Ochrona praw majątkowych - wyodrębniania na własność lokali mieszkalnych wybudowanych przez to

wyodrębniania na własność lokali mieszkalnych wybudowanych przez towarzystwa budownictwa społecznego oraz spółdzielnie

A. Ochrona praw majątkowych

1. Odszkodowania za grunty warszawskie

Do Rzecznika wpływały skargi na bierność władzy w prawidłowym uregulowaniu rosz-czeń odszkodowawczych mających genezę w dekrecie warszawskim. Odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość miało być wypłacane na podstawie przepisów rozporządze-nia, które jednak nie zostało wydane. Brak ten miały rekompensować późniejsze regula-cje ustawowe, ale tylko w stosunku do byłych właścicieli domów jednorodzinnych i działek przeznaczonych pod budownictwo jednorodzinne, przejętych po dniu 5 kwietnia 1958 r.

Aktualnie problematyka odszkodowań za grunty uregulowana jest w art. 214 i 215 usta-wy o gospodarce nieruchomościami⁵²². Art. 215 ust. 2 ustawy jest powtórzeniem regulacji dotyczących odszkodowania za dom jednorodzinny i działkę przeznaczoną pod zabudo-wę jednorodzinną. W wyroku z dnia 13 czerwca 2011 r. Trybunał Konstytucyjny oceniając zgodność tego przepisu z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i w związku z art. 31 ust.

3 Konstytucji stwierdził⁵²³, że wspólną cechą byłych właścicieli domów jednorodzinnych i działek przeznaczonych pod zabudowę jednorodzinną oraz byłych właścicieli pozostałych nieruchomości warszawskich jest to, że zostali oni pozbawieni własności na podstawie de-kretu warszawskiego i nie uzyskali prawa wieczystej dzierżawy, w związku z czym dekret przyznawał im odszkodowanie. Art. 215 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami przyznaje odszkodowanie wyłącznie byłym właścicielom domów jednorodzinnych i działek przeznaczonych pod zabudowę jednorodzinną wywłaszczonym po dniu 5 kwietnia 1958 r.

Trybunał ocenił, że pozbawienie odszkodowania pozostałych byłych właścicieli nie znajduje racjonalnego uzasadnienia na gruncie konstytucyjnych gwarancji równej ochrony własno-ści. Rzecznik zwróciła się⁵²⁴ do Ministra Skarbu Państwa o przedstawienie informacji na te-mat prac legislacyjnych podjętych w tej sprawie.

W odpowiedzi Minister wyjaśnił⁵²⁵, że zakresowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie wywołuje skutków prawotwórczych polegających na ustanowieniu nowej normy prawnej.

Zobowiązuje on ustawodawcę do ustanowienia regulacji prawnych niezbędnych dla

reali-522 Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, z późn. zm.).

523 Sygn. akt SK 41/09.

524 RPO-549056-IV/07 z 13 czerwca 2012 r.

525 Pismo z 27 czerwca 2012 r.

zacji norm konstytucyjnych, co może skutkować przygotowaniem kompleksowej regulacji prawnej w tym zakresie lub zmianą objętego orzeczeniem przepisu bez wskazania, w jakim czasie ma to nastąpić. Z orzeczenia TK nie wynika zobowiązanie Ministra Skarbu Państwa do przygotowania regulacji prawnej w tym zakresie. Ewentualna inicjatywa ustawodawcza w zakresie nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami należy do Ministra Trans-portu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. W związku z powyższym Rzecznik zwróciła się⁵²⁶ do Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej o informację o pracach legislacyjnych.

Minister wyjaśnił⁵²⁷, że przygotowanie ustawy regulującej kwestie zawarte w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego wykracza poza zakres kompetencji ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Proces wypłaty poprzed-nim właścicielom lub ich następcom prawnym odszkodowań za nieruchomości wywłasz-czone na podstawie dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warsza-wy stanowi przejaw reprywatyzacji, co wskazuje na właściwość Ministra Skarbu Państwa przy inicjowaniu procesu legislacyjnego dotyczącego omawianej tematyki. Stanowiska Mi-nistrów, do których zwracał się Rzecznik wskazują, że dostrzegają potrzebę zmian w prawie.

Jednocześnie uważają, że nie są właściwi do zainicjowania takich zmian. Dlatego sprawa będzie kontynuowana przez Rzecznika, częściowo także w ramach generalnego wystąpienia w sprawie reprywatyzacji.

