„Zostałam zgwałcona przez znajomego, którego poznałam na wakacjach. Całe moje życie runęło. Przedwczoraj znowu my-ślałam o samobójstwie. Czuję się strasznie... przed chwilką wró-cił mi straszny lęk, brzydzę się siebie i swojego ciała, nie mogę na siebie patrzeć... Najlepiej zniszczyłabym swoje ciało, swoją twarz... Najlepiej niech to lato się skończy – nie cierpię, gdy jest tak gorąco. Momentami wstydzę się wychodzić na dwór”.
Mity na temat gwałtu
W naszym społeczeństwie istnieje wiele mitów, czyli fałszych przekonań, dotyczących gwałtu. Są one ważną przyczyną, dla której ofiary nie ujawniają nadużycia, obwiniają siebie, nie szu-kają pomocy. Poniżej przytaczamy najczęstsze z nich:
MIT: Ofiara gwałtu jest sama sobie winna.
„Daily Mail” podaje, że niemal 1/4 kobiet w wieku 18-24 lat uważa, że noszenie minispódniczek, flirtowanie z mężczyzną oraz śmiały taniec są równoznaczne ze zgodą na postawienie drinka, a w rezultacie czyni ją współodpowiedzialną za gwałt. Z kolei aż 20% respondentek przyznało, że jeśli kobieta poszła z oprawcą do domu, to sama sprowokowała gwałt, a 14% jest zdania, że większość oskarżeń w sprawie gwałtów jest niepraw-dziwa. Mit ten sięga korzeniami historii, która rozegrała się w rajskim ogrodzie. To Ewa była kusicielką, Adam nie potrafił się oprzeć. Jej wina jest ewidentna. Zgwałcone kobiety i dziew-czyny są szczegółowo wypytywane, jak były ubrane (czy aby nie nazbyt prowokująco), tak jakby to miało znaczenie.
fakt: k
oBieta,
któraatrakcyjnieSięuBieraczyśmia-ło zachowuje
,
nie roBi tego po to,
By ją zgwałcono.
n
ikt nie chce DoświaDczyć gwałtu iniktnie ma prawa zmuSzać kogoś Do SekSuwBrew jej/
jego woli.
MIT: Gwałt to rządza; mężczyzna w pewnym momencie nie może się już wycofać.
R apoRt
W badaniach prowadzonych przez Andreę Parrot wśród nasto-latków z koledżów przy Uniwersytecie Kalifornijskim w Los An-geles 1/3 respondentek uważa, że mężczyzna musi uciec się do przemocy, gdy jest tak pobudzony, że nie może się powstrzymać. Korzenie tego mitu to, zdaniem Alicji Długołęckiej, syndrom „madonny” i „ladacznicy” funkcjonujący tam, gdzie brak part-nerstwa między płciami i przekonania, że kobieta nie ma prawa do wytyczania granic2). Dziewczyny dzielą się na porządne, które nie dają się nawet dotknąć, i łatwe, które właściwie „same się proszą”. Lustrzanym odbiciem jest stereotyp dzielący chłopców na łowców okazji i frajerów, którzy z nich nie korzystają.
fakt: w
iękSzość mężczyzn jeSt wStanie kontrolo-waćSwojezachowaniaSekSualne
;
a ci,
którzytegonie umieją,
powinnipoDDać SięStoSownemu leczeniu.
MIT: Randka to wymiana usług: mężczyzna zaprasza i płaci, kobieta w zamian oferuje seks.
Jak głęboko sięgają korzenie tego stereotypu, pokazują cy-towane powyżej badania Andree Parrot, w których 54% respon-dentów nie widziało nic niewłaściwego w użyciu przemocy, jeśli dziewczyna wcześniej zgodziła się na seks, a potem zmie-niła zdanie. Podobnie, gdy wcześniej zgodziła się na pocałunki i pieszczoty. Prawie 40% osób uznało, że wymuszanie seksu jest w porządku, jeśli chłopak wydał na randce dużo pieniędzy. Po-nad połowa uważała, że chłopak ma prawo wymagać stosunku, jeśli to dziewczyna go podrywała.
fakt: k
oBieta ma prawo wycofać Sięz aktywnościSekSualnej w Dowolnym momencie
,
nawet jeśli wcześ-niejByła nią zaintereSowana
.
