Kompetencja tekstotwórcza
4.2.1.3. Kompetencja przestrzenna 158
Kompetencja przestrzenna uczniów była oceniana na podstawie testu (por. rozdział 3.
Założenia metodologiczne i organizacja badań własnych oraz załącznik 11). W każdym z badanych środowisk uczniowie wypełnili test wyobraźni i orientacji przestrzennej. Miał on na celu określenie poziomu orientacji przestrzennej (OP), wyobraźni przestrzennej (WP), kompetencji przestrzennej (KP), jak również wyodrębnienie zadań, których wykonanie było możliwe z wykorzystaniem umiejętności wchodzących w zakres orientacji i wyobraźni przestrzennej (ŁWO). Liczba punktów w każdej analizowanej kategorii była odpowiednio przydzielana, zgodnie z ustaleniami metodologicznymi pracy.
Dzięki zgromadzonemu materiałowi badawczemu z tego zakresu starano się odpowiedzieć na postawione w pracy pytania badawcze: Jaki jest poziom wyobraźni przestrzennej badanych w klasach 3. (miasto, osiedle, wieś)?, Jaki jest poziom orientacji przestrzennej badanych uczniów w klasach 3. (miasto, osiedle, wieś)? Czy badane wielkości są zależne od płci.
Zasadne wydało się wyodrębnić oprócz kategorii kompetencji przestrzennej (rozumianej w pracy, jako sumę umiejętności związanych z wyobraźnią, jak i orientacją przestrzenną) mierzoną na podstawie liczby punktów uzyskanych w teście wyobraźni i orientacji przestrzennej (suma punktów w teście) również kategorię ŁWO (liczba punktów była przydzielana na podstawie zadań wymagających od uczniów kompetencji przestrzennych – wyobraźni i orientacji przestrzennej).
ŚRODOWISKO MIEJSKIE
W tabeli 76. ukazano średnią liczbę punktów uzyskanych przez uczniów klas 3. w środowisku miejskim za poszczególne elementy kompetencji przestrzennych.
Tabela 76. Średnia liczba punktów za poszczególne elementy kompetencji przestrzennych wśród uczniów klas 3. w środowisku miejskim
OP WP ŁWO KP
ŚrD 31,82 18,84 8,61 50,66
ŚrCh 30,84 17,23 8,72 48,06
Śr 29,76 17,14 8,26 46,91
Wmax 41 23 12 64
158Zestawienia wyników badań uzyskanych przez uczniów (w środowisku miejskim, wiejskim oraz osiedlowym) za poszczególne zadania w teście wyobraźni i kompetencji przestrzennej znajdują się w załączniku 42.
W środowisku miejskim dziewczęta uzyskały wyniki wyższe w zadaniach wymagających umiejętności związanych z orientacją przestrzenną, wyobraźnią przestrzenną oraz kompetencją przestrzenną. Różnica w liczbie uzyskanych punktów związanych z orientowaniem się w przestrzeni uzyskanych przez uczniów w zakresie płci nie była duża:
dziewczęta uzyskały średnio niespełna 1 punkt więcej niż chłopcy. Średnia liczba punktów uzyskanych przez uczniów w środowisku miejskim za zadania związane z orientacją przestrzenną była umiarkowana, uczniom brakowało średnio 13 punktów do maksymalnej liczby punktów.
Chłopcy okazali się lepsi w zadaniach wymagających jednocześnie sprawności w zakresie wyobraźni, jak i orientacji przestrzennej. Złożone zadania wydały dla nich prostsze, uzyskali za nie średnio większą liczbę punktów niż dziewczęta. Zadania tego typu okazały się jednak trudne dla uczniów niezależnie od płci, do maksymalnej liczby punktów brakowało im w tej kategorii średnio prawie 3,5 punktu.
ŚRODOWISKO WIEJSKIE
W tabeli 77. zestawiono wyniki uzyskanych badań w teście wyobraźni i orientacji przestrzennej wśród uczniów klas trzecich w środowisku wiejskim.
