Pod w zględem form alnym przekład czy też op racow anie literackie tekstu tom iku Cynam on i Trusia. Wierszyki o złości i radości sprawia jak najgorsze wrażenie. Rym y nie
dokładne nie są tu efektem translatorskich zamierzeń, ale niestety nieudolności rym o- pisarskiej. Zwłaszcza że alternatywą w ob ec nich są rym y gram atyczne, do bólu oklepa
ne i bardzo męczące. Od strony formalnej seria z Cynam onem i Trusią bardzo rozcza
rowuje, przynajmniej dorosłych, którzy bę
dą zgrzytać zębam i przy każdym kolejnym nieudanym popisie w klauzuli dwuw ersów . Szkoda, że w ażne treści przedstaw iane są do te go stopnia niestarannie.
Ale autorem Cynam ona i Trusi jest Ulf Stark, pisarz, który w ielokrotnie prezento
w ał św iaty w idziane oczam i dziecka i ich dorosłe odpow iedniki w zgrabnych bajkach prozą. W tej serii stawia na edukow anie m ło
d e g o pokolenia w naturalnych, niemal co
dziennych tematach. Tym razem są to uczu
cia - złość i radość, ale też zazdrość, szczęś
cie i rozpacz. C ynam on i Trusia tradycyjnie bawią się razem i szukają różnych rozrywek, aż w końcu dochodzi m iędzy nimi d o wiel
kiej kłótni o drobiazg. I tak, jak wcześniej by
li cały czas razem i potrafili się wzajem nie pocieszać, tak teraz nie chcą mieć ze sobą nic w sp ólnego, rozchodzą się w różne stro
ny i nie zamierzają się szukać. Szyb ko jed
nak budzą się w nich o g ro m n e w yrzuty su
mienia - żałują poryw czości i niespraw ie
dliwości, chcieliby w szystko naprawić, ch o
ciaż nie umieją. Gniew stopniow o przeradza się w wielką rozpacz. Ta prowadzi d o zgody, a zgoda - do o g ro m n e g o szczęścia. Ulf Stark staje się tu przew odnikiem dzieci po w z o
rach relacji z innymi. Pokazuje, jak dochodzi d o konfliktów, na czym polega prawdziwa przyjaźń, ale też jak dbać o p opraw ne kon
takty z bliskimi czy jak pielęgnow ać uczu
cia. Stark prezentuje konsekw encje kłótni i tylko dzięki optym izm ow i umożliwia b o haterom napraw ienie błędów. To również w skazów ka dla dzieci, które z błahych p o w o d ó w pokłóciły się z kolegam i - autor su geruje, jak napraw ić sytuację i polepszyć sobie (oraz innym) humor. Nie udaje, że ne gatyw ne emocje nie istnieją, nie przym yka oczu na spory, przyznaje m aluchom prawo do złości, uprzedzając, jaki w p ły w ma ona na codzienność. Takie ostrzeżenie trzeba potraktow ać poważnie, zwłaszcza że Cyna
m on i Trusia, chociaż sami bajkowi i niezw y
kli, są szczerzy w zachow aniach i o d k ryw a niu świata - dzieci zatem im ufają.
A Ulf Stark proponuje tak naprawdę jed
ną op ow ieść rozbitą na całą serię w ierszy
ków. W każdym od nosi się do następnego etapu przeżyć podczas kryzysu w przyjaźni, ale n igd y nie czyni te go wprost. Infantylne wyjaśnienia zastępuje przeglądem postaw
U lf Stark CI««rUU R«m«l
u v n \0 7 \ i T R U S J A
W ie rszyk i o z ł o i c i i rodoici
M U MMI
bohaterów, opisuje ich przeżycia bez teo
retyzowania, w skazuje w id oczne cierpie
nia i odczucia. Dzięki tem u dzieci łatwiej o d niosą tem aty z w ierszyków do w łasnych doświadczeń.
Cynam on i Trusia to bohaterowie, któ
rzy b udzą sym patię dzieci. Przedstawiani na zabaw nych i dużych ilustracjach nie im ponują w yglądem , ale z w ielom a piękny
mi postaciam i w ygryw ają szczerością d o znań. Charlotte Ramel potrafi bez kom pli
kowania obrazków idealnie uchw ycić sta
ny em ocjonalne bohaterów w ich mimice i gestach. Ilustracje będą zatem dla najmłod
szych dodatkow ą podpow iedzią w odczyty
w aniu i interpretowaniu wydarzeń. Cały to
mik - m im o złych na w yków w przekładzie - zdradza w yjątkow ą w rażliw ość autora, w yczulenie na sens m iędzyludzkich relacji i umiejętność zamieniania teoretycznej w ie
dzy w zachowania bajkowych postaci. N a
ukę od Cynam ona i Trusi przyjmuje się bez zastrzeżeń.
U. Stark, Cynam on i Trusia. Wierszyki o złości i rad o
ści, W y d a w n ic tw o Zakam arki, Poznań 2013.
