Korporacja Mediów Publicznych (CPB)

Powstała na mocy Public Broadcasting Act z 1967 roku CPB jest instytucją o nad-rzędnym znaczeniu dla amerykańskiego systemu mediów publicznych. Jej utworze-nie stanowiło najważutworze-niejszy bodaj postulat członków Komisji Carnegiego, którzy w swym słynnym raporcie pisali: „Zalecamy, by Kongres niezwłocznie zatwierdził i powołał działającą na podstawie rejestracji federalnej, pozarządową korporację non profi t o nazwie »Korporacja Telewizji Publicznej«”²⁹¹. Korporacja miała być sercem

289 Ibidem, s. 87.

290 Stan na 2010 rok. Jak podkreśla wielu komentatorów, model ten stoi w radykalnej sprzeczności z rozwiązaniami przyjętymi na Starym Kontynencie, zakładającymi centralizację systemów nadawczych.

Por. William J. Rowland, The Institution..., s. 31 oraz Richard Somerset-Ward, American Public Televi-sion: Programs – Now, and in the Future [w:] Public Television in America, red. Eli M. Noam, Jens Waltermann, Bertelsmann Foundation, Gütersloh 1998, s. 96.

291 Ibidem, s. 5.

planowanego systemu, z jednej strony zapewniając fi nansowanie amerykańskiej telewizji publicznej, z drugiej – chroniąc nowe medium przed naciskami politycz-nymi z Waszyngtonu. Komisja obarczyła ponadto Korporację liczpolitycz-nymi zadaniami dodatkowymi, związanymi m.in. z kształceniem kadr, stymulowaniem rozwoju tech-nologicznego i opracowaniem efektywnego mechanizmu koordynowania poczynań poszczególnych nadawców lokalnych.

Zapisy ustawy Public Broadcasting Act z 1967 roku w dużej mierze realizują dezyderaty zawarte w sprawozdaniu Komisji, niejednokrotnie powtarzając sformu-łowania użyte w oryginalnym dokumencie. Jako uzasadnienie powołania systemu mediów publicznych ustawodawca wskazuje m.in., że: „w interesie publicznym leży wspieranie wzrostu i rozwoju publicznego nadawania radiowego i telewizyjnego, włącznie z wykorzystaniem takich mediów dla celów szkoleniowych, edukacyjnych i kulturalnych” (artykuł (a) ustęp 1) oraz że „ogólny interes [społeczeństwa – przyp.

R.K.] zostanie wzmocniony przez wsparcie publicznych usług telekomunikacyj-nych, wrażliwych na potrzeby ludzi zarówno w poszczególnych miejscowościach, jak i w całych Stanach Zjednoczonych, stanowiących wyraz różnorodności i dosko-nałości, a także będących źródłem alternatywnych usług telekomunikacyjnych dla wszystkich obywateli Narodu” (artykuł (a) ustęp 5)²⁹². Oferta programowa nowego medium powinna, według twórców Public Broadcasting Act, „zawierać elementy twórczego ryzyka i odpowiadać na potrzeby widowni dotąd pomijanych lub w nie-właściwy sposób obsługiwanych” (artykuł (a) ustęp 6)²⁹³. Zwieńczeniem długiej listy potencjalnych korzyści, które społeczeństwo amerykańskie miało odnieść w wyniku stworzenia systemu mediów publicznych, jest wskazanie środka do osiągnięcia tego celu – a mianowicie: prywatnej korporacji, „utworzonej w celu ułatwienia rozwoju telekomunikacji publicznej i zapewnienia najwyższego stopnia ochrony przed ze-wnętrznymi ingerencjami i kontrolą” (artykuł (a) ustęp 10)²⁹⁴.

