Rozdział I – Historia amerykańskiej telewizji publicznej
1.7. Walka o częstotliwości dla amerykańskiej telewizji edukacyjnej
Począwszy od roku 1945, rynek telewizyjny USA powrócił na drogę intensywnego rozwoju. Jak ujmuje to James Day, weteran amerykańskich mediów oświatowych:
„W miesiącach następujących po zakończeniu działań wojennych telewizja rozprze-strzeniała się niczym pożar na prerii”78. Nadawanie rozpoczęło 15 stacji79, a wielu kolejnych nadawców lokalnych występowało do Federalnej Komisji Łączności o co-raz to nowe częstotliwości dla poszczególnych rynków. Supremacja podmiotów ko-mercyjnych nie była kwestionowana (do wielkich ogólnokrajowych sieci medialnych – NBC, CBS i ABC80 – w 1946 roku dołączyła czwarta: DuMont) – w społeczeństwie amerykańskim panowała wciąż niechęć do publicznego modelu mediów elektronicz-nych, reprezentowanego m.in. przez brytyjską BBC: „Ameryka weszła w erę telewizji z wiarą, że rozwiązanie wypracowane dla radia sprawdzi się również w przypadku nowego medium. System miał »działać jak zwykle« [ang. business as usual]”81.
76 Albert Abramson, op. cit., s. 20.
77 Ibidem.
78 James Day, The Vanishing Vision. The Inside Story of Public Television, University of California Press, Berkeley 1995, s. 15–16.
79 Albert Abramson, op. cit., s. 20.
80 ABC (American Broadcasting Company) powstała w 1943 roku wskutek rozbicia NBC na dwa odrębne przedsiębiorstwa. Dominująca pozycja NBC na rynku medialnym nie uszła uwadze Federalnej Komisji Łączności, która wymusiła na nadawcy sprzedaż części koncernu. Na rynek telewizyjny sieć weszła w 1948 roku. Por. Edwin Emery, The Press and America. An Interpretative History of Journalism, Prentice-Hall, Englewood Cliffs 1965, s. 656.
81 James Day, op. cit., s. 17.
Pierwszym sygnałem świadczącym o tym, że przyjęty w USA model nie funkcjo-nuje idealnie, było sprawozdanie FCC o „odpowiedzialności publicznej za licencje nadawcze” z 1946 roku (tzw. Niebieska Książka)82. Federalna Komisja Łączności przypomniała nadawcom prywatnym o ciążącym na nich obowiązku realizowania zadań związanych z interesem publicznym poprzez odpowiednie kształtowanie ofer-ty programowej83. Po przejściowym zwiększeniu się udziału procentowego ambit-nych audycji dokumentalambit-nych i publicystyczambit-nych na antenie stacji komercyjambit-nych sytuacja wróciła jednak wkrótce do normy.
Nieskrępowany powojenny rozwój nadawania wizyjnego uległ zahamowaniu w 1948 roku. Federalna Komisja Łączności, dysponująca ograniczonymi zasobami kanałów i zasypywana ze wszystkich stron wnioskami licencyjnymi, zdecydowała – z przyczyn technicznych84 – o zawieszeniu na cztery lata przyznawania nowych częstotliwości telewizyjnych. Jak się później okazało, okres dokonanego przez FCC
„zamrożenia” rynku telewizyjnego miał stanowić punkt zwrotny w historii amery-kańskich mediów edukacyjnych. Środowiska nadawców niekomercyjnych, czterna-ście lat wcześniej doszczętnie rozbite i pozostające od tamtej pory daleko w tyle za ofensywą wielkich koncernów medialnych, zyskały nie tylko czas na ujednolicenie stanowisk i ustalenie strategii dalszego postępowania, ale i nieoczekiwanego sprzy-mierzeńca – w osobie nowego członka Komisji, Friedy B. Hennock85, od początku urzędowania aktywnie wspierającej postulaty stacji oświatowych.
