są jedną z form miejskiego ogrodnictwa, w której główny akcent położony zostaje na efekt społeczny. Ich cel to budowa wspólnoty składającej się z różnorodnych osób, które połączyła idea relaksu na świeżym powietrzu, ekologii oraz produkcji zdrowej żywności we własnym zakresie. Ogrody społeczne wykorzystują zainteresowanie mieszkańców współczesnych miast zmianą stosunku do sposobów pozyskiwania żywności oraz spędzania czasu wolnego. Uzupełnieniem dla aktywnej formy odpoczynku w ogrodach społecznych są często działania edukacyjne związane z uprawą roślin i zdrowym trybem życia.

Poprzez odnowę przestrzeni i osiąganie efektów społecznych ta forma miejskiego ogrodnictwa staje się również jedną z naturalnych metod w procesach rewitalizacji. Ogrody społeczne powstają często w opuszczonych bądź zdegradowanych miejscach, dając im nowe, tymczasowe użytkowanie. Jednym

339 Do najpopularniejszych wśród mieszkańców oraz turystów plaż możemy zaliczyć „Capital Beach”

czy „Strandbar Mitte”.

164

z polskich przykładów rewitalizacji przestrzeni poprzez założenie ogrodu jest przypadek warszawskiej fabryki Norblina³⁴⁰.

Ryc. 122. Ogród społeczny na Łasztowni. Ryc. 123. Ogród społeczny na Łasztowni.

Oddolna inicjatywa społeczna na rzecz stworzenia szczecińskiego „Ogrodu Społecznego na Łasztowni” narodziła się w kwietniu 2015 roku dzięki stowarzyszeniu „Dzieje się”³⁴¹. Inicjatorki projektu za pomocą portalu crowdfundingowego³⁴² zainicjowały zbiórkę funduszy potrzebnych

Oddolna inicjatywa społeczna na rzecz stworzenia szczecińskiego „Ogrodu Społecznego na Łasztowni” narodziła się w kwietniu 2015 roku dzięki stowarzyszeniu „Dzieje się”³⁴¹. Inicjatorki projektu za pomocą portalu crowdfundingowego³⁴² zainicjowały zbiórkę funduszy potrzebnych