Korporacja Mediów Publicznych²⁹⁵, jak wyraźnie podkreśla ustawa, nie jest „ani agencją, ani instytucją”²⁹⁶ rządu Stanów Zjednoczonych. Sposób powoływania nad-rzędnego organu CPB, którym jest zarząd Korporacji, wskazuje jednak na znaczny stopień zależności centralnej jednostki systemu mediów niekomercyjnych od władz w Waszyngtonie. Wszystkich dziewięciu członków zarządu powołuje bowiem, na mocy artykułu (c) ustęp 1 ustawy i za zgodą Senatu, prezydent USA – spośród oby-wateli Stanów Zjednoczonych „wyróżniających się w takich dziedzinach, jak edu-kacja, kultura, sprawy obywatelskie lub sztuka, włącznie z radiofonią i telewizją”²⁹⁷.

292 Public Broadcasting Act of 1967, http://www.cpb.org/aboutpb/act/pbact.pdf (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).

293 Ibidem.

294 Ibidem.

295 Jak wspomniano w poprzednim rozdziale, Kongres zdecydował w toku prac ustawodawczych o objęciu systemem nadawania publicznego również nadawców radiowych; dlatego też postulowana w raporcie Komisji Carnegiego „Korporacja Telewizji Publicznej” stała się ostatecznie Korporacją Me-diów Publicznych (CPB).

296 Public Broadcasting Act of 1967...

297 Ibidem.

Przepisy prawa wymagają ponadto, by członkowie zarządu CPB stanowili gremium jak najbardziej zróżnicowane pod względem wykonywanego zawodu, doświadcze-nia i regionu, z którego pochodzą. Jeden z członków zarządu Korporacji powinien reprezentować interesy publicznych nadawców telewizyjnych, kolejny – rozgłośni radiowych. Wielokrotnie krytykowanym postanowieniem ustawy jest przewidziany w artykule (c) ustęp 1 wymóg, zgodnie z którym nie więcej niż pięciu członków za-rządu może należeć do tej samej partii politycznej²⁹⁸.

Członkowie zarządu Korporacji Mediów Publicznych są powoływani na okres sześciu lat – i mogą być ponownie wybierani do tego gremium tylko raz. Ze swe-go grona zarząd powołuje przewodnicząceswe-go (oraz ewentualnie wiceprzewodniczą-cych), a także prezesa CPB i innych wyższych urzędników. Zgodnie z artykułem IV ustęp 7 statutu Korporacji, prezes jest odpowiedzialny za administrowanie bieżący-mi sprawabieżący-mi instytucji, oczywiście pod nadzorem zarządu CPB²⁹⁹. Obecnie (stan na czerwiec 2010 roku) zarząd Korporacji Mediów Publicznych liczy dziewięciu członków, spośród których czterech (Chris Boskin, Gay Hart Gaines, Bruce Ramer oraz Elizabeth Sembler) reprezentuje Partię Republikańską, kolejnych czterech (Pa-tricia Cahill, Lori Gilbert, David H. Pryor oraz Ernest J. Wilson III – przewodni-czący) – Partię Demokratyczną, a jeden jest bezpartyjny (wiceprzewodnicząca Beth Courtney)³⁰⁰. Prezesem CPB jest, od 23 czerwca 2005 roku, Patricia de Stacy Harri-son³⁰¹, była współprzewodnicząca Republikańskiego Komitetu Narodowego.

Pomimo opisanej wyżej metody wyboru władz Korporacji, CPB jest – zgodnie z postanowieniami artykułu (f) ustępy 1–3 ustawy Public Broadcasting Act z 1967 roku – apolityczną instytucją non profi t: „żadna część dochodu ani aktywów Kor-poracji nie może być wykorzystana na korzyść jakiegokolwiek członka zarządu, urzędnika, pracownika ani żadnej innej osoby, z wyjątkiem pensji lub rozsądnego wynagrodzenia za usługi” (artykuł (f) ustęp 2), zaś „Korporacja nie może wspoma-gać fi nansowo ani w żaden inny sposób wspierać żadnej partii politycznej ani kandy-data na obieralny urząd publiczny” (artykuł (f) ustęp 3)³⁰². Obowiązek neutralności politycznej i światopoglądowej został w ustawie rozciągnięty na ofertę programową stacji wspieranych przez Korporację, które mają „ściśle przestrzegać zasad obiekty-wizmu i zbalansowania we wszystkich programach lub seriach programów o charak-terze kontrowersyjnym” (artykuł (g) ustęp 1 litera A)³⁰³.