Czteroletnie moratorium na przydzielanie kanałów telewizyjnych nie było bynaj-mniej okresem spokoju na amerykańskiej scenie medialnej. Wręcz przeciwnie – to
„czas intensywnych badań, debat i planowania”86, którego główny moment przypadł na przeprowadzone przez FCC przesłuchania dotyczące nowej alokacji spektrum TV.
Prawdziwą siłą napędową reformy amerykańskiego rynku medialnego raz jeszcze okazały się instytucje prywatne. Pierwszy zwiastun integracji środowisk związanych z rozgłośniami akademickimi stanowiła zorganizowana w 1949 roku przez Fundację Rockefellera konferencja poświęcona perspektywom wykorzystania technik telewi-zyjnych w edukacji87. Kolejnym, bardzo istotnym wzmocnieniem lobby oświatowe-go było powołanie 16 października 1950 roku – z inicjatywy Friedy B. Hennock oraz Narodowego Stowarzyszenia Nadawców Edukacyjnych – Wspólnego Komitetu do spraw Telewizji Edukacyjnej (Joint Committee on Education Television, JCET)88.
82 Ibidem.
83 Willard J. Rowland, The Institution..., s. 19–20.
84 Ofi cjalnym powodem moratorium było dążenie do uporządkowania rynku nadawczego oraz spory technologiczne dotyczące standardów przesyłania obrazu kolorowego. Część komentatorów republikań-skich uważa jednak do dzisiaj, że Federalnej Komisji Łączności chodziło faktycznie o podtrzymanie dominacji nadawców liberalnych, którzy licencje na działalność otrzymali za prezydentury Roosevelta i Trumana (miało to zrównoważyć konserwatywne – w większości – sympatie prasy drukowanej). Por.
Laurence Jarvik, op. cit., s. 7.
85 Frieda B. Hennock została powołana w skład Federalnej Komisji Łączności w 1948 roku przez prezydenta Harry’ego Trumana. Zob. Lucy A. Liggett, Hennock, Barkin Frieda, http://www.museum.tv/
archives/etv /H/htmlH/hennockfrie/hennockfrie.htm (dostęp: 1 czerwca 2010 r.).
86 John Witherspoon, Roselle Kovitz, op. cit., s. 11.
87 Laurence Jarvik, op. cit., s. 8.
88 John Witherspoon, Roselle Kovitz, op. cit., s. 11.
W tym samym roku działalność zainaugurowała pierwsza na świecie, nieekspe-rymentalna stacja telewizyjna zarządzana przez instytucję oświatową – WOI-TV (z Des Moines w stanie Iowa)89. Prawdziwy przełom w walce o częstotliwości nastą-pił jednak dopiero w 1951 roku, kiedy ruch nadawców edukacyjnych wsparła Funda-cja Forda. Działalność JCET została dofi nansowana dotacją w wysokości 90 tysięcy dolarów, a jednocześnie podjęto szeroko zakrojone badania naukowe nad przydat-nością telewizji w procesie kształcenia dzieci i młodzieży oraz integracji społecznej mniejszości etnicznych90.
Boleśnie doświadczone klęską poprawki Wagnera-Hatfi elda, środowiska oświato-we zadbały tym razem o staranne opracowanie właścioświato-wej strategii działania. Najważ-niejszą rolę w prezentacji postulatów rozgłośni niekomercyjnych odegrał przedsta-wiciel Wspólnego Komitetu do spraw Telewizji Edukacyjnej, Telford Taylor – były radca prawny FCC i prokurator wojskowy z Norymbergi, człowiek doskonale obe-znany z meandrami polityki waszyngtońskiej91. Podczas przeprowadzonych na prze-łomie 1950 i 1951 roku przesłuchań propozycję przeznaczenia pewnego wycinka częstotliwości dla nadawców niekomercyjnych wsparło 76 świadków; dostarczono również 838 oświadczeń pisemnych, przesłanych w większości przez instytucje edu-kacyjne z całego kraju. Nie brakowało jednak również głosów zwykłych telewidzów:
„Reklamy telewizyjne osiągnęły drugie dno. Mój syn wyniósł odbiornik na strych”
– pisała Mary L. Sanders z Tuckahoe w stanie Nowy Jork92. Argumenty zwolenników mediów niekomercyjnych koncentrowały się wokół trzech zasadniczych kwestii: ni-skiej jakości audycji nadawców komercyjnych, niekorzystnego wpływu reklam oraz niezrealizowanego potencjału edukacyjnego nowego medium.
