Sąd Najwyższy rozpatrzył wniosek262 Rzecznika o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie istniejącej w orzecznictwie rozbieżnej kwalifikacji charakteru prawnego ter-minów z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw zastrzeżonych na uchwalenie i zgłoszenie zmian statutów oraz samego art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r.
o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw stanowiącego, że „do czasu zarejestrowania zmian statutów postanowienia do-tychczasowych statutów regulujące funkcjonowanie zebrania przedstawicieli pozostają w mocy.”
Sąd Najwyższy podjął263 następującą uchwałę: „Zebranie przedstawicieli członków spółdzielni mieszkaniowej, która nie dopełniła w terminie obowiązków przewidzianych w art. 9 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach miesz-kaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, pozostało organem spółdzielni na podstawie dotychczasowego statutu”.
261 Uchwała z 29 października 2012 r., sygn. akt II GPS 3/12.
262 Informacja RPO za 2011 r., str. 86.
263 Uchwała z 10 maja 2012 r., sygn. akt III CZP 84/11.
8. Roszczenia przysługujące członkowi zarządu spółki kapitałowej zatrudnionemu w charakterze pracownika na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano niezgodnie z prawem
Rzecznik skierowała264 wniosek do SN o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: „Czy odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej (art. 203 § 1 i art.
370 § 1 ustawy Kodeks spółek handlowych265), zatrudnionemu w charakterze pracowni-ka na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano niezgodnie z prawem, służy roszcze-nie o przywróceroszcze-nie do pracy?”.
Według pierwszego stanowiska reprezentowanego w orzecznictwie, przepisy art.
203 § 1 k.s.h., a także art. 370 § 1 k.s.h. sprzeciwiają się temu, aby odwołany członek zarządu spółki, który był zatrudniony na tym stanowisku na podstawie umowy o pra-cę, mógł zostać przywrócony do pracy w razie gdy umowa ta została rozwiązana nie-zgodnie z prawem. Natomiast według drugiego stanowiska przepisy art. 203 § 1 k.s.h.
oraz art. 370 § 1 k.s.h. nie są przepisami szczególnymi w stosunku do przepisów prawa pracy, nie wyłączają więc możliwości przywrócenia do pracy członka zarządu spółki, który był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. W ocenie Rzecznika należy uznać, iż przepisy art. 203 § 1 k.s.h. i art. 370 § 1 k.s.h. dotyczą wyłącznie stosunku organiza-cyjnego, dlatego też ustanie tego stosunku, czego przejawem jest odwołanie z funkcji członka zarządu spółki, nie pociąga za sobą automatycznego ustania stosunku pracy. Do rozwiązania stosunku pracy niezbędne jest bowiem podjęcie dodatkowych czynności.
Zdaniem Rzecznika w interesującym zakresie trzeba mieć na uwadze także treść art. 24 zdanie pierwsze Konstytucji, stanowiącego, iż praca znajduje się pod ochroną Rzeczy-pospolitej Polskiej. Oznacza to, że na państwie ciąży obowiązek ochrony pracowników jako „słabszej” strony stosunku pracy, a w konsekwencji obowiązek stworzenia przez państwo gwarancji prawnych ochrony, w tym ochrony przed niezgodnymi z prawem bądź nieuzasadnionymi działaniami pracodawców. Nie istnieją zaś żadne konstytucyjne powody, dla których z owego obowiązku ochrony pracowników mieliby być wyłączeni ci z nich, którzy na podstawie umowy o pracę pełnią funkcję członka zarządu spółki.
Dlatego też kierując się przyjazną Konstytucji wykładnią przepisów prawa w omawia-nym zakresie uznać trzeba, iż tej kategorii pracowników również przysługują roszczenia określone w art. 45 § 1 Kodeksu pracy.
Sąd Najwyższy rozpatrzył wniosek Rzecznika i podjął266 następującą uchwałę:
„W przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art. 203 § 1 lub art. 370 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych nie jest wyłączone roszczenie o przywró-cenie do pracy.”
