Małe akcje ratowniczo-gaśnicze to działania, w których udział biorą siły jednej kom-pani, czyli od ośmiu do szesnastu zastępów jednostek ochrony przeciwpożarowej. Jako że jest to kierowanie taktyczne, dopuszczalne jest powołanie sztabu. Przy uży-ciu tej ilości sił i środków dowódcy często towarzyszy zespół doradczy, który nie speł-nia jednak funkcji sztabu. Zadaspeł-nia [Stankiewicz 2008; Machaczek, Machaczek, s. 167] zespołu doradczego ograniczone są do określenia celów oraz sposobów ich realiza-cji. Zespół doradczy powoływany jest doraźnie, na wniosek kierującego działaniami ratowniczymi. Często zespół taki nie ma nawet formalnego umiejscowienia w struk-turze organizacyjnej zespołów ratowniczych, a relacje pomiędzy poszczególnymi członkami zespołu doradczego oraz kierującym działaniami ratowniczymi przyjmu-ją charakter koleżeński.
Często kierowanie małymi akcjami ma charakter interwencyjny, co oznacza, że kierującymi mogą być funkcjonariusze pracujący w trybie zmianowym. Dotyczy to przeważnie pożarów traw i nieużytków wypalanych w okresie wiosennym. Nie za-wsze istnieje potrzeba i obowiązek przejmowania kierowania przez osoby funkcyjne.
Liczbę sił i środków użytych do likwidacji małych zdarzeń w okresie badanym po-kazuje tabela 7.
Tabela 7. Wykaz sił i środków użytych w małych akcjach ratunkowych
Rok
KSRG IJOP POZOSTAŁEPSP OSP OSP INNE POJAZDY LUDZIE
2010 11040 8899 5971 294 1088 10
2011 9335 7550 4253 234 891 0
2012 11004 9395 5402 234 1057 0
2013 10207 7596 4214 267 1101 0
2014 11626 9093 4613 259 1282 0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów KG PSP
Częstotliwość występowania akcji, w których uczestniczyły siły wielkości jednej kompani w poszczególnych województwach, wykazuje tabela 6.
Tabela 8. Ilość małych zdarzeń z podziałem na województwa W O J E -WÓDZTWO 2010 2011 2012 2013 2014 DOLNOŚLĄ-SKIE 225 202 205 215 236 KUJ – POM 122 95 116 70 112 LUBELSKIE 78 73 106 83 85 LUBUSKIE 123 66 75 67 94 ŁÓDZKIE 203 193 264 207 248 MAŁOPOL-SKIE 375 299 330 295 316 MAZOWIEC-KIE 316 239 294 254 302 OPOLSKIE 90 61 81 67 70 P O D K A R -PACKIE 186 105 175 113 94 PODLASKIE 42 25 48 53 51 POMORSKIE 130 135 108 104 135 ŚLĄSKIE 314 282 396 333 325 Ś W I Ę T O -KRZYSKIE 98 63 101 62 70 WAR – MAZ 108 103 128 143 168 W I E L K O -POLSKIE 181 192 184 170 258 ZACH – POM 71 77 66 70 85 Σ 2662 2210 2677 2306 2649
Małe akcje ratowniczo-gaśnicze są mniej uzależnione od dużych klęsk żywioło-wych. Ich liczebność w okresie badanym jest w miarę stała. Także wielkość sił i środ-ków użytych do ich likwidacji w całym badanym okresie jest do siebie zbliżona; ich strukturę przedstawia rysunek 4.
Rysunek 4. Struktury udziału poszczególnych jednostek w działaniach ratowni-czych – małe akcje ratunkowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów KG PSP.
Podsumowanie
W badaniach nie uwzględniono mikroakcji, w których siły i środki użyte do usunięcia zagrożenia są mniejsze od jednej kompani. Spowodowane jest to ich mnogością. Kil-kaset tysięcy działań w roku angażuje ogromne ilości ludzi i sprzętu, ale nie wymaga uruchomienia procedur zarządzania kryzysowego. Ogólną liczbę interwencji straży pożarnych w Polsce przedstawia poniższa tabela.
Tabela 9. Ogólne zestawienie zdarzeń
Rok Pożary Miejscowe
zagrożenia Alarmy fał-szywe Suma
2011 171839 268280 17869 457988
2012 183888 236759 18685 439332
2013 126426 249559 21665 397650
2014 145237 249472 24556 419265
Opracowanie własne na podstawie materiałów KG PSP.
Mikroakcje to najczęściej działania krótkotrwałe, nie wymagające udziału służb i formacji pomocniczych. Dlatego nie uwzględniono ich w badaniach. W badanym okresie liczba biorących udział w małych i większych działaniach wyniosła 181 663 zastępy.
Udział Państwowej Straży Pożarnej w działaniach ratowniczych na terenie kra-ju jest znaczący. Gdy wykorzystane zasoby są co najmniej w sile jednej kompanii, ponad 42,63% (wszystkie dane zaokrąglono) sił i środków użytych do likwidacji za-grożeń stanowią zawodowi funkcjonariusze. Wyraźnie z powyższych badań wynika, że to PSP stanowi rdzeń służb ratowniczych państwa polskiego. Dlatego też całość zadań związanych z ochroną ludności w kraju przypada na tę wiodąca organizację w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym.
Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej dzielimy na dwie grupy. Pierwszą, należą-cą do KSRG, oraz pozostałe jednostki o zasięgu lokalnym. Jeżeli połączymy w okre-sie badanym działania wolontariuszy OSP, to okaże się, że oni będą dzierżyć palmę pierwszeństwa – łącznie w interwencjach uczestniczyły 90 744 zastępy, co stanowi 49,96% użytych sił i środków. Jednak tylko około jednej czwartej jednostek OSP jest włączonych do KSRG o zasięgu działania nie przekraczającym województwa. Pozo-stałe mogą działać wyłącznie na terenie własnych gmin.