Tabela 77. Średnia liczba punktów za poszczególne elementy kompetencji przestrzennej wśród uczniów klas 3.
w środowisku wiejskim
OP WP ŁWO KP
ŚrD 29,33 17,85 8,64 47,18
ŚrCh 26,73 15,54 7,46 42,27
Śr 27,89 16,57 7,99 44,46
Wmax 41 23 12 64
W środowisku wiejskim najwyższe wyniki we wszystkich badanych kategoriach uzyskały dziewczęta. Największe różnice w zakresie płci widoczne były w liczbie punktów uzyskanych przez dziewczęta oraz chłopców za łączenie kompetencji (wyobraźni i orientacji).
Dziewczęta uzyskały średnio więcej o 5 punktów, natomiast do wyniku maksymalnego zabrakło im 17 punktów.
W przeciwieństwie do środowiska miejskiego w przypadku badanych dziewcząt ze środowiska wiejskiego widoczne są również duże różnice w liczbie punktów uzyskanych za zadania związane z orientacją przestrzenną (dziewczęta w tym środowisku otrzymały średnio o 3 punkty więcej niż chłopcy). Wszystkie zadania okazały się dla uczniów trudne niezależnie od płci.
ŚRODOWISKO OSIEDLOWE
W tabeli 78. przedstawiono średnie wyniki uzyskane przez uczniów w środowisku osiedlowym w teście wyobraźni i orientacji przestrzennej.
Tabela 78. Średnia liczba punktów za poszczególne elementy kompetencji przestrzennej wśród uczniów klas 3.
w środowisku osiedlowym
OP WP ŁWO KP
ŚrD 29,6 18,63 9 48,23
ŚrCh 32,18 20,33 9,23 52,51
Śr 30,67 19,45 9,04 50,11
Wmax 41 23 12 64
W środowisku osiedlowym widoczne są duże różnice w zakresie otrzymanej liczby punktów za zadania związane z orientacją przestrzenną. Chłopcy uzyskali wyniki wyższe o średnio 3 punkty, do wyników maksymalnych zabrakło im tylko 9 punktów. Chłopcy uzyskali również wyższe wyniki w zakresie zadań ŁWO oraz WP.
W badanym środowisku różnice w zakresie płci podczas wykonywania zadań ŁWO oraz WP są niewielkie, natomiast duże – w zakresie ogólnego wyniku w teście kompetencji przestrzennej (KP).
PODSUMOWANIE
Uczniowie w klasie 3. stosunkowo dobrze poradzili sobie z zaproponowanym testem. Nie mieli kłopotów z odtworzeniem elementów (narysowaniem bałwanka) zgodnie z opisem nauczyciela. W zadaniu tym zachowywali odpowiednie umiejscowienie elementów, jak również ich wzajemne relacje przestrzenne oraz układ kolorystyczny. Do rysowania badani wykorzystywali wyznaczone pole. Dużym problemem było dla dzieci rysowanie mapy zgodnie z zamieszczonym w teście opisem. Badani nie zachowywali skali mapy, odpowiednich relacji przestrzennych. Większość uczniów popełniła drobne błędy na różnych etapach malowania mapy, jednak najczęściej do jej rysowanie wykorzystywali tylko wyznaczony obszar.
Uczniowie stosunkowo dobrze wykonali zadanie 3. – dyktando graficzne. Blisko 80%
badanych w większości wykonała zadanie poprawnie. Oczywiście znaleźli się również tacy uczniowie, którzy nie wykonali zadania w ogóle (być może sama formuła dyktanda
graficznego okazała się dla nich zbyt skomplikowana), byli tacy, którzy w niepoprawny sposób łączyli podawane przez nauczyciela punkty. Zadanie to pośrednio sprawdzało również kompetencje w zakresie słuchania, jednak źle usłyszana para punktów nie skutkowała złym połączeniem kolejnych, jednak zdecydowanie utrudniała dalsze wykonywanie zadania. U części uczniów widoczne jest „podpatrzenie” i chęć odwzorowania połączonych punktów (przypominały swoim kształtem domek) zaobserwowanych u kolegi. W takim przypadku uczniowie zachowywali kształt domku, jednak błędne było jego umiejscowienie oraz proporcje.
Zadanie, które wymagało od uczniów wyodrębnienia figur składowych okazało się umiarkowanie łatwe dla uczniów.
