Klasyfi kacja modeli władztwa korporacyjnego 20

Nie istnieje jeden właściwy model dobrego nadzoru korporacyjnego; moż-na wszelako wskazać pewne wspólne elementy charakteryzujące dobry moż-nadzór korporacyjny (OECD, 2004). Są one formułowane w kodeksach i dobrych prak-tykach władztwa. Poszukiwanie najbardziej efektywnych rozwiązań w zakresie corporate governance spowodowało powstanie różnych jego modeli i systemów.

Na podstawie rozważań teoretycznych i obserwacji empirycznych można do-konać różnych klasyfi kacji systemów władztwa korporacyjnego. Wyodrębnia się np. systemy prawa kodeksowego i common law, systemy rynkowe i bankowe, systemy insiderów i outsiderów (w zależności od rozdzielenia własności od za-rządzania), systemy w różnych modelach polityczno-ustrojowych i gospodar-czych, model fi nansowy i społeczny itd. (Andres i in., 2010) (tabela 2.2). Badania empiryczne dowodzą przy tym, że na strukturę corporate governance w konkret-nym przedsiębiorstwie wpływają czynniki związane z kulturą narodową państwa, z którego ono pochodzi (Li, Harrison, 2008).

Tabela 2.2. Typologia modeli władztwa korporacyjnego

Kryterium klasyfi kacji Rodzaje modeli

System prawny – system prawa kodeksowego – system common law Rozwiązania

instytucjonalno-prawne

– model jednopoziomowy (monistyczny) – model dwupoziomowy (dualistyczny) Typ i orientacja nadzoru – model orientacji fi nansowej (teoria agencji)

– model orientacji przemysłowej (teoria stewarda) Struktura własności

i mechanizm kontroli

– model outsiderski (otwarty) – model insiderski (zamknięty) Różnorodność kapitalizmów – model gospodarki liberalnej rynkowej

– model gospodarki koordynowanej rynkowej Cel działania i społeczna

odpowiedzialność korporacji

– fi nansowy model przedsiębiorstwa (nastawienie na wartość dla akcjonariuszy) / model właścicieli

– społeczny model przedsiębiorstwa (nastawienie na wartość dla interesariuszy) / model interesariuszy

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Andres i in. (2010); Urbanek (2005, s. 67).

W klasyfi kacjach systemów ładu korporacyjnego podkreśla się, że głów-nym wyznacznikiem różnic jest charakter systemu prawa. Wyróżnia się tu model władztwa korporacyjnego typowy dla krajów, w których obowiązuje system com-mon law, oraz dla krajów, w których obowiązuje prawo kodeksowe. Jest to jedno-cześnie zbieżne z podziałem według charakterystyk rynku fi nansowego w danej gospodarce. Geografi cznie wyróżnia się modele anglosaski oraz niemiecko-ja-poński (lub kontynentalno-janiemiecko-ja-poński). W Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczo-nych mamy do czynienia z giełdami papierów wartościowych, na których jest notowanych bardzo dużo spółek, obrót walorami jest płynny, własność i kontrola są często wymieniane, a koncentracja własności – dość niewielka. W przypadku Europy kontynentalnej i Japonii rynki kapitałowe charakteryzują się niewielką liczbą notowanych spółek i niską płynnością wynikającą z dużej koncentracji własności. Ponadto należy wskazać, że odmienne są modele corporate governan-ce w krajach przechodzących transformację ustrojową oraz krajach o gospodar-kach rozwijających się (Bhasa, 2004).

Tabela 2.3. Cechy podstawowych modeli władztwa korporacyjnego według kryterium systemu prawa

Cecha Model anglosaski Model kontynentalno-japoński

System prawa common law system prawa kodeksowego

Rynki kapitałowe duże, płynne małe, mniejsza płynność

Rodzaj inwestorów przewaga inwestorów indy-widualnych

przewaga inwestorów instytucjo-nalnych

Własność akcji rozproszona skoncentrowana

Rynek kontroli korporacji aktywny, silny mniej aktywny, słabszy Krzyżowe posiadanie akcji nieznaczne znaczne

Struktura władzy jednopoziomowa (rada dyrektorów)

dwupoziomowa (rada nadzorcza i zarząd)

Wpływy zarządów duże niewielkie

Ochrona akcjonariuszy mniej-szościowych

ważna mniej istotna

Legislacja w zakresie upa-dłości

nacisk na ochronę przed wierzycielami

nacisk na ochronę wierzycieli Adresaci tworzonej wartości akcjonariusze szeroki krąg interesariuszy Rachunkowość i wymogi

jawności

surowe mniej rygorystyczne

Zachęty kierownicze rozległe niewielkie

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Jerzemowska (2002, s. 40).