2. Uciążliwości związane z realizowaniem inwestycji w zakresie dróg publicznych dla mieszkańców terenów przylegających do tych dróg

Do Rzecznika wpływały skargi dotyczące uciążliwości związanych z realizowaniem in-westycji w zakresie dróg publicznych, w szczególności autostrad i dróg ekspresowych, dla mieszkańców terenów przylegających do tych dróg. Zarzuty odnosiły się w większości przy-padków do kwestii istotnego ograniczenia możliwości zagospodarowania nieruchomości przyległych do tych dróg, prowadzącego w konsekwencji do obniżenia ich wartości oraz negatywnego wpływu immisji drogowych (hałas, pył) na warunki życia na terenie przyle-głych nieruchomości. Ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych⁵²⁸ nie zawiera uregulowań minimalizujących w odpowiednim stopniu negatywne skutki wpływu realizacji inwestycji drogowych na wartość przyległych nieruchomości i warunki bytowania na tych nieruchomościach. Rzecznik zwróciła się⁵²⁹ do Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej o podjęcie prac legislacyjnych zmierzających do zmiany treści tego przepisu poprzez przyznanie odpowiedniego odszko-dowania lub roszczenia o wykup właścicielom tych nieruchomości, które w części zostały wywłaszczone pod budowę dróg publicznych, jeżeli pozostała ich część utraciła w znacznym

526 RPO-549056-IV/07 z 21 sierpnia 2012 r.

527 Pismo z 7 grudnia 2012 r.

528 Ustawa z 10 kwietnia 2003 r. (Dz.U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194, z późn. zm.).

529 RPO-675716-IV/11 z 25 czerwca 2012 r.

stopniu swoją wartość lub nastąpiło znaczne pogorszenie możliwości jej wykorzystywania do celów mieszkaniowych.

Minister nie zgodził się⁵³⁰ jednak ze stanowiskiem Rzecznika, uznając iż nie znajduje ono uzasadnienia w konstytucyjnych gwarancjach słusznego odszkodowania za wywłaszczenie.

Wskazał również, że ochrona osób korzystających z budynków mieszkalnych narażonych na bardzo uciążliwe immisje związane z korzystaniem z dróg publicznych przyległych do tych budynków może być realizowana poprzez ustanowienie strefy ograniczonego użytko-wania w oparciu o Prawo ochrony środowiska, a następnie odszkodoużytko-wania za ograniczenie możliwości korzystania z nieruchomości. Stanowisko to nie wydaje się być przekonujące, dlatego sprawa będzie analizowana pod kątem możliwości podjęcia dalszych działań przez Rzecznika.

3. Obowiązkowe egzemplarze biblioteczne

Na tle spraw badanych przez Rzecznika ujawnił się problem dotyczący rozwiązań praw-nych regulujących instytucję bibliotecznego egzemplarza obowiązkowego. W ocenie Skar-żących obowiązujące przepisy mogą prowadzić do nieuzasadnionego względami ochrony wolności dostępu do dóbr kultury oraz ochroną dziedzictwa narodowego ograniczenia pra-wa własności podmiotów prypra-watnych. Wnioskodawcy upra-ważają, że sytuacja, w której polscy wydawcy zmuszeni są do nieodpłatnego przekazywania aż 17 egzemplarzy książki (w więk-szości państw europejskich obowiązek dotyczy 2-7 egzemplarzy), nie uzyskując w zamian prawa do żadnej formy rekompensaty, stanowi nieproporcjonalne obciążenie podmiotów prywatnych kosztem realizacji zadań publicznych. Pogodzenie praw i interesów obywate-li oraz wydawców wymaga wyważenia sprzecznych interesów oraz uprawnień w równym stopniu chronionych przez Konstytucję. Zastąpienie przynajmniej części egzemplarzy obo-wiązkowych wydanych w tradycyjnej formie zapisem elektronicznym mogłoby znacząco obniżyć obciążające wydawców koszty. Podstawowym problemem w takiej sytuacji jest jedynie stworzenie systemu informatycznego zapewniającego autorom i reprezentującym ich podmiotom ochronę praw autorskich. Wydaje się, że w kontekście rozwoju technolo-gicznego podobne regulacje będą musiały zostać przyjęte, a objęcie nimi także egzemplarzy obowiązkowych może stanowić rozwiązanie sygnalizowanego problemu. Rzecznik zwróciła się⁵³¹ do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministra Administracji i Cyfryza-cji o zajęcie stanowiska w sprawie, w tym udzielenie informai Cyfryza-cji czy rozważane są propozycje wprowadzenia regulacji zmniejszających obciążenie wydawców wynikające z instytucji eg-zemplarza obowiązkowego.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego uznał⁵³² za konieczną zmianę przepisów re-gulujących kwestie obowiązkowych egzemplarzy bibliotecznych. Wynika to zarówno z nad-miernej liczby przekazywanych egzemplarzy, co odbiega od standardów europejskich, jak