264 RPO-697013-III/12 z 20 lutego 2012 r.
265 Ustawa z 15 września 2000 r. (Dz.U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.).
266 Uchwała z 16 maja 2012 r., sygn. akt III PZP 3/12.
9. Rozbieżności w orzecznictwie sądowym dotyczące przepisów proceduralnych stosowanych w toku postępowania sądowego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych rozpatrującym odwołanie od orzeczenia Krajowego Sądu Dyscyplinarnego biegłych rewidentów
Rzecznik skierowała267 wniosek do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: „Czy do postępowania sądowego wszczynanego przez wniesienie odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych od orzeczenia Krajowego Sądu Dys-cyplinarnego, na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicz-nym268, stosuje się przepisy ustawy Kodeks postępowania cywilnego, czy też przepisy ustawy Kodeks postępowania karnego?”
Sąd Najwyższy wyraził w tym zakresie dwa stanowiska. Według pierwszego269 w toku takiego postępowania sądowego należy stosować przepisy Kodeksu postępowania cywilne-go. Natomiast w drugim270 Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że do postępowania przed okręgowym sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, w toku rozpoznania odwołania od orzeczenia Krajowego Sądu Dyscyplinarnego, ma zastosowanie przepis art. 46 ustawy o bie-głych rewidentach, a co za tym idzie do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego.
W opinii Rzecznika istnieją istotne argumenty przemawiające na rzecz zarówno pierwsze-go, jak i drugiego stanowiska. Sąd Najwyższy stwierdził, że wskazanie w art. 41 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych jako sądu rzeczo-wo właściwego do rozpoznawania odrzeczo-wołania pośrednio przemawia za zastosowaniem prze-pisów Kodeksu postępowania cywilnego. W opinii Rzecznika ten argument o charakterze sys-temowym może mieć istotne znaczenie dla przesądzenia o zastosowaniu procedury cywilnej w sądowym postępowaniu odwoławczym. Ponadto Sąd Najwyższy w tej sprawie zauważył, że posłużenie się w art. 41 ust. 2 pojęciem „skarga kasacyjna” jednoznacznie wskazuje na proce-durę cywilną, tylko w niej bowiem występuje ten środek prawny, natomiast w postępowaniu karnym używane jest określenie środka prawnego „kasacja”. Z drugiej strony należy podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w innym orzeczeniu, że zastosowanie procedury karnej w procedurze odwoławczej w sprawach dotyczących biegłych rewidentów mogłoby stworzyć większe gwarancje proceduralne dla obwinionego.
Sąd Najwyższy podjął271 uchwałę: „Do postępowania sądowego wszczynanego przez wniesienie odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych od orzeczenia Krajowego Sądu Dyscyplinarnego, na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach i ich samo-rządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym, stosuje się przepisy ustawy Kodeks postępowania karnego”272.
267 RPO-702362-I/12 z 27 sierpnia 2012 r.
268 Ustawa z 7 maja 2009 r. (Dz.U. Nr 77, poz. 649, z późn. zm.).
269 Postanowienie z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. akt III SO 6/10.
270 Postanowienie z dnia 30 września 2010 r. (sygn. akt I KZP 11/10.
271 Uchwała z 24 stycznia 2013, sygn. akt I KZP 18/12.
272 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., Nr 89, poz. 555).
10. Dopuszczalność złożenia przez zakładową organizację związ-kową informacji o łącznej liczbie członków zrzeszonych w tej organizacji po upływie terminu przewidzianego w art. 251 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych
Rzecznik skierowała273 wniosek do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: „Jaki skutek wywołuje nieprzekazanie przez organizację związkową w terminie określonym art. 251 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych274 pracodawcy infor-macji o łącznej liczbie członków tej organizacji?”.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ujawniły się rozbieżności w zakresie dopuszczalno-ści złożenia przez zakładową organizację związkową informacji o łącznej liczbie członków zrzeszonych w tej organizacji po upływie terminu. W części orzeczeń SN uznał, że jeżeli pracodawca w zakreślonym terminie nie uzyskał informacji wymaganych art. 251 ust. 2 usta-wy, to ma prawo przyjąć, że od tej daty zakładowej organizacji związkowej nie przysługują ustawowe uprawnienia. Nie wyłącza to możliwości wykazania przez organizację związkową, że zrzeszała co najmniej 10. członków.