W istocie wskazane dwa systemy nie są jednolite wewnętrznie – w poszcze-gólnych krajach nieco różnią się między sobą. Często wymienia się zatem

zo-rientowany rynkowo model anglosaski (z dalszym podziałem na model brytyjski i amerykański21) oraz zorientowane sieciowo modele: germański, łaciński i japoń-ski22. Tabela 2.4 podsumowuje ich charakterystykę.

Tabela 2.4. Taksonomia systemów władztwa korporacyjnego

Rodzaj systemu System

zorientowany rynkowo

System zorientowany sieciowo (na relacje)

Klasa krajów anglosaska germańska łacińska japońska

1 2 3 4 5 Przykładowe kraje Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada, Australia Niemcy, Austria, Szwajcaria, Holandia, Szwecja, Dania, Norwegia, Finlandia Francja, Włochy, Hiszpania, Belgia Japonia Koncepcja przedsiębiorstwa instrumentalna, zorientowana na właścicieli

instytucjonalna instytucjonalna instytucjonalna

System rady jednopoziomowy (rada dyrektorów wykonawczych i niewykonaw-czych) dwupoziomowy (rada nadzorcza, zarząd) opcjonalny (Francja), na ogół jednopoziomowy de facto jednopoziomowy (rada dyrek-torów, biuro przedstawicieli dyrektorów, biuro audytorów) Kluczowi interesariusze

właściciele banki (Niemcy), pracownicy, ogólnie grupa oligarchiczna

holdingi fi nanso-we, rząd, rodzi-ny, ogólnie grupa oligarchiczna banki, inne instytucje fi nansowe, pracownicy, ogólnie grupa oligarchiczna Znaczenie rynku kapitałowego w gospodarce narodowej

wysokie średnie / wysokie średnie wysokie

Aktywny zewnętrzny rynek kontroli korporacji

tak nie nie nie

21 Niektórzy autorzy dowodzą, że różnice między modelem typowym dla Wielkiej Brytanii a modelem właściwym dla Stanów Zjednoczonych są tak duże, że nie można mówić o modelu angl--amerykańskim (Mullineux, 2010).

Tabela 2.4 (cd.)

1 2 3 4 5

Koncentracja własności

niska średnia / wysoka wysoka niska / średnia Wynagrodzenie

menadżerów zależne od wyników

wysokie niskie średnie niskie

Horyzont czasowy relacji ekonomicznych

krótki termin długi termin długi termin długi termin

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Weimer, Pape (1999).

Wymienione kraje różnią się m.in. rozwiązaniami instytucjonalno-prawnymi. Kluczowym wyznacznikiem jest stosowany system rad: monistyczny (jednopo-ziomowy) lub dualistyczny (dwupo(jednopo-ziomowy) (Koładkiewicz, 2013). W modelu jednopoziomowym występuje jeden organ – rada dyrektorów. Składa się on z dy-rektorów wykonawczych (członków zarządu) i dydy-rektorów niewykonawczych (wyposażonych w uprawnienia kontrolne). Zaletą modelu monistycznego jest większe zaangażowanie rady w ustanawianie strategii oraz lepsze monitorowa-nie działalności przedsiębiorstwa, co sprzyja realizacji celów właścicieli. Wadą może być ograniczona kontrola nad spółką i nadmierna władza zarządu. W mode-lu dwupoziomowym wyodrębnione są dwa organy: zarząd (organ wykonawczy) oraz rada nadzorcza (organ nadzorczo-kontrolny). Zaletą modelu dualistycznego jest ścisłe określenie zadań i zasad funkcjonowania organów spółki w regulacjach prawnych oraz potencjalnie lepsza kontrola i nadzór sprawowany nad zarządem i spółką. Wadą może być mniejszy dostęp rady nadzorczej do informacji, co ogra-nicza możliwości monitorowania (a w skrajnych przypadkach nawet kontrolo-wania); podkreśla się też mniejsze zaangażowanie rady nadzorczej w wytyczanie strategii spółki.

