Metoda i technika - Operacjonalizacja problemu badawczego

3. Metodologia postępowania badawczego

3.2. Operacjonalizacja problemu badawczego

3.2.2. Metoda i technika

Ponieważ proces badawczy jest świadomą, celową, zamierzoną czynnością poznającego przedmiotu, winien być on realizowany za pomocą określonych reguł postępowania²³². Inaczej mówiąc, za pomocą standaryzowanych oraz naukowo uznawanych metod i technik pozyskiwania danych. Co prawda, podręczniki metodologii podsuwają nam wiele definicji obu pojęć, jak i w różny sposób odnoszą się do wzajemnych między nimi relacji, to w pracy tej naszym celem nie jest szczegółowe relacjonowanie tych kontrowersji.

Za Leszkiem A. Gruszczyńskim przyjmujemy definicyjną rozłączność pojęć metody i techniki badawczej, ale jednoczesną komplementarność kryjących się za nimi procedur²³³. Zdaniem Sztumskiego „Przez metodę rozumie się (…) system założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do jakiego się świadomie zmierza”²³⁴. Natomiast pojęcie technika badawcza najczęściej rozumiane jest w sposób czynnościowy, jako „sposób pozyskiwania, gromadzenia materiału empirycznego, którym kierują dokładnie opracowane wytyczne, dyrektywy”. W takim ujęciu technika badawcza jest podporządkowana metodzie i stanowi swoistą instrukcję, która wskazuje jakie postępowania, środki należy przedsiębrać w celu pozyskania niezbędnych danych²³⁵.

W badaniu postanowiliśmy zastosować metodę sondażową, która realizowana będzie przy pomocy techniki ankiety i jej standaryzowanego narzędzia, jakim jest kwestionariusz ankiety.

O zastosowaniu metody badań sondażowych (lub inaczej surveyowych, demoskopowych) przesądził fakt powszechnego ich wykorzystywania w analizach społecznego postrzegania struktury społecznej, jak i znakomitej części współczesnych badań socjologicznych. Ponadto, nie bez znaczenia jest, iż wielu autorów zwraca uwagę na wysoką przydatność surveyu w badaniach opinii publicznej. Sondaże – jak powiada Earl Babbie - „są

231 Na doniosłą rolę wskazania źródeł w badaniu społecznym zwraca uwagę Leszek A. Gruszczyński, w:

Leszek A. Gruszczyński, Elementy metod…, dz. cyt., s. 36.

232 Jest to parafraza słów Janusza Sztumskiego w: Janusz Sztumski, Wstęp do metod…, dz. cyt., s. 67.

233 Leszek A. Gruszczyński, Elementy metod…, dz. cyt., s. 38.

234 Janusz Sztumski, Wstęp do metod…, dz. cyt., s. 68.

235 Leszek A. Gruszczyński, Elementy metod…, dz. cyt., s. 40.

doskonałym narzędziem pomiaru postaw i poglądów w dużej populacji”²³⁶. Owa przydatność wynika z cech konstytutywnych surveyu, czyli systematycznego badania rzeczywistości, które jest oparte na ilościowej charakterystyce zjawisk społecznych oraz pozyskiwaniu informacji od wytypowanych jednostek za pośrednictwem uprzednio przygotowanych pytań²³⁷.

Według Gruszczyńskiego, techniki ankietowe są jednymi z najpopularniejszych technik badawczych, które wykorzystuje się współcześnie w socjologii. Równocześnie, obok techniki wywiadu, techniki ankiety stanowią podstawowy sposób realizacji badań sondażowych²³⁸. Ujmując to syntetycznie, można powiedzieć, że technika ankiety to taka procedura zdobywania danych empirycznych, która charakteryzuje się pośrednim komunikowaniem się między badaczem a badanym oraz standaryzowanym narzędziem.

Zatem mamy do czynienia z obustronną komunikacją, odbywającą się za pośrednictwem ujednoliconego według określonych reguł kwestionariusza²³⁹. Za zastosowaniem technik ankiety przede wszystkim przemawia: łatwość pozyskania danych empirycznych, możliwość przebadania nawet bardzo dużych zbiorowości, łatwe kodowanie i opracowanie zebranego materiału empirycznego²⁴⁰.