530 Pismo z 24 stycznia 2013 r.

531 RPO-692148-I/12 z 22 lutego 2012 r.

532 Pismo z 27 marca 2012 r.

i ze zmiany innych aktów prawnych. W resorcie planowane są zmiany przepisów w zakresie egzemplarza obowiązkowego, jednak podjęcie ich jest uzależnione od uzyskania zgody Ze-społu do spraw Programowania Prac Rządu na wpisanie propozycji zmian ustawy o obo-wiązkowych egzemplarzach bibliotecznych do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów.

Wraz z otrzymaniem takiej zgody podjęte zostaną konsultacje społeczne dotyczące zakresu zmian przepisów w ww. zakresie, zarówno na poziomie ustawy, jak i rozporządzenia.

W związku z powyższym Rzecznik oczekuje na zapowiedzianą zmianę przepisów.

4. Brak przepisów nakazujących informowanie właścicieli nieruchomości o dokonanych z urzędu zmianach wpisów odnoszących się do ich nieruchomości w ewidencji gruntów i budynków

Do Rzecznika wpływały skargi obywateli wskazujące na brak przepisów nakazujących informowanie ich o dokonanych z urzędu zmianach wpisów odnoszących się do ich nie-ruchomości w ewidencji gruntów i budynków. W sytuacji, gdy aktualizacja operatu wyma-ga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego lub uzyskania dodatkowych dowodów, wprowadzenie zmian danych ewidencyjnych następuje w formie decyzji administracyjnej.

Wówczas prawo właściciela do informacji o postępowaniu dotyczącym jego nieruchomo-ści jest zagwarantowane szerokim zakresem obowiązku informowania stron przewidzia-nym przez Kodeks postępowania administracyjnego. Natomiast w przypadku aktualizacji operatu ewidencyjnego dokonywanej w trybie czynności materialno-technicznej nie sto-suje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Brak jest również regulacji szczególnych, które przewidywałyby obowiązek informowania właścicieli nieruchomości o dokonanej zmianie w zapisach ewidencji gruntów. Właściciel lub inna osoba władająca nieruchomością może nie wiedzieć, jakie zmiany stanu prawnego lub faktycznego podle-gające ujawnieniu w ewidencji gruntów i budynków nastąpiły w odniesieniu do jego nieru-chomości, a w konsekwencji – posługiwać się danymi niezgodnymi z aktualnymi wpisami w tej ewidencji, co naraża go na różnego rodzaju konsekwencje prawne. Rzecznik zwróciła się⁵³³ do Ministra Administracji i Cyfryzacji o podjęcie prac legislacyjnych zmierzających do uchwalenia przepisów prawnych zapewniających informowanie podmiotów wykaza-nych w ewidencji gruntów i budynków, jako właściciel lub władający nieruchomościami, o zmianach dokonywanych w ewidencji w odniesieniu do tych nieruchomości, niezależnie od trybu, w którym są one podejmowane.

W odpowiedzi Minister wyjaśnił⁵³⁴, że wniosek Rzecznika dotyczący uprawnień wła-ścicieli i władających nieruchomościami znajduje odzwierciedlenie w toku prowadzonych prac legislacyjnych. W ramach realizacji upoważnienia określonego w art. 26 ust 2 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne⁵³⁵ został przygotowany projekt rozporządzenia Ministra

533 RPO-653259-IV/10 z 25 czerwca 2012 r.

534 Pismo z 26 lipca 2012 r.

535 Ustawa z 17 maja 1989 r. (Dz.U. z 2010 r. Nr 139, poz. 1287).

Administracji i Cyfryzacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i bu-dynków. Projekt jest po uzgodnieniach wewnątrzresortowych. Proponowana zmiana roz-porządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków⁵³⁶ ma na celu usunięcie dotychczasowej regulacji prawnej zawężającej w sposób nieuzasadniony krąg podmiotów, które powinny być zawiadamiane o zmianach danych ewidencyjnych.

Rzecznik będzie monitorował postęp prac legislacyjnych w tym zakresie.