MIT: Gwałt to normalna forma aktywności seksualnej. W naszej kulturze gwałt utożsamiany jest przez wiele osób z seksem. Sprzyjają temu media pokazujące intymność w spo-sób przesycony przemocą wobec kobiet, więc problem
doty- http://www.polskatimes.pl/magazynrodzinny/4548,seks-po-porodzie,id,t. html.
101
czy nie tylko pornografii. Nasze codzienne życie: prasa, którą czytamy, reklamy, jakimi jesteśmy otoczeni, filmy dostępne dla wszystkich użytkowników w sieciach telewizyjnych, pokazują seks w sposób sugerujący naturalność przemocy w intymnych relacjach. Powstaje fałszywy obraz, że gwałt sprawia ofierze przyjemność i podnieca ją erotycznie.fakt: g
wałt to wkażDym przypaDku DoświaDcze-nie upokarzające Dla ofiary
,
oDzierające ją zpoczucia kontroli naD właSnymciałem iSzacunku Do SieBie.
MIT: Gwałciciele to osoby zaburzone psychicznie.
Badania pokazują, że gwałciciele pochodzą ze wszystkich warstw społecznych; 80% sprawców gwałtu jest znanych ofierze i często łączy je z nimi jakiś rodzaj relacji. Traktowanie sprawców jako osób zaburzonych tworzy fałszywy obraz mężczyzn, którzy są w jakiś sposób „chorzy” i nie potrafią kontrolować swojego zachowania.
fakt: S
prawcygwałtówtow więkSzościmężczyźnicałkowicie zDrowi pSychicznie
,
którzy DecyDują Się na StoSowanie przemocy woBec koBiet. o
DSetek mężczyzn oSkłonnościachpSychopatycznych wpopulacji jeSt zDecyDowanie mniejSzy niżoDSetek gwałcicieli
.
MIT: Ofiary gwałtu chciały być zgwałcone.
Większość gwałcicieli racjonalizuje swoje zachowanie, tłuma-cząc się tym, że zostali „sprowokowani” przez ofiarę, która była „wyzywająco ubrana”, „miała silny makijaż”, „siedziała sama przy barze”, „narzucała się”. Jest to sposób myślenia przerzucający od-powiedzialność za zachowanie sprawcy na ofiarę i tym samym zdejmujący z gwałciciela poczucie winy za własne działanie.
fakt: ż
aDnezachowaniezeStronyofiarynieuSpra-wieDliwia przemocy
,
nie jeSt powoDem ani zachętą Do gwałtu.
MIT: Tylko kobiety o „złej reputacji” doświadczają gwałtu.
fakt: g
wałt jeSt przeStępStwem woBec każDej koR apoRt
możewciąguSwojegożyciaDoświaDczyćgwałtu
. D
ane policjipokazują,
że naDużycia SekSualne Spotykają ko-Biety
,
które pochoDzą zróżnych warStw Społecznych,
Są wróżnym wieku
,
mają różny StatuS ekonomiczy.
D
omniemana reputacja koBiet jeSt tylko Stereotypem,
któryułatwiaSprawcom poczuć SięBezkarnie
.
