Analizując poszczególne teorie i definicje przedsiębiorczości, należy stwier-dzić, że nauka do dziś nie doczekała się jednej, uznanej przez wszystkich naukowców definicji. Obecnie badania dotyczące przedsiębiorczości oparte są na procesach i postawach jednostki przedsiębiorczej, mającej odpowied-nie umiejętności do dostrzeżenia szans istodpowied-niejących w otoczeniu, a następodpowied-nie ich właściwego wykorzystania.
W nurt ten wpisuje się teoria stworzona przez I. Kirznera (Hanlon, 2014, s. 179). Badacz analizował przedsiębiorczość jako nieustanne odkrywanie przez jednostkę ludzką, tj. przedsiębiorcę, nieznanych dotąd możliwości na rynku (Andersson, 2005, s. 22). Tym samym jednostka przedsiębiorcza, wyko-rzystując percepcję zmysłową, tzw. czujność (wyczulenie) na nadarzające się okazje, dokonuje zmian wewnętrznych – odzwierciedlonych w kształtowa-niu postaw przedsiębiorczych i zewnętrznych – uwidocznionych w procesach przedsiębiorczych, prowadzących do poprawy efektywności i rozwoju oto-czenia, w którym działa (Kirzner, 2010, s. 41). Zgodnie z założeniami teorii Kirznera przedsiębiorca odznacza się czujnością na nadarzające się okazje i zachęca potencjalnych inwestorów do finansowania własnych idei. Warto podkreślić, że dzięki tej czujności może on nie tylko postrzegać pojawiają-ce się szanse, ale również określić pojawiają-cele i stworzyć metody, za pomocą któ-rych będzie je osiągał. Cecha ta jest dla jednostki swego rodzaju motywacją i zachętą do działania. Ponadto wyczulenie przedsiębiorcy jest oparte nie tylko na rzeczywistej wiedzy, jaką ma dana jednostka, lecz przede wszystkim na wiedzy absorbowanej spontanicznie. W tym miejscu należy mieć na uwa-dze, że Kirzner opisuje dwa rodzaje wiedzy wpływające na postawy przedsię-biorcze. Pierwszy rodzaj przedstawiał jako kosztowną mądrość, wynikającą z efektów podejmowanych badań oraz zastosowania technologii. Druga zaś bazuje na spontanicznym uczeniu się jednostki, spontaneous learning, czyli na wykorzystywaniu wiedzy opartej na doświadczeniu życiowym (Yu, 2001, s. 50; Kirzner, 2010, s. 71–88). Według Kirznera są one najbardziej cenną wartością i częścią ludzkiej natury, decydującą o efektywnym wykorzystaniu przez jednostkę szans rynkowych.
W nurt koncepcji Kirznera wpisuje się procesowa teoria przedsiębiorcza Druckera, który charakteryzuje przedsiębiorczość jako zdolność jednostki ludzkiej do tworzenia i zarządzania podmiotem gospodarczym (Omri, Ayadi--Frikha, 2014, s. 320). Jednocześnie podkreśla, że aktywność przedsiębior-cy w zakresie tworzenie i zarządzania podmiotem jest m.in. uwarunkowana przez następujące cechy i umiejętności:
1) zdolności do poszukiwania, odkrywania szans i możliwości biznesowych, 2) kreatywność i innowacyjność,
3) zdolności do działania w warunkach ryzyka i niepewności,
4) odpowiedzialność za motywowanie pracowników do kreatywnego działania, 5) dostępność do informacji rynkowej, zasobów, technologii i umiejętności
ich zastosowania (Wallman, 2010, s. 486).