Metoda sondażowa, wraz z jej rozwinięciem w postaci techniki ankiety, implikuje zastosowanie kwestionariusza, czyli „narzędzia zaprojektowanego specjalnie do zbierania informacji, które mogą przydać się do analiz”²⁴¹. Profesjonalne, standaryzowane narzędzie zapewnia porównywalność zdobytych od respondentów informacji, jak i umożliwia replikację wyników w powtórnych badaniach²⁴². W przypadku naszego badania będziemy mieć do czynienia z tzw. „ankietą środowiskową”, czyli – jak to opisuje Sztumski – „bezpośrednio rozprowadzaną przez ankietera w danym środowisku, np. wśród uczniów klasy (…)”²⁴³. Dla nas środowiskiem tym będzie młodzież akademicka studiująca na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

236 Earl Babbie, Podstawy badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 276.

237 W tym miejscu parafrazuję definicję surveyu autorstwa Henryka Ogryzko-Wiewiórowskiego, w: Henryk Ogryzko-Wiewiórowski, Wprowadzenie do metod badawczych w socjologii, Uniwersytet Marii

Curie-Skłodowskiej, Lublin 1986, s. 89.

238 Leszek A. Gruszczyński, Elementy metod…, dz. cyt., s. 53.

239 Jan Lutyński, Ankieta i jej rodzaje na tle podziału technik otrzymywania materiałów, w: Analizy i próby technik badawczych w socjologii, Zygmunt Gostkowski, Jan Lutyński (red.), Wrocław 1968, T. 2, s. 29, cyt za:

Leszek A. Gruszczyński, Elementy metod…, dz. cyt., s. 56.

240 Tamże, s. 53.

241 Earl Babbie, Podstawy badań…, dz. cyt., s. 277.

242 Leszek A. Gruszczyński, Kwestionariusze w socjologii…, dz. cyt., s. 8.

243 Janusz Sztumski, Wstęp do metod…, dz. cyt., s. 172.

74 3.2.3. Narzędzie badawcze

Na osobne uwagi zasługuje sama konstrukcja kwestionariusza. Wszakże budowa narzędzia, które udzielałoby odpowiedzi na wszystkie pytania badawcze nie jest prostym zadaniem. Wychodząc z założenia, iż tylko poprawnie pod względem metodologicznym przygotowany kwestionariusz ankiety może stanowić pożyteczne narzędzie badawcze, szczególną uwagę zwróciliśmy na kwestie: merytorycznych podstaw, treści, struktury, formy i graficznego opracowania kwestionariusza.

Gardawski opisuje kilka najczęściej występujących w badaniach percepcji struktury społecznej rozwiązań budowy kwestionariusza:

Stawianie otwartych pytań o podział społeczeństwa na segmenty,

Przedstawianie respondentowi skal gradacyjnych – linii z kilkoma punktami uszeregowanymi od pozycji najwyższej do najniższej – wraz z prośbą o wskazanie grupy swojej przynależności,

Przedstawianie respondentowi listy hierarchicznie ułożonych grup społeczno-zawodowych z prośbą o wskazanie grupy, do której należy,

Prezentowanie respondentowi figur geometrycznych (piramid, rombów, klepsydr itp.), symbolizujących układ warstw społecznych. Natomiast respondent proszony jest o wskazanie schematu, który najlepiej charakteryzuje właściwe jemu społeczeństwo²⁴⁴.

Starając się w maksymalnym stopniu wyczerpać problematykę badawczą, postanowiliśmy w kwestionariuszu zastosować wszystkie z przytoczonych powyżej rozwiązań. Jednocześnie zostały one w pewnym stopniu zmodyfikowane, tak aby były koherentne z zakładaną problematyką badawczą. Najważniejsze innowacje, jakie poczyniliśmy, to zminimalizowanie znaczenia wymiaru zawodu w pytaniach dotyczących respondenta (znakomita część studentów nie wypracowała jeszcze stabilnej pozycji zawodowej) oraz połączenie skal gradacyjnych z figurami geometrycznymi. W praktyce oznacza to, że respondent określając model subiektywnie najbliższy rzeczywistości jednocześnie proszony jest o wskazanie swojej pozycji w ramach wybranego przez siebie schematu. Dlatego w obrębie każdego modelu geometrycznego wyróżniono dziewięć następujących po sobie warstw, co stanowi standaryzację ze schematami stosowanymi przez CBOS.