MIT: W małżeństwie kobiety są bezpieczne od gwałtu. Stereotypowy pogląd głosi, że jeśli kobieta raz powiedziała „tak”, nie ma już prawa powiedzieć „nie”, a zatem jest „zobo-wiązana” do seksu z mężczyzną, który jest/był jej partnerem. Dotyka to bardzo trudnego problemu, jakim jest gwałt w mał-żeństwie – przestrzeni praktycznie absolutnej bezkarności gwał-cicieli. Wiele kobiet nie ma świadomości, że doświadcza gwałtu ze strony męża, ponieważ uważa seks za swój obowiązek. Inne natomiast mają taką świadomość, ale nie zgłaszają się na policję w obawie, że nie uda im się dowieść swoich praw.
fakt: m
ałżeńStwo nie uSprawieDliwia StoSowaniaprzemocy SekSualnej
.
MIT: Tylko kobiety są ofiarami gwałtu.
Polskie dane statystyczne na ten temat są trudno dostępne, ponieważ mężczyźni – ofiary gwłatu zazwyczaj nie zgłasza-ją nigdzie takich przestępstw. Według raportu U.S. Bureau of Justice’s National Crime Survey, który ukazał się w roku 1991, w Stanach Zjednoczonych rocznie dochodziło do ok. 168.000 gwałtów, z czego 13.000 ofiar stanowili mężczyźni. Sprawcami niemal wszystkich gwałtów byli mężczyźni.
fakt: o
fiarą gwałtu może Stać Się zarówno ko-Bieta
,
jak imężczyzna,
co nie zmienia faktu,
że więk-Szość Sprawców to mężczyźni
(
także woBec innych mężczyzn).
10
Konsekwencje psychologiczne gwałtu
Gwał jest nadużyciem, które w drastyczny sposób odbiera ofierze autonomię i prawo do decydowania o własnym ciele. Istnieje wiele typologii reakcji ofiar na gwałt. Najbardziej popu-larny jest trójfazowy model reakcji na sytuację gwałtu3).
1. Szok i odrętwienie
Bezpośrednio po ataku występuje pierwsza ostra faza szoku i odrętwienia. Może ona trwać od kilku godzin do dwóch ty-godni. Ofiara gwałtu jest przerażona, nie może uwierzyć w to, co się stało, odczuwa strach przed sprawcą. Zazwyczaj boi się zwierzyć komuś bliskiemu, gdyż obawia się reakcji ze strony oto-czenia. Obawia się oskarżeń ze strony otoczenia, a często sama obwinia się za zaistniałą sytuację („mogłam to przewidzieć, jak mogłam być taka naiwna, do niczego się nie nadaję” itp.). Do-świadcza poczucia własnej bezradności, winy, lęku; odczuwa wstyd, głębokie upokorzenie. Paradoksalnie, niektóre kobiety w tym okresie są nienaturalnie spokojne lub wręcz beztroskie. Osoby najbliższe – rodzina czy znajomi – mogą być zaskoczo-ne taką reakcją, a nawet podejrzewać, że widocznie dla ofiary było to przyjemne albo mało znaczące doświadczenie. Jednak zaprzeczanie i minimalizowanie to mechanizmy obronne, chro-niące przed konsekwencjami bolesnych wydarzeń.
2. Dezorientacja
W tym okresie mogą pojawić się stany lękowe, depresyjne, narasta niepewność, następuje zachwianie dotychczasowego porządku życia. Pojawiają się pytania: co dalej, jak żyć z czymś takim, czy można zaufać drugiemu człowiekowi? Ofiary zaczyna-ją unikać kontaktów z ludźmi, izoluzaczyna-ją się, zamykazaczyna-ją w sobie. Pró-bują zapomnieć, wymazać wspomnienia związane z gwałtem. Faza ta może trwać miesiącami, a charakteryzuje ją zwiększenie ryzyka samobójstwa, nadużywanie alkoholu albo leków.
R apoRt
3. Reorganizacja
To faza stopniowego powrotu do równowagi, która może trwać latami. Ofiara próbuje powrócić do swojego normalnego rytmu życia. Gwałt zaczyna postrzegać jako incydent należący do przeszłości. Powracają plany, marzenia o bliskości drugiego człowieka, pomimo nieufności do mężczyzn, która zazwyczaj pozostaje na stałe.