W ro k u 1917 utw orzono przy pomocy rządu Rzeszy centralę dla w szystkich m niejszości niem ieckich na świecie pod nazw ą „D eutsches A u slan d -In stitu t” i um ieszczono ją, zdała od gw aru w ielkiej polityki, w cichem m iasteczku w irtem berskiem S tuttgarcie. In sty tu t ma w szyst
kie cechy instytucji praw dziw ie niem ieckiej. Kładzie ogrom ny nacisk na naukow e ujęcie zagadnień, posiada żm udną p racą zebrane o b szerne m aterjały, otrzym uje pomoc ze strony w szelkiego rodzaju naukowców, których w ciąga do prac in sty tu tu i odznacza się dobrą organizacją techniczną przy stosunkow o niew ielkim nakładzie środków . Do prac o ch arak terze naukow ym przybyły praktyczne cele i zadania, jak inform acje o zagranicy, utrzym yw anie szkół, rad y dla w yjeżdżają
cych i t. p.
Dla ilustracji ogrom u pracy, dokonanego na teren ie B iura w yko
nawczego, przytoczym y tu k ilk a cyfr z bilansu działalności za ro k 1932.
B ibljoteka In sty tu tu pow iększyła się w tym ro k u o 4.000 tomów i, posiadając obecnie 53.000 tomów, je st najw iększą bibljoteką facho
wą z dziedziny zagadnień em igracyjno - m niejszościow ych. Z 10.000 książek korzystali na m iejscu profesorow ie i studenci, politycy i dzien
nikarze, nauczyciele i inni zainteresow ani zawodowo pracow nicy spo
łeczni. O pracow ana przez In sty tu t bibljografja w ykazuje 37.000 ty tu łów i stanow i przeb o g ate źródło inform acyjne dla w szystkich, którzy in teresu ją się spraw am i m niejszości narodow ych. W ydaw any m iesięcz
nie przez In sty tu t k atalo g nowości w ydaw niczych niem ieckiego rynku księg arsk iego rozesłany został w tym roku w 20.000 egzem plarzy do w szystkich szkół, księgarń i bibljotek niem ieckich zagranicą. Przeszło 4.000 k siążek i około 10.000 bogato ilustrow anych kalen darzy w ysłano bezpłatnie zagranicę.
A rchiw um In sty tu tu otrzym uje 410 dzienników , w tern 330 n ie
m ieckich zagranicznych, i 1.320 czasopism , w tem 774 zagranicznych.
Z czytelni korzystało w tym ro ku 25.000 osób. W 97.000 wycinków (6.000 więcej niż w poprzednim r.oku spraw ozdaw czym ) usegregow ano w ażny m aterjał inform acyjny dla naukow ych opracow ań.
K artotek a organizacyjna niem ieckich związków kościelnych i świec
kich, szkół, stow arzyszeń, klubów, izb handlow ych i t. p. zagranicą za
w iera 2.500 pozycyj więcej niż w ubiegłym roku i w ykazuje łącznie około 40.000 organizacyj, o k tó rych udziela dokładnych inform acyj 30.500 zebranych druków , program ów , statutów , katalogów i sp ra
wozdań.
W oddziale map i obrazów znajduje się 10.300 map, z któ ry ch 1.200 wypożyczono dla w ykładów i celów naukow ych i przy pomocy k tó ry ch udzielono 650 inform acyj kartograficznych i geograficznych.
Zapas obrazków In sty tu tu pow iększył się o 2.900 sztuk i osiąg nął licz
bę 39.500 sztuk, djapozytyw ów — o 1.400 i doszedł obecnie do liczby 32.100. W r. 1931 ilość djapozytyw ów w ypożyczonych szkołom i tow a
rzystw om w Rzeszy, w ynosiła 51.000, w r. 1932 zaś liczba ta podnio
sła się do 76.000. Oznacza to oddanie do dyspozycji m aterjału
wyświe-Heniowego dla przeszło 1.500 odczytów o nieinczyźnie zagranicą. Zbiór klisz d ru k arsk ich w ynosi przeszło 3.000 sztuk.
W zrosła rów nież w tym samym stopniu działalność inform acyjna.
W szystkie oddziały In sty tu tu udzieliły w ro k u spraw ozdaw czym prze
szło 40.000 u stny ch i piśm iennych inform acyj. Przeszło 18.000 osób zasięgnęło osobiście w biurze In sty tu tu inform acyj w k w estjach emi
gracyjnych, osiedleńczych, podróżniczych, paszportow ych i t. p. T ysią
ce w yjeżdżających zagranicę w celach zarobkow ych i turystycznych otrzym ało polecenia do niem ieckich czynników zagranicą.
Obok tej działalności zbiorniczej i inform acyjnej, szeroki zakres działalności In sty tu tu objęła praca uśw iadam iająca o potrzebach niem czyzny zagranicą. D w utygodniow y biuletyn prasow y rozchodzi się w 4.200 egzem plarzy do p rasy krajow ej i zagranicznej. Organ oficjal
ny In sty tu tu , dw utygodnik „Der A u slan d d eu tsch e”, ukończył w łaśnie na 674 stronie swój XV rocznik.