244 Juliusz Gardawski, Struktura świata pracy w okresie transformacji, w: Polacy pracujący…, dz. cyt., s.107-109.

Równie istotna jest kolejność pytań kwestionariuszowych. Stosując różne rozwiązania, różne typy pytań, staraliśmy się uniknąć zjawiska, które Domański określa „dydaktyczną funkcją badań ankietowych”²⁴⁵. Pojęcie to odnosi się do sytuacji, kiedy układ pytań w kwestionariuszu ankiety oraz ich treść wpływają na deklaracje respondenta. Takie, pełniące swoiste funkcje „wychowawcze” narzędzie, „zaszczepia” w umyśle badanego tok rozumowania badacza, tym samym wypaczając rezultaty badania. Oceniając efekt ten jako wysoce niepożądany staraliśmy się w jak największym stopniu ograniczyć jego występowanie²⁴⁶. Dlatego kwestionariusz zaczyna się od pytań otwartych, a dopiero w dalszej jego części zastosowano pytania wyposażone w kafeterię, które dodatkowo pełnią funkcję pytań kontrolnych.

Ponadto, aby kwestionariusz był dla respondenta „przyjazny” w odbiorze, czytelny i niemęczący w maksymalnym stopniu zredukowano jego objętość przez selekcję pytań, precyzyjne ich sformułowanie oraz zastosowanie jednolitej szaty graficznej opartej na tabelach. W celu usprawnienia fazy opracowywania danych empirycznych w kwestionariuszu zastosowano jednolitą numerację, która w maksymalny sposób miała ułatwiać proces kodowania. Dzięki temu rozwiązaniu można było odstąpić od nanoszenia symboli kodowych na każdym kwestionariuszu i przy każdym pytaniu, co sprawiło, że tworzenie komputerowej bazy danych zostało w istotny sposób przyśpieszone.

3.2.4. Sposób opracowania materiału badawczego i forma jego prezentacji

Uzupełnieniem decyzji dotyczących wyboru metody, techniki i narzędzia jest określenie sposobu oraz reguł, podług których będą analizowane uzyskane w badaniu dane empiryczne. Przyjęliśmy zatem, że analizując materiał badawczy:

Sporządziliśmy tabele metryczkowe, które posłużyły do charakterystyki badanej zbiorowości,

Sporządziliśmy tabele zawierające jednowymiarowy rozkład częstotliwości odpowiedzi, które dostarczyły informacji o charakterze opisowym,

Sporządziliśmy tabele zawierające dwu oraz wielowymiarowy rozkład częstotliwości odpowiedzi, które ukazują wzajemne związki między zmiennymi, jakie wyróżniliśmy w toku operacjonalizacji problematyki badawczej (tzw. tabele krzyżowe),

245 Henryk Domański, Potoczna wizja…, dz. cyt., s. 173.

246 Jesteśmy świadomi, że każdy kwestionariusz w mniejszym lub większym stopniu pełni funkcje poznawcze, dlatego niemożliwym jest całkowicie wyeliminować jego wpływu na deklaracje respondenta.

W przypadku danych o jednej zmiennej tabele z informacjami zastąpiliśmy wykresami obrazującymi procentowy rozkład częstotliwości odpowiedzi,

Obliczeń dokonaliśmy przy pomocy programu statystycznego IBM SPSS Statistics 20.

Wyniki badania zostały przedstawione w kilku podrozdziałach tematycznych, których kolejność wynika z hierarchii pytań badawczych, a nie pytań kwestionariuszowych. Dane empiryczne zaprezentowane zostały w formie tabel, wykresów, i sporządzone zostały przy wykorzystaniu programów IBM SPSS Statistics 20 oraz MS Word 2007.

