Rozdział III – Funkcjonowanie PBS w amerykańskim systemie medialnym
3.4. Oferta programowa amerykańskiej telewizji publicznej
Stacje zrzeszone w PBS nadają zróżnicowany – tak pod względem gatunkowym, jak i planowanej grupy odbiorców – program, którego podstawowym zadaniem, zgod-nie z przesłazgod-niem sprawozdania Komisji Carnegiego, jest korygowazgod-nie zgod-niedostatków istniejącego systemu medialnego; dostarczanie widzom audycji, których nadawcy komercyjni nie chcą lub nie mogą im zapewnić. W celu sprawdzenia, czy zadanie to jest faktycznie realizowane, a także oszacowania różnic w tym zakresie pomiędzy głównymi sieciami telewizyjnymi w Stanach Zjednoczonych, autor przeanalizował ramówki programowe stacji Publicznego Serwisu Nadawczego oraz ich komercyj-nych konkurentów (jako grupa porównawcza w badaniu posłużyły stacje tradycyjnej
„wielkiej trójki” amerykańskich nadawców naziemnych: ABC, CBS i NBC). Analiza objęła okres trzech dni (dwa dni robocze oraz sobotę) na początku września 2009 roku; w celu uniezależnienia wyników studium od uwarunkowań lokalnych w każ-dym dniu badano programy ramowe nadawców z innego miasta449 (jak wspomniano wyżej, poszczególne stacje posiadają szeroki zakres autonomii przy konstruowaniu oferty programowej)450. Szczegóły dotyczące badanych stacji przedstawia tabela 3.
447 Ibidem, s. 20.
448 United States Government Accountability Offi ce, Issues Related to the Structure..., s. 19.
449 Wszystkie ramówki podano za witryną AOL Television Listings, http://tvlistings.aol.com (dostęp:
5 września 2009 r.).
450 Z uwagi na niewielką objętość materiału źródłowego wyników badania nie należy uważać za kompleksową analizę charakteru oferty programowej PBS. Zamiarem autora było – w tej części dyser-tacji – jedynie zasygnalizowanie podstawowych różnic pomiędzy amerykańskim nadawcą publicznym i jego komercyjnymi konkurentami.
PBS (programy niedziecięce) PBS (programy dziecięce) Inne
APT
Programy lokalne NETA
16%
51%
4%
10%
16%
3%
Tabela 3. Lokalne stacje telewizyjne, których ramówki poddano analizie
Dzień i miasto PBS ABC CBS NBC
3 IX, San Diego KPBS, kanał 15 KGTV, kanał 10 KFMB, kanał 8 KNSD, kanał 39 4 IX, Chicago WYCC, kanał 20 WLS, kanał 7 WBBM, kanał 2 WMAQ, kanał 5 5 IX, Miami WPBT, kanał 2 WPLG, kanał 10 WFOR, kanał 4 WTVJ, kanał 6
Badaniu poddano ogółem 4320 minut oferty programowej każdej z analizo-wanych sieci telewizyjnych – od północy aż do północy dnia następnego. W toku analizy wyodrębniono dziesięć podstawowych rodzajów audycji. Były to: progra-my rozrywkowe (audycje typu talk-show, teleturnieje, magazyny o gwiazdach kina i estrady, programy reality show itd.), publicystyczne (wiadomości, reportaże, po-ranne audycje informacyjne, analizy spraw bieżących), dziecięce (fi lmy animowa-ne, audycje kukiełkowe itd.), lifestyle (magazyny poradnikowe, audycje o zdrowiu, programy kulinarne), fabularne (fi lmy i seriale), sportowe (transmisje, magazyny ligowe), przyrodnicze (programy popularnonaukowe, geografi czne, o zwierzętach), kulturalne (audycje muzyczne, religijne, o książkach), edukacyjne (programy reali-zujące szkolny program nauczania) oraz inne (głównie materiały promocyjne i tele-zakupy). Szczegółowe wyniki analizy przedstawia wykres 11.