Oddział w ydaw niczy Insty tutu, w yodrębniony jako sam odzielne przedsiębiorstw o p. f. „A u slan d -u n d H eim atv erlags“—A. G. (Sp. Akc.), ko ntynuow ał w ydaw niczą działalność naukow ą i w ydał dotychczas z serji historycznej 32 tomy, praw niczej i polityczno-ekonom icznej 5 to mów, serji dokum entów niem czyzny zagranicznej 3, biografji i pam ięt
ników 5, naukow o-gospodarczej 8, razem 53 tomy.
Muzeum niem czyzny zagranicą nadal pozostało siłą atrak cy jn ą dla licznych w ycieczek szkolnych i tow arzyskich. I ono wzbogaciło się w obrazy i modele, ry su n k i i w ykazy statystyczne. D ziałalność odczy
tow a In sty tu tu w roku spraw ozdaw czym była bardzo żywa: 10 odczy
tów odbyło się w In sty tu cie i 160 zostało w ygłoszonych w całej Rze
szy niem ieckiej. Również radjo niem ieckie przyczyniło się w ydatnie do zaznajom ienia szerokich k ó ł niem ieckich i obcych z Instytutem i niem czyzną zagranicą.
W r. 1931 w eszło i w yszło z S ek re ta rja tu In sty tu tu 82.000 listów i pocztówek, nie licząc druków , paczek i gazet, w r. 1932 natom iast po
w iększyła się ta liczba do przeszło 100.000. W ydatek na po rto rja p rze
kroczył im ponującą kw otę 25.000 mk = 53.000 zł. Przeszło 4.000 Niem
ców z zagranicy korzy stało, dzięki staraniom Instytutu , z 25°/0 ulgi przejazdow ej na państw ow ych kolejach niem ieckich.
Tak w ygląda działalność Biura In sty tu tu w r. 1932.
Spraw ozdanie to, im ponujące już w ujęciu cyfrowem, zachęca nas do przyjrzenia się bliżej tej cen tralnej instytucji niem ieckiej dla Niem
ców zagranicznych
S tatu t In sty tu tu , zatw ierdzony 28.111.1917 r., a n astęp n ie korygo
w any k ilk akrotn ie, podaje jako cel „utrzym anie stosunków między k ra jem ojczystym a niem ieckiem społeczeństw em zagranicą przez rozsze
rzenie k u ltu ry niem ieckiej, stanow iska gospodarczego i socjalnego Niemców zag ra n icą”.
Na czele In sty tu tu stoi:
1. Zarząd, złożony z 5—7 członków, do któ reg o należy kierow nic
two In sty tu tu .
2. R ada Zarządzająca, złożona z 50 — 100 członków m ianow a
nych i w ybieranych na 3 lata. Z m ianow anych — 3 wyznacza kanclerz Rzeszy, 3 rząd w irtem berski, po 2 rządy P rus, Baw arji, Saksonji,
Ba-30 PO LACY ZAGRANICĄ Nr. 2
Nr. 3 Z ŻYCIA POLAKÓW ZAGRANICĄ 31 denji i Hesji oraz po 1 inne kraje Rzeszy, u n iw ersy tety i inne wyższe zakłady i stow arzyszenia naukow e. R ada zbiera się raz na rok jako w alne zgrom adzenie Insty tu tu .
3. W ydział, składający się z członków założycieli i członków honorow ych, ma za zadanie zm iany statu tu i w ybór Rady Zarządzającej.
Ciałem doradczem jest Rada Naukowa, złożona z 15 członków, w ybieranych przez R adę Zarządzającą, z praw em kooptacji dalszych 15 korespondentów z pośród uczonych niem ieckich zagranicznych.
Ta nieco dziw na w swej k onstrukcji organizacja w ładz ma na celu zapew nienie udziału w pracach In sty tu tu zarów no rządu jak instytucyj naukow ych i osób w ybitnych i znalezienie dla nich odpow iedniego ty tu łu do w spółpracy.
Personel biura liczy około 50 osób.
Budżet In sty tu tu w ynosi w edług prelim inarza na r. 1932—338.000 mk. P rzeszło 1/3 dochodów pochodzi z subwencyj rządow ych, reszta ze sk ład ek członków, czynszu domu, w ynajm u sal i t. p.
W ymowa przytoczonych powyżej cyfr je st w yraźna. Świadczą one dobitnie o trw ałem zainteresow aniu się narodu niem ieckiego lo
sem rodaków zagranicą i tej czułej opiece, jaką otaczają w szystkie czynniki krajow e m niejszości i em igrację niem iecką na obczyźnie.
Polska nie posiada odpow iednika In sty tu tu Zagranicznego N ie
mieckiego. Rada O rganizacyjna Polaków z Zagranicy, pow ołana do życia dla innych celów i zadań, tylko częściowo spełnia te same, co In sty tu t sztuttgarcki, funkcje. Budżet jej je st znacznie skrom niejszy od budżetu In sty tu tu S tuttgarckiego.