5. Uregulowanie sytuacji prawnej działkowców

Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z Konstytucją dwudziestu czterech prze-pisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych⁵³⁷. Zasadnicza część ustawy regulującej materię ogrodnictwa działkowego w Polsce straci moc obowiązującą z upływem osiemnastu miesięcy od dnia ogłoszenia⁵³⁸ wyroku w Dzienniku Ustaw RP. Skutkiem orzeczenia będzie m.in. utrata osobowości prawnej przez Polski Związek Działkowców oraz wygaśnięcie praw Związku do gruntów zajmowanych przez rodzinne ogrody działkowe. Trybunał Konstytu-cyjny precyzyjnie wskazał obszary, w których ustawa nie spełnia wymogów konstytuKonstytu-cyjnych.

Należy do nich przyznanie Polskiemu Związkowi Działkowców przywilejów niedostępnych dla innych zrzeszeń działkowców, nieproporcjonalne ograniczenie prawa własności właści-cieli gruntów zajmowanych przez rodzinne ogrody działkowe oraz niewłaściwe unormowa-nie stosunków pomiędzy Związkiem a zrzeszonymi w nim działkowcami. Trybunał zwrócił także uwagę na konieczność uregulowania kwestii nadzoru nad zrzeszeniami działkowców.

Podkreślając istotną rolę ogrodów działkowych, szczególnie w życiu osób starszych, Rzecz-nik zwróciła się⁵³⁹ do Prezesa Rady Ministrów o udzielenie informacji na temat podjętych przez Radę Ministrów działań mających na celu wykonanie omawianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz uregulowanie sytuacji prawnej polskich działkowców.

Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w odpowiedzi na wystąpie-nie Rzecznika zapewnił⁵⁴⁰, że zawarte w wystąpieniu Rzecznika propozycje i sugestie zo-staną wnikliwie przeanalizowane i wykorzystane podczas prowadzonych przez resort prac analitycznych dotyczących uregulowania sytuacji polskich działkowców. Prace legislacyjne mające na celu stworzenie optymalnych regulacji prawnych w omawianym zakresie powin-ny uwzględniać tezy wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Resort monitoruje wpływające do Sejmu RP projekty dotyczące omawianej problematyki. W momencie, w którym Minister zostanie upoważniony do przygotowania i uzgodnienia z pozostałymi członkami Rady Mi-nistrów stanowiska rządu wobec złożonych do Sejmu RP projektów, niezwłocznie zostaną podjęte działania mające na celu przedłożenie Radzie Ministrów projektu stanowiska.

536 Rozporządzenie z 29 marca 2001 r. (Dz.U. Nr 38, poz. 454).

537 Ustawa z 8 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 169, poz. 1419, z późn. zm.).

538 Wyrok TK, sygn. akt K 8/10 został ogłoszony dnia 20 lipca 2012 r.

539 RPO-691484-I/11 z 3 października 2012 r.

540 Pismo z 19 listopada 2012 r.

6. Problem współwystępowania w obrocie prawnym kilku prawomocnych postanowień spadkowych po tym samym spadkodawcy

Sąd Najwyższy rozpatrzył wniosek⁵⁴¹ Rzecznika o podjęcie uchwały mającej na celu wyja-śnienie istniejących w orzecznictwie rozbieżności: „Czy zmiana lub uchylenie kilku z prawo-mocnych postanowień, stwierdzających nabycie spadku po tym samym spadkodawcy nastę-puje w trybie określonym w art. 679 k.p.c. czy w trybie art. 403 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.?”

Sąd Najwyższy podjął⁵⁴² uchwałę mającą moc zasady prawnej, w której przesądził, że art. 679 k.p.c. nie stanowi podstawy uchylenia kolejnego prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po tym samym spadkodawcy. Istnienie dwóch lub więcej prawomocnych postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tym samym spadkodaw-cy uzasadnia natomiast wznowienie postępowania. Zdaniem Rzecznika podjęta uchwa-ła nie eliminuje problemu polegającego na współwystępowaniu w obrocie prawnym kilku prawomocnych postanowień spadkowych po tym samym spadkodawcy, których z racji upływu terminów nie da się uchylić w żadnym przewidzianym prawem trybie.

Rzecznik podkreśla, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego przewidują zaledwie trzymiesięczny termin do ewentualnego wniesienia skargi o wznowienie postępowa-nia. Upływ terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania pozbawia spad-kobierców możliwości ochrony ich słusznych interesów wynikających z dziedziczenia, w przypadku istnienia kilku prawomocnych postanowień spadkowych, stwierdzających nabycie spadku po tej samej osobie, jednakże w odmienny sposób. W ocenie Rzecznika brak prawnej możliwości rozwiązania takiej sytuacji narusza zasadę proporcjonalności.

