Z przeprowadzonych analiz wynika, że obecne trendy demograficzne determinowa-ne są przez dwa charakterystyczdeterminowa-ne, a zarazem całkowicie odmiendeterminowa-ne zjawiska, a mia-nowicie gwałtowny wzrost i stagnację liczby ludności. Mimo że powyższe tendencje występują jednocześnie, powodując zmiany środowiska bezpieczeństwa, to odno-szą się one do różnych regionów świata. Z danych opublikowanych przez Wydział ds. Gospodarki i Spraw Społecznych ONZ wynika, że do 2050 roku liczba ludności
na świecie prawdopodobnie wzrośnie do 9 miliardów5. Wynika z tego, że w ciągu najbliższych czterdziestu lat liczba ludności na świecie wzrośnie o kilkadziesiąt pro-cent. Dynamikę wzrostu pozwalają lepiej zrozumieć pewne proste porównania: jeśli w latach 1950–55 przybywało rocznie ok. 47 mln ludzi, to w latach 1985–90 liczba ta wzrosła już do 88 mln, a w latach 1995–2000 wyniosła znacznie ponad 100 mln rocz-nie [Balcerowicz 2002, s. 103]. Przedstawione liczby wskazują na wielkość problemu szczególnie, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że współcześnie stajemy w obliczu eks-plozji demograficznej w dotkniętych biedą regionach Afryki, Ameryki Środkowej, Bli-skiego Wschodu, a także Indii i Chin. Liczba ludności zamieszkującej Afrykę pomimo problemów z AIDS, ludobójstwem, głodem i wojnami prawdopodobnie wzrośnie z ok. 920 milionów obecnie do 1,4 mld w 2025 oraz do ok. 2 miliardów w 2050 roku. Na Bliskim Wschodzie liczba ludności w wieku produkcyjnym w tym samym przedziale czasu wzrośnie o ok. 50%.
Z kolei w Indiach liczba ludności będzie nadal wzrastała i w 2050 roku przekro-czy liczbę 1,6 mld. Co istotne, pomimo że ludność Indii będzie statystycznie starsza, to utrzyma średnią wieku 38 lat. Natomiast w Chinach, mimo restrykcyjnego prze-strzegania polityki „jednego dziecka”, przyrost demograficzny będzie nadal wzra-stał (obecnie – 1,3 mld, w 2025 – 1,45 mld i w 2050 roku – 1,4 mld)6. Dane te nie uwzględniają szybkiego przyrostu chińskiej mniejszości narodowej w Rosji, gdzie na Syberii przebywa obecnie wiele milionów nielegalnych obywateli nie objętych polityką „jednego dziecka”. Zauważalna jest także duża dysproporcja pomiędzy narastaniem ludności a dobrobytem gospodarczym na granicy rosyjsko-chińskiej; w konsekwencji może to doprowadzić do sporu starych rywali o obszary rosyjskie. Równolegle z gwałtownym wzrostem demograficznym w przedstawionych powy-żej regionach występuje proces odwrotny – związany z regresem demograficznym. Obecność Europejczyków w składzie populacji światowej spadnie prawdopodobnie z obecnych ok. 11% do 7% w 2050 roku. Dodatkowo niepokojący jest fakt, że za-równo w krajach rozwiniętych7, jak i niemal całej Europie zauważalny jest proces
po-5 Wszystkie liczby przedstawione w powyższym podrozdziale bazują na danych Wydziału Gospodarki
i Spraw Społecznych ONZ www.un.org/esa/population/unpop.
6 Powyższe dane nie uwzględniają szybkiego przyrostu chińskiej mniejszości narodowej w Rosji, gdzie na
Syberii przebywa obecnie wiele milionów nielegalnych obywateli, nie objętych polityką jednego dziecka. Ponadto zauważalna jest duża dysproporcja pomiędzy narastaniem ludności a dobrobytem gospodar-czym na granicy rosyjsko-chińskiej, co w konsekwencji może doprowadzić do sporu starych rywali o ob-szary rosyjskie. Przypis własny.