W związku z koniecznością pogłębienia i rozszerzenia naszej pracy dla rodaków na obczyźnie, zagadnienie naśladow nictw a dojrza
łych i w ypróbow anych m etod i system ów pracy niem ieckiej je st dla nas nadzwyczaj interesujące. H. Lew andow ski
Z życia Polaków zagranicą
B ra z y lja
Zjazdy polskie w P aran ie W K u ry ty b ie (stolica s ta n u P aran a w Brazylji) odbyło się w alne zebranie Z w iązku A m atorów sceny, n a k tórem w ybrano now y zarząd w n astęp u jący m składzie: p. J . F iciński (prezes), p. T ro
ja n (w iceprezes), p. Je zie rsk i, p. J. W i
śn iew ski, p. F lorecki (ad m in istrato r) i p. M. Lachow ski. Do kom isji re w i
zyjnej weszli: pp: Fr. L achow ski, T. Mo- rozow icz i K. Lech.
Rów nocześnie odbyły się zjazdy dw óch p olskich organizacyj ośw iatow ych w P aranie: „O św iaty’’ (w K urytybie) i „K u ltu ry ” (w P onta G rossie). Bliższe szczegóły o ty c h Z jazdach podam y po
nadejściu d o k ła d n iejszy c h w iadom ości z teren u .
F ln lan d ja
W alne zeb ran ie Z jednoczenia P ol
skiego w Helslgforsie.
D nia 25-go lutego r. b. odbyło się W alne Z eb ran ie Z jednoczenia Polskiego w H elsingforsie.
Po w y słu c h an iu rocznego sp raw o zd a
n ia zarządu oraz kom isji rew izyjnej p rzy stą p io n o do w yborów . W iększością głosów, aż do następ n eg o w alnego ze
b ra n ia ponow nie z o sta ł w y b ran y m pan W ładysław W nuk. Ja k o w ice-prezes pan M arcin Sosnow ski. Pozatem do zarządu
32 POLACY ZAGRANICĄ Nr. 3 Z jednoczenia K atolickiego we F ran cji i T ow arzystw M uzycznych, prezes Zw iąz fizycznych i kw alifikacyj 'fachow ych ta k że i dośw iadczenie stow arzyszeniow e, p rzy stą p ili do p racy organizacyjnej, uzy
sk u jąc p e łn ą sw obodę zrzeszenia się.
Dopięli celu, bo skupiska polskie zo
sta ły o bjęte siecią tow arzystw polskich, lecz d rugi sto p ień organizacyjny, t. j.
skonsolidow anie elem entu polskiego w ce n traln e j rep rez en ta cji w ychodźtw a pol
Mimo szczerych i ow ianych jaknajlep- szem i chęciam i poczynań Rady O rgani
Nr. 3 Z ŻYCIA POLAKOW ZAGRANICĄ 33
34 POLACY ZAGRANICĄ Nr. 3 Ło tw a
W alny Zjazd Polskiego Z jednoczenia Narodowego w Łotwie.
Dnia 5 b. m. o dbył się w D yneburgu pierw szy doroczny zjazd delegatów n a czelnej organizacji p olskiej m niejszości w Łotw ie — P olskiego Z jednoczenia N a (daw nej naczelnej o rganizacji polskiej m niejszości w Ł otw ie) oraz liczne r e p re
pracy społecznej i organizacyjnej. By ten , niczem n ie u za sad n io n y lę k przed dziedzinie sc ala n ia m niejszości polskiej w Ł otw ie je s t praw ie ta k i sam, ja k i był
Nr. 3 Z ŻYCIA POLAKÓW ZAGRANICĄ 35
36 POLACY ZAGRANICĄ Nr. 3 Mich. (D etroit) odbyły, się obchody 70-tej rocznicy P o w stan ia S tyczniow ego; a
Nr. 3 Z ŻYCIA POLAKÓW ZAGRANICĄ 37
38 POLACY ZAGRANICĄ Nr. 3
S połeczeństw o polskie w Czechosłow acji je s t m ocno sk onsolidow ane i wie, czego
Ill-c ie zeb ran ie Komisji O rganizacyjnej ll-go Zjazdu Polaków z Z agranicy
Nr. 3 KRONIKA RADY ORGANIZACYJNEJ 39
D otychczas w ygłoszone zostały przez n ajw y b itn iejsze siły fachow e w ykłady
40 POLACY ZAGRANICĄ Nr. 3 grozi n ieb ezpieczeństw o czy uszczuple
n ia polskiego sta n u p o sia d an ia, czy p r e stiżow i narodow em u Z. O. K. Z. śpieszy z w y d a tn ą pom ocą.
Dla z ilu stro w an ia działalności Zw iąz
k u przy to czę k ilk a p rzy k ła d ó w , św ia d kusom rew izjonistycznym Niem ców, zor
ganizow ane przy u dziale w ielo ty się cz dzieci polskich w ynosi 205.251, niem iec
k ich zaledw ie 18,473.
P ra c a Z. O. K. Z. n ad u trw ale n iem polskości Ś ląska w yd aje o bfity plon o ezem św iadczy choćby fa k t, że gdy w ch w ili p rze jm o w an ia Ś ląska
mieli#-Nr. 3 NOWE WYDAWNICTWA 41