NASADA KORONY

Skutki zbyt rozległych cięć dla żywotności drzewa i bezpieczeństwa w jego otoczeniu mogą być widoczne po latach, dlatego też istotne są informacje dotyczące historii cięć. Ich skutkiem może być ukryty rozkład wewnątrz pnia lub konarów obniżający ich odporność mechaniczną. Należy pamiętać, że każde cięcie może prowadzić do wnikania patoge-nów i w efekcie rozkładu drewna.

Często w sąsiedztwie rozległych cięć wyrastają pędy z pąków śpiących, których liście, asymilując, dostarczają energii do produkcji tkanki przyrannej i substancji niezbędnych do odcinania ran poprzez proces grodziowania. Rosnąc, zwiększają one swoją masę. Pędy od-roślowe jako płytko zakotwiczone w pniu z czasem się wyłamują, zwłaszcza jeżeli drzewo nie zdołało odgrodzić infekcji grzyba i nastąpił rozkład drewna w rejonie ich nasady.

Wycieki na pniu, także z żywicy (zdjęcie po prawej) są oznakami choroby, dlatego drzewo powinno być zbadane przez specjalistę w celu określenia wpływu choroby lub patogenu na żywotność i statykę (Fot. DB)

Na konarze widoczne rany u nasady korony spowodowane zbyt rozległym cięciem. Rany zarastają tkanką przyranną. Na zdjęciu widoczne są rany bez rozkładu, jednak zarodniki, które przez nie wnikną, będą się rozwijać wewnątrz pnia nawet po tym, jak rany zarosną (zarośnięcie czasem może zahamować rozkład drewna wskutek odcięcia powietrza niezbędnego dla rozwoju grzyba).

W takim przypadku i przy obecności dużego, ciężkiego konaru ry-zyko wyłamania z czasem będzie się zwiększać (Fot. DB)

II. Podstawowa diagnostyka drzew

Poza otwartym rozkładem możliwa jest identyfikacja cech sugerujących rozkład ukryty, takich jak opuchlizna pnia czy zakorek. Miejsca ich występowania powinny być uważnie badane, ponieważ często w ich obrębie tworzy się rozkład.

Rozkład i otwarte rany powodują zwiększenie ryzyka złamania konaru drzewa; większe ryzyko istnieje, gdy ubytek obejmuje więcej niż 40% drewna wewnątrz pnia lub gałęzi. W przypadku rozkładu wskazane jest badanie stopnia roz-kładu drewna z zastosowaniem sprzętu specjalistycznego (Fot. DB)

Rozkład u nasady korony spowodowany wyłamaniem, zbyt roz-ległymi cięciami konarów lub przewodników – w tych przypad-kach cięcie spowodowało powstanie cienia asymilacyjnego (za-trzymanie ich przepływu poniżej cięcia) i obumieranie tkanek.

Zgnilizna rozwija się i może powodować rozległy rozkład, dziuple i w efekcie zwiększenie ryzyka złamania pnia (Fot. DB)

Dziuple z rozkładem u nasady korony po zbyt rozległych cięciach zwiększają ryzyko złamania sąsiadujących ciężkich konarów, nawet pomimo obecności wytrzymałej mechanicznie tkanki przyrannej (Fot. DB)

Przykłady pęknięć w rozwidleniu u nasady korony. W takim przypadku ryzyko rozłamania jest duże i często nie ma możliwości jego minimalizowania (Fot. MS)

II. Podstawowa diagnostyka drzew

Rozległa rana po utracie konkurencyjnego przewodnika wyłama-nego w słabym rozwidleniu (uwaga: wartość cechy 3 – w przy-padku, kiedy stwierdzono pozostałe zdrowe drewno pnia, jeżeli pień jest w znacznym stopniu rozłożony – wartość 4, która często oznacza konieczność usunięcia drzewa)(Fot. MS)

Zrakowacenie spowodowanie infekcją wirusową lub bakteryjną nie ma większego znaczenia dla statyki drzewa (Fot. DB)

Obecność owocników grzybów w nasadzie ko-rony skutkuje mechanicznym osłabieniem i może prowadzić do rozłamania (Fot. MS)

KONARY

Słabym punktem powodującym zwiększenie ry-zyka złamania może być konar z rozkładem.