OSP KSRG wykonują 31,59% zadań związanych z usuwaniem skutków pożarów i zagrożeń. Siły i środki Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego w okresie ba-dawczym łącznie liczyły 134 832 zastępy, co stanowiło 74,22% zasobów wykorzysta-nych w akcjach ratowniczych.
Jednostki OSP działające na terenie własnej gminy stanowią ponad 75% wszyst-kich stowarzyszeń, których członkowie są strażakami. Ich potencjał jest trudny do oszacowania, gdyż istnieje duża rozbieżność pomiędzy poszczególnymi jednostka-mi. W ciągu pięciu lat w działaniach ratowniczych uczestniczyło 33 355 zastępów OSP nie należących do KSRG. Stanowi to 18,36% całości użytych sił do likwidacji zagrożeń.
Pozostałe jednostki ochrony przeciwpożarowej to Wojskowa Straż Pożarna, za-kładowe straże i służby pożarnicze, samorządowe jednostki ochrony przeciwpo-żarowej oraz inne instytucje. Wymienione podmioty mają raczej minimalny wkład w ratownictwo. Ich udział to 1942 zastępy w okresie badawczym, co stanowi 1,06% wszystkich sił i środków.
Inne służby ratownicze, których nie zalicza się w badaniach do jednostek ochro-ny przeciwpożarowej, a które często biorą udział w działaniach zarówno ratowni-czych, gaśniratowni-czych, jak i pomocniczych to pozostałe formacje [Warmiński 2012, s. 17]. Do nich między innymi zaliczamy jednostki, takie jak WOPR, GOPR, ratownictwo gór-nicze, SAR i inne [Krzysztofek 2014; Orzech 2014, ss. 147–158]. W latach 2010–2014 łącznie uczestniczyły one w siłach 9 675 zastępów (lub ich równoważnik, taki jak łódź, helikopter, pojazd). Stanowi to 5,33% użytych sił i środków.
Ostatnim elementem, który wzięto pod uwagę w badaniach, byli ludzie. Pod-czas pracy badawczej nie uwzględniano czynnika ludzkiego, gdy był on mniejszy niż 40 osób. Gdy liczba osób przekraczała 40, wtedy liczono je jako 10 zastępów (kom-pania). Osoby uczestniczące w działaniach brano pod uwagę tylko wtedy, gdy two-rzyły zwarte organizacje mające formalnego kierownika. Często były to pododdzia-ły Wojska Polskiego, organizacje harcerskie, zespopododdzia-ły pracownicze, a nawet więź-niowie. Wykorzystanie osadzonych podczas katastrof jest elementem normalnym, w 2010 roku ponad 6000 ludzi zostało wytypowanych przez ministra sprawiedliwo-ści do prac związanych z powodzią [Kwiatkowski 2010]: „W umacnianie wałów i nie-sienie pomocy ofiarom powodzi zaangażowani są więźniowie i funkcjonariusze Służ-by Więziennej z różnych części Polski. Szczególnie z terenów najbardziej dotkniętych powodzią, a także tych, którym powódź nadal zagraża. Aktualnie to grupa ponad 6 tysięcy osób. W każdej chwili jesteśmy gotowi tę grupę zwiększyć”.
W okresie badawczym siły ludzkie, które nie są służbami ratowniczymi, szacuje się na 1859 zastępów. Stanowi to 1,02% użytych sił.
Bibliografia
Burzyński E. (1979), Podejmowanie decyzji w działaniach taktycznych straży pożarnych, CRZZ Warszawa.
Falencikowski T. (2012), Struktura modeli spójności biznesu [w:] R. Krupski (red.), Metody ba-dań problemów zarządzania strategicznego, WWSZiP, Wałbrzych.
Jagiełło M. (2002), Wołanie w górach, Iskry, Warszawa.
Kwiatkowski A. (2010), Plan pomocy przy usuwaniu skutków powodzi, Ministerstwo Sprawie-dliwości, Warszawa 24 maja.
Laprus M. (1979), Leksykon wiedzy wojskowej, MON Warszawa.
Łepkowski W. (2002), Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON Warsza-wa.
Machaczek K., Machaczek J. (2008), Struktury organizacyjne w zarządzaniu wiedzą [w:] J. Stan-kiewicz (red.), Zarządzanie organizacjami w gospodarce opartej na wiedzy, TNOiK, Toruń. Orzech T. (2013), Bezgraniczne ratownictwo [w:] M. Kosman, W. Stach (red.), Bezpieczeństwo współczesnego świata. Uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego, WSHiU Poznań. Orzech T. (2014), Analiza systemów ratowniczych [w:] A. Krzysztofek (red.), Zarządzanie i mar-keting, ATW, Kraków.
Schroeder M. (2005), Wprowadzenie [w:] M. Pulm, Błędy w taktyce-duże straty, Edura, Warsza-wa.
Warmiński A. (2012), Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (zadania i organizacja), „Wiedza Obronna”, nr 4/243.
Zagórski J. (1990), Mały słownik pożarniczy, IWZZ, Warszawa. Informacja ze zdarzenia KP PSP Sandomierz nr 1310001-469/2010.
Rozkaz Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej nr 10 z dnia 18 września 2007 roku W sprawie centralnego odwodu operacyjnego krajowego systemu ratowniczo gaśni-czego Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 luty 2011 w sprawie szcze-gółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, www.kgpsp.gov.pl [dostęp: 20.08.2014].