P O L A C Y Z A G R A N I C Ą
ORGAN RADY ORGANIZACYJNEJ POLAKÓW Z ZAGRANICY MIESIĘCZNIK POŚWIĘCONY SPRAWOM SPOŁECZNYM,
KULTURALNYM I GOSPODARCZYM
R O K I V — 1 9 3 3
Biblioteka Jagiellońska
1001966406
W Y D A WCA: RE D A K TO R :
S T E F A N L E N A R T O W IC Z B O H D A N LEPECKI
W A R S Z A W A
RADA ORGANIZACYJNA POLAKÓW Z ZAGRANICY
A L EJE UJAZDOW SKIE 37 m. 7.
1001966406
247 i
, 1 < - h _
D ruk. Speteozna, pl. G rzybow ski 2/5. Tel. 205-80.
S P I S T R E Ś C I
ro c z n ik a IV — 1 9 3 3 . m ie s ię c z n ik a „Polacy Z a g r a n ic ę '
I. A R TY K U ŁY P R O G R A M O W E I OGÓLNE.
B alsigerow a M a rja Dr: S p ra w a o p ie k i n a d e m ig ra n ta m i (dokończ.) B r u d z iń s k i Z y g m u n t inż. agr.: Ż ycie o rg a n iz a c y jn e ro ln ik ó w p o ls k ic h . G.: N a m a rg in e sie h is to rji ru c h ó w m ig ra c y jn y c h .
G insbert J u lja n inż.: Morze a w y ch o d ź tw o ■
J. W. P o lsk o -a rg e n ty ń s k ie s to s u n k i h a n d lo w e a P o lo n ja a rg e n ty ń s k a . J e z io r a ń s k i K o n sta n ty: Z d em a sk o w a n y K o ngres .
K ip o w a Ł ucja: M iędzy n aro d o w e o b ra d y w sp ra w ie o p ie k i n a d e m ig ra n ta m i.
K u lik o w s k i C zesła w : Ogólne u w ag i o o sa d n ic tw ie za m o rsk ie m L e p e c k i B ohdan: Czyżby zw ro t w p o lity c e p a ń s tw e m ig racy jn y ch ?
„ Ś w iato w y Z w iązek P o lak ó w ju ż bliski
„ 15-lecie P a ń s tw a P o lsk ieg o a em ig ra c ja . L e p e c k i M ie c zy s ła w B . kpt.: Jó z e f P iłs u d s k i n a S y b e rji
L e w a n d o w sk i H.: N iem ieck i I n s t y t u t Z ag ra n ic z n y w ro k u 1932 . P a n kiew icz M ichał: Z a g a d n ie n ie k o lo n iz a c ji z a m o rsk ie j w dob ie obecnej .
„ O p ro g ra m w A m ery ce P o łu d n io w e j . . | P rze g a liń sk i B.: S p ó łdzielczość a e m ig ra c ja .
S w o r a k o w s k i W itold: W łosi z a g ra n ic ą i ic h o rg a n iz a c ja
„ W iad o m o ści o P o la k a c h z a g ra n ic ą ja k o p rze d m io t n a u c z a n ia
S z u k ie w ic z W ojciech: Co p o w in ie n w iedzieć re e m ig ra n t w ra c a ją c y do P o lsk i T e tz la ff H e n ry k : L iga M orska i K o lo n ja ln a .
Z d r o je w s k i E u g e n ju s z Dr: S zk o ła p o lsk a n a w y c h o d ź tw ie
Z ie le n ie w sk i K a zim ierz: K o m ite t W y ch o w an ia N arodow ego M łodzieży P olsk iej z Z ag ran icy
„ P o lsk a d ro g a w ychodźców przez p ó łn o c n y A tla n ty k Z ie liń s k i Sta n isła w : P o lsk a e m ig racja p o lity c z n a
W. L.: O d p o w ied n ik i R ad y O rg an izacy jn ej w e F ra n c ji
W o jn a r Jan: P o lsk o -b ra z y lijsk ie sto s u n k i h a n d lo w e a P o lo n ja b ra z y lijs k a
—) “ " ' " " '
- ) - )- ) - )- )
- )
)
- ) - )
Z n aczen ie m o rza d la w sp ó łp ra c y em ig racji z M acierzą K rz ew ie n ie się id ei Ś w iatow ego Z w iązku P o lak ó w O dezw a K o m ite tu Ś w ię ta M orza . . . . Od R e d ak c ji . .
» . . . .
P re z y d e n t Ignacy M ościcki W ło d arzem P o lsk i .
P ro g ram .Ś w ię ta M orza” dla ś ro d o w isk p o lsk ic h z a g ra n ic ą
W ażny Z jazd R ady . . . . . .
W h o łd z ie em ig racji p o lity cz n ej . . . .
W obliczu N ow ego R oku . . . . .
Ns 1
10 6—7 6—7 4
str. 19 16 44 5 15 11— 12 10
1
6—7 10 8—9 11— 12
3 3 6—7
10 11— 12 16
1 17
10 18
5 12
11— 12 33 6 - 7 41
1 10 15 17
1 1
5 2 29 28 7
2 6—7
3 3 2 6 - 7 2 6—7
2 4 5 6 - 7 1 1 — 1 2
3
1 2 50 12 25 9 88 11 11
3 3
1 1
A r t y k u ł y :
B r u d z iń s k i Z y g m u n t in ż. agr.:
II. Z Ż Y C IA PO LAK Ó W ZAG RANICA:
A n g o l a
P o lac y w A ngoli A r g e n t y n A r t y k u ł y :
J . W.: P o ls k o -a rg e n ty ń s k ie sto s u n k i h a n d lo w e a P o lo n ja a r g e n ty ń s k a . 4 P a n k ie w ic z M ichał: O p ro g ra m w A m eryce P o łu d n io w e j . . . 10 (—) P odróż p re z e sa R a d y O rg a n iz a c y jn e j P o lak ó w z Z ag ran icy do A m ery k i
P o łu d n io w ej . . . . . . . . 8—9
(—) W yjazd p re z e s a R ady O rg a n iz acy jn ej P o lak ó w z Z a g ra n ic y M arsz.
R aczkiew icza do A m ery k i P o łu d n io w e j . . . . . 6—7 13
15 7 2 56
— 4 —
K r o n i k a :
N adzw y czajn y Zjazd F ed era cji „Dom P o ls k i” . . . . . S erd eczn e p o że g n an ie ra d c y em ig racy jn eg o n a A m erykę P o łu d n io w ą p.
