Publiczny Serwis Nadawczy (PBS)

Instytucją, której nazwa fi rmuje w świadomości społecznej Amerykanów cały system telewizji niekomercyjnej, jest Publiczny Serwis Nadawczy (PBS). Błędem byłoby jednak stawianie znaku równości pomiędzy PBS i amerykańską telewizją publiczną.

Jak piszą autorzy rządowego raportu Issues Related to the Structure and Funding of Public Television: „Wiele programów pokazywanych przez stacje telewizji publicz-nej jest opatrzonych logo PBS, co może powodować złudzenie, że telewizja publiczna jest pojedynczym, działającym na poziomie całego kraju przedsięwzięciem. Telewi-zja publiczna nie jest jednak jednym, ogólnokrajowym podmiotem, nie jest również tożsama z PBS”³¹². Utworzony pod koniec 1969 roku Serwis pełni w złożonej kon-strukcji mediów niekomercyjnych USA rolę ściśle określoną i – w dużej mierze – je-dynie pomocniczą wobec interesów nadawców lokalnych. Geneza Publicznego Ser-wisu Nadawczego łączy się z problemem nękającym pionierów telewizyjnych stacji oświatowych od samego początku ich działalności, tj. kwestią łączności pomiędzy poszczególnymi ośrodkami lokalnymi – jak wspomniano w poprzednim rozdziale, wczesną próbę zabezpieczenia wymiany informacji i programów między nadawcami stanowił założony w 1952 roku Ośrodek Telewizji i Radia Edukacyjnego (ETRC), przekształcony następnie w Narodową Telewizję Edukacyjną (NET).

W swym sprawozdaniu z 1967 roku Komisja Carnegiego odniosła się do kwestii łączności pomiędzy stacjami w rekomendacji nr 6, w której czytamy: „Zalecamy, by Korporacja zapewniła systemowi telewizji edukacyjnej, tak szybko, jak to będzie możliwe, urządzenia do łączności na żywo, za pomocą środków konwencjonalnych – i by mogły one korzystać z postępów technologii, w miarę jak do użytku będą wchodzić krajowe satelity telekomunikacyjne. Komisja zaleca ponadto, by Kongres umożliwił udzielanie telewizji edukacyjnej preferencyjnych stawek za korzystanie

312 United States Government Accountability Offi ce, Issues Related to the Structure..., s. 7.

z urządzeń komunikacyjnych bądź zezwolił na bezpłatne z nich korzystanie w zakre-sie, w jakim nie jest to możliwe zgodnie z obowiązującym prawem”³¹³.

W pierwszych miesiącach po uchwaleniu ustawy Public Broadcasting Act natu-ralne wydawało się, że zadaniem zapewnienia łączności i koordynacji działań stacji telewizyjnych będzie zajmować się – jak do tej pory – nowojorska NET. Działalność Narodowej Telewizji Edukacyjnej była jednak kojarzona z licznymi kontrowersjami (ze względu na – domniemane – liberalne sympatie polityczne władz instytucji i nie-chęć ośrodków lokalnych do establishmentu medialnego ze wschodniego wybrze-ża; nowojorski ośrodek był również postrzegany jako zbyt silny element systemu, potencjalnie naruszający jego równowagę³¹⁴), stąd też władze Korporacji Mediów Publicznych zdecydowały – po długich negocjacjach³¹⁵ – o utworzeniu nowej insty-tucji³¹⁶. Ostatecznie, jak pisze Ralph Engelman, „wokół powołania nowej agencji do spraw łączności, PBS – nazwanej »serwisem«, a nie »siecią«, by uspokoić stacje – powstał złożony kompromis”³¹⁷ pomiędzy CPB, NET, przedstawicielami nadawców lokalnych i Fundacją Forda.