3.3. Dobór próby badawczej

Podjęcie decyzji, co do wyłonienia grupy osób biorących udział w badaniu, okazało się jednym z trudniejszych problemów, na jakie napotkaliśmy w trakcie przygotowań do realizacji kwestionariusza. Ponieważ większość badań o charakterze ilościowym ma charakter niewyczerpujący²⁴⁷, postanowiliśmy badaną przez nas zbiorowość studentów zawęzić do próbki reprezentatywnej, czyli swoistego „modelu, który stanowi jak gdyby miniaturę układu, którego część stanowi”²⁴⁸, a „wnioski, jakie wynikają z badań tej próbki, mogą być ważne dla całego zbioru, z którego ona pochodzi”²⁴⁹.

Niestety, ze względu na brak dostępu do operatu losowania (imiennej listy wszystkich studentów wydziału), jak i przyczyn organizacyjnych innego rodzaju (głównie finansowych), zostaliśmy zmuszeni do porzucenia – wstępnie planowanej – opartej na losowaniu procedury doboru warstwowego²⁵⁰.

Biorąc poprawkę na różnego rodzaju ograniczenia oraz wynikające z nich kompromisy, nie chcieliśmy jednocześnie zaniżać merytorycznej wartości badania, godząc się na dobór próby oparty na dostępności badanych²⁵¹. Wprawdzie zapewniałby on możliwość szybkiego zrealizowania kwestionariusza na swobodnie dobieranej próbie, ale z pewnością wyłoniona na jego podstawie grupa nie byłaby nawet w minimalnym stopniu reprezentatywna, a pozyskane dane stanowiłyby wątpliwą podstawę do uogólnień.

Dlatego, uwzględniając złożoną problematykę badawczą, specyfikę zbiorowości generalnej, jak i względy organizacyjne, zdecydowaliśmy się na nieprobablilistyczny

247 Leszek A. Gruszczyński, Elementy metod…, dz. cyt., s. 83.

248 Janusz Sztumski, Wstęp do metod…, dz. cyt., s. 140.

249 Tamże, s. 140.

250 Procedurę warstwowego doboru próby opisuje Earl Babbie w: Earl Babbie, Podstawy badań…, dz. cyt., s.

235.

251 Tamże, s. 211-212.

kwotowy sposób doboru próbki reprezentatywnej²⁵². Przy środkach organizacyjnych, jakimi dysponowaliśmy oraz dostępnych nam danych, procedura ta pozwoliła na najlepsze uwzględnienie w badaniu głównych zmiennych niezależnych (fazy studiów, trybu studiów, kierunku studiów) oraz zapewniła wystarczający stopień reprezentatywności.

Postępując zgodnie z wytycznymi Babbiego, przy doborze próby kwotowej, stworzyliśmy specjalną macierz, w której zawarte zostały główne – interesujące nas – cechy oraz przypadające im udziały respondentów²⁵³. Ustaliliśmy, że to kierunek oraz tryb studiów posłużą jako główne cechy, względem których wyznaczane będą kwoty. Na próby w obrębie studiów stacjonarnych składać się powinny po dwie grupy (I i II stopnia) o łącznej liczebności między 40 a 50 osób. Mniej liczne i w wielu przypadkach gorzej rozwinięte studia niestacjonarne reprezentować powinny w obrębie każdego kierunku grupy o liczebności między 20 a 30 osób.

Tab.3.3. Struktura doboru próby (N osób)

Tryb studiów Ogółem

Stacjonarny Niestacjonarny

Kierunek studiów

Historia 50 24 74

Filozofia 44 10 54

Politologia 45 34 79

Socjologia 46 26 72

Wydziałowe studia

doktoranckie 15 9 24

Źródło: badania własne. N całkowite=303

Niestety, w przypadku Wydziałowych Studiów Doktoranckich oraz niestacjonarnej Filozofii wielkość uzyskanych prób okazały się mniejsze od zakładanych. Na taki stan rzeczy wpłynęło kilka czynników, które ujawniły się w fazie organizacji i przebiegu badania.