Analiza różnic w sposobach wykonywania funkcji przez rady spółek (a za-tem różnic w orientacji rady) prowadzi do wyodrębnienia modelu orientacji fi nan-sowej i przemysłowej (Jonnergård, Svensson, 1995). Model orientacji fi nannan-sowej bezpośrednio nawiązuje do teorii agencji. Zakłada się w nim, że między wła-ścicielami (a tym samym radą nadzorczą) a kierownictwem występuje konfl ikt interesów. Priorytetem spółki jest realizacja celów fi nansowych, zwłaszcza krót-koterminowych. Celem rady jest ochrona interesów właścicieli, a zatem koncen-truje się ona na fi nansowych aspektach działalności przedsiębiorstwa. Pełni głów-nie rolę kontrolną. Model orientacji przemysłowej nawiązuje do teorii stewarda i zakłada zbieżność interesów właścicieli (a więc i rady nadzorczej) i kierownic-twa. Rada pełni szerszą funkcję: nie tylko koordynuje, ale i doradza (wspomaga zarząd). Interesy właścicieli (cele fi nansowe) nie są jedynym priorytetem

spół-ki. Rada nadzorcza i zarząd koncentrują się zatem na długoterminowych celach związanych z rozwojem spółki i jej pozycją rynkową. W modelu fi nansowym kontrola sprawowana jest przede wszystkim przez rynek (kontrola zewnętrzna), zaś w modelu przemysłowym ma ona charakter wewnętrzny.

Kolejne kryterium klasyfi kacji modeli koncentruje się na kwestii struktury własności i mechanizmie kontroli. Wyróżnia się tu system otwarty, w którym kontrola jest prowadzona za pomocą mechanizmów zewnętrznych, o charakterze rynkowym (rynek kapitałowy, rynek pracy menedżerów, rynek produktów itp.). W systemie wewnętrznym dominują wewnętrzne mechanizmy kontroli – kontro-lę sprawują inwestorzy dominujący, za pośrednictwem rady nadzorczej (Franks, Mayer, 2001; Walsh, Seward, 1990).

W podrozdziale 2.1.3 wymieniono kluczowe mechanizmy i instytucje władz-twa korporacyjnego. Rysunek 2.1 zestawia klasyfi kację systemów corporate gover-nance pod kątem stopnia wpływu tych mechanizmów. Poza wyodrębnieniem czy-stych systemów otwartych i zamkniętych, można oczywiście wskazać także systemy uwzględniające w analogicznym stopniu mechanizmy zewnętrzne i wewnętrzne.

Rysunek 2.1. Klasyfi kacja systemów władztwa korporacyjnego pod względem wpływu mechanizmów zewnętrznych i wewnętrznych

Źródło: Wawrzyniak (2000, s. 24).

Uwzględniając charakterystyki systemów władztwa korporacyjnego opar-tych na mechanizmach zewnętrznych i wewnętrznych, można wskazać typowe

SYSTEM OPARTY NA PRAWACH KONKURENCJI

– ZáasnoĞü rozproszona

– duĪa niezaleĪnoĞü rad od interesariuszy, a nawet akcjonariuszy

– silny wpáyw rynków zewnĊtrznych, szczególnie finansowego – czĊVte wrogie przejĊcia

SYSTEM KOOPERACYJNY / PARTNERSKI

– róĪne konfiguracje wáasnoĞci

– eksponowanie zaleĪnoĞci dziaáania nadzoru – zauwaĪalne wpáywy ryĪnych interesariuszy,

dąĪenie do zawierania konsensu – istotna rola inwestorów instytucjonalnych – przyjazne przejĊcia

