Jednostka szkoleniowa nr 4: Interakcja społeczna i jej cechy

3. Powiązanie z modułem baza wiedzy demonstratora

Słownik:

tożsamość kulturowa, tożsamość społeczna.

Bibliografia – wybór:

Goffman E. (1981), Człowiek w teatrze życia codziennego (tłum. H. Śpiewak, P. Śpie-wak). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy;

Mead G.H. (1975), Umysł, osobowość, społeczeństwo (tłum. Z. Wolińska). Warsza-wa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe;

Sztompka P. (2004), Socjologia. Kraków: Wydawnictwo Znak.

[Slajd 2]

4. Cel jednostki

4.1. Wiedza

– charakterystyka wiedzy dotyczącej istoty i uwarunkowań interakcji społecznych;

– analiza roli dystansu społecznego i kompetencji kulturowych w prze-biegu interakcji społecznych;

– charakterystyka roli tożsamości społecznej w przebiegu interakcji.

4.2. Umiejętności

– rozpoznawanie uwarunkowań interakcji społecznych;

– kształtowanie uwarunkowań interakcji społecznych.

4.3. Postawy

– otwartość na kontakt z innymi poprzez lepsze zrozumienie uwarun-kowań interakcji społecznych.

5. Czas przeprowadzenia jednostki: 45 minut

[Slajd 3]

6. Przebieg jednostki

– wykład zawierający treści dotyczące:

1/ istoty i przebiegu interakcji społecznej, 2/ definicji sytuacji i jej uwarunkowań,

3/ roli dystansu kulturowego i kompetencji kulturowych w przebiegu interakcji,

4/ roli tożsamości społecznej w przebiegu interakcji;

– podsumowanie.

7. Opis jednostki jako procesu dydaktycznego

Jednostka składa się z wykładu i nie wymaga wcześniejszego przygoto-wania merytorycznego szkolonych. Szkolący w postaci wykładu prezentuje treści zawarte w jednostce szkoleniowej. W trakcie wykładu szkolący pobu-dza aktywność szkolonych za pomocą pytań dodatkowych, mających na celu także ugruntowanie treści przekazywanych w czasie wykładu. Pytania aktywizujące odnoszą się do własnych doświadczeń szkolonych wynikają-cych z pracy w SG. Odpowiedzi na pytania powinny być skomentowane przez szkolącego w kontekście ich adekwatności.

7.1. Treść wykładu

[Slajd 4]

Istota i przebieg interakcji społecznej

Do interakcji społecznej może dojść w sytuacji, gdy w jednej przestrzeni fizycznej znajdą się co najmniej dwie osoby, które nazwiemy partnerami interakcyjnymi. Oczywiście warunkiem wstępnym interakcji jest wzajemne dostrzeżenie się tych osób.

Podstawą interakcji jest wysłanie przez jednego z partnerów interakcyj-nych sygnału, komunikatu skierowanego do drugiego z partnerów. Ten sygnał może mieć charakter werbalny (np. wypowiedzenie słów: „dzień dobry”, „cześć” itd. itp.) lub niewerbalny (np. machnięcie ręką, czy mimika twarzy w postaci uśmiechu).

Warunkiem powstania interakcji jest odbiór tego sygnału/komunikatu przez drugiego z partnerów, czyli jego zauważenie i przyjęcie jako skiero-wanego do tej właśnie osoby.

Odbiór sygnału prowadzi do jego interpretacji, czyli odczytania znacze-nia. Odczytanie znaczenia prowadzi do sformułowania komunikatu zwrot-nego, czyli odpowiedzi, która oczywiście również może mieć charakter wer-balny („dzień dobry”) lub niewerwer-balny (uśmiech).

Komunikat zwrotny podlega interpretacji… itd. itp.

Taki schemat wymiany sygnałów, ich interpretacji i formowania komu-nikatów zwrotnych nazywamy schematem interakcji społecznej – czyli wza-jemnego odziaływania ludzi.

[Slajd 5]

Przebieg interakcji uwarunkowany jest szeregiem czynników, wśród których do najważniejszych należą:

– zakłócenia, – definicja sytuacji,

– dystans kulturowy i kompetencje kulturowe, – tożsamość społeczna.

[Slajd 6]

Zakłócenia mogą wynikać z obiektywnych warunków przestrzennych interakcji, mogą także być intencjonalnie wywoływane (subiektywnie) przez partnerów interakcji. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z sytua-cją, gdy interakcja zaburzona jest cechami otoczenia materialnego, w którym przebiega (np. prowadzanie rozmowy w lokalu z głośną muzyką). W dru-gim przypadku jeden z partnerów interakcji stwarza warunki utrudniające komunikację (np. posadzenie na niewygodnych krzesłach partnerów inter-akcyjnych, którymi są przedstawiciele firmy, z którą prowadzimy negocjacje – wcześniej czy później skupienie uwagi partnera przeniesie się na odczu-wany dyskomfort, a nie rozmowę).