Stworzony pod koniec lat 60. amerykański model mediów publicznych uległ w połowie następnej dekady – o czym była już mowa w pierwszej części dysertacji – daleko idącym zmianom. Zagrożone radykalnymi działaniami prezydenta Nixo-na władze Serwisu przyjęły wtedy – opracowany przez nowego przewodniczącego zarządu PBS, Ralpha Rogersa³¹⁸ – szeroko zakrojony program reform organizacyj-nych, który zaowocował zwiększeniem prestiżu i znaczenia politycznego instytucji.

Można zatem stwierdzić, że obecny kształt rozwiązań instytucjonalnych Publiczne-go Serwisu NadawczePubliczne-go jest efektem nie tylko przemyśleń członków Komisji Car-negiego, ale i zaciekłych zmagań politycznych, które w ciągu ostatnich czterdziestu lat nader często towarzyszyły funkcjonowaniu amerykańskiego systemu mediów niekomercyjnych.

Publiczny Serwis Nadawczy (PBS) jest, podobnie jak CPB, prywatną korpora-cją non profi t z siedzibą w Waszyngtonie. Do podstawowych celów PBS, przewi-dzianych w akcie założycielskim instytucji, należą m.in. „powoływanie, rozwijanie, zarządzanie i obsługa jednego lub więcej systemów, urządzeń lub serwisów łącz-ności, które będą wykorzystane do dystrybucji audycji dla niekomercyjnych stacji nadawczych i sieci” oraz „ustanowienie i utrzymywanie jednego lub więcej serwisu bądź serwisów służących powielaniu, przechowywaniu i dystrybucji audycji na ta-śmie fi lmowej, tata-śmie magnetycznej lub za pomocą wszelkich innych środków lub

313 The Carnegie Commission on Educational Television, op. cit., s. 53.

314 Por. Ralph Engelman, op. cit., s. 163.

315 Por. Robert K. Avery, Robert Pepper, The Politics of Interconnection. A History of Public Tele-vision at the National Level, National Association of Educational Broadcasters, Washington 1979, s. 20.

316 Koncepcja jej utworzenia została zaproponowana po raz pierwszy już we wrześniu 1968 roku.

Zob. Ward B. Chamberlin, Robert D.B. Carlisle, Proposal on Formation of the Public Television Net-work, 1968 [w:] Public Broadcasting PolicyBase, http://www.current.org/pbpb/documents/PTNproposal 68.html (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).

317 Ralph Engelman, op. cit., s. 163.

318 John Witherspoon, Roselle Kovitz, op. cit., s. 44.

mechanizmów”³¹⁹. Zgodnie z powyższymi postanowieniami, główne obszary działa-nia Publicznego Serwisu Nadawczego stanowią obecnie:

• „pozyskiwanie i promowanie audycji dla dzieci oraz nadawanych w czasie najlepszej oglądalności, stanowiących »Narodowy Serwis Programowy« PBS;

• zarządzanie satelitarnym systemem łączności służącym dystrybucji programów do stacji członkowskich w celu ich nadawania w lokalnych społecznościach;

• dostarczanie usług edukacyjnych, takich jak internetowy system TeacherSource;

• wspieranie stacji członkowskich w pozyskiwaniu funduszy i rozwoju, a także w wielu kwestiach związanych z inżynierią i rozwojem technologicznym, ta-kich jak przejście na technologię cyfrową”³²⁰.

W przeciwieństwie do większości nadawców europejskich, a także swego radio-wego odpowiednika – National Public Radio – PBS nie zajmuje się produkcją audy-cji telewizyjnych; jest to konsekwencją negocjaaudy-cji ze stacjami lokalnymi, prowadzo-nych w miesiącach poprzedzających powstanie Serwisu³²¹ (sześć największych stacji edukacyjnych, dostarczających znaczną część audycji składających się na ówczesną ofertę programową nadawców niekomercyjnych, czuło się zagrożonych ewentual-nym powstaniem nowego ośrodka produkcyjnego³²²). Mimo to około 67% audycji rozpowszechnianych przez poszczególnych nadawców telewizji publicznej pochodzi z oferty Narodowego Serwisu Programowego PBS – jednolitej w skali całego kraju i opatrzonej logo amerykańskiej telewizji publicznej. Są one pozyskiwane z wielu źródeł (szerzej tym zagadnieniem autor zajął się w rozdziale III dysertacji). PBS nie może również prowadzić bezpośredniej działalności nadawczej ani też posiadać udziałów w jakiejkolwiek stacji telewizyjnej.