SYSTEM ZAUTONOMIZOWANY / BUDOWANIE SYSTEMU

– róĪne konfiguracje wáasnoĞci – „faluMąca” zaleĪnoĞü od rad (zarządów)

uwarunkowana politykąprowadzonąprzez ZáaĞcicieli i innych interesariuszy – system czĊVto zaleĪny od wewnĊtrznego

rynku kadry kierowniczej

– sáaEy wpáyw rynków zewnĊtrznych, zwáaszcza finansowego

– przyjazne i wrogie przejĊcia

SYSTEM AUTORYTARNY / ZORIENTOWANY NA KONTROLĉ

– ZáasnoĞü skoncentrowana (inwestorzy instytucjonalni)

– duĪa zaleĪnoĞü rad (zarządów) wyznaczana przez czynniki polityczne

– nomenklatura kierownicza wyznaczana przez prawo luE zwyczaje

– przejĊcia kontrolowane w ramach ogólnej polityki inwestorów, w tym paĔVtwa, czĊVto jako jedynego wáaĞciciela

Wpáyw mechanizmów weZQĊWrznych

Niski WysRki Wp áy w me c h aQL]PyZ]HZQĊWU]Q\FK Niski :\VRNL

cechy systemów fi nansowych, nawiązując tym samym do taksonomii systemów corporate governance opartych na kryterium geografi cznym (opartych na mode-lach zarządzania spółką i modemode-lach systemów fi nansowych) – tabela 2.5.

Tabela 2.5. Podział systemów fi nansowych w zależności od charakterystyk systemów władztwa korporacyjnego

Wyszczególnienie Systemy corporate governance

oparte na kontroli zewnętrznej (systemy fi nansowe zorientowane rynkowo)

Systemy corporate governance oparte na kontroli wewnętrznej

Współwłaściciele Forma kontroli rynek kontroli

nad przedsiębiorstwem

wewnętrzne mechanizmy kontroli Cele udziałowców – zapewnianie korzyści z zysków

– dywersyfi kacja

– zapewnienie korzyści z relacji – kontrola

Warunki funkcjonowania

– brak koncentracji własności – jednoszczeblowy model

kierownictwa (zarząd) – silne regulacje rynku papierów

wartościowych

– luźne związki pomiędzy przedsiębiorstwem a interesariuszami

– wysoka koncentracja własności – dwuszczeblowy model

kierownic-twa (zarząd i rada nadzorcza) – słabsze regulacje rynku papierów

wartościowych

– ścisłe związki pomiędzy przedsię-biorstwem a interesariuszami Wybór wyższa płynność, lepsza alokacja

ryzyka

lepsza kontrola i dostęp do infor-macji

Wierzyciele Forma współpracy pożyczanie „z dystansem” (tzw.

transakcyjne, na warunkach rynko-wych) – arm’s length fi nancing

pożyczanie relacyjne (relationship fi nancing) z silną pozycją kilku głównych banków, niekiedy ma-jących wpływ na funkcjonowanie dłużnika dzięki uczestnictwu w zarządzaniu lub udziałowi kapitałowemu w przedsiębiorstwie Cele wierzycieli – maksymalny zysk z każdej

trans-akcji

– dywersyfi kacja

– maksymalny zysk z długookreso-wej relacji

– umowa o wyłączność współpracy Warunki

funkcjonowania

– zmienne powiązania kredytowe – korzystne dla dłużnika prawo

upadłościowe

– interwencja związana z ryzykiem – mała zdolność do reorganizacji

– trwałe powiązania kredytowe – korzystne dla wierzyciela prawo

upadłościowe

– interwencja otwiera szanse – wysoka zdolność do reorganizacji – lepsza informacja o dłużniku Kompromis swoboda handlu i elastyczność zapewnienie płynności i stabilności