Stanowisko strony przeciwnej zostało podczas przesłuchań przedstawione w spo-sób znacznie bardziej skromny. Jednym z zaledwie pięciu świadków sprzeciwia-jących się przyznaniu instytucjom oświatowym nowych częstotliwości był prezes CBS, Frank Stanton. Jego taktyka opierała się na próbie podważenia zdolności roz-głośni akademickich do utrzymania się na rynku oraz propozycji indywidualnego rozpatrywania wniosków o nadawanie niekomercyjne, w miejsce odgórnego przy-dzielenia stacjom edukacyjnym określonej części spektrum93. Argumenty Stantona nie przekonały jednak FCC; o zwycięstwie obozu niekomercyjnego zdecydowały zaś ostatecznie wyniki zleconych przez JCET badań naukowych, z których wyni-kało jednoznacznie, że nadawcy komercyjni nie realizują właściwie swych zadań, prezentując telewidzom mało ambitny, pełen scen przemocy program94. Federalna Komisja Łączności zdecydowała 14 kwietnia 1952 roku o przyznaniu rozgłośniom
89 Nie była to typowa stacja edukacyjna. Przez cały okres funkcjonowania emitowała reklamy (dzia-łała na podstawie licencji komercyjnej), a w 1994 roku została ostatecznie sprzedana przez macierzystą uczelnię.
90 Ralph Engelman, op. cit., s. 137.
91 Laurence Jarvik, op. cit., s. 8.
92 Glenda R. Balas, op. cit., s. 71.
93 Ibidem, s. 80.
94 James Day, op. cit., s. 20.
oświatowym 242 spośród 2053 nowych kanałów95. W 1953 roku na antenie pojawiła się pierwsza stacja telewizyjna działająca na podstawie licencji edukacyjnej – KUHT z Houston w stanie Teksas96.
Jak pisze Ralph Engelman, „telewizja niekomercyjna rozpoczęła w Stanach Zjed-noczonych swój żywot jako czule pielęgnowane dziecko Fundacji Forda”97. I rzeczy-wiście, wpływu założonej w 1936 roku instytucji charytatywnej na historię amery-kańskich mediów publicznych nie sposób przecenić98. Niezwłocznie po ogłoszeniu korzystnej dla stacji oświatowych decyzji FCC Fundacja rozpoczęła długofalowy program działania, mający na celu utworzenie sieci niekomercyjnych stacji telewi-zyjnych99. Pierwszym jego efektem było powstanie – w październiku 1952 roku – Ośrodka Telewizji i Radia Edukacyjnego (Educational Television and Radio Center, ETRC), z siedzibą w Ann Arbor w stanie Michigan. Podstawowymi zadaniami fi -nansowanej przez Fundację Forda instytucji miały być: wspieranie produkcji audycji telewizyjnych i ich dystrybucja pomiędzy lokalnymi stacjami niekomercyjnymi100. W połowie lat 50. nadawcy otrzymywali od ETRC już około pięciu godzin audycji tygodniowo. W 1958 roku instytucję przeniesiono do Nowego Jorku, a jej nazwę zmieniono na Narodowy Ośrodek Telewizji i Radia Edukacyjnego (National Educa-tional Television and Radio Center, NETRC).
Do 1960 roku liczba częstotliwości zarezerwowanych dla nadawców niekomer-cyjnych wzrosła do 257, ale działalność rozpoczęło jedynie 49 stacji. Wynikało to przede wszystkim z problemów z fi nansowaniem działalności telewizyjnej – wspar-cie z Fundacji Forda stanowiło w tym okresie jedyne stałe źródło dochodów dla ame-rykańskich mediów oświatowych101.