Kontynuując analizę druckerowskiej koncepcji przedsiębiorczości, należy zauważyć, że Drucker podkreśla, iż przedsiębiorczość jest rzadkim zasobem występującym w systemie ekonomicznym. Tym samym, dzięki aktywności przedsiębiorcy w stymulowaniu działań produkcyjnych oraz ciągłym poszu-kiwaniu i rozpoznawaniu możliwości na rynku, jest czynnikiem determinu-jącym wzrost i rozwój danej organizacji. Przyczynia się to do wytwarzania nowych produktów i usług przy efektywnym zastosowaniu lepszej technolo-gii. Dokonująca się zmiana mniej wydajnych technik wytwarzania na bardziej wydajne wpływa bezpośrednio na podniesienie konkurencyjności podmiotu gospodarczego (Klich, 2006, s. 152). W konsekwencji działania przedsiębior-cze jednostki dostarczają nowych impulsów, które warunkują wzrost tempa rozwoju danej organizacji.
Uzupełnieniem teorii Kirznera oraz Druckera są rezultaty badań naukow-ców Lindbluma oraz Necke. Pierwszy dowiódł, że jednostki przedsiębiorcze wyróżniają się na tle innych uczestników rynku poprzez: a) efektywniejsze wykorzystywanie własnej percepcji i doświadczeń przy rozwiązywaniu nie-konwencjonalnych sytuacji problemowych, b) większą kreatywność i innowa-cyjność, c) większą tolerancję ryzyka oraz popełnianych błędów, d) większą pewność siebie, e) częstsze dostrzeganie i wykorzystywanie szans bizneso-wych (Lindlom, Olkkonen, Mitronen, 2008, s. 518–532). Necke wyróżnił kompetencje poznawcze, dzięki którym jednostka przedsiębiorcza może bardziej efektywnie niż pozostali realizować zadania (Neck, Neck Manz, Godwin, 1999, s. 477–501). W sposób szczególny, podobnie jak Glinka i Gudkova (Glinka, Gudkova, 2011, s. 219–221) podkreśla rolę wiedzy ogól-nej i specjalistyczogól-nej danego przedsiębiorcy przy jego skłonności do ryzyka, nieustannej motywacji do osiągnięć, jak również przekonaniu o możliwo-ści osiągnięcia wyznaczonych celów. W tym miejscu należy stwierdzić, że we współczesnych badaniach coraz częściej podkreśla się rolę wiedzy przedsię-biorcy w kształtowaniu tak procesu, jak intencji przedsiębiorczych. Wiedza ta staje się komponentem kreatywności jednostki ludzkiej, a także kluczo-wym elementem przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw (Skrzypek, 2010, s. 217). Zapewnia także pożądane efektywne wynikające z realizacji pro-cesu przedsiębiorczego oraz kształtuje postawy i zachowania
przedsiębior-cze. Warunkiem koniecznym do zaistnienia powyższych efektów jest proces komercjalizacji wiedzy ukierunkowany na osiągniecie przez jednostkę pożą-danych korzyści. Proces ten można szczególnie zaobserwować w akademic-kich przedsiębiorstwach spin off, które powstają wskutek komercjalizacji wiedzy studentów, absolwentów uczelni, naukowców.
Akademickie przedsiębiorstwo spin off (uniwersyteckie przedsiębior-stwa odpryskowe) stanowi rdzeń przedsiębiorczości akademickiej, rozumia-nej jako rozwój nowego biznesu gospodarki postindustrialrozumia-nej (Link, Siegel, Wright, 2014, s. 10–34). W tym miejscu należy dodać, że przedsiębiorczość akademicka utożsamiana jest z wszelką aktywnością studentów, absolwen-tów oraz naukowców w zakresie dostrzegania i wykorzystywania szans ryn-kowych. Tym samym tak szerokie ujęcie problematyki przedsiębiorczości akademickiej warunkuje występowanie dyferencjacji w poszczególnych kon-cepcjach teoretycznych dotyczących akademickich przedsiębiorstw spin off.