M rav
z
w i z y t ąw
m r o w i s k uTe m rów ki są znakom ite. Katarzyna Bajerow icz w yka za ła się o g ro m n y m p o czuciem hum oru, tw orząc setki m ieszka
nek m rowiska w różnych sytuacjach. I c h o ciaż każda m rów ka jest mała, ma kom ikso
we oczka, cienkie łapki i odw łok, śledzenie bohaterek tom u Co robią mrówki stanie się w spaniałą zabaw ą dla m aluchów i ich ro
dziców.
Bo w dużej kartonowej książeczce o b razkowej Co robią mrówki każda rozkładów ka przynosi albo inny fragm ent mrowiska,
al-bo - opanow anej przez mrówki przestrzeni i to w różnych porach roku. Nie ma je d ne go d uże go owada, na którym dzieci skupiałyby uw agę ani też w skazów ek tekstowych, kie
rujących do od p ow ied nich miejsc na stro
nie. Za każdym razem mrówki niosą now e zaskoczenia dla odbiorców. Zwłaszcza że Ka
tarzyna Bajerowicz nie d o końca chce p oka zyw ać ich codzienność: woli antropom orfi- zow ać mrówki i interpretować przez ich pry
zm at ludzkie przyzwyczajenia. D łu g o m oż
na by opisywać, co dzieje się w śród mrówek,
a za p ow ie d zią rysunkow ej p rz y g o d y jest już okładka: tu mrówki zastanawiają się nad dziw nym napisem w mrowisku. Jedna przy okazji podlew a grzyby, zalewając przy tym sąsiadkę z dołu (która złości się i energicznie wygraża). Dwie mrówki kopiące tunel w krót
ce się spotkają. W podziem nych korytarzach czają się rozmaite żyjątka, dżdżow nice i śli
maki, ow a d ó w w m row isku pojawi się także całkiem sporo. I tak m ożna oglądać kartę po karcie, co chwilę odkryw ając now e zabaw y
Katarzyny Bajerowicz - jedne z ładniejszych pod kątem kom izm u są mrówki, które cze
kają w kolejce do toalety. Ale rysunkow ych nagród dla spostrzegaw czych jest tu dużo - i dzieci szybko dojdą d o w niosku, że war
to dokładnie, kawałek po kawałku oglądać rysunki, żeby nie przegapić ża d n e g o m rów czego dowcipu. Śm iechow i sprzyja też ko
m iksow y styl. O m rów kach w ierszem o p o wiada M arcin Brykczyński. Tekst został tu ograniczony do m inim um , to d w uw ersow e rym ow anki, które o g ó ln ik o w o nakreślają sytuację i pom agają m aluchom w zap ozna
niu się z nazw am i ow a d ó w - ale Brykczyń
ski, to jest autor wierszow anej opowiastki, tym razem ginie pod atrakcyjnością rysun
ków. W łaściwie w ogóle przestaje się liczyć - dzieci i tak bawić się będą przede w szyst
kim oglądaniem mrówek.
Żeby d od atkow o zachęcić je do przy
glądania się obrazkom , co pew ien czas na rozkładów kach pojawiają się zadania dla najmłodszych. Książeczka pełni zatem p o trójnie rozryw kow ą funkcję. Bawi tekstem, ilustracjami oraz zagadkam i. Z arów n o ta
kie połączenie, jak i zestawienie książeczki obrazkowej d u że go form atu z tekturow y
mi stronam i to nowość, która się tu dobrze sprawdziła. Co robią m rówki to publikacja ciesząca nie tylko najm łodszych - pom ysły Katarzyny Bajerowicz śledzi się z praw dzi
w ą przyjemnością.
Kartonowe strony nie oznaczają pozycji dla najm łodszych dzieci, bo i starsze pocie
chy m ogą dobrze się bawić przy mrówkach.
Sugerują za to tym razem w yso ką jakość to
mu: nie ule gn ą łatw o zniszczeniu, nawet p rzy e k sp re sy jn y m p o s z u k iw a n iu m ró w ek lub prezentowaniu ich postaw bliskim.
N iep rzyp adkow o w yda w nictw o nawiązuje w tytule d o kultowej serii - Opow iem ci, m a m o ... co robią mrówki pom oże dzieciom
w rozwijaniu umiejętności obserwacji, ale także w ćw iczeniu m ów ienia i opow iadania o tym, co w idać na ilustracjach. Nie trzeba będzie zachęcać m aluchów do żm udnych ćwiczeń, sam e zechcą bez przerw y dzielić się wrażeniami z lekturowej przygody. I w ca
le im się nie dziwię, bo tom Co robią m rów ki dostarcza sporo radości i trudno nie prze
kazyw ać jej innym. Rzadko kiedy książeczki obrazkow e cieszą d o te go stopnia.