Poglądu tego nie podzielił skład orzekający SN w wyroku275 z 6 października 2011 r.
Zasadniczą funkcją nałożenia na zakładową organizację związkową obowiązku przekaza-nia tej informacji jest ochrona pracodawcy przed negatywnymi dla niego konsekwencjami naruszenia uprawnień tej organizacji, spowodowanymi niewiedzą o spełnieniu przez orga-nizację wymagań określonych prawem. Z uwagi na zmienną liczbę członków organizacji związkowej ustawodawca wprowadził obowiązek przekazywania tej informacji co kwartał w terminie do 10. dnia następnego miesiąca. Zdaniem Sądu Najwyższego nieprzekazanie tej informacji we wskazanym terminie uprawnia pracodawcę do przyjęcia wniosku, iż istnie-jąca u niego organizacja związkowa nie spełnia wymagań przewidzianych w art. 251 ust. 1 ustawy, a zatem że nie ma obowiązku współdziałania z nią przy rozwiązywaniu z pracowni-kami stosunku pracy. W tym przypadku Sąd Najwyższy wyłącza możliwość wykazania przez organizację związkową, że zrzeszała co najmniej 10. członków.
Rzecznik przychyla się do powyższego poglądu. Opieszałość organizacji związkowej, powodująca naruszenie ustawy o związkach zawodowych, nie może skutkować ujemnymi konsekwencjami wobec pracodawcy, polegającymi na przerzucaniu na niego nieprzewidzia-nego prawem ryzyka zachowania organizacji związkowej w sposób sprzeczny z ustawą.
Sąd Najwyższy rozpatrzył wniosek Rzecznika i podjął276 następującą uchwałę: „Nie-przedstawienie przez zakładową organizację związkową informacji, o której mowa w art.
251 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych powoduje, że nie są wadliwe czynności podjęte przez pracodawcę bez wymaganego współdziałania z tą organizacją, aż do dnia przedstawie-nia tej informacji.”
273 RPO-714575-III/12 z 24 października 2012 r., sygn. akt III PZP 7/12.
274 Ustawa z 23 maja 1991 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm.).
275 Sygn. akt III PK 17/11.
276 Uchwała SN z 20 grudnia 2012 r., sygn. akt III PZP 7/12.
VIII. Zagadnienia z zakresu prawa pracy
A. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia
1. Przesłanki uprawniające pracownika do nagrody rocznej
Rzecznik sygnalizowała, że nieprecyzyjne uregulowania ustawy o dodatkowym wyna-grodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej277 wywołują istotne wąt-pliwości przy ich stosowaniu, zgłaszane zarówno przez pracowników, jak też przez praco-dawców reprezentujących jednostki sfery finansów publicznych. Wspomniana ustawa nie zawiera definicji pojęcia „okres przepracowany”, co przyczynia się do powstawania wątpli-wości, czy chodzi tu o okres pozostawania w stosunku pracy, czy okres faktycznego wy-konywania pracy. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej prezentuje opinię, że prawo do wynagrodzenia rocznego ustala się na podstawie okresu przepracowanego, rozumianego jako okres pozostawania pracownika w zatrudnieniu u tego pracodawcy w roku kalendarzo-wym, za który przysługuje wynagrodzenie. Tymczasem Sąd Najwyższy w uchwałach278, zajął odmienne stanowisko. Uchwały te nie mają jednak wiążącego charakteru. W tej sytuacji konieczne jest, w ocenie Rzecznika, podjęcie inicjatywy polegającej na wprowadzeniu do ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym takich zmian, które wyeliminują wątpli-wości wokół przesłanek uprawniających pracownika do nagrody rocznej. Rzecznik zwróciła się279 do Ministra Pracy i Polityki Społecznej z wnioskiem o podjęcie działań zmierzających do stosownej nowelizacji przepisów wymienionej wyżej ustawy.
Minister podzielił280 wyrażone w wystąpieniu Rzecznika stanowisko w sprawie koniecz-ności nowelizacji przepisów ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracow-ników jednostek sfery budżetowej oraz zadeklarował podjęcie stosownych działań w tym zakresie.