W przepisach regulujących funkcjonowanie Korporacji Mediów Publicznych znalazł się również dobitnie sformułowany zakaz ingerencji władz państwowych

298 Zdaniem części medioznawców stanowi to odgórne upolitycznienie organu, który w założeniu powinien pozostać apolityczny. Sprawozdanie Komisji Carnegiego nie zawierało takiego postulatu. Por.

rozdział I niniejszej pracy.

299 By-Laws of the Corporation for Public Broadcasting, http://www.cpb.org/aboutcpb/leadership/

board/ resolutions/071029_bylaws_amended.pdf (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).

300 Board of Directors, http://www.cpb.org/aboutcpb/leadership/board/ (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).

301 Jeremy Egner, CPB Hires President over Objections, http://www.current.org/cpb/cpb0512harri-son.sht ml (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).

302 Public Broadcasting Act of 1967...

303 Ibidem.

w niekomercyjną działalność medialną – zabraniający (z wyjątkiem przypadków wskazanych w ustawie) „wszelkim departamentom, agencjom, urzędnikom i pra-cownikom Stanów Zjednoczonych wywierania wpływu, sprawowania nadzoru oraz kontroli nad telekomunikacją publiczną, Korporacją bądź odbiorcami grantów oraz kontrahentami, jak również nad statutem i przepisami wewnętrznymi Korporacji oraz nad programem nauczania i szkolenia, a także pracownikami jakichkolwiek instytucji oświatowych, systemów szkolnictwa oraz podmiotów telekomunikacji publicznej”³⁰⁴.

Podstawowym zadaniem CPB jest dystrybucja funduszy przydzielanych corocz-nie przez Kongres na rzecz publicznej radiofonii i telewizji. Zgodcorocz-nie z Public Broad-casting Act, nie więcej niż 5% otrzymanych środków jest przeznaczanych na wydatki związane z działalnością Korporacji, zaś kolejne 6% – na „wydatki poniesione przez Korporację z tytułu kosztów kapitałowych związanych z satelitami telekomunikacyj-nymi, płaceniem tantiem za prawa do programów i innych opłat, kosztami urządzeń zapewniających łączność, a także działaniami (...) i subwencjami, które Korporacja może podjąć w celu pomocy stacjom nadającym programy w języku innym niż an-gielski oraz pomocy w zapewnieniu przystępnych programów szkolenia dla pracow-ników publicznych stacji nadawczych oraz (...) projektów i działań, które wzmac-niają media publiczne”³⁰⁵ (artykuł (k) ustęp 3 litera A II) – a zatem szeroko pojęte koszty „wsparcia” systemu³⁰⁶. Reszta środków, czyli 89% całego wsparcia federalne-go, trafi a do centralnych i lokalnych instytucji systemu mediów publicznych, z czego 1/4 zasila budżet nadawców radiowych, a 3/4 – telewizyjnych. Kwoty przyznane telewizji publicznej są dalej dzielone – i tak 75% środków wędruje bezpośrednio do lokalnych licencjobiorców telewizyjnych, a jedynie 25% jest przeznaczane na ogól-nokrajową ofertę nadawczą (fundusze te są wydawane na granty dla producentów audycji)³⁰⁷. Dokonywany przez Korporację Mediów Publicznych podział środków pochodzących z budżetu federalnego USA ilustruje wykres 1.

304 Ibidem.

305 Ibidem.

306 Por. United States Government Accountability Offi ce, Issues Related to the Structure and Fun-ding of Public Television, http://www.gao.gov/new.items/d07150.pdf, s. 14 (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).

