Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych przez KNF

W styczniu 2014 r. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego przedstawił do kon-sultacji projekt Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych przez KNF14. Dokument ten adresowany jest do podmiotów objętych nadzorem KNF,

14 Zakłada się, że dokument zostanie uchwalony przez UKNF w pierwszej połowie 2014 r., a instytucje nadzorowane przyjmą zasady najpóźniej do końca 2014 r.

a zatem m.in. do banków (komercyjnych i spółdzielczych)15. Projekt w znacznym stopniu nawiązuje do wytycznych bazylejskich.

W dokumencie zwraca się uwagę na odpowiedzialne działanie instytucji nad-zorowanych, z poszanowaniem interesu różnych zainteresowanych stron (udzia-łowców banków, ale też klientów i innych interesariuszy), ale także na odpowie-dzialne i lojalne postępowanie udziałowców (bank nie może bowiem odpowiadać za poczynania jego akcjonariuszy / członków)16. Przyjęta jest więc optyka szer-szego postrzegania władztwa korporacyjnego.

Zasady odnoszą się przede wszystkim do instytucji nadzorowanej jako orga-nizacji, jednak część z nich adresowana jest również do jej udziałowców (akcjona-riuszy, członków) – niektóre kwestie leżą w kompetencjach organu stanowiącego, zatem konieczne jest zaakcentowanie, że „udziałowcy instytucji nadzorowanej powinni współdziałać, realizując cel oraz zapewniając bezpieczeństwo działania tej instytucji” oraz że „w swych decyzjach powinni kierować się interesem insty-tucji nadzorowanej”.

W dokumencie sprecyzowano oczekiwania dotyczące: – organizacji i struktury organizacyjnej;

– relacji instytucji z jej udziałowcami; – organu zarządzającego;

– organu nadzorującego; – polityki wynagradzania; – polityki informacyjnej;

– działalności promocyjnej i relacji z klientami; – kluczowych systemów i funkcji wewnętrznych; – zarządzania ryzykiem;

– wykonywania uprawnień z aktywów nabytych na ryzyko klienta.

Duży nacisk kładziony jest na kwestię transparentności – jasnej, przejrzystej struktury organizacyjnej oraz wyraźnie podzielonych i przypisanych zakresów obowiązków i odpowiedzialności. Ma być ona dostosowana do założonych stra-tegicznych celów organizacji.

Podkreśla się, że instytucja nadzorowana stanowi odrębny od udziałowców podmiot prawa i powinna działać w interesie wszystkich udziałowców17, z

posza-15 Zasady mogą być nieadekwatne do rodzaju i formy prowadzonej działalności przez nie-które podmioty działające na rynku fi nansowym, część podmiotów nie jest zatem objęta zakresem ich stosowania (np. agenci fi rm inwestycyjnych, agenci i brokerzy ubezpieczeniowi, dystrybutorzy jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, pracodawcy prowadzący pracownicze programy emerytalne itd.).

16 Projekt Zasad stanowi, że „instytucja nadzorowana, prowadząc działalność, bierze pod uwa-gę wszystkich interesariuszy, nie dopuszczając do naruszenia ich interesów, gdy nie są one sprzecz-ne z interesami instytucji nadzorowasprzecz-nej”. Takie podejście jest zgodsprzecz-ne z szerokim pojmowaniem władztwa korporacyjnego.

17 Mocno akcentowana jest konieczność równego traktowania wszystkich udziałowców, m.in. poprzez zapewnienie równego i adekwatnego dostępu do informacji, ułatwianie udziału wszystkim udziałowcom w zgromadzeniu organu stanowiącego.

nowaniem interesu klientów. W przypadku niektórych banków szczególnie ważną kwestią będzie zastrzeżenie, że udziałowcy nie mogą ingerować w sposób spra-wowania zarządu, a także obostrzenia dotyczące transakcji z podmiotem powią-zanym. Z punktu widzenia stabilności fi nansowej banków istotne znaczenie ma zobowiązanie udziałowców do ich dokapitalizowania oraz udzielenia wsparcia fi nansowego w razie potrzeby.