W tym przypadku konieczne jest badanie specja-listycznym sprzętem w celu określenia prawdo-podobieństwa upadku i zabiegów minimalizo-wania ryzyka upadku gałęzi (Fot. DB)

Rozkład wewnątrz dużej gałęzi z drewnem reakcyjnym zwiększa ryzyko upadku konaru. O rozkładzie świadczy obecność dziupli oraz nieregularny kształt nasady konaru (Fot. MS)

Wygonionym konarem nazywa się wyciągnięty nadmiernie poza koronę konar, przej-mujący rolę przewodnika i rozwijający się nadmiernie. Zwiększanie jego masy może powo-dować nadmierne obciążenie pnia lub konaru, na którym jest osadzony. W przypadku wy-gonionego konaru z dziuplą i rozkładem u jego nasady ryzyko obłamania się tego konaru może być duże.

Potencjalne ryzyko powodowane przez asymetryczną koronę drzewa i jego wygonione konary (nadmiernie wyciąg-nięte) zostało zminimalizowane przez założenie licznych wiązań konarów w koronie (Fot. MS)

II. Podstawowa diagnostyka drzew

GAłęZIE, PęDY, LIśCIE

Rany, również te zalane tkanką przyranną, oraz dziuple mogą być miejscami o osłabionej wytrzymałości mechanicznej w związku z działalnością grzyba, dlatego należy dokumento-wać ich występowanie.

Nekrozy/chlorozy

W przypadku starych drzew pojawianie się martwych gałęzi w górnych partiach korony jest naturalnym zjawiskiem związa-nym z fazą rozwojową. Drzewo może być bardzo żywotne, a jed-nocześnie posiadać fizjologiczny susz (Fot. ASu)

Martwe i zawieszone gałęzie stanowią zagrożenie upadkiem, szczególnie kiedy mogą spaść na miejsce, które jest użytkowane.

W lesie, daleko od ścieżek, ryzyko wypadku będzie mniejsze. W przy-padku drzew starzejących się susz gałęziowy jest miejscem rozwo-ju wielkiej liczby organizmów i jeżeli jego obecność nie stanowi ry-zyka wyłamaniem, powinien pozostać na drzewie. W przypadku drzew o trwałym drewnie (na zdjęciu dąb) martwe konary mogą pozostawać na drzewie przez długie lata, nie stwarzając zagroże-nia. U drzew mniej odpornych na rozkład (lipa, wierzba, topola) na-leży na bieżąco usuwać susz gałęziowy (Fot. MS)

Obecność jemioły w koronie drzewa powodu-je powodu-jego osłabienie oraz zwiększenie zimozielo-nej masy, co zwiększa opór, który stawia koro-na działaniu wiatru („efekt żagla”) (Fot. MS)

Na zdjęciu widoczny wygoniony konar odchodzący od drze-wa w lewą stronę (Fot. MS)

Oznaki, takie jak: przerzedzenie korony, nekrozy, chlorozy liści, skrócenie krótkopę-dów czy kolejne pokolenia liści mówią o osłabieniu żywotności drzewa, a w konsekwencji o mniejszych zdolnościach grodziowania i tworzenia drewna reakcyjnego. Często wskazują one również na problemy w systemie korzeniowym drzewa.

Oznakami osłabionej kondycji mogą być nekrozy brzegów blaszek liściowych (a), chlorozy blaszek (b), zamieranie liści i pędów we fragmentach koron i możliwe również kolejne pokolenia liści (c), mniejsze liście i skrócone przyrosty pędów (d) w porównaniu z drzewami w dobrej kondycji. Przyczyną tych objawów może być problem z korzeniami powodowany np. zagęszczeniem lub zalewaniem gleby, zasoleniem lub obcięciem części systemu korzeniowego. Drzewa o słabszej kon-dycji będą wolniej tworzyły bariery ochronne i będą bardziej podatne na ataki patogenów (Fot. MS)

a

c

b

d

Długa gałąź o nieforemnym kształcie – wygoniona, nadmiernie wygięta lub w kształcie „lwiego ogona” może stwarzać zagrożenie, które jest większe, jeżeli jednocześnie na gałęzi występuje rozkład (Fot. DB)