Szersze spojrzenie na różnice między typami gospodarek nie koncentruje się na systemie prawa, lecz na sposobie koordynacji problemów gospodarczych zwią-zanych m.in. z dystrybucją dochodu w gospodarce. Autorzy koncepcji „różnorod-ności kapitalizmu” (varieties of capitalism – VOC) (zob. Hall, Soskice, eds., 2001) podkreślają, że przedsiębiorstwa i osoby fi zyczne inwestują nie tylko w aktywa trwałe i technologie, ale także w kompetencje i umiejętności, które są rozwijane poprzez relacje z innymi podmiotami. W przypadku przedsiębiorstw akcentuje się zatem inwestycje w kapitał ludzki (kompetencje i umiejętności pracowników). Autorzy wyodrębniają dwa modele gospodarki: liberalną rynkową (liberal market economy – LME), do której zaliczają m.in. Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Kanadę, Australię, oraz rynkową opartą na koordynacji (coordinated market eco-nomy – CME), do której zaliczają m.in. Niemcy, Austrię, Belgię, Finlandię, Danię i Japonię. W liberalnych gospodarkach rynkowych mechanizmem koordynującym są rynki. Firmy starają się inwestować w rynkowe, płynne aktywa, które w razie potrzeby mogą łatwo sprzedać lub transferować. Prymat efektywności fi nanso-wej powoduje, że fi rmy niewiele inwestują w pracowników, z uwagi na poten-cjalny problem „jazdy na gapę” (podkupowania przez inne podmioty pracowni-ków po ich przeszkoleniu na koszt fi rmy). Gospodarki rynkowe koordynowane opierają się na rozległych sieciach koordynujących decyzje ekonomiczne. Rynki (kapitałowe i pracy) są raczej mało płynne i nieelastyczne, zatem nie ma potrzeby koncentrowania się na płynnych, rynkowych aktywach, a raczej na aktywach spe-cyfi cznych. Firmy inwestują w kapitał ludzki (m.in. poprzez szkolenia), a wysoki poziom ochrony praw pracowniczych i nieelastyczny rynek pracy zachęcają pra-cowników do długoterminowych relacji z pracodawcą oraz inwestowania w swój kapitał ludzki poprzez nabywanie umiejętności i kompetencji specyfi cznych dla da-nej fi rmy. Autrzy koncepcji VOC nie oceniają tych modeli – nie wskazują, który z nich jest lepszy. Podkreślają natomiast możliwość i potrzebę komplementarności. W szczególności podkreślają, że prawa akcjonariuszy i prawa pracownicze nie są przeciwstawne. Co więcej, silne prawa akcjonariuszy mogą współistnieć z silnymi prawami pracowników i mogą się dopełniać (Andres i in., 2010, s. 43). Można tu zatem nawiązać do kwestii celu przedsiębiorstwa: tworzenia wartości wyłącznie dla właścicieli lub dla szerszego kręgu interesariuszy.

Jedną z częściej przywoływanych defi nicji ładu korporacyjnego jest wskaza-nie, że „dotyczy on sposobów, w jakie kapitałodawcy zapewniają sobie uzyskanie zwrotu z inwestycji” (Shleifer, Vishny, 1996). Wiąże się to głównie z kwestią mo-tywowania kierownictwa przedsiębiorstwa do działania w interesie dostarczycie-li kapitału i kontrolowania poczynań menedżerów. To przykład podstawowego, tradycyjnego postrzegania władztwa korporacyjnego, które wynika z konstata-cji, że najważniejszym obowiązkiem przedsiębiorstwa jest generowanie warto-ści dla wławarto-ścicieli. Pierwotnie celem zasad władztwa korporacyjnego była wła-śnie ochrona inwestorów (przed nieefektywnością, wykroczeniami, oszukańczą sprawozdawczością fi nansową).

Współcześnie raczej podkreśla się szerszy wymiar – zapewnienia realizacji uzasadnionych oczekiwań szerszego kręgu kluczowych interesariuszy podmiotu. W drugim skrajnym ujęciu władztwo korporacyjne jest postrzegane jako „system regulacji i nadzorowania działań przedsiębiorstwa oraz równoważenia interesów wszystkich wewnętrznych interesariuszy i innych zainteresowanych stron (ze-wnętrznych interesariuszy, rządu, społeczności lokalnych…), na które przedsię-biorstwo może wpływać swym działaniem, w celu zapewnienia odpowiedzialnego zachowania przedsiębiorstw i osiągnięcia maksymalnego poziomu efektywności i rentowności przedsiębiorstwa” (du Plessis i in., 2011, s. 10). W raporcie Hampe-la (Committee on Corporate Governance, 1998) podkreślono, że dobre władanie korporacyjne zapewnia, iż potrzeby interesariuszy, mających uzasadnione oczeki-wania wobec działalności przedsiębiorstwa, są wzięte pod uwagę przy podejmo-waniu decyzji odnośnie do funkcjonowania spółki. Ponadto stosowanie zasad ładu korporacyjnego ma istotny wpływ na ograniczenie możliwości nieprawidłowych i bezprawnych, oszukańczych działań (choć nie może im w pełni zapobiec).