Dużą trudność sprawiło uczniów stworzenie lustrzanego odbicia elementów (zadanie 5. w teście wyobraźni). Część uczniów zamiast odbicia zastosowało przesunięcie równoległe.
Trzecioklasiści nie mają problemów z wyobrażaniem sobie ruchu obrotowego figury, odpowiednio wskazują elementy jednej figury w różnych rzutach.
Orientacja oraz wyobraźnia przestrzenna badanych jest na wysokim stopniu rozwoju, najsłabiej wykonywane były zadania wymagające łączenia umiejętności związanych zarówno z wyobraźnią, jak i orientacją przestrzenną (ŁWO), co było widoczne podczas zadania z mapą (zadanie 2. w teście).
Wyniki uzyskane przez uczniów w zakresie płci i środowiska są zróżnicowane. W tabelach (79.-81.) zilustowano analizowane zależności.
Tabela 79. Średnia liczba punktów za poszczególne elementy kompetencji przestrzennej wśród dziewcząt klas 3. z uwzględnieniem badanych środowisk
OP WP ŁWO KP
Szkoły miejskie ŚrD 31,82 18,84 8,61 50,66 Szkoły wiejskie ŚrD 29,33 17,85 8,64 47,18 Szkoły osiedlowe ŚrD 29,6 18,63 9 48,23
Wmax 41 23 12 64
Najwyższe wyniki w zakresie zadań wymagających wysokiej sprawności przestrzennej uzyskały dziewczęta ze środowiska miejskiego (31,82 punktu), nieco mniejsze te ze środowiska osiedlowego (29,6 punktu), natomiast najniższe – uczennice ze wsi (29,33 punktu).
Zadania wymagające od uczniów sprawności w zakresie wyobraźni przestrzennej były wykonane na zbliżonym poziomie przez badane dziewczęta niezależnie od środowiska.
Najwyższą kompetencję przestrzenną (KP) mają badane dziewczęta ze szkół miejskich (średnia liczba punktów 50,66), natomiast najniższą dziewczęta ze wsi (47,18 punktu).
Tabela 80. Średnia liczba punktów za poszczególne elementy kompetencji przestrzennej wśród chłopców klas 3. z uwzględnieniem badanych środowisk
OP WP ŁWO KP
Szkoły miejskie ŚrCh 30,84 17,23 8,72 48,07 Szkoły wiejskie ŚrCh 26,73 15,54 7,46 42,27 Szkoły osiedlowe ŚrCh 32,18 20,33 9,23 52,51
Wmax 41 23 12 64
Najniższe wyniki w każdej z badanych kategorii uzyskali uczniowie ze środowiska wiejskiego, natomiast najwyższe – chłopcy ze szkół osiedlowych.
Zadania, które związane są z orientacją przestrzenną okazały się najłatwiejsze dla uczniów ze szkół osiedlowych (32,18 punktu) oraz ze szkół miejskich (30,84 punktu).
Zadania wymagające od uczniów umiejętności związanych z orientacją i wyobraźnią przestrzenną (ŁWO) były najlepiej wykonane przez chłopców ze szkół osiedlowych, nieco gorzej przez uczniów ze szkół miejskich.
Największe różnice w liczbie uzyskanych punktów zanotowałam w przypadku łącznej sumy punktów dotyczącej kompetencji przestrzennej – uczniowie ze środowiska wiejskiego uzyskali średnio o 10 punktów mniej niżeli uczniowie ze szkół osiedlowych.
Tabela 81. Średnia liczba punktów za poszczególne elementy kompetencji przestrzennej wśród uczniów klas 3.
z uwzględnieniem badanych środowisk
OP WP ŁWO KP
Szkoły miejskie Śr 29,76 17,14 8,26 46,91 Szkoły wiejskie Śr 27,89 16,57 7,99 44,46 Szkoły osiedlowe Śr 30,67 19,45 9,04 50,11
Wmax 41 23 12 64
Średnie wyniki uczniów ze środowiska wiejskiego były najniższe spośród trzech badanych środowisk. Najwyższe średnie wyniki uzyskali uczniowie ze szkół osiedlowych (głównie z powodu wysokich średnich wyników chłopców).