M ichała P an k iew icza . . . . . . .
A u s t r a I j a K r o n i k a :
E ch a Z jazdu K olonji P olsk iej w B risb a n e . . . . . B e l g i a
A r t y k u ł y ;
Z d ro je w sk i E u g e n ju sz dr: S zkolnictw o p o lsk ie w B elgji B r a z y l i a A r t y k u ł y :
K r y ń s k i Karol: P olo n ja b ra z y lijsk a i jej najw ażn iejsze p o trz e b y .
„ R zeką Iv a h y do p ły n ąć m ożna do E u ro p y . N eu m a n W ładysław : R efleksje o em igracji p olskiej do B razylji . P a n kiew icz M ichał: O p ro g ra m w A m eryce P ołudniow ej
„ Życie społeczne w ych o d żtw a polskiego w B razylji . W a rch a ło w ski K : W u jśc iu K rólowej R zek . . .
W o jn a r Jan: P o lsk o -b ra zy lijsk ie sto su n k i han d lo w e a P olonja brazy lijsk a.
„ P odróż p re z e sa R ady O rganizacyjnej Polaków z Z agranicy
do A m eryki P ołudniow ej . . . . .
„ W yjazd p re z e sa Rady O rganizacyjnej P o lak ó w z Z ag ran icy M arsz. R aczkiew icza do A m ery k i P ołudniow ej
K r o n i k a :
Z jazdy p o lsk ie w P a ra n ie .
XII W alny Zjazd „O św iaty” w K u ry ty b ie
P ro te s t . . . . .
D rugi zjazd ro ln ik ó w p a ra ń sk ic h N owe pism o polsk ie
„Dzień n a u c zy c ie la P o lsk ieg o ”
S ystem zlu zo w an ia” o sa d n ic tw a polskiego w P ara n ie . B u ł g a r j a K r o n i k a :
T ow arzystw o w zajem nej pom ocy w Sofji . . . . . C h i l e
A r t y k u ł y :
L ep ec ki M iec zysła w , B., Kpt.: W iadom ości o rep u b lic e Chile i P o lak a ch
w niej zam ieszkałych . . . . . . .
C h i n y K r o n i k a :
P olacy w H ongkongu . . . . .
Z życia P olskiego K oła W schodoznaw czego w C h arb in ie P o lsk a e k s p a n s ja w M ongolji . . . .
O św iata i sz kolnictw o . . . . .
M łodzież . . . . . . .
S p raw y g o sp o d arcze . . . . .
C z e c h o s ł o w a c j a A r t y k u ł y :
S. L.: P ie rw sz a o ficjaln a w izy tac ja P re z e sa Rady O rganizacyjnej P olaków z Z ag ran icy p. M arsz. R aczkiew icza . . . . . (—) P o seł B uzek o Ś ląsku i m łodzieży ak a d em ick iej
K r o n i k a :
K o m itet M ię d zy p a rty jn y P o lsk ic h S tro n n ic tw w C zechosłow acji D epesza Z w iązku P o lak ó w n a M oraw aeh do M arsz, R aczkiew icza
S praw a C ierlicka . . . . . . . . .
Z d ziała ln o śc i M acierzy S zk o ln ej . . . . . . S ta ty s ty k a dzieci w sz k o ła c h w pow. czesko-cieszyńskim .
W alne ze b ran ie Z w iązku S tu d e n tó w P o lsk ic h w B e rn ie (Czechosłow acja) Czyżby d ecyzja u p a ń s tw o w ie n ia gim nazjum p olskiego w O rłow ej?
Ns s tr.
1 27
5 24
10
6—74
10
10
6—7 2
8—9 6—7
10
2 2 10 10 10 10
.3 67
26
11— 12 20
13 14 24
7 11—12 16
4 4
5
10 10 11—12 42
24 9 2
56 31 25 28 24 27 27
12
23 23 27 28 28 28
18 56 1 28
3 40
10 28 10 28 11—12 43 11—12 44 11—12 44
— 5 —
D a n j a K r o n i k a :
P o lo n ja d u ń sk a d ziękuje R adzie O rg an izacy jn ej P o lak ó w z Z ag ran icy za pom oc i w zyw a do en e rg icz n y ch s ta ra ń o z a p ew n ie n ie p o lsk iej
o p ie k i d u sz p a ste rsk ie j . . . . . . .
Z lot m łodzieży p o lsk ie j w D anji . . . . . .
O tw arcie „D om u L udo w eg o ” w N a k sk o w . . . . . F i n l a n d j a
K r o n i k a :
W a ln e z e b ra n ie Z je d n o cze n ia P o lskiego w H elsingforsie F r a n c j a A r t y k u ł y :
B o g a ck i Leon: U p ra w n ie n ia u b ez p ie cz en io w e t. zw. „ W estfa lc zy k ó w ” we
F ra n c ji. . . . . . . . . .
G łębocki J.: O sad n ictw o p o lsk ie we F ra n c ji . . . . . L en a rto w icz Stefan-. P o stę p p rac y k o n so lid a c y jn e j we F ra n c ji Z iele n ie w sk i K.: Ć w ierć w iek u p ra c y ro ln ik a polskiego w e F ra n c ji.
K r o n i k a :
IV W aln y Z jazd N au czy cielstw a Polskiego w e F ra n c ji
12-letni p re z e s w B ru ay . . . . . . . .
„K u rsy H an d lo w e” . . . . . . . . .
D zia ła ln o ść Z w iązku P ra c y O b y w a te lsk ie j K o b iet w P ary żu
U k o n sty tu o w a n ie R ady P o ro zu m iew aw czej Z w iązków P o lsk ich w e F ra n c ji
Do P o lak ó w w e F ra n c ji . . . . . . . .
D e k la ra c ja . . . . . . . . . .
R ezolucja P ierw sze g o K o n g re su K upców P o lsk ic h w e F ra n c ji
R ada P orozum iew aw cza Zw iązków P o lsk ic h w e F ra n c ji — rezo lu cja w sp raw ie d o stę p u P o lsk i do M orza . . . . . K o m ite t F u n d u szu N iesien ia P om ocy S tarcom , W dow om i S ierotom U tw o rz en ie Zw iązku K om itetó w T o w arzy stw P o lsk ic h w e F ra n c ji P rz eję cie agend C en traln eg o B iura Rolniczego w T uluzie przez Z w iązek
O sad n ik ó w P o lsk ic h . . . . . . .