Można zatem podsumować, że postrzeganie władztwa korporacyjnego w znacznym stopniu jest uzależnione od postrzegania celu funkcjonowania przed-siębiorstw. Tak jak nie ma całkowitej zgodności co do tego, czy podmiot ma działać wyłącznie w celu pomnażania bogactwa właścicieli (shareholder value concept), czy też ku pożytkowi szerszego kręgu interesariuszy (stakeholder value concept) (Marcinkowska, 2013a), tak odmienne są modele władztwa korporacyjnego.

Fundamentalne pytanie dotyczące przedsiębiorstwa brzmi: „Czym jest przed-siębiorstwo, za co i wobec kogo odpowiedzialni są menedżerowie?”(Post i in., 2002, s. 7). Można wymienić różne modele przedsiębiorstwa, ujmowane z per-spektywy różnych dyscyplin, które w odmienny sposób postrzegają imperatyw kreowania wartości. Są to np. modele: ekonomiczny, fi nansowy, technologiczny, marketingowy, organizacyjny, systemowy, prawny, behawioralny, etyczno-kultu-rowy (Jaki, 2012, s. 76–78). W każdym z wymienionych ujęć inaczej postrzegana jest istota przedsiębiorstwa, imperatyw wartości i sposób oddziaływania podmiotu na kreowanie wartości, a także to, kto ma być benefi cjentem tworzonej wartości. Różne zapatrywania na cel przedsiębiorstwa prowadzą do odmiennych koncepcji przedsiębiorstwa (modelu właścicieli lub interesariuszy) (Koslowski, 2009).

W konsekwencji, uogólniając, można tu wskazać trzy koncepcje – rysunek 2.2 (por. Hilb, 2005, s. 22; Jeżak, 2010, s. 128):

– monistyczną – podkreślającą, że przedsiębiorstwo jako własność pry-watna powinno być zorientowane przede wszystkim (lub nawet wyłącznie) na zaspokajanie interesów jego właścicieli; jest to tzw. podejście globalne (model konkurencyjny – competition model);

– dualistyczną – nakazującą respektowanie praw akcjonariuszy, przy jedno-czesnym uwzględnieniu interesów uprawnionych interesariuszy (w szczególności pracowników); jest to tzw. podejście glokalne (model kooperencji – coopetition model);

– pluralistyczną – stanowiącą, że prawo do przedsiębiorstwa należy do wszystkich interesariuszy i oni sprawują kontrolę nad menedżerami (którzy decydują o kierunkach rozwoju podmiotu i zasadach współpracy z interesariu-szami); jest to tzw. podejście lokalne (model kooperacyjny – cooperation model). Idea monistyczna została w ostatnich latach poddana silnej krytyce. Wska-zuje się, że wygórowane żądania właścicieli doprowadziły do generowania przez banki nadmiernego ryzyka, co w połączeniu z brakiem adekwatnej kon-troli nad kierownictwem banków doprowadziło do trudności fi nansowych wielu podmiotów. Idea pluralistyczna budzi wiele kontrowersji, w szczególności dys-kusyjna jest kwestia rozwiązywania konfl iktów interesów między różnymi zain-teresowanymi stronami. Z punktu widzenia mechanizmów ładu korporacyjnego zasadniczą trudność w tym podejściu rodzi kwestia sprawowania kontroli.

Rysunek 2.2. Orientacja rad nadzorczych na wartość Źródło: Hilb (2005, s. s. 22).