3.4. Organizacja i przebieg badania

Zważywszy na ustalenia dotyczące doboru próby, zasadnicza – terenowa – część badania wiązała się z szeregiem wyzwań o charakterze logistycznym: zgłębienia „siatki”

studiów, harmonogramów różnych kierunków i grup, odnalezienia odpowiednio licznej grupy i uzyskania do niej dostępu. Nie lada wyzwaniem było skoordynowanie całego

252 Tamże, s. 213-214.

253 Tamże, s. 213-214.

przedsięwzięcia badawczego, tak aby w zbliżonym czasie zrealizować kwestionariusz w kilku grupach. Czujemy się zobowiązani, aby w tym miejscu wyrazić serdeczne podziękowania wszystkim pracownikom naukowym, którzy zgodzili się poświęcić część swoich zajęć na zrealizowanie naszego kwestionariusza. Bez tej pomocy realizacja naszego badania byłaby dłuższa, o ile w ogóle możliwa.

Niestety ta zasadnicza faza badania wymusiła na nas pogodzenie się z pewnymi kompromisami odnośnie próby badawczej. W kilku przypadkach natrafiliśmy na poważne problemy z dostępnością respondentów danej kwoty. Problemy te wynikały z różnego rodzaju przyczyn. W przypadku studiów niestacjonarnych nie wszystkie kierunki prowadzone są na I i II stopniu (np. Filozofia kończy się na stopniu licencjackim i obecnie nie ma kontynuacji).

Równocześnie występują znaczne różnice w liczbie studentów poszczególnych niestacjonarnych kierunków i frekwencji na zajęciach.

Podobne przyczyny zadecydowały o nieuwzględnieniu w badaniu kierunku Historia sztuki. Wprawdzie udało nam się dotrzeć do 11 studentów tego kierunku, ale brak kontynuacji na II stopniu oraz zbyt mała kwota respondentów zadecydowały o wykluczeniu Historii sztuki z badania.

Natomiast utrudniony dostęp do studentów Wydziałowych Studiów Doktoranckich miał zasadniczo dwie przyczyny: cykliczność spotkań, która uniemożliwiała przebadanie większej liczby grup oraz (przede wszystkim) niska frekwencja na zajęciach. Trudności te spowodowały, że już w trakcie realizacji badania zmuszeni byliśmy wziąć pod uwagę czynnik, którego chcieliśmy uniknąć przy doborze próby. Mianowicie kwestię dostępności respondentów.

Oznacza to, że w przypadku studiów niestacjonarnych oraz Wydziałowych Studiów Doktoranckich nie udało się nam wyczerpać zakładanych kwot. Jesteśmy jednak zdania, że wielkość próby badawczej (nieco ponad 300 osób) rekompensuje ten niedostatek i pozwala na wyciąganie uogólnionych wniosków.

Nadmieńmy, że badanie oparte na kwestionariuszu „Studenci o kształcie społeczeństwa w Polsce” przeprowadzono w dniach 18-24 kwietnia 2012 i wzięło w nim udział 357 respondentów. W wyniku selekcji kwestionariuszy nie w pełni wypełnionych (brak większości pytań metryczkowych) oraz nie uwzględnienia zbyt małej kwoty historyków sztuki uzyskaliśmy 303 osobową próbę badawczą.

4. Charakterystyka próby badawczej i obiektywne wymiary strukturalnego usytuowania studentów

Zanim przejdziemy do prezentacji materiału empirycznego oraz odpowiemy na postawione przez nas pytania badawcze, dokonamy charakterystyki próby badawczej. Została ona oparta na tzw. metryczkowych pytaniach z kwestionariusza ankiety i jest zgodna z kolejnością zaprezentowanych w poprzednim rozdziale zmiennych niezależnych.

Już w fazie formułowania problematyki badawczej stwierdziliśmy, że nasze badanie dotyczyć ma zbiorowości studentów, a narzędzie ma charakter ankiety środowiskowej.