H o I a n d j a K r o n i k a :
W alne z e b ra n ie Z w iązku T o w arzy stw P o lsk ic h w H olandji J u g o s ł a w j a K r o n i k a :
P olacy w B ośni s k ła d a ją h o łd O jczyźnie . . . . . K a n a d a
A r t y k u ł y :
L en a rto w icz S te fa n : U b rac i P o la k ó w w A m eryce . . . . M a rlew ski Jó zef: N ajp iln ie jsze p o trze b y naszego w y ch o d ź tw a w K an ad zie
K r o n i k a :
Z jednoczenie Z rzeszeń P o lsk ic h w K an a d zie w zm acn ia sw e p o d sta w y
i d ziała ln o ść . . . . . . . .
K o n g o b e l g i j s k i e A r t y k u ł y :
T a ń sk i W itold: K ongo b elg ijsk ie i P olacy w niem za m ie szk a li K u b a
K r o n i k a :
R ozpaczliw e p o ło ż en ie Polaków n a K ubie . . . . .
Z w iązek P o lak ó w . . . . . . . . .
L i t w a A r t y k u ł y :
«S. A . J.: C hiński m u r m iędzy P o lo n ją lite w sk ą a M acierzą . K r o n i k a :
VII Z jazd P o lsk ie j M łodzieży A kad em ick iej . . . .
Ns
5 5 10
2 4 5 44 2 2 2 2 3 3 3 5 6- 7 10 11 —
str.
24 24 29
31
16 7 16 19 10 23 24 24 24 32 32 33 24 61 29 12 44 11—-12 45
23
11—12 45
2 10
21 3
25
11—12 38
5 26
10 29
. 11—12 14
. 10 29
— 6 —
Ł o t w a str.
A r t y k u ł y :
Ł ęczy c k i K azim ierz: 0 przyszłość P olaków w Łotw ie. 5 2
M a zu rek Piotr: Polacy n a Łotw ie . . . . . 11—12 26
M iż-M iszyn M.: Młodzież p o lsk a n a Ł otw ie . . . . . 8—9 31 K r o n i k a :
Ś. p. S ta n isła w Łasew icz . . . . . . . . 1 28
W alny Zjazd Polskiego Z jednoczenia N arodow ego w Ł otw ie 3 34
Położenie Polaków w Ł otw ie . . . . . . . 5 26
M e k s y k A r t y k u ł y :
X.\ W ieści z M eksyku . . . . . . . . 5 21
N i e m c y A r t y k u ł y :
S te b elski Adam : P olacy pod now em i rząd am i w Niem czech. 5 7 S u k ie n n ic k i Hubert: Nowe p rzepisy o p rac o w n ik ach cudzoziem skich w R ze
szy N iem ieckiej . . . . . . . . 4 22
Z ielen iew ski K.: S y tu ac ja m niejszości polskiej w N iem czech 3 23 K r o n i k a :
W zrost głosów polskich przy w y b o ra ch do S ejm u P ruskiego 4 28 S tanow isko P olonji niem ieckiej w obec triu m fu H itlera 4 28
Z ajścia w Z akrzew iu . . 10 28
Z aw ieszenie M azura. . . . . . . . . 10 30
R u m u n j a A r t y k u ł y :
K n a u ff Si.: W śród Polonji ru m u ń sk ie j . . . . . . t o 12'
L ep ec ki B ohdan: W śród P olaków n a B ukow inie . . . . 2 5
K r o n i k a :
Nowe pism o polskie w Czerniow cach . . . . . . 10 30
S t a n y Z j e d n o c z o n e A. P.
A r t y k u ł y :
J a n ic k i Jó zef: F arm erzy polscy w A m eryce Północnej 11—12 36 K a rc zm a rzy k A nioni: A kadem ik z A m eryki przeb y w ający n a stu d ja c h
w Polsce a P olonja w A m eryce . . . . . . 4 3
L en a rto w icz Stefa n : U b rac i P olaków w A m eryce . . . . 9—8 17 m.: P olacy w S tan a ch Z jednoczonych w kleszczach k ry zy su gospodarczego. 11—12 7 P raw dzie Jan: D ążenia m łodzieży polsk o -am ery k ań sk iej 3 27
„ „ Zw ycięstw o P olaków w w y b o rach am ery k ań sk ich . 1 2 S tr y je w s k i Ja n u sz: Ś w ięta M orza a P olonja am e ry k a ń sk a . 6—7 48 S w o r a k o w s k i Witold: P olskie szkolnictw o p a ra fja ln e w S tan a ch Z jedno
czonych (szk. powsz.) . . . . . . . 11—12 29
Z ielen iew ski K.: P olska d ro g a w ychodźców przez p ó łn o c n y A tla n ty k 6—7 50 (—) P an P re z y d e n t R zeczypospolitej Polskiej do ro d ak ó w w A m eryce 11—12 1
K r o n i k a :
O dczyty o P olsce . . . . . . . . . 1 28
Prof. Kelly . . . . . . . . . . 1 29
R ady Ame r y k a n i n a . . . . . . . . . 1 29
Zw iązek N arodow y Pol s ki . . . . . . . . 1 29
In n e O rganizacje . . . . . . . . 1 29
S tudenci z P olski . . . . . . . . . 1 29
O bchody . . . . . . . . . . 1 29
D entyści w Chicago. . . . . . . . . 1 30
W yróżnienia P o lak ó w . . . . . . . . 1 30
P o lity k a . . 1 30
M łodzież . . . . . . . . . . 1 30
To i o wo . . . . . . . . . . 1 30
W y p ad k i . . . . . . . . . . 1 31
U niw ersy teck ie Koło P rzy jació ł P olski w Chicago . . . . 2 24 Bal C en trali K lubów U n iw ersy teck ich w Chicago . . . . 2 25
Dzień P olski w operze chicagow skiej . . . . . . 2 25
Ż ycie o rg a n iz a c y jn e Życie k u ltu ra ln e Z ży c ia m łodzieży Ż ycie p o lity cz n e W y p a d k i
R óżne w iadom ości Z życia o rg an izacji
U czczenie p am ięc i P u łask ieg o i K ościuszki P ro te s ty przeciw k o Polsce
Zycie k u ltu r a ln e . . .