Jedni autorzy twierdzą, że przedsiębiorstwo spin off może zostać stworzone przez naukowców na podstawie badań teoretycznych i stosowanych prac roz-wojowych (Grudzewski, Chyba, 2010, s. 22). Inni uważają, że może być zało-żone przez studentów i/lub absolwentów wykorzystujących wiedzę jawną oraz ukrytą. Pierwszy rodzaj wiedzy jest związany z informacjami zgromadzonymi w formie dokumentów, podręczników, materiałów szkoleniowych itp. Drugi zaś jest wynikiem doświadczenia oraz predyspozycji jednostki ludzkiej do eksploracji wiedzy ukształtowanej w toku obserwacji. Ten rodzaj wiedzy, w przeciwieństwie do wiedzy jawnej, nie jest nigdzie zapisany i stanowi klu-czowy elementem kapitału intelektualnego. Mimo występujących trudności w sformalizowaniu wiedzy ukrytej należy stwierdzić, że stanowi ona istotne źródło w budowania trwałej przewagi konkurencyjnej podmiotu gospodar-czego. Kolejne rozbieżności w definiowaniu akademickich przedsiębiorstw spin off wynikają z przedmiotu komercjalizacji. Muller uważa, że przedmio-tem komercjalizacji w przedsiębiorstwach jest tylko technologia (Muller, 2010, s. 189–199). Inni badacze – Helm, Mauroner, Dowling, Pöhlmann – wyróżniają oprócz technologii również wiedzę (Helm Mauroner, Dowling, Pöhlmann, 2013, s. 217–242). Wright, Clarysse Mosey uważają, że w akade-mickim przedsiębiorstwie spin off możliwa jest tylko komercjalizacja wiedzy.
Ponadto istotne różnice można zauważyć w definiowaniu jednostek według zaangażowania naukowców w tworzenie i funkcjonowanie podmiotów spin off. Nicolau oraz Birley wyróżniają następujące typy przedsiębiorstw spin off: a) ortodoksyjny – przedsiębiorca (naukowiec) pracuje tylko w biorstwie spin off i wykorzystuje wiedzę uczelnianą; b) hybrydowy – przedsię-biorca (naukowiec) pozostaje pracownikiem uczelni i jednocześnie zarządza
własną firmą; c) technologiczny – naukowiec pracuje tylko w jednostce uczel-nianej i świadczy usługi doradcze dla firmy spin off (Madrak-Grochowska, 2011, s. 205–221).
Pomimo występujących różnic w dalszych rozważaniach akademickie przedsiębiorstwa spin off będą utożsamiane z podmiotami tworzonymi i zarządzanymi przez naukowców, których podstawowym zadaniem jest przede wszystkim urynkowienie wiedzy i technologii poprzez jej transfer ze świata nauki do biznesu. Tym samym „przedsiębiorcy naukowcy” podejmują działania, których rezultatami są:
• stworzenie nowych produktów, usług, technologii, systemów organizacji i zarządzania,
• udoskonalenie produktów, usług, technologii, systemów organizacji zarzą-dzania,
• adaptacja rezultatów badań naukowych na potrzeby stworzenia licencji, patentu,
• budowanie trwałej relacji między nauką a otoczeniem biznesu,
• tworzenie wzorców postaw i zachowań proprzedsiębiorczych ukierunko-wanych na wykorzystywanie szans biznesowych.
Mając na uwadze powyższe właściwości dotyczące ujęcia przedsiębiorczo-ści w wymiarze funkcjonalnym oraz behawioralnym, a także uwzględniając specyfikę procesu tworzenia i funkcjonowaniu akademickich przedsiębiorstw spin off, zasadne jest podjęcie próby dokonania diagnozy przedsiębiorczości w tychże organizacjach. Przedsiębiorczość będzie utożsamiana z postrzega-niem i kreowapostrzega-niem nowych ekonomicznych możliwości, w powiązaniu z proce-sem podejmowania decyzji o lokowaniu i stosowaniu poszczególnych zasobów oraz czynników znajdujących się w środowisku (Korpysa, 2012, s. 465–478).
W takim ujęciu zadaniem jednostki przedsiębiorczej jest tworzenie zmian wewnętrznych – odzwierciedlonych w kształtowaniu postaw przedsiębiorczych i zewnętrznych – uwidocznionych w procesach przedsiębiorczych.