Jednak takie zdefiniowanie próby badawczej jest niewystarczające i wymaga rozszerzenia.

Musimy zaznaczyć, że opis próby badawczej, oprócz walorów czysto informacyjnych, ma również za zadanie prezentację obiektywnych wymiarów usytuowania respondentów w strukturze społecznej. Jest to istotne, gdyż zapoznanie się z subiektywnymi wizjami struktury społecznej nie może być wyabstrahowane od obiektywnych wyznaczników przynależności społecznej respondentów.

4.1. Struktura próby według kryteriów przynależności do struktur uniwersytetu

Pierwszą część opisu próby badawczej poświęcimy na przedstawienie struktury badanych według trzech zmiennych wyjaśniających, które dotyczą usytuowania studentów w strukturze organizacyjnej uniwersytetu. Są to zmienne: kierunek studiów, tryb studiów oraz faza studiów.

Zamieszczony poniżej wykres (Ryc.4.1.) informuje o strukturze próby według reprezentowanego przez badanych kierunku studiów.

Ryc.4.1. Struktura próby według kierunku studiów

Źródło: badania własne. N ważnych=303; Braki danych=0

24,4% 17,8% 26,1% 23,8% 7,9%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Historia Filozofia Politologia Socjologia Wydziałowe Studia Doktoranckie

Wszystkie kierunki – za wyjątkiem Wydziałowych Studiów Doktoranckich – są mniej więcej równo reprezentowane. Mniejszy odsetek filozofów jest wynikiem małej popularności studiów niestacjonarnych prowadzonych przez ten instytut. Odwrotna sytuacja – popularność studiów niestacjonarnych – zadecydowały o małej nadreprezentacji politologów w stosunku do respondentów rekrutujących się z pozostałych kierunków. Niski udział studentów Wydziałowych Studiów Doktoranckich spowodowany jest ich małą liczebnością oraz niską frekwencją na zajęciach.

Oprócz kierunków, studentów w próbie badawczej możemy podzielić także ze względu na tryb, w jakim studiują (Ryc.4.2.).

Ryc.4.2. Struktura próby według trybu studiów

Źródło: badania własne. N ważnych=303; Braki danych=0

Jak już wielokrotnie podkreślaliśmy, mniejszy udział studentów niestacjonarnego trybu spowodowany jest mniejszą liczebnością tych studiów. W pewnych przypadkach (wspominana już filozofia) studia niestacjonarne kończą się na I stopniu i nie mają kontynuacji.

Jedną z najważniejszych zmiennych niezależnych w badaniu jest tzw. faza studiów (Ryc.4.3.). Zasadniczo pokrywa się ona z podziałem na III stopnie studiów.

Ryc.4.3. Struktura próby według stopni studiów

Źródło: badania własne. N ważnych=303; Braki danych=0

66,0% 34,0%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Stacjonarny Niestacjonarny

48,5% 43,6% 7,9%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

I stopień - licencjacki II stopień - magisterski III stopień - doktorancki

Studenci stopni licencjackiego i magisterskiego stanowią prawie identyczny udział w próbie. O wiele mniej liczni są natomiast studenci doktoranci, którzy są słuchaczami Wydziałowych Studiów Doktoranckich.

Musimy nadmienić, że w metryczce zastosowaliśmy jeszcze pytanie o „inne rozpoczęte studia” (Ryc.4.4.). Miało ono na celu sprawdzenie, czy znaczący odsetek młodzieży akademickiej związany jest z innymi studiami, gdyż taki stan rzeczy zakłócałby przydatność eksplanacyjną opisywanej przez nas struktury studentów.

Ryc.4.4. Odsetek studentów, którzy rozpoczęli inne studia

Źródło: badania własne. N ważnych=292; Braki danych=11

Powyższy wykres zdradza jednak, że znakomita większość studentów WNS US zdobywa wykształcenie tylko w ramach jednych studiów, a zatem przynależy tylko do struktur jednej uczelni.