Rzecznik zwróciła się⁵⁴³ do Ministra Sprawiedliwości o zajęcie stanowiska w sprawie, a w razie podzielenia przedstawionej argumentacji – o spowodowanie podjęcia prac nad nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego w omawianym zakresie.

Minister wyjaśnił⁵⁴⁴, że ograniczenie czasowe dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania jest uzasadnione koniecznością ustabilizowania sytuacji prawnej. Ponadto zauważył, że prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak rów-nież wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. Dla prokuratora chwilą, od której należy liczyć termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, będzie chwila zawiadomienia go o potrzebie wystąpienia ze skargą. Obecnie trwają prace nad zmianą Kodeksu postępowania cywilnego, w ramach których planuje się wprowadze-nie obowiązku rejestrowania wszystkich postanowień o nabyciu spadku w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia, co ma stanowić zabezpieczenie przed powtórnym stwierdze-niem nabycia praw do spadku po tej samej osobie. Zdastwierdze-niem Ministra zarówno obowiązują-ce, jak i przewidywane rozwiązania w pełni gwarantują bezpieczeństwo prawne. Pogłębionej

541 Informacja RPO za 2011 r., str. 81.

542 Uchwała z dnia 10 lipca 2012 r., sygn. akt III CZP 81/11.

543 RPO-686541-IV/11 z 6 listopada 2012 r.

544 Pismo z 11 grudnia 2012 r.

analizy wymaga zagadnienie związane z potrzebą ewentualnego wydłużenia terminów do wnoszenia skargi o wznowienie postępowania w oparciu o podstawy restytucyjne. Zagad-nienie to zostanie przedstawione działającej przy Ministrze Sprawiedliwości Komisji Ko-dyfikacyjnej Prawa Cywilnego w celu rozważenia zasadności podjęcia prac legislacyjnych.

W związku z tym sprawa nadal jest przedmiotem zainteresowania Rzecznika.

7. Zgodność przepisów dotyczących procedury dokonywania wpisów do gminnej ewidencji zabytków z Konstytucją

Na tle skarg nadesłanych do Rzecznika wyłonił się problem zgodności z Konstytucją przepisów dotyczących procedury dokonywania wpisów do gminnej ewidencji zabytków, w brzmieniu nadanym ustawą o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytka-mi oraz o zzabytka-mianie niektórych innych ustaw⁵⁴⁵. Gminna ewidencja zabytków zyskała status prawnej formy ochrony zabytków. Wpis obiektu do gminnej ewidencji zabytków pozwala na objęcie go nadzorem konserwatorskim. Prowadzi to do nakładania ograniczeń na właścicieli obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków, a tym samym do ograniczeń w wykony-waniu prawa własności. Właściciel nieruchomości powinien mieć gwarancję, że postępowanie o objęciu nieruchomości ochroną konserwatorską będzie się toczyło na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego. Postępowanie takie powinno być prowadzone z udziałem właściciela nieruchomości jako strony. Nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której właści-ciel dowiaduje się o wpisie jego nieruchomości do gminnej ewidencji zabytków np. na etapie postępowania o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu albo na etapie ubiegania się o wydanie pozwolenia na rozbiórkę obiektu budowlanego. Zdaniem Rzecznika, niezależnie od konstytucyjnego uzasadnienia ochrony nad zabytkami, prawne formy ochrony zabytków powinny w równym lub co najmniej podobnym stopniu zabezpieczać interesy wła-ścicieli obiektów objętych tą ochroną. Rzecznik zwróciła się⁵⁴⁶ do Ministra Kultury i Dziedzic-twa Narodowego o spowodowanie podjęcia prac nad nowelizacją ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w celu zapewnienia właścicielom nieruchomości wpisywanych do gminnej ewidencji zabytków możliwości czynnego udziału w tym postępowaniu.

Rzecznik nadal oczekuje na stanowisko Ministra.

8. Ograniczona kognicja sądów administracyjnych w sprawach inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz ograniczenia prawa do słusznego odszkodowania za nieruchomość zajętą pod drogę

Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek⁵⁴⁷ Rzecznika dotyczący zezwoleń na inwe-stycje drogowe i ustalania wysokości odszkodowań za nieruchomości wywłaszczone pod drogi. Trybunał⁵⁴⁸ nie podzielił stanowiska Rzecznika w tej sprawie i uznał zaskarżone prze-pisy za zgodne z Konstytucją. Zdaniem Trybunału ograniczenia prawa własności nie są

nad-545 Ustawa z 18 marca 2010 r. (Dz.U. Nr 75, poz. 474).