Pytanie do uczestników szkolenia. Proszę podać jakieś czynniki obiek-tywne i subiekobiek-tywne zakłócające kontakt interakcyjny z cudzoziemca-mi/imigrantami.

[Slajd 7]

Definicja sytuacji i jej uwarunkowania.

Definicja sytuacji to subiektywnie odczytywany sens (znaczenie) sytua-cji, w której uczestniczy dana jednostka czy grupa. To znaczenie posiada realne konsekwencje dla podejmowanych działań i zachowań. Innymi słowy w przypadku osoby jest to odpowiedź na pytanie: gdzie jestem, w jakich okolicznościach i co ja tutaj robię?

Wspólna definicja sytuacji uczestników interakcji pozwala na jej sprawne prowadzenie i osiąganie poprzez interakcję określonych celów. Brak takiej wspólnej definicji sytuacji prowadzi partnerów do nieporozumień i w kon-sekwencji zerwania interakcji (mężczyzna „poderwie” kobietę, a ona „da się poderwać” tylko wtedy, gdy oboje zdefiniują sytuację jako sytuację podrywu).

Pytanie do uczestników szkolenia. Proszę podać przykład braku wspól-nej definicji sytuacji podczas interakcji z cudzoziemcem/imigrantem.

[Slajd 8]

Rola dystansu kulturowego i kompetencji kulturowych w przebiegu inter-akcji

Dystans kulturowy i kompetencje kulturowe pełnią ogromną rolę w przebiegu interakcji. Dystans kulturowy prowadzi do powstania dystansu społecznego, czyli umownej odległości pomiędzy ludźmi, wyrażanej w stopniu bliskości bądź odseparowania osób (lub pozycji społecznych, któ-rym przypisany jest określony status i prestiż społeczny). Dystans społeczny może istnieć obiektywnie lub jest wytworem świadomości jednostek.

Dystans kulturowy skutkujący dystansem społecznym pomiędzy part-nerami interakcji określa możliwość wspólnej definicji sytuacji. Im większy jest dystans, tym mniejsza szansa na skonstruowanie wspólnej definicji sy-tuacji, co ogranicza prowadzenie i podtrzymywanie interakcji.

Pytanie do uczestników szkolenia. Proszę podać przykład wpływu dy-stansu kulturowego na definicję sytuacji, a w konsekwencji ograniczenie możliwości prowadzenia interakcji z cudzoziemcami/imigrantami.

Dystans kulturowy pomiędzy partnerami interakcji może być ograni-czany przez kompetencje kulturowe jednego lub obu jej uczestników. Kom-petencje kulturowe to zespół nabytych cech, zdolności umożliwiających swobodne uczestnictwo w kulturze zgodne z wartościami i normami. Wy-sokie kompetencje kulturowe umożliwiają rozpoznawanie, uczenie się i zmiany treści kultury, także obcych (np. znajomość języka obcej kultury).

[Slajd 9]

Rola tożsamości społecznej w przebiegu interakcji

W interakcji społecznej znaczącą rolę odgrywa tożsamość społeczna, czyli ukształtowany interakcyjnie zbiór relatywnie trwałych właściwości charakteryzujących sposoby autopercepcji i percepcji innych, wywodzone z cech struktury społecznej i/lub całościowo pojmowanej kultury.

Ogólnie tożsamość odnosi się do tego, jak ludzie rozumieją siebie i co ma dla nich znaczenie – to odpowiedź na pytanie: kim jestem? (wymiar indy-widualny) i kim jesteśmy? (wymiar zbiorowy).

Takie rozumienie wykształca się w odniesieniu do pewnych cech, które mają pierwszeństwo znaczeń przed innymi: płeć, wiek, narodowość i/lub etniczność, orientacja seksualna itp.

Problem tożsamości to problem jednocześnie odrębności i przynależno-ści. Tożsamość jest jednostkowa i zbiorowa, ponieważ człowiek jest jedno-cześnie podobny do wszystkich ludzi, podobny do niektórych, ale także odmienny od wszystkich. To znaczy, że należąc z innymi ludźmi do jednego gatunku biologicznego, posiadamy szereg wspólnych cech (np. poczucie terytorializmu), należąc do różnych grup społecznych (np. narodu), podzie-lamy z ich członkami niektóre cechy (np. patriotyzm, czyli przywiązanie do ojczyzny), wreszcie posiadając niepowtarzalną osobowość, jesteśmy od-mienni od wszystkich innych ludzi.

Różnorodne tożsamości partnerów interakcji powodują, że mają oni ograniczoną możliwość konstruowania wspólnej definicji sytuacji. Odmien-ność tożsamości partnerów interakcji powoduje także, że są oni dla siebie nieprzewidywalni/indeterministyczni – ich zachowania wykraczają poza przyjęte wzorce dla danej interakcji.

Pytanie do uczestników szkolenia. Jakie cechy tożsamości imigran-tów/cudzoziemców sprawiają największe trudności dla przebiegu ich inter-akcji z funkcjonariuszami SG?

[Slajd 10]

PODSUMOWANIE