K. B a je ro w ic z , M . B r y k c z y ń s k i, O p o w ie m ci, m a m o ... co robią mrówki, W y d a w n ic tw o „Nasza Księg a rn ia ”, W arszaw a 2013.
gi są o tyle ważne, że utw ory księdza Twar
d ow sk ie go zostają zawsze w pisane w jakiś elem ent grafiki - pagórek, drogę, o k n o czy niebo. Nie jest to w pisyw anie tendencyjne, czasem trzeba się przyjrzeć obrazkowi, że
by zrozum ieć położenie wiersza na stronie - co bardzo dynam izuje książkę. Tytuły nie
kiedy powielają w ybrane linie z ilustracji, sam e wiersze zachow ują „klasyczny” układ typograficzny. Dorota Szoblik stawia na ja
sne kolory, nie chce barwam i przygnębiać, ale to także jej m etoda na łagodzenie klima
tu rysunków. Chodzi o to, żeby ilustracje nie
Karolina M iłek
p o w r ó t d o n a t u r y
Ksiądz Jan Tw ardowski w sw oich wier
szach łączy liryczną zadum ę nad światem, naiw ny żart i dziecięce zadziwienie - to styl, który część od b iorców będzie uważać za in
fantylny - ale który dzięki swoistej p rosto
cie trafiać m oże i do dorosłych, i do ich p o ciech. Nie dziwi zatem tytuł Wiersze nie tyl
ko dla dzieci tom u pięknie w yd a n e g o przez Muzę. W tej książce w zrok przykuwają w y obraźniow e ilustracje, odejście od norm al
n o ści na rze cz le k tu ro w e g o o n iry z m u . Dorota Szoblik nie boi się dziecięcości w ry
sunkach: proponuje postacie bajkowe i d o broduszne z w yglądu, zwierzęta często się u niej uśmiechają, pod ob nie jak ludzie, a na
w et słońce i księżyc. Ilustratorka zatrzym u
je bohaterów w pół gestu przeważnie w za
chwycie nad czym ś lub p odczas przygląd a
nia się jakiem uś zjawisku. Szoblik ceni sobie w prow adzanie do kom pozycji naturalnych ram - drzwi, drzew, a nawet słonia. Chętnie zmienia perspektyw y, bohaterów zasłania i w ynurza zza różnych kształtów. Te zabie
przyćm iew ały sam ych tekstów, ale dyskret
nie im towarzyszyły. Szoblik trochę zm usza czytelników do zatrzymania się nad grafi
kami - nie ma tu natychm iastow ych olśnień i rysunków oczyw istych na pierw szy rzut oka. Dzięki tem u ilustratorka w prow ad za w świat dziecięcej fantazji, proponuje lek
ko nierzeczyw isty klimat i funkcjonuje jako przewodniczka po skojarzeniach z przyrodą.
Unika banału, a im ponuje kreatywnością.
D o lektury dobrze przygotow ują frag
m enty au to b io gra fii i w y p o w ie d z i z w y
w ia d ów - tu ksiądz Twardowski prezentu
je w łasną filozofię tw orzenia i kom entuje swoje literackie decyzje. Ślady tych stwier
dzeń przyw oływ anych na wyklejce m ogą potem nawet mali o d b io rc y od najdo w ać w samej poezji - bo dorośli w iedzą już, cze
go się spodziew ać po tomiku. Udanym p o m ysłem jest w platanie do zbiorku autore
fleksji na temat poezji - i chociaż cała książ
ka przygotow ana została przede w szystkim ku radości najmłodszych, także starsi czytel
nicy m ogą d o niej sięgać.
Tomik składa się z wyliczeń cudów przy
rody, z drobnych zdziwień i niespodzianek, jakie m oże przynieść dziecięce spojrzenie na spraw y duchow e. Ksiądz Tw ardowski nie zamierza n iko go nawracać, dla nie go wiara jest oczyw istością - i dlatego m oże sta n o wić p o d b u d o w ę dla kolejnych zachwytów.
A utor pokazuje, jak się dziwić. W wierszach zawsze pojawia się dyskretny uśmiech, s p o kój i harmonia, p ogo dzenie się ze światem.
W szystko opow iedziane jest prostym języ
kiem, bez udziw nień i negatyw nych emocji.
Wiersze nie tylko dla dzieci to tom ik p rzyp o minający o prawdach, które w zabieganiu łatw o stracić z oczu. To zestaw poezji praw dziwej, a do tego uniwersalnej i przeznaczo
nej dla o d b io rcó w w różnym wieku. W arto z tymi utw oram i zapoznaw ać dzieci od naj
m łodszych lat - one natychm iast pojm ą za
sady opisyw ania świata i pozostaną wierne tej poezji i tej wrażliwości. Piękna literatura doczekała się w tym w ypa d ku równie pięk
nej opraw y graficzno-edytorskiej, tym chęt
niej d o utw orów pow racać będą najm łod
si odbiorcy. Ksiądz Jan Tw ardowski uczy pa
trzenia na naturę - p o korne go i przepełnio
n e go serdecznością.
Ks. J. Tw ardow ski, Wiersze nie tylko dla dzieci, M u za S.A., W arszaw a 2013.
Joanna W ilm ow ska