546 RPO-706860-IV/12 z 14 listopada 2012 r.

547 Informacja RPO za 2010 r., str. 218.

548 Wyrok TK z 16 października 2012 r., sygn. akt K 4/10.

mierne a drogi budowane są w interesie całego społeczeństwa, w tym także wywłaszczanych.

Również mechanizm określania wysokości odszkodowania odpowiada konstytucyjnym standardom słusznego odszkodowania za wywłaszczenie.

9. Odszkodowania i wykup gruntów „zamrożonych” na potrzeby inwestycji publicznych

Rzecznik przystąpiła⁵⁴⁹ do skargi konstytucyjnej, dotyczącej art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym⁵⁵⁰ prezentując stanowisko, że w zakresie, w jakim dla realizacji roszczenia o wykup nieruchomości przeznaczonej na cele publiczne za-równo w obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, jak i w pla-nie obowiązującym w dniu 1 stycznia 1995 r., przepis ten wymaga wykazania zmiany w sto-sunku do dotychczasowego sposobu korzystania z tej nieruchomości lub jej dotychczasowego przeznaczenia, jest niezgodny z konstytucyjną zasadą równej ochrony prawa własności.

Przystąpienie to było kontynuacją prowadzonej od lat sprawy gruntów tzw. „zamrożo-nych” pod inwestycje publiczne. Z uwagi na takie właśnie przeznaczenie nieruchomości właściciele nie mogą z nich w ogóle korzystać, ponadto ustawa pozbawia ich jakichkolwiek roszczeń (nie przysługuje im odszkodowanie ani żądanie wykupu) – o ile do zarezerwowa-nia terenów pod takie inwestycje (np. drogi) doszło przed rokiem 1995. Rzecznik wystę-pował w tej sprawie w przeszłości z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, jednakże TK zastrzeżeń Rzecznika nie podzielił⁵⁵¹. Przez lata prowadzona była też nieefektywna kore-spondencja z resortem infrastruktury⁵⁵².

Trybunał Konstytucyjny umorzył⁵⁵³ postępowanie w sprawie skargi konstytucyjnej z przyczyn formalnych. Uznał jednocześnie, iż zarzuty formułowane przez Rzecznika w tej sprawie wykraczają poza zakres dopuszczony przepisami o postępowaniu skargowym, stąd też nie były one oceniane merytorycznie. Z uwagi na to, że problem konstytucyjny nadal nie został rozwiązany we właściwy sposób i nadal istnieje znaczna grupa właścicieli pozba-wionych prawnej ochrony, Rzecznik rozważa skierowanie do Trybunału Konstytucyjnego kolejnego wniosku o charakterze abstrakcyjnym.

10. Rozwiązanie przyjęte w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym podmiot uprawniony może żądać wielokrotności wynagrodzenia z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich

Zastrzeżenia Rzecznika wzbudziła zasada przyjęta w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych⁵⁵⁴, według której podmiot uprawniony może żądać

wielokrot-549 RPO-699093-IV/12 z 7 maja 2012 r., sygn. akt SK 13/12.

550 Ustawa z 27 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 80, poz. 717, z późn. zm.).

551 Orzeczenie TK z 5 grudnia 1995 r., sygn. akt K 6/95.

552 Informacja RPO za rok 2011, str. 173.

553 Postanowienie z 25 lipca 2012 r.

554 Ustawa z 4 lutego 1994 r. (Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, z późn. zm.).

ności wynagrodzenia z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich. Przepis ten przyznaje uprawnionemu roszczenie o zapłatę wielokrotności stosownego wynagro-dzenia z chwili jego dochowynagro-dzenia. Przez stosowne wynagrodzenie należy rozumieć wy-nagrodzenie, jakie otrzymałby autor, gdyby osoba, która naruszyła jego prawa autor-skie zawarła z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia.

Wielokrotność tak ustalonego wynagrodzenia powoduje, że odszkodowanie traci swoją funkcję kompensacyjną i staje się cywilnoprawnym środkiem represji wymierzanym sprawcy naruszenia autorskich praw majątkowych. Przyjęte rozwiązanie budzi wąt-pliwości na tle dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie egzekwowania

W dokumencie Irena Lipowicz Rzecznik Praw Obywatelskich (Stron 164-173)