Współcześnie zatem zasadne wydaje się podejście wypośrodkowane – duali-styczne (w niektórych kulturach akceptowane jest zaś podejście pluraliduali-styczne). W praktyce doszło do znacznej konwergencji koncepcji nadrzędnego celu działa-nia przedsiębiorstw i można mówić raczej o dwóch odciedziała-niach niźli przeciwstaw-nych poglądach na ich wartość. Podkreśla się, że nie ma możliwości stworzenia

orientacja na interesariuszy orientacja na ZáDĞFLFLHOL najwyĪV]H kierownictwo wáaĞcicieOH kOLenci wierzyFLHOH pracownicy

USA – tradycyjne duĪe firmy

spoáHFzeĔVtwo wierzyFLHOH pracownicy kOLenci wáaĞcicieOH

Japonia – tradycyjne duĪe firmy

kOLenci pracownicy wáaĞcicieOH partnerzy

wartości dla akcjonariuszy bez zapewnienia określonej wartości dla innych intere-sariuszy (klientów, pracowników, społeczności lokalnych itd.). Można natomiast odmiennie rozkładać akcenty – koncentrować się w większym stopniu na warto-ści dla akcjonariuszy (w tej perspektywie maksymalizacja rentownowarto-ści dominu-je nad społeczną odpowiedzialnością biznesu) lub akceptować prymat wartości dla interesariuszy (w tej perspektywie interes właścicieli nie ma nadrzędnego cha-rakteru) (Bielecki, Pawłowicz, red., 2012, s. 11).

Należałoby zatem powiedzieć, że zadaniem władztwa korporacyjnego jest spowodowanie, by przedsiębiorstwo w sposób efektywny wypełniało swoje cele, chroniąc interesy uprawnionych interesariuszy. W szerokim ujęciu władztwo kor-poracyjne „składa się ze struktur instytucjonalnych, reguł prawa i dobrych praktyk determinujących, który organ przedsiębiorstwa jest uprawniony do podejmowa-nia określonych decyzji, w jaki sposób wybierani są członkowie tego organu i ja-kie normy winny przyświecać podejmowaniu decyzji” (Bainbridge, 2012, s. 2).

Na model władztwa korporacyjnego obowiązujący w danej jednostce wpły-wają ogólne czynniki jego otoczenia, tzn. system regulacyjny, otoczenie politycz-ne, normy społeczpolitycz-ne, model i stopień rozwoju rynku fi nansowego itd. (Steger, Amann, 2008, s. 17–18), ale także osobiste normy i wartości właścicieli, me-nedżerów, członków rady nadzorczej i innych najważniejszych interesariuszy. Cechą wspólną wszystkich systemów władztwa korporacyjnego i kształtujących je kodeksów ładu korporacyjnego jest poczucie odpowiedzialności władz spółki, zarówno wykonawczych, jak i nadzorczych. Odpowiedzialność dotyczy losów spółki, jej postępowania i wpływu na interesariuszy (Marcinkowska, 2006).

W ślad za tym jak dokonuje się hybrydyzacja systemów fi nansowych, moż-na spodziewać się konwergencji modeli i mechanizmów władztwa korporacyjne-go (Mullineux, 2011). Z jednej strony, sprzyjają temu kodeksy dobrych praktyk (w tym zwłaszcza ponadnarodowe), globalizacja działalności przedsiębiorstw, regulacje giełd papierów wartościowych, harmonizacja regulacji rachunkowości, globalna koncentracja usług audytu, zdobywanie przez spółki kapitału na zagra-nicznych giełdach, badania naukowe (międzynarodowe konferencje, publikacje). Z drugiej strony, tendencje te osłabiają różnice regulacji prawnych, standardy pro-cesów legislacyjnych, różnice między giełdami papierów wartościowych, czyn-niki historyczne, społeczne, kulturowe, etyczne (du Plessis i in., 2011, s. 18–19; Jeffers, 2005). Można zatem mówić o pewnym zbliżaniu się modeli i zaciera-niu niektórych różnic. Pełna ich unifi kacja nie jest wszelako możliwa, czynniki różnicujące systemy władztwa korporacyjnego mają bowiem charakter narodo-wy lub regionalny (np. poglądy na temat roli przedsiębiorstwa, normy kulturowe i społeczne, priorytety społeczno-polityczne), a zatem nie mogą być zunifi kowane (Rossouw, 2009; Yoshikawa, Rasheed, 2009).

Niezależnie od stosowanych lub postulowanych modeli, sugeruje się, by struktura władztwa korporacyjnego była budowana na kanwie następujących war-tości: odpowiedzialności, uczciwości, niezależności, przejrzystości i efektywno-ści (por. Rezaee, 2009, s. 40).

W dokumencie Corporate governance w bankach. Teoria i praktyka (Stron 59-69)