Wykres 11. Oferta programowa amerykańskich ogólnokrajowych sieci telewizyjnych, w podziale na rodzaje audycji (dane w minutach)
Jak wynika z danych przedstawionych na powyższym wykresie451, amerykańskie sieci telewizyjne najwięcej czasu antenowego poświęcają audycjom rozrywkowym.
Programy takie, wśród których na pierwszym miejscu trzeba wymienić – tak lubiane
451 Pokrywających się zresztą w dużej mierze z wynikami innych niedawnych badań oferty PBS.
1600
200 0 600 800 1000 1200 1400
400
PBS ABC CBS NBC
rozrywkowe kulturalneedukacyjnesportowe
inne przyrodnicze
lokalne
publicystyczne dzieci
ęce
lifestylefabularne
przez widownię amerykańską – audycje typu talk-show, stanowią ogółem ponad 16%
całości oferty programowej analizowanych nadawców. W przypadku PBS rozrywki jest wprawdzie – w sposób istotny – mniej, ale i tak należy ten rodzaj audycji uznać za ważny element oferty nadawcy publicznego (około 9% czasu antenowego w ana-lizowanym okresie). Wypada podkreślić swoiście oświatowy koloryt programów rozrywkowych Publicznego Serwisu Nadawczego – i tak na przykład głównymi na-grodami w teleturnieju Design Squad są stypendia akademickie452. Większych różnic pomiędzy telewizją publiczną a jej komercyjnymi konkurentami nie zaobserwowano z kolei w przypadku audycji publicystycznych, a także fi lmów i seriali fabularnych.
Jak zauważył w 2000 roku Richard Somerset-Ward (i co potwierdziła analiza), waż-ną część długometrażowych produkcji fabularnych wyświetlanych na antenie stacji publicznych stanowią przeboje sprzed lat – przykładem może być nadana w badanym okresie przez KPBS komedia Speak Easily z Busterem Keatonem453. Wśród seriali PBS zaobserwowano zdecydowaną przewagę audycji wyprodukowanych w Wielkiej Brytanii (m.in. EastEnders, Keeping Up Appearances [Co ludzie powiedzą?]). Po-twierdzeniem alarmistycznych doniesień o stale zmniejszającej się roli własnej twór-czości programowej nadawców PBS jest znikomy udział audycji lokalnych w pro-gramach ramowych poddanych analizie (około 3%; dla porównania średnia dla stacji komercyjnych wyniosła prawie 18%).
Gatunki, w przypadku których Publiczny Serwis Nadawczy wyraźnie góruje nad (czasem wręcz nieistniejącą) konkurencją ze strony komercyjnych gigantów, obej-mują: audycje dla dzieci, programy przyrodnicze i kulturalne (wydaje się, że na-ziemne sieci prywatne całkowicie zrezygnowały z tych ostatnich kategorii na rzecz nadawców kablowych), magazyny typu lifestyle oraz programy edukacyjne. Wyniki analizy można zatem w jakimś stopniu uznać za uzasadnienie istnienia PBS: pub-liczna sieć telewizyjna faktycznie dostarcza widzom audycji, których brak w ofercie programowej naziemnych stacji komercyjnych. Warto jednak podkreślić skromny de facto udział edukacyjnych audycji instruktażowych w programach stacji Publicznego Serwisu Nadawczego: stanowią one łącznie zaledwie 4% czasu antenowego PBS w analizowanym okresie, co – biorąc pod uwagę akademickie tradycje amerykań-skich mediów niekomercyjnych – nie jest wartością wysoką. Telewizja publiczna nie stara się natomiast ingerować w uświęcone tradycją prawa sieci komercyjnych do transmisji sportowych (stanowiących istotny element weekendowych ramówek wszystkich analizowanych nadawców prywatnych). Zmorą telewizji komercyjnych (dotykającą w nieco mniejszym stopniu – jak wynika z analizy – stacje stowarzyszo-ne z NBC) są audycje promocyjstowarzyszo-ne (tzw. infomercials). Dzięki – szczegółowo oma-wianym w rozdziale II niniejszej rozprawy – regulacjom Federalnej Komisji Łączno-ści ramówka PBS jest wolna od tego typu materiałów.