P o lity k a . . . . .
Z P o lsk i do S t. Z jed n o czo n y ch .
O b chody . .
M łodzież . . . . .
K ro n ik a w y p ad k ó w
C zterdzieści l a t n a p o s te ru n k u . Z ycie o rg an iz ac y jn e
P u ła s k i i K ościuszko
P ra c a d o b ro cz y n n a . . . . Zycie k u ltu ra ln e . . . . P o lac y n a w y sta w ie w C hicago . P olacy w p o lity c e . . . .
M łodzież . . . . .
Różne . . . . . .
W y p a d k i . . . . .
Z ycie o rg a n iz a c y jn e
O bchody ku czci M a rsz ałk a P iłsu d sk ie g o Z ycie k u ltu r a ln e . . . .
M łodzież . . . . .
P o lity k a . . . . .
To i o wo . . . . .
W y s ta w a p o lsk ich szkół d o k sz ta łc a ją c y c h w C hicago W y b o ry do p a ie s try c h ic a g o sk ie j.
Sejm P o d h a la n
K a te d ra p o lo n is ty k i w P itts b u rg u A m e ry k a n in o w y ch o d ź tw ie p o lakiem
Z jed n o czen ie P o lsk o -N aro d o w e w B ro o k ly n ie p rz y stą p iło do R ad y O rga
n iz ac y jn ej . . . . . . . .
B e zsen so w n e b a d a n ie fed e ra ln e g o p o c z tm istrz a w St. Z jednoczonych S re b rn y Ju b ile u s z p ra c y d z ie n n ik a rs k ie j red . B arcia w St. Z jednoczonych
Z w i ą z e k S o c j a l i s t y c z n y c h R e p . R a d . A r t y k u ły:
S z y s z k o H e n r y k J: P o lac y w Z w iązku S o cja listy czn y c h R e p u b lik R a
dzieckich . . . .
N. str.
2 25
2 26
2 26
2 26
2 27
2 27
3 35
3 35
3 35
3 36
3 36
3 36
3 36
3 36
3 36
3 37
4 29
4 29
4 29
4 29
4 29
4 30
4 30
4 30
4 30
5 26
5 27
5 27
5 27
5 27
5 28
5 28
10 30
10 30
10 30
10 30
10 30
10 30
11— 12 46 11—12 47
U r u g w a j
A r t y k u ł :
(—) P odróż P re ze sa R a d y O rgan izacy jn ej P o la k ó w z Z ag ran icy do A m e
r y k i P o łu d n io w ej • • . . . . . . 8 9 3
W ą g r y
A r t y k u ł y :
O sta ło w ski S te fa n : P olacy n a W ęgrzech . . . . . 1 22 P is k o r s k i T om asz: Z p o b y tu p rze d sta w ic ie la R a d y O rganizacyjnej P o lak ó w 8—9 29
III. P o l a c y w G d a ń s k u K r o n i k a :
G m in a P o lsk a w G d a ń sk u a K o m ite t W y ch o w an ia N arodow ego M łodzieży
P olsk iej z Z a g ran icy . . . . . . . 3 38
U p ra w n ie n ia lu d n o śc i p o lsk ie j . . . . . . 10 38
A kcja g w iaz d k o w a M acierzy S zkolnej w G d ań sk u . . . . 11—12 47
IV. KRONIKA RADY O R G A N IZA C Y JN E J!
P ro to k u ł k o n fe re n c ji w sp raw ie w y ch o w an ia m łodzieży p olskiej z z a g ra nicy (11 i 12 g ru d n ia 1932 r.) . . . . . . C hoinka w R adzie O rganizacyjnej P olak ó w z Z ag ran icy
W yjazd delegatów R ady O rgan izacy jn ej do C zechosłow acji . P o b y t red . B. L epeckiego w R um unji . . . . . . Z K om isji O rgan izacy jn ej Ś w iatow ego Z w iązku P olaków
P ierw sze Z eb ran ie P le n a rn e K o m ite tu W ych. N ar. M łod. Pol. z Z agranicy.
A kcja „gw iazdkow a* R ady O rganizacyjnej . . . . . K o n fe re n cja w sp ra w ie w y sta w polskiego p rze m y słu ludow ego we F ra n c ji
i Da nj i . . . . . . . . . .
W y k ład y g o sp o d arcze w R adzie O rganizacyjnej . , . . U zu p e łn ie n ie lis ty sta ły c h członków K om isji G ospodarczej R ady . W y k ład o o rg an izacji w y m ia n y tow aro w ej P olski z A m ery k ą P ołu d n io w ą.
S ek cja w sp ó łp rac y gospodarczej ze S ta n a m i Zj. Am. Pn.
Z p o sie d z e ń P rezydjum R ady O rg an izacy jn ej . . . . . Ill-cie ze b ra n ie K om isji O rganizacyjnej Ii-go Z jazdu P olaków z Z ag ran icy
i Ś w iatow ego Z w iązku P olaków . . .
M łodzież p o lsk a z za g ran ic y n a „K ursie P o d staw o w y ch W iadom ości
o Polsce* . . . . . . . . .
D epesza Z w iązku P olaków n a M oraw ach do M a rsz ałk a R aczkiew icza
„N a tio n u n d S ta a t“ o R adzie O rganizacyjnej P o lak ó w z Z ag ran icy Ż yczenia św ią tec zn e d la P o lo n ji Z agranicznej (przem ów ienie P re ze sa
R ady p. M arsz. R aczkiew icza) . . . . . .
K o n fe re n cja w sp raw ie h a rc e rs tw a p olskiego z a g ran ic ą
E ch a p rze m ó w ien ia św iąteczn eg o p rez esa R ady p. M arsz. R aczkiew icza . F u n d u sz S zkolnictw a P olskiego Z ag ran icą . . . . . Z ag ran icz n e pism o ak a d e m ic k ie o R adzie O rgan izacy jn ej .
K urs d la k a n d y d a tó w n a n au c zy c ie li p o lsk ich z a g ra n ic ą
I-sze z e b ra n ie se k c ji k sią ż k i K o m ite tu W ych. N ar. Młodz. Pol. z zagr.