Jak stanowi przepis artykułu III ustęp 1 in fi ne statutu PBS, instytucja zrzesza niekomercyjne edukacyjne stacje telewizyjne³²³. Status członka Publicznego Ser-wisu Nadawczego zainteresowany nadawca uzyskuje po akceptacji jego zgłoszenia przez zarząd PBS. Stacje członkowskie są obowiązane desygnować po trzech swych przedstawicieli (dwóch niespecjalistów – np. członków zarządu danego nadawcy – oraz jednego przedstawiciela profesjonalnego, np. pracownika stacji), przez których są reprezentowane w PBS. Wyrazem kolektywnego i demokratycznego charakteru działalności Publicznego Serwisu Nadawczego są odbywające się raz w roku³²⁴ wal-ne zgromadzenia członków, podczas których pod dyskusję poddawawal-ne są coroczwal-ne sprawozdania PBS; omawia się wtedy również inne istotne problemy korporacji.

Głównym organem PBS pozostaje jednak zarząd, składający się z 35 członków, w tym: jedenastu przedstawicieli-niespecjalistów stacji członkowskich (lay

direc-319 Articles of Incorporation of Public Broadcasting Service [w:] Public Broadcasting PolicyBase, http:// www.current.org/pbpb/documents/PBSarticles69.html (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).

320 United States Government Accountability Offi ce, Issues Related to the Structure..., s. 15.

321 John Witherspoon, Roselle Kovitz, op. cit., s. 23.

322 Willard D. Rowland, The Institution..., s. 31.

323 Statut PBS opiera się tu na ustawowej defi nicji niekomercyjnej edukacyjnej stacji nadawczej, zawartej w Communications Act z 1934 roku (z późniejszymi zmianami).

324 Statut przewiduje też możliwość zwoływania zgromadzeń nadzwyczajnych (art. 4 ust. 2).

tors), siedemnastu profesjonalnych przedstawicieli stacji członkowskich (professio-nal directors), sześciu przedstawicieli licencjobiorców lub społeczeństwa (general directors) oraz – ex offi cio – prezesa (management director). Dwie pierwsze kategorie członków zarządu są wybierane w głosowaniu przedstawicieli stacji członkowskich, a wskazane w ten sposób osoby wybierają następnie członków zarządu należących do trzeciej kategorii. Kadencja członka zarządu trwa trzy lata, a po jej zakończeniu można ubiegać się o ponowny wybór tylko raz (postanowienie to nie dotyczy prezesa Publicznego Serwisu Nadawczego, którego okres urzędowania wyznaczają odręb-ne ustalenia, dokonywaodręb-ne każdorazowo przez zarząd³²⁵). Odbywającymi się raz na kwartał posiedzeniami gremium kieruje przewodniczący zarządu (ma on też moż-ność zwoływania nadzwyczajnych posiedzeń).

Prezes Publicznego Serwisu Nadawczego jest wybierany przez zarząd i z urzędu – jak wyżej wspomniano – wchodzi w jego skład. Zgodnie z artykułem VII ustęp 2 statutu PBS: „Prezes jest dyrektorem naczelnym korporacji, nominuje urzędników korporacji, wyznacza odpowiedni personel do zarządzania sprawami korporacji, a także posiada wszelkie inne uprawnienia i dokonuje wszelkich innych czynności, które określi zarząd”³²⁶. Prezesem PBS jest obecnie³²⁷, od 13 marca 2006 roku, Paula Kerger.