Istotnym elementem analizy programów ramowych głównych sieci telewizji amerykańskiej było badanie stopnia korelacji ofert nadawczych. Miało ono na celu sprawdzenie stopnia homogeniczności amerykańskiego pejzażu telewizji
naziem-452 Zbliżony charakter miał emitowany w paśmie Telewizji Edukacyjnej TVP teleturniej Jeśli nie Oxford, to co?
453 Speak Easily (1932), http://www.imdb.com/title/tt0023498/ (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).
nych, a także weryfi kację założeń przyświecających twórcom Public Broadcasting Act z 1967 roku, przewidujących powołanie medium stanowiącego nową jakość na
„rozległym pustkowiu” tradycyjnych stacji komercyjnych454. Analizę stopnia współ-zależności danych dotyczących poszczególnych nadawców przeprowadzono z wy-korzystaniem tzw. współczynnika korelacji Pearsona, określającego poziom zależno-ści liniowej pomiędzy seriami zmiennych455:
Uzyskane wyniki przedstawia rysunek 1.
Rys. 1. Korelacja programów ramowych PBS, ABC, CBS i NBC
Rezultaty badania potwierdzają tezę o niezwykle jednorodnym charakterze ofert programowych American Broadcasting Company, Columbia Broadcasting System oraz National Broadcasting Company; dowodzą również zupełnie innej charaktery-styki gatunkowej programu ramowego PBS. Telewizja publiczna jawi się przez to jako medium zrywające z utartymi szablonami oferty nadawczej, dające telewidzowi amerykańskiemu rzeczywistą alternatywę wobec programów tradycyjnej „wielkiej trójki” naziemnych nadawców komercyjnych.
Czy jednak misja PBS ma dzisiaj wciąż sens, jeżeli w ofercie nadawców kablo-wych można znaleźć setki kanałów obejmujących praktycznie wszystkie nisze rynku telewizyjnego? Wydaje się, że odpowiedź na tak zadane pytanie brzmi wciąż: tak.
Jak pisze Jerold M. Starr, pogląd, że społeczne pragnienie różnorodności
programo-454 Laurence Jarvik, op. cit., s. 16.
455 Wartość współczynnika korelacji mieści się w przedziale domkniętym [–1, 1]. Im większa jego wartość bezwzględna, tym silniejsza jest zależność liniowa między zmiennymi. rxy = 0 oznacza brak liniowej zależności między cechami, rxy = 1 oznacza dokładną dodatnią liniową zależność między cecha-mi, natomiast rxy = −1 oznacza dokładną ujemną liniową zależność między cechami, tzn. jeżeli zmienna x rośnie, to y maleje. Za: Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Wsp%C3%B3%C5%82czynnik_kore-lacji_Pearsona (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).
wej zaspokajają obecnie kanały kablowe, „jest w znacznym stopniu błędny”456. Wy-nika to z trzech podstawowych przyczyn: po pierwsze, znaczna część społeczeństwa amerykańskiego nie może pozwolić sobie na wykupienie dostępu do sieci kablowej (abonament kablowy posiada jedynie 58,4% gospodarstw domowych w USA)457. Po drugie, koncentracja własności na rynku telewizji kablowej postępuje w sposób nie mniej dynamiczny niż w przypadku tradycyjnych stacji nadawczych (jedynie około 5% odbiorców ma możliwość wyboru pomiędzy niezależnymi dostawcami sygnału)458, co prowadzi do uniformizacji oferty programowej. Po trzecie, kanały kablowe są z reguły kontrolowane przez wielkie koncerny medialne (te same, które zarządzają gigantami telewizji naziemnej); dywersyfi kacja nadawanych przekazów bywa zatem pozorna. Jeżeli dodamy do tego fakt, że mechanika funkcjonowania każdego nadawcy komercyjnego ogranicza – w sposób naturalny – możliwość wy-świetlania audycji trudnych do „sprzedania” widzom, łatwo zgodzimy się z Allanem Browne’em, według którego „różnorodność programową na rynku w znacznie więk-szym stopniu wzmacnia pojawienie się kanału niekomercyjnego niż dodanie jeszcze jednej stacji komercyjnej”459.