Z sek cji szkolnej K o m ite tu W ych. N ar, Młodz. Pol. z zagr. .
E k s p o n a ty R ady O rganizacyjnej Pol. z Zagr. n a w y sta w ie w C hicago Z eb ran ie po d sek cji o p ie k i szkół k rajo w y c h n ad sz k o łam i polskiem i zagr.
R ada O rg a n iz acy jn a o P olo n ji A m ery k ań sk iej . . . . . A kcja le tn ia R ady O rg a n iz acy jn ej Pol. z zagr. . . . . II-gi K u rs d la k a n d y d a tó w n a nau czy cieli polsk ich za g ran ic ą
K u rs dla o rg an iz ato ró w w y ch o w an ia fizycznego i sp o rtu
I-sze ze b ra n ie S ekcji P o zaszkolnej K o m ite tu W ych. N ar. Mł. Pol. z zagr.
Z eb ran ie Sekcji K siążki K o m ite tu W ych. N ar. Mł. Pol. z zagr.
Z p ra c S ekcji S zkolnej K o m ite tu W ych. N ar. Mł. P ol. z zagr.
W izy ta cja k o lonji d la dzieci p o lsk ich z F ra n cji. . . . . Z a k c ji o p ie k i szkół k rajo w y c h n a d szk o łam i p o lsk iem i zag ran icą.
P ro je k t cz y ta n k i d la P olaków z zag ran icy . .
K oło O p iek i n a d A k ad e m ik ie m P olskim Z ag ran icą p rz y łą c z a się do R ady
O rganizacyjnej . . . . . . . .
V. R Ó Ż N E :
O kręg Z achodni S to w arzy sz en ia „O p iek a P o lsk a n a d R odakam i n a O bczyźnie* n ie sie d o ra ź n ą pom oc b ez ro b o tn y m ree m ig ran to m P o lsk ie B iuro P odróży „F rancopol* . . . . . . W sp ra w ie Św iatow ego Z w iązku Polaków .
D ziesięciolecie Z w iązku O brony K resów Z ach o d n ich (Z.O.K.Z.) n a Ś ląsk u . U zu p e łn ie n ie (do a r ty k u łu p. Z. Kipow ej) . . . . . Z d ziała ln o śc i In s ty tu tu B ad ań S praw N arodow ościow ych .
O dznaczenie w y b itn y c h d ziała cz y em ig racy jn y ch . . . . VI . R E C E N Z J E :
D rzew iecki M. — „S to su n k i P o lsk i z p a ń stw a m i ościennem i*.
„ „ — „U strój polity czn y i sp o łe cz n y P olski
„ „ — „K a len d a rz L udu* i „P rzy ja cie la Rodziny* n a rok 1933.
„ „ — „K alen d arz M orski i K olonjalny* n a ro k 1933
L ep ec ki M iec zysła w B. K pi. — „G ran Chaco i sp ó r o n ie m iędzy P a ra g w a
jem i Boliw ją* . . . . . . . .
L ep ec ki M iec zysła w B . K p i .— „W raże n ia z podróży, o d b y te j w ro k u 1932
z M arszałkiem P iłsu d sk im * . . . . . . .
S ie fa n o w s k i D. — „ P o w sta n ie listo p a d o w e w lite ra tu rz e polskiej*
„ „ — „The K ościuszko F o u n d atio n * . . . .
Nś str.
1 25
1 27
2 27
2 27
2 27
2 28
2 28
2 29
2 29
2 29
2 30
2 30
3 38
3 38
3 38
3 39
3 40
4 31
4 32
5 30
5 30
5 31
6—7 62
6—7 62
6—7 63
6 —7 63
6—7 63
8—9 35
8—9 36
8—9 36
8—9 37
8—9 38
8—9 38
8—9 38
8—9 38
11—12 47 11—12 48 11— 12 48
2 30
2 31
3 39
3 40
3 41
5 31
11—12 47
3 42
3 42
3 42
2 31
3 41
1 31
1 32
5 31
RADA O R G A N I Z A C Y J N A P O L A K Ó W Z Z A G R A N I C Y
w yłoniona na I-szym Zjeździe Polaków z Zagranicy w roku 1929
P rezes Rady
W ładysław R aczkiew icz
M arszałek S en a tu
Z astęp ca P rezesa Rady
Dr. J u lju sz S zy m a ń sk i
P r o fe so r U n iw e r sy te tu S tefa n a B a to reg o
Członkowie Prezydjum Rady (w iceprezesi i ich zastępcy):
M. Fularski, poseł P. Gettel. szef dr. B. H ełczyński, prezes dr.
J. Kaczm arek, prezes J. Olejniczak, dyr. St. J. Paprocki, se k re tarz gen. Wł. P rzybyliński, prezes St. Rejer, prezes J. Romasz- kiew icz, red. B. Srocki, poseł dr. M. S za w leski St. Szczepaniak, cenzor Fr. Ks. Św ietlik, dyr. St. Szwedowski.
D yrektor B iura Rady: Stefan Lenartowicz.
Biuro Rady O rganizacyjnej — Warszawa, Al. Ujazdowskie 37 m 7.
Tel. 8.75-79. ______________
Zadania Rady O rganizacyjnej Polaków z Zagranicy*) a) W ykonyw anie uchw ał Zjazdu
b) opracowywanie i przygotow yw anie stron y organizacyjnej Zjazdów Polaków z Zagranicy
c) system a tyc zn e zbieranie w szelkich danych oraz inform acyj o życiu i potrzebach Polaków z Zagranicy, celem w y k o rzy stania ich w ich p ra kty c zn y ch poczynaniach
d) ułatwianie, wzmacnianie i naw iązyw anie kontaktu Polonji zagranicznej z w ładzam i p u blicznem i i organizacjami spo- łeczn em i w kraju
e) inicjowanie i współdziałanie w naw iązywaniu bezpośredniej w spółpracy m ięd zy poszczególnem i polskiem i środow iskam i zagranicą.
f) p rzy czyn ia n ie się do popularyzacji i w zm ożenia prac orga- nizacyj społecznych, istniejących w Polsce dla w spółdzia
łania i pom ocy Polakom zagranicznym oraz dążenie do koordynacji w ysiłków w te j m ierze
g) ułatwianie w spółpracy gospodarczej polskich środowisk za
granicznych m iędzy sobą i Macierzą.