7 Wśród krajów rozwiniętych tylko USA utrzyma zadowalający przedział wieku (obecnie wynosi on 36 lat,
w 2050 wyniesie 41). Natomiast ludność w powyższym przedziale czasowym wzrośnie z 300 mln obecnie do 400 mln. Przypis własny.
stępującego starzenia się ludności. Obecnie średni wiek Europejczyków8 wynosi ok. 38,9 lat, a zgodnie z prognozami w 2050 roku będzie oscylował w granicach 47,7 lat. Według danych ONZ należy oczekiwać, że w 2050 roku liczba ludzi starych w Euro-pie przekroczy podwójną liczbę w porównaniu z dziećmi9. Wskazuje to więc, że spa-dek przyrostu naturalnego spowoduje znaczne dysproporcje pomiędzy starą i młodą populacją społeczeństw, a ich konsekwencją będzie konieczność przekształcania bu-dżetów w celu utrzymania aktualnego poziomu życia.
Kolejnym ważnym zagrożeniem w aspekcie bezpieczeństwa społecznego jest także gwałtowny napływ niewykształconej ludności z regionów Azji Zachodniej i Afryki do Europy, który wynika czysto z przesłanek ekonomiczno-społecznych. Jej znaczący napływ w zestawieniu z brakiem wykształcenia i niewielką „użytecznością gospodarczą” powoduje powstanie kolejnych wyzwań bezpieczeństwa. Widocznym przejawem powyższej sytuacji jest postępujące rozwarstwienie kulturowe i konflikty występujące na tym tle [Mickiewicz, s. 19]. Ta sytuacja spowoduje bardzo duże obcią-żenie opieki socjalnej większości państw Europy, ponieważ koszty przewidziane na nich wzrosną z 15% do 25–30% PKB w 2040 roku. Alarmujące jest także, że do 2045 roku liczba ludności w wieku powyżej 60 lat po raz pierwszy przewyższy liczbę dzie-ci w wieku 14 lat i młodszych.
Przemianom demograficznym, a w szczególności zaś wzrostowi demograficzne-mu, towarzyszy postępująca urbanizacja, która w krajach biednych, o najwyższym przyroście naturalnym, przybiera charakter żywiołowy – ucieczki do miast [Balcero-wicz 2002, s. 103]. Gwałtowny wzrost ludności zamieszkującej miasta10 może dopro-wadzić do jej znacznego zubożenia, wzrostu przestępczości czy też problemów śro-dowiska naturalnego.
Powyższe przesłanki sprawią, że świat Zachodu będzie odczuwał nacisk zmian demograficznych, przez co równowaga społeczna zostanie zachwiana. Spowoduje to powstanie ryzyka, że kontynent europejski wycofa się, podczas gdy nacisk migracyjny z zewnątrz będzie narastał i wywierał coraz to większy wpływ [Nauman 2008].
8 Łącznie z Rosją, w której liczba ludności zmniejsza się ze względu na niski przyrost naturalny, wysoką
umieralność oraz emigrację. Jeżeli dotychczasowa liczba 143 mln ludności spadnie do poziomu 110 mln w roku 2050, Rosja stanie przed problemem kontroli wielkiego państwa. Przypis własny.
9 Powyższa sytuacja spowoduje bardzo duże obciążenie opieki socjalnej większości państw Europy,
po-nieważ koszty przewidziane na nich z wzrosną z 15% do 25–30% PKB w 2040 roku. Alarmujące jest także, że do 2045 roku liczba ludności w wieku powyżej 60 lat po raz pierwszy przewyższy liczbę dzieci w wieku 14 lat i młodszych. Przypis własny.
10 Granica 50% została już przekroczona. Z kolei do 2050 roku liczba ludności zamieszkującej miasta