Prawdziwie kopernikański przewrót dla amerykańskich mediów publicznych sta-nowi (zakończony ostatecznie 12 czerwca 2009 roku) proces przejścia na cyfrowe nadawanie naziemne. Nowa technologia umożliwiła nadawcom PBS rozszerzenie oferty programowej przez jednoczesne nadawanie szeregu odmiennych sygnałów460. Dla przykładu, jedna z czołowych stacji telewizji publicznej – waszyngtońska WETA – nadaje obecnie cztery różne programy: WETA-HD (sygnał o wysokiej rozdziel-czości), Create (audycje oświatowe i poradnikowe), WETA Kids Channel (dla dzie-ci) oraz WETA TV 26 (sygnał standardowy). Inni nadawcy rozpowszechniają drogą przekazu cyfrowego również m.in. program World (prezentujący audycje doku-mentalne, zarówno pochodzące z oferty Narodowego Serwisu Programowego, jak i dostarczane przez inne podmioty)461. Część stacji wykorzystuje nowe możliwości techniczne do nadawania dodatkowych programów oświatowych lub regionalnych.
I tak na przykład stacja KET z Lexington (Kentucky) emituje cyfrowo dwa kana-ły edukacyjne przeznaczone do wykorzystania w szkołach, zaś KTCA z Saint Paul (Minnesota) oferuje telewidzom program Minnesota Channel, zawierający audycje wyprodukowane przez podmioty z tego stanu bądź też o nim traktujące462. Rewolucja cyfrowa stanowi dla amerykańskich mediów publicznych wyzwanie nowe, ciągle
456 Jerold M. Starr, Air Wars. The Fight to Reclaim Public Broadcasting, Temple University Press, Philadelphia 2001, s. 20.
457 SNL Kagan Cable Subscription Data, http://www.marketingcharts.com/television/snl-kagan- -cable-subscription-data-contradicts-fcc-chairman-kevin-martin-2634/snl-kagan-cable-summary-data--2006jpg/ (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).
458 Jerold M. Starr, op. cit., s. 20.
459 Cyt. za: ibidem, s. 22.
460 Technologia nadawania cyfrowego umożliwia kompresję danych oraz ich multipleksację, tj. prze-syłanie za pośrednictwem pojedynczego pasma częstotliwości.
461 United States Government Accountability Offi ce, Issues Related to the Structure..., s. 19.
462 Audycje nowych kanałów edukacyjnych mogą być cyfrowo rejestrowane i wykorzystywane wielo-krotnie – w szkole i w domu.
jeszcze niewykorzystane w pełni przez wszystkich nadawców; rozległe plany po-szczególnych stacji telewizji publicznej obejmują również m.in. emisję kanałów dla odbiorców hiszpańskojęzycznych czy też programów o profi lu turystycznym463.
Na zakończenie warto zaznaczyć, że wspomniany w poprzednim rozdziale po-stulat dywersyfi kacji oferty programowej stacji PBS, których zasięg częściowo się pokrywa (a więc aktywnego różnicowania profi li nadawczych poszczególnych licencjobiorców)464, jest na niektórych rynkach do pewnego stopnia faktycznie re-alizowany. I tak na przykład w Chicago, gdzie jest odbierany sygnał trzech stacji Publicznego Serwisu Nadawczego: WTTW, WYCC oraz WYIN, jeden z nadawców (WYCC, stacja kontrolowana przez lokalne stowarzyszenie szkół wyższych) wyspe-cjalizował się w audycjach oświatowych dla widzów dorosłych; programy dostar-czane przez PBS zajmują w jego ramówce zaledwie 13% całego czasu antenowego.