II. Podstawowa diagnostyka drzew

Oględziny i dokumentowanie opisywanych powyżej cech budowy, uszkodzeń oraz oznak są ważne dla oceny stanu zdro-wotnego i statyki drzewa. Mogą one mieć rozmaity wpływ w zależności od natężenia. Przykładowo: uderzenie pioruna w pień drzewa uszkadza wiązki przewodzące i – jeżeli jest rozległe – wpłynie negatywnie na żywotność drzewa. Na-tomiast występowanie rozwidlenia bez oznak rozłamywania nie ma wpływu zarówno na żywotność, jak i statykę drze-wa, dopóki nie pojawią się niepokojące oznaki. Wtedy cecha ta jest istotna, bo zwiększa ryzyko upadku części drzewa.

Rozkład drewna jest czynnikiem, który w połączeniu z innymi cechami, jak na przykład pochylonym pniem lub asyme-tryczną koroną drzewa, również może znacząco zwiększać ryzyko związane z drzewem. Zadaniem osoby wykonującej oględziny jest identyfikowanie problemów i ocena skutków, które mogą być ich efektem.

OSłABIENIE WITALNOśCI

Witalność (żywotność) opisuje zasób sił życiowych drzewa i jego potencjał do wzrostu, adaptacji do zmiennych warunków oraz kompensacji ewentualnych uszkodzeń. Witalność każdego drzewa w sposób naturalny zmienia się z wiekiem. Jest największa w fazie mło-dzieńczej, kiedy niemal wszystkie tkanki drzewa są aktywne. W fazie dojrzałości, przy male-jącym udziale aktywnych tkanek, dynamika wzrostu drzewa także stopniowo maleje, prze-chodząc w fazę starzenia się. W pewnym momencie żywotność zaczyna nieodwracalnie spadać, wzrost się zahamowuje i drzewo stopniowo zamiera. Proces obniżenia witalności może być także przedwcześnie wywołany przez zewnętrzny stres lub pasożyta. Młode i ży-wotne drzewo łatwiej będzie regenerować zapasy energetyczne pozwalające na prawidło-wy rozwój niż te będące w schyłkoprawidło-wym etapie życia.

W diagnostyce stanu drzewa przydatna jest umiejętność rozpoznawania, czy drzewo

Kondycja drzewa jest ściśle powiązana ze stanem jego systemu korzeniowego. Korzenie obcięte, uszkodzone, zagęsz-czona gleba w ich rejonie czy ograniczenia rozwoju związane z infrastrukturą powodują osłabienie żywotności, a co za tym idzie – produkcji niedostatecznej ilości rezerw energetycznych. Wpływa to negatywnie na jego rozwój, zdolności obronne i w efekcie prowadzi do zwiększenia ryzyka upadku drzewa lub wyłamania jego części (Rys. JS)

zaburzenie w systemie korze-niowym powoduje reakcję

drzewa w koronie

po utracie korony system ko-rzeniowy jest redukowany stan równowagi

jest żywotne, ponieważ od jego sił witalnych w dużym stopniu zależy zdolność radzenia sobie z infekcjami grzybowymi i zewnętrznymi czynnikami stresowymi. Ocena w zakresie witalności drzewa (żywotności) powinna obejmować sprawdzenie, czy wzrost i żywot-ność pędów, kolor liści, ich wielkość i zagęszczenie w koronie są normalne dla gatunku. Jak wspomniano wcześniej, mniejsze liście świadczyć mogą o uszkodzeniu systemu korzenio-wego albo o intensywnym rozwoju pasożytniczego grzyba.

Oznaki intensywnego zalewania ran żywą tkanką świadczą o tym, że drzewo jest żywot-ne, a co za tym idzie – ma większą szansę ograniczyć rozwój grzyba poprzez tworzenie skutecznych grodzi w drewnie oraz wzmocnić się mechanicznie przez nadbudowę nowego drewna.