*) W yjątek ze s ta tu tu
ROK IV S t y c z e ń 1 9 3 3 r. Kr. 1
P O L A C Y Z A G R A N I C A
R ok 1932 b y ł n iezm iern ie ciężk i dla narodu polskiego. N iew id zia n y od w ieków k r y z y s g ospodarczy z a c ię ż y ł na d nam i. Podobnie ja k A nglicy, F rancuzi, N iem cy, A m e ry k a n ie , ró w n ież i Polacy uginali się po d sira szliw em brzem ieniem bezrobocia, re d u k c y j i in n y ch plag, trapiących od k ilk u lat całą ludzkość.
P r z y w y k liś m y spoglądać na S ta n y Zjednoczone ja k o na id ea ł p a ń stw a w zorow o gospodarow anego, zabezpieczonego od p o w a żn ie jszy c h p rze ciw ie ń stw ży cio w yc h , kip ią cego energją ! m iljo n a m i dolarów. Im igranci polscy, p rzy b y w a ją c y do tego kra ju — w e d łu g słów je d n eg o z p o w a żn ie jszy c h działaczów em ig ra cyjn ych — ja k o tw ierali po p r z y je ź d z ie do N ew J o rk u usta z po d ziw u na w idok cudów a m ery ka ń sk ic h , tak nie za m y k a li ich aż do śm ierci lub chw ili po w ro tu do P olski. D zisiaj Unja Północno- A m e ry h a ń sk a p rze sia ła nam im ponować. Z chw ilą załam ania się dobrobytu S ianów Z jed n o c zo n yc h , w m om encie g d y liczba bezrobotnych Jan kesó w d o chodzi do 13 m il- jo n ó w , staw ianie A m e r y k i za w zó r w yd a je się śm ie szn y m anachronizm em . Otwarte z p o d ziw u usta p rzy ch o d żc ó w p o lsk ic h za m k n ę ły się na zaw sze. Ś le p y p o d ziw n a szych em igrantów do a m ery ka n izm u n a le ży j u ż do przeszłości.
J e szc ze ro k tem u F rancja była oazą dobrobytu i ładu gospodarczego w śród w zburzonego k r y z y s e m świata. Z daw ało się, że k r y z y s n ie p r z e k r o c z y R enu. I oto ro k 1932 obalił ostatecznie w iarę w m o żn o ść uchronienia F rancji od p rzesilen ia . D zie
sią tk i ty się c y robotników naszych, pracu ją cych w pocie czoła w kopalniach węgla, r u d y żelaznej, w fa b ry k a c h i na fa rm a c h , straciło zajęcie i m usiało w racać do P ol
sk i, często k ro ć bez grosza w kieszeni. B y li i tacy, k tó r z y w ędrow ali p ie szo do O jczyzny, I Polska, a czkolw iek m o że w m n ie jszy m stopniu n iż w iele in n y ch krajów , je s t nękana k r y zy se m . I u nas se tk i ty się cy lu d zi p o zo sta je bez p ra c y i u nas rolnictw o cierpi bardzo w sk u te k z n iż k i cen p ło d ó w zie m n yc h . Cierpienia je d n a k nasze w „sta
r y m k r a ju ” nie są ta k p r z y k r e i bolesne ja k tro sk i n a szy ch braci z zagranicy. M y — m a m y P aństw o P olskie, otaczające sw oich obyw ateli serdeczną opieką, oni — w p r zę gnięci w orbitę obcego życia, w tłoczeni do obcych organizm ów p a ń stw o w y c h — m uszą po leg a ć głów nie na sw ej ży w o tn o śc i narodow ej. T ylk o od ich energji, w ytrw ałości i zdolności p rzysto so w a n ia się do zm ien io n ych w arunków życio w ych za le ży re zu lta t ich w a lki z p rzeciw n o ścia m i losu.
ORGAN RADY ORGANIZACYJNEJ POLAKÓW Z ZAGRANICY M IESIĘC ZN IK POŚW IĘCONY SPRA W O M S P O Ł E C Z N Y M ,
KULTURALNYM I G O SPO D A RCZY M .
W o b l i c z u N o w e g o R o k u
2 POLACY ZAGRANICĄ Nr. 1
W a lczy ć w p o je d y n k ę je s t bardzo trudno. Ż y je m y w w ieku X X -y m — w ieku radja, elek tryc zn o śc i i ż y c i a z o r g a n i z o w a n e g o . L u za k j e s t bity na w s z y s t
k ich polach. P raw dę tą zro zu m ie li doskonale P olacy z za g ra n icy i w ro ku 1932, ro ku potw ornego w prost k r y z y s u ekonom icznego, je szc z e bardziej zw a rli sw oje szeregi.
W d zied zin ie konsolidacji życia p o lsk ie g o na o b czyźn ie nie było k ry zy su ... Nie b ędziem y w spom inali tu o p ostępach a k c ji ko n so lid a c yjn e j w p o szc zeg ó ln yc h krajach. P isa liś m y j u ż o tern w ielokrotnie. N a d m ie n im y tylko, iż w ro ku 1932 utrw a la ć się za częło w ło n ie P olonji za g ra n iczn e j m ocne p rze ko n a n ie , że — ja k o uw ieńczenie a kcji zjed n o czen io w ej— m u si p o w sta ć zw a rty , je d n o lity Ś w i a t o w y Z w i ą z e k P o l a k ó w .
K r y z y s trw a i nic nie w ska zu je na to, że ry c h ło ustąpi. S tw o rzen ie Św iato
wego Z w ią zk u P olaków bezw ątpienia ułatw iło b y rodakom n a szy m z o b c z y zn y p r z e trw anie ciężkich czasów. J e d n o c z y ć się więc trzeba n ie tylko z pobudek ideow ych, ale i gospodarczych.
A więc, d ro d zy rodacy z ob czyzn y. N iech rok 1933 będzie św ia d kiem w zm o żo n y ch w y siłk ó w P o lonji zagranicznej, zm ie rza ją c y c h do u tw o rzen ia z ośm iu m iljonów naszych rodaków , ro zp ro szo n ych na obczyźnie, zw artego, m ocno scem entow anego bloku, p odporządkow anego naczelnej sw ej re p re ze n ta c ji — Ś w i a t o w e m u Z w i ą z k o w i P o l a k ó w .