Podobny cel miało pytanie „inne ukończone studia”. Zostało ono zadane wszystkim, ale tylko w przypadku I stopnia jest ono naszym zdaniem istotne (studenci II i III stopnia z natury rzeczy musieli ukończyć inne wcześniejsze studia, aby móc kontynuować naukę na poziomie wyższym). Odsetek młodzieży akademickiej z I fazy studiów na WNS, która ma już za sobą inne studia (Ryc.4.5.) zdradzałby jak wielu z nich nie pasuje do nakreślonej przez nas definicji I roku I stopnia studiów jako „fazy adaptacyjnej”.

Ryc.4.5. Odsetek studentów I stopnia, którzy ukończyli inne studia

Źródło: badania własne. N ważnycyh=148; Braki danych=0

19,5% 80,5%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Tak Nie

4,3% 95,7%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Tak Nie

Wykres zamieszczony na poprzedniej stronie (Ryc.4.5.) ukazuje, że zdecydowana większość młodzieży studiów I stopnia dopiero zaczyna swoją karierę studencką i początek studiów na WNS jest dla nich „fazą adaptacyjną”.

Jak już zostało powiedziane, ostatnie dwa prezentowane pytania mają tylko charakter sprawdzający, a rozkład odpowiedzi na nie jedynie dowodzi słuszności wyodrębnienia wcześniej prezentowanych trzech zmiennych wyjaśniających (kierunku, trybu i fazy studiów).

4.2. Struktura próby według cech społeczno-demograficznych

Przyjęliśmy, że w skład baterii zmiennych „cechy społeczno-demograficzne” wchodzą dane o: płci, wieku, wielkości miejscowości formalnego zameldowania, wykształcenia ojca i wykonywanym zawodzie ojca.

Analiza rozkładu próby według płci ujawnia znaczną nadwyżkę kobiet nad mężczyznami (Ryc.4.6.). Zważywszy na stopień sfeminizowania kierunków humanistycznych, nadwyżka ta w przypadku WNS nie powinna jednak dziwić.

Ryc.4.6. Struktura próby według płci

Źródło: badania własne. N ważnych=303; Braki danych=0

W celu scharakteryzowania struktury badanych według wieku dokonaliśmy podziału na trzy rozłączne kategorie wiekowe: 18-22, 23-25 oraz 26 i więcej.

Ryc.4.7. Struktura próby według wieku

Źródło: badania własne. N ważnych=302; Braki danych=1

62,4% 37,6%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Kobiety Mężczyźni

44,7% 32,8% 22,5%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

18-22 23-25 26 i więcej

Wspominany podział jest tożsamy z rozróżnieniem na trzy stopnie studiów i przy założeniu, że młody człowiek rozpoczyna swoją karierę studenta zaraz po uzyskaniu świadectwa dojrzałości. Zważywszy na proporcje zaprezentowanego na poprzedniej stronie wykresu (Ryc.4.7.), podział ten wydaje się być uzasadnionym.

Jeszcze dokładniejszych danych dostarcza zestawienie informacji o wieku respondentów w ramach poszczególnych faz (stopni) studiów (Tab.4.1.). Tak, jak przypuszczaliśmy, w każdej fazie dominują studenci z przedziału wiekowego właściwego danemu stopniowi. Dla I stopnia 18-22, dla II stopnia 23-25, a dla III stopnia 26 i więcej.

Tab.4.1. Struktura próby według wieku na poszczególnych stopniach studiów

Stopień studiów

Ogółem I stopień -

licencjacki

II stopień - magisterski

III stopień - doktorancki

Wiek

18-22 72,6% 22,0% 0,0% 44,7%

23-25 15,1% 54,5% 20,8% 32,8%

26 i więcej 12,3% 23,5% 79,2% 22,5%

Źródło: badania własne. N ważnych=302; Braki danych=1

Ciekawie przedstawiają się wnioski płynące z porównania struktury wiekowej studentów trybu stacjonarnego oraz niestacjonarnego (Tab.4.2.). Struktury te różnią się od siebie w sposób zasadniczy. Osoby, które zdobywają wykształcenie odpłatnie (uiszczając

W dokumencie Struktura społeczna w świadomości studentów Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (Stron 72-199)