pomyślane było dla niekoniecznie bezpiecznych mężczyzn.
W domu kobietę w szachu tradycji trzyma mężczyzna znajo-my, który często stosuje przemoc; na ulicy ma ją pod kontrolą – ten obcy, nieznany. W efekcie w Polsce obyczaj, ustawodawca i policja dbają o bezmyślną bezkarność mężczyzny i przerzucają całą odpowiedzialność najczęściej na kobiety i dzieci – ofiary zgwałcenia19). Różnica między kobietami i mężczyznami jest za-sadniczo taka, że to one najczęściej są gwałcone, oni najczęś-ciej tworzą prawo. One na co dzień starają się unikać napaści seksualnej, oni takowej napaści nie biorą pod uwagę, bo ta im najczęściej nie grozi. Gdyby więc to od kobiet zależało, wolałyby wpływać na mężczyzn, by nie gwałcili i brali odpowiedzialność za swoje seksualne zachowania. Warto też rozważyć przyjęcie koncepcji autonomii seksualnej, gdzie „nie” oznacza „nie”, ale dopiero „tak” wypowiedziane bez przymusu i pod wpływem nieskrępowanego pożądania, jest przyzwoleniem na zbliżenie. To proste, każdy potrafi to zrozumieć – mężczyźni też.
Aby skończyć z gwałtem, trzeba, obok akcji skierowanych do kobiet, zacząć prowadzić akcje skierowane do mężczyzn. W Edmonton, w stanie Alberta w Kanadzie, tamtejsza policja rozpoczęła społeczną kampanię przeciwko zgwałceniom. „Nie gwałć“ – głosi hasło – nie bądź tym, który to robi. Seria pla-katów rozwieszonych w mieście niesie prosty przekaz. Kobie-ta, jeśli jest pod wpływem alkoholu lub gdy jest nieprzytomna, nie jest w stanie wyrazić zgody na seks. Z tego, że kobieta nie mówi „nie“, nie wynika „tak“ i przyzwolenie na zbliżenie. Z tego, że pomogłeś dostać się jej do domu, nie płynie przyzwolenie, by się do niej dobrać. Karen Smith z Centrum dla ofiar napaści seksualnej w Edmonton wykazała, że jak długo społeczeństwo kieruje akcję prewencyjną wyłącznie do kobiet, tak długo nie dostrzega rzeczywistego problemu – sprawców zgwałceń.
W Szkocji policja rozpoczęła społeczną kampanię przeciwko zgwałceniom. Film pokazuje młodą dziewczynę, która ma na so-bie krótką, nieso-bieską spódniczkę podkreślającą zgrabny kształt
R apoRt
pośladków, wysokie obcasy dodają urody długim nogom, głę-boki dekolt nie skrywa urody biustu. Tańczy z wieloma, nie stro-ni od alkoholu, świetstro-nie się bawi i wyraźstro-nie podoba jej się to, że się podoba, że jest atrakcyjna. Jeszcze później, tej samej nocy, nie zostaje brutalnie zgwałcona. Kilku podchmielonych, którzy też są na tej zabawie, wie, że mają ochotę, ale ona się nie prosi. Ona ma prawo się bawić, co nie daje im do niej prawa. Przesła-nie jest proste. Nie gwałć. Myśl. Możesz.
Mogą Szkoci, Kanadyjczycy. Czy mogą Polacy? Nie dowiemy się, dopóki nie spróbujemy. Akcja „Biała wstążka – mężczyźni wobec przemocy wobec kobiet” to być może krok w dobrym kie-runku, jednak trzeba tu czegoś więcej niż akcji – trzeba zmiany postawy. Nie gwałć, nie bądź tym, który to robi – jest potrzebne w sposób zdecydowany i potrzebne natychmiast. Potrzebne ze strony policji, prokuratury i sądu w nie mniejszym stopniu, niż ze strony prawodawcy. I jeśli wówczas statystyki zgwałcenia nie spadną, a wzrosną, to i tym razem – o ironio – znaczyć może, że zaczęliśmy dawać sobie z problemem zgwałcenia radę20). Warto zacząć od wdrożenia do świadomości i praktyki zasad przygoto-wanych w celu przeciwdziałania zgwałceniom, przygotoprzygoto-wanych przez kobiety na blogu feministing.com (09.09.2011). Skierowa-ne zostały tam, gdzie powinny być skierowaSkierowa-ne – do potencjal-nych sprawców, bo to oni, a nie ich ofiary, są źródłem zjawiska.
Oto dekalog nie-gwałciciela:
1.
Nie wrzucaj kobietom narkotyków do drinków.2.
Kiedy widzisz kobietę idącą samotnie, zostaw ją w spokoju.3.
To, że pomogłeś komuś naprawiać samochód, nie daje ci prawa do seksu w zamian.4.
Nie tłumacz swojej agresji wobec innych tym, że to oni cie-bie prowokują.5.
Winda to nie ring, nie atakuj w niej.4
6.
PAMIĘTAJ! Z osobą, która śpi lub jest nieprzytomna – nie można uprawiać seksu. To nie seks – to gwałt!7.
Seks, na który kobieta nie wyraża zgody, to gwałt.8.
Jeśli kobieta mówi „nie”, to znaczy „nie”.9.
Traktuj inne kobiety tak, jak chciałbyś, aby twoi koledzy trak-towali bliskie ci osoby – twoją dziewczynę, siostrę czy matkę.10.
Nie gwałć!Ta lista może być dłuższa, może być także zbudowana nie tylko z doświadczeń i wiedzy ofiar, ale i policji, i prokuratury, i sądów. Taka właśnie i w tej formie winna być przekazana do społeczne-go zinternalizowania. To może być dobry krok na drodze prze-ciwdziałania zgwałceniom.
4
Charakterystyka działań rządu w obszarze przeciwdziałania przemocy seksualnej wobec kobiet, popełnianej głównie przez mężczyzn, musi zawierać odpowiedź na dwa pytania: jakie dzia-łania podejmuje rząd i w jaki sposób je realizuje. Odpowiedź brzmi: rząd nie podejmuje żadnych działań. Pragnę więc w tym miejscu podpowiedzieć, dlaczego państwo powinno podejmo-wać działania w tym zakresie.
1. Dlaczego państwo powinno prowadzić
działania w zakresie przeciwdziałania
przemocy seksualnej?
1.1 Skala i ciężar konsekwencji
Przemoc seksualna wobec kobiet jest problemem powszech-nym – zgodnie z badaniami IVAWS przeprowadzopowszech-nymi w roku 2004 pod kierunkiem Beaty Gruszczyńskiej na ogólnopolskiej próbie losowej kobiet w wieku 18-70 lat 11,5% kobiet w Polsce doświadczyło przynajmniej raz w ciągu swojego dorosłego ży-cia gwałtu lub próby gwałtu1).
Doświadczenie gwałtu powoduje u ofiar poważne problemy zdrowotne, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, pociąga też za sobą konsekwencje społeczne i ekonomiczne. Gwałt jest jednym z najbardziej traumatyzujących przeżyć. Objawy zespołu stresu
B. Gruszczyńska, Przemoc wobec kobiet w Polsce. Aspekty kryminologiczne, Warszawa 007.