JAN PRAWDZIC
Zwycięstwo Polaków w wyborach amerykańskich
O statnie w ybory w Stanach Zjednoczonych A m eryki Północnej b y ły swego rodzaju niespodzianką nietylko dla A m erykanów , ale i dla Polaków w A meryce.
Spodziewano się w praw dzie zw ycięstw a p artji dem okratycznej i n ie których polskich kandydatów , ale nie przypuszczano, że to zw ycięstwo będzie tak olbrzym ie i że w skutek tego zw ycięstw a p ol
ski polityczny stan posiadania w St. Zjed. zostanie znacznie zwiększony.
D otychczas nie było np. w ypadku, by w K ongresie St. Zjed.
zasiadało więcej niż 2 Polaków rów nocześnie, a w ogóle na stanow i
sk a posłów w Izbie R eprezentantów (izba niższa K ongresu) w ybranych było tylko 4 Polaków , a to: Ja n Kłeczka z M ilwaukee, Ja n B. Sosnow ski z D etroit, Stanisław H. Kunz i Leonard Schuetz z Chicago. Tym
czasem o statnie w ybory spraw iły to, że w następnym , 73-cim K ongre
sie, zasiadać będzie 6 Polaków , a mianowicie: Jerzy Sadowski, Jan Dingell i Ja n Lesiński z D etroit; Leonard W. Schuetz i L. Kociałkow- ski z Chicago, oraz M arion A. Zioncheck (Zajączek) z Seattle, W a
shington.
Zwycięstwo polskich kandydatów na posłów do Izby R eprezen
tantów w K ongresie było n ajcharakterystyczniejsze w D etroit. Miasto to w ybiera ogółem 5 posłów . Polacy w D etroit tylko w jednym
Nr. 1 ZWYCIĘSTWO POLAKÓW W WYBORACH AMERYK. 3 okręg u w yborczym stanow ią absolutną w iększość i tylko z tego okręgu spodziew ano się w yboru Polaka posłem , a tym czasem zam iast 1, m ają Polacy w D etroit 3 posłów.
Oprócz zw ycięstwa polskich kandydatów na posłów do K ongresu, odniosło także zw ycięstw o kilkudziesięciu innych polskich k andyda
tów, a mianowicie:
W stanie Illinois głównym urzędnikiem adm inistracyjnym Naj
wyższego Sądu Stanow ego w ybrany został Adam F. Bloch, w ydaw ca tygodnika polskiego w Chicago p. n. „Polonia"; w Chicago głów nym urzędnikiem adm inistracyjnym Sądu O kręgowego zo stał w ybrany F ran ciszek V. Zintak, sędzią m iejskim M ichał G. K asper, posłam i do legi
slatu ry stanow ej (niższej izby sejm iku stanow ego): K luczyński, Jezierny, Adam owski i Petlak.
W stanie M ichigan posłam i do legislatu ry stanow ej zostali: J u r
kiewicz, B agiński i B rzostow ski z D etroit i G rajew ski z H am tram ck;
senatoram i stanow ym i zostali: W ilkow ski, Karwick i N ichczyński z De
troit; w pow iecie W ayne (D etroit i okolica) skarbnikiem pow iatow ym zo stał J. Sum eracki, koronerem dr. E. Knobloch i kom isarzem drenów inż. Nowicki; w pow. Bay (Bay City) p ro k u rato rem pow iatow ym zo stał B. S. Frąsik, a skarbnikiem pow iatow ym F. L. Gwizdała.
W stanie W isconsin posłam i do legislatury stanow ej zostali:
Galasióski, K ryszakow a i F ranzkow iak z M ilwaukee, (K ryszakow a je st re d a k to rk ą „Głosu Polek", organu Związku P olek w Ameryce); w Mil
w aukee koronerem został dr. F. Schultz; w Stevens Point, Wis. k o ro nerem zo stał W. Prais; a w pow. G reen Lake szeryfem został Jan K asierski.
W stanie Indiana posłem do legislatury stanow ej został J. Kor- pal z South Bend; w pow. La P orte (M ichigan 'City) koronerem dr. B.
E, Kolańczyk i głów nym urzędnikiem adm inistracyjnym (klerkiem ) A. Spychalski; w South Bend koronerem dr. B. Bolka.
W stanie New Je rse y posłam i do legislatury stanow ej zostali E. Hejke z Jersey^ City (ponow nie) i W. G utow ski z Newarku; w pow.
Hudson (Jersey City) koronerem dr. S. K w iatkow ski, a sędzią pokoju K. Silkowski; w Bound Brook radnym A. C. Czartowicz; w W allington .radnym ob. Sarnecki; w Garfield radnym J. Maciąg; w P assaic sędzią pokoju B. Kopacz; w South R iver koronerem M. A. M aliszewski (pogrzebow y), a radnym J. A. R egelski.
W stanie Ohio, w pow. Lucas (Toledo), koronerem został dr. F K reft.
W stanie C onnecticut posłem do leg islatury stanow ej zo stał L.
M aciora z New Britain.
W stanie M assachusetts posłem do leg islatury stanow ej został F. Irzyk z Salem.
Zwycięstwo p artji dem okratycznej spowodow ało, że praw ie wszyscy Polacy, k tórzy kandydow ali z ram ienia tej partji, zostali w ybrani, a ci, k tó rzy kandydow ali z ram ienia p a rtji re p u b lik a ń sk ie j— przegrali.
Z w ażniejszych polskich kandydatów dem okratycznych przegrali tylko dwaj, a to: dr. C ieślak z Cleveland, k tó ry chociaż d o stał 153.052 głosów, to jednak koronerem nie został i adw. U rbański z Chicago
4 POLACY ZAGRANICĄ Nr. 1 k tó ry d o stał 604.704 głosy, ale też sędzią miejskim w ybrany nie został.
Powodem przegranej wyżej w ym ienionych dwóch kandydatów było to, że w yborcy nie Polacy głosow ali w wielu w ypadkach na w szystkich kandydatów p a rtji dem okratycznej, z w yjątkiem kan d y data polskiego, a głosów polskich nie było dosyć, żeby tę stra tę pokryć.
Z wyżej w ym ienionych zw ycięskich kandydatów republikanam i są: dr. K reft, W. Gutowski,. J. Maciąg i J. K asierski. R eszta — to dem okraci.