Wymogi dotyczące zarządu i rady nadzorczej obejmują m.in. kwestie odpo-wiednich (i komplementarnych) kompetencji, umiejętności i doświadczenia ich członków, dobrej znajomości polskiego rynku fi nansowego oraz angażowania się w sprawy banku (m.in. poświęcania odpowiednio dużo czasu na zajmowanie się sprawami banku). W przypadku rady nadzorczej szczególnie podkreślana jest rola członków niezależnych oraz komitetu audytu. Dokument zobowiązuje radę do dokonywania regularnej oceny stosowania wprowadzonych uprzednio zasad ładu korporacyjnego.

Zasady ładu korporacyjnego obejmują również kwestie wynagrodzeń rady nadzorczej, zarządu i kluczowych członków kierownictwa. Zasady wynagradza-nia winny być transparentne, określone w regulacjach wewnętrznych. Polityka wynagrodzeń musi uwzględniać skalę działania i sytuację fi nansową banku, dłu-goterminowe efekty jego działania i nie może stanowić zachęty do podejmowania nadmiernego ryzyka.

W dokumencie przywiązuje się dużą wagę do przejrzystości banków; szcze-gólnym tego wyrazem są wymogi dotyczące polityki informacyjnej – ma ona uwzględniać potrzeby udziałowców i klientów.

Wiele uwagi poświęcono zagadnieniom relacji z klientami (oraz działalności promocyjnej). W szczególności uwzględniono kwestie prawa klientów do rzetel-nej informacji, unikania nieuczciwej sprzedaży (misseling – celowego wprowa-dzania w błąd), procesu rozpatrywania skarg i reklamacji.

Wiele zapisów odnosi się do zagadnień związanych z kluczowymi systemami i funkcjami wewnętrznymi (w tym nade wszystko systemem kontroli wewnętrz-nej, funkcją zapewnienia zgodności działania z przepisami prawa i rekomenda-cjami nadzorczymi, funkcją audytu wewnętrznego), a także fundamentalnych dla instytucji fi nansowych kwestii zarządzania ryzykiem.

Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych przez KNF nie są prawem stanowionym – podmioty nadzorowane nie mają obowiązku ich stosowa-nia. Warto jednak zauważyć, że silną zachętą do ich wdrożenia i przestrzegania jest fakt uwzględnienia zagadnień dotyczących ładu korporacyjnego w ocenie nad-zorczej (BION). W ramach oceny zarządzania bankiem uwzględnia się bowiem różne aspekty struktury organizacyjnej i ładu korporacyjnego (ryzyko wynikające z nieadekwatnej struktury organizacyjnej i kompetencyjnej) oraz dobre praktyki bankowe (UKNF, 2013a). Co istotne, wyniki procesu badania i oceny nadzor-czej wpływają na intensywność ewentualnych działań nadzorczych (stosowania

określonych sankcji)18. Ponadto od oceny BION uzależniona jest m.in. możliwość wypłaty przez bank dywidendy (przy jednoczesnym spełnieniu innych kryteriów określonych przez KNF), co z kolei stanowi istotny bodziec dla udziałowców banku, by adekwatnie zaadresować kwestię przestrzegania przez bank zasad ładu korporacyjnego.

Ogółem należy ocenić, że inicjatywa UKNF jest cennym projektem, który winien wesprzeć tworzenie należytych mechanizmów władztwa korporacyjnego w bankach. Szczególnie cenne jest to, że autorzy Zasad przyjęli lansowaną współ-cześnie szeroką formułę władztwa korporacyjnego, uwzględniającą konieczność realizacji interesów nie tylko właścicieli, ale i innych zainteresowanych stron. Można mieć nadzieję, że istotne, zgodnie z założeniem UKNF, wzmocnienie roli nadzoru wewnętrznego przyczyni się do zwiększenia efektywności i przejrzysto-ści działania banków, poprawy skutecznoprzejrzysto-ści działania jej organów i ograniczenia występujących konfl iktów interesów, a w konsekwencji przełoży się na zachowa-nie bezpieczeństwa tych podmiotów. Warto byłoby przy tym wprowadzić formułę „stosuj lub wyjaśnij” (comply or explain), tj. obowiązek publikowania przez ban-ki oświadczeń na temat stosowania tych zasad – nie tylko adresowanych do nad-zorcy, ale dostępnych dla wszystkich zainteresowanych interesariuszy.