307 Jak nietrudno zauważyć, amerykański system mediów publicznych cechuje się daleko posuniętą decentralizacją fi nansowania. Dla przykładu, środki Telewizji Polskiej są dzielone pomiędzy centralę w Warszawie a ośrodki lokalne w proporcji niemal dokładnie odwrotnej. Zob. Sprawozdanie Zarządu TVP S.A. z wykorzystania wpływów z opłat abonamentowych na realizację misji publicznej w 2008 r., http://www.tvp.pl/o-tvp/abonament/podstrony/sprawozdanie-z-wykorzystania-wplywow-abonamento wych-tvp-w-2008-roku (dostęp: 1 czerwca 2010 r.). Co ciekawe, początkowo to instytucje centralne czerpały większość środków przekazywanych mediom publicznym przez Kongres. Pozycję nadawców lokalnych wzmocniły dopiero reformy PBS, dokonane w obliczu ofensywy politycznej administracji Richarda Nixona, na początku lat 70. Por. James Ledbetter, Funding and Economics of American Public Television [w:] Public Television in America, op. cit., s. 77.

Wykres 1. Rozdział funduszy federalnych przez CPB³⁰⁸

Głównym mechanizmem przekazywania pomocy federalnej nadawcom lokalnym jest program Subwencji na Działalność Społeczną³⁰⁹, obejmujący kilka rodzajów grantów (są to: granty podstawowe – przysługujące każdemu posiadaczowi licen-cji na nadawanie niekomercyjne, „bazowe” – rozdzielane na podstawie ustawowych alokacji, oraz „motywacyjne” – uzależnione od funduszy, które dany licencjobiorca pozyskał ze źródeł niefederalnych³¹⁰), za pomocą których CPB może udzielać wspar-cia stacjom telewizji publicznej³¹¹.

Istotnym obowiązkiem spoczywającym na Korporacji Mediów Publicznych jest wymóg sprawozdawczości fi nansowej. Na mocy artykułu (l) ustęp 1 litera A ustawy

308 Na podstawie: United States Government Accountability Offi ce, Issues Related to the Structure..., s. 14.

309 Ibidem.

310 System opierający się na powiązaniu wsparcia federalnego z funduszami wygenerowanymi sa-modzielnie przez stacje lokalne został wprowadzony po raz pierwszy w 1975 roku przepisami Public Broadcasting Financing Act.

311 Zob. United States Government Accountability Offi ce, Issues Related to Federal Funding for Public Television by the Corporation for Public Broadcasting, http://www.gao.gov/new.items/d04284.

pdf, s. 23 (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).

Wydatki na media Wsparcie systemu Koszty administracji 89%

6% 5%

Telewizja Radio 75% 25%

Oferta krajowa Stacje lokalne 75%

25%

Public Broadcasting Act, księgi CPB są co roku poddawane audytowi przez niezależ-ne organy kontrolujące. Sprawozdanie z audytu jest następnie dołączaniezależ-ne do corocz-nego raportu dla Kongresu Stanów Zjednoczonych, zawierającego – zgodnie z prze-pisami artykułu (i) ustęp 1 litery A–D ustawy – m.in. kompletny i szczegółowy opis działalności Korporacji, wykaz środków przekazanych przez władze w Waszyngto-nie podmiotom telekomunikacyjnym oraz listę instytucji, do których trafi a wsparcie federalne. Z krytyką przedstawicieli amerykańskich mediów publicznych spotkał się artykuł (i) ustęp 2 ustawy, zobowiązujący urzędników CPB do stawiania się przed odpowiednimi komitetami Kongresu w celu składania wyjaśnień odnoszących się do kwestii związanych z audytem, dorocznym sprawozdaniem z działalności Korporacji lub innymi sprawami, które komitet taki może uznać za istotne. Rozwiązanie takie zbliża teoretycznie niezależną instytucję, jaką jest CPB, do statusu rządowej agencji, w pełni odpowiedzialnej przed władzami federalnymi.