W śród zw ycięskich kandydatów może zajść jednak w krótce jedna zmiana, gdyż zakw estjonow any zo stał ostatnio w ybór końgresm ana D ingella przez jego oponenta politycznego, Bow les’a, b. prezy d en ta m. D etroit. Dingell otrzym ał tylko 1.090 głosów więcej od Bowles’a, w obec czego Bowles dowodzi, że ta w iększość Dingella zo stała spo
rządzona sztucznie, no i w rezultacie będzie ponow ne przeliczenie głosów, k tó re w ykaże, kto w łaściw ie w ygrał — Polak Dingell, czy A m erykanin Bowles.
Tak ja k w niektórych w ypadkach nie - Polacy nie głosują na kandydatów o nazw iskach kończących się na „ski", tak w innych w ypadkach nazw isko na „ski“ nie je st żadną przeszkodą w polityce w St. Zjedn., czego dowodem są choćby i następujące liczby głosów, jakie padły na polskich kandydatów w ostatnich w yborach:
W D etroit — Sum eracki 100.763 głosów, Nowicki 98.852 głosów , B agiński 62.086 głosów i B rzostow ski 61.527 głosów.
W C h ic a g o —U rbański (przegrał) 604.704 głosów.
W Newark, N. J .—G utow ski 135.484 głosów.
W wyżej w ym ienionych m iejscow ościach polskie głosy liczone są jak następuje: D etroit do 40.000, Chicago do 100.000, Newark, N. J.
do 15.000 głosów.
Z pow yższego w ynika więc jasno, że gdyby na polskich kan dy datów głosow ali tylko P olacy—to np. zam iast 6 kongresm anów Polacy w A m eryce m ieliby najwyżej dwu, i t. d.
Polsko - am erykańskim przyw ódcom politycznym trzeba złożyć uznanie za jedno, a m ianowicie, że na kilka m iesięcy przed w yboram i
„wyczuli" sentym ent ludności i po starali się o w ystaw ienie wielu pol
skich kandydatów , o nom inacje p artji dem okratycznej w czasie p ra wyborów, a że podczas praw yborów stosunkow o łatw o było zdobyć nom inację p artji dem okratycznej, więc też w ielu kandydatów polskich nom inację p artji zdobyło, a podczas w yborów, gdy w iększość w ybor
ców głosow ała przew ażnie na w szystkich kandydatów p artji dem o
kratycznej, dostało się dużo głosów i kandydatom polskim , rezu lta
tem czego je st w łaśnie to niezw ykłe zwycięstwo polityczne Polaków w Ameryce.
Mimo tego zw ycięstw a, daleko je st jeszcze Polakom w Ameryce do zdobycia należnego im m iejsca w polityce am erykańskiej, gdyż np. obecnie na 435 kongresm anów tylko 6 je st polskiego pochodzenia, co stanow i około 1,4 procent, podczas gdy ludność polska w Ameryce stanow i około 3,5 p rocent ogólnej liczby m ieszkańców St. Zjed., z cze
go w ynika, że Polacy w Ameryce w inni mieć w W ashingtonie 15 po
Nr. 1 WIADOMOŚCI O REPUBLICE CHILE 5 słów w Izbie R eprezentantów , a nie 6. Do takiej liczby (15) polskich k ongresm anów je st jednak bardzo daleko.
Dalej w wyższej izbie parlam entu am erykańskiego, w Senacie, na 96 senatorów nie było i niem a ani jednego sen ato ra polskiego pochodzenia, a w proporcji do liczby Polaków w Ameryce, pow inno być w Senacie 3 senatorów polskiego pochodzenia.
A m erykańska p rasa polityczna oblicza także, że w St. Zjed. je st ogółem jakich 500.000 w ybieralnych urzędników . W edług przybliżo
nych danych, opartych na w ynikach poszczególnych w yborów w o sta t
nich latach, na te 500.000 w ybieralnych urzędników jest może około 1.000 Polaków, czyli 0,2 procent.
W ybranie 6 Polaków kongresm anam i z ram ienia p artji d em o kra
tycznej zw róciło jednak uw agę osób stojących blizko prezydenta- elekta, F. D. R oosevelta, na niew yzyskaną siłę polityczną Polaków w Ameryce, w rezultacie czego Poiacy będą mieli swoją w łasną sekcję podczas uroczystości inauguracyjnych R oosevelta.
O statnie zw ycięstwo pow inno także pobudzić po lsko-am erykań
skich przywódców politycznych do dalszej pracy na polu politycznem tak, by z czasem, Polacy w A m eryce mogli sobie pow iedzieć „zdoby
liśm y należne nam m iejsce w polityce am erykańskiej, w K ongresie rep rezen tu je nas 15 kongresm anów i 3 senatorów , a na różnych urzę
dach w ybieralnych zasiada 17.500 Polaków ", czego każdy P olak napew no Polakom w A m eryce życzy.
St. Zjednoczone w gru d n iu .
K pt. MIECZYSŁAW B. L E P E CKI
Wiadomości o republice Chile i Polakach w niej zamieszkałych
W n ajbliższych d niach ukaże się na półkach księg ar
skich o bszerna praca k p t. Miecz. L epeckiego p t. Drogą od
kryw ców i korsarzy", będąca rez u ltatem podróży do P ata- gonji, Ziemi O gnistej, Chile etc., odbytej przez a u to ra w roku 1930. Poniżej podajem y fra g m en t jednego z rozdziałów tej
książki. Red.
Chile *) leży na zachodniem w ybrzeżu A m eryki Południow ej, roz
ciągając się od granic P eru aż do południow ego k rań ca k o ntynentu i obejmując ponadto w iększą część archipelagu Ziemi Ognistej oraz w yspy przybrzeżne na Pacyfiku. Tworzy ono w ydłużoną, w ąską kiszkę, ograniczoną od w schodu K ordyljeram i a od zachodu oceanem. Jego terytorjum obejmuje 750 tysięcy kilom etrów kw adratow ych, a więc je st praw ie dw ukrotnie w iększe od pow ierzchni Polski.
*) Chile je s t rep u b lik ą ce n tralisty c zn ą. A d m in istracy jn ie dzieli się n a 16 pro- w incyj (Tacna, T arapaca, A n to fag asta, A tacam a, Coauim bo, A concagua, S antiago, Colchagua, Talca, Maule, N ubie, Concepcion, Bio-Bio, C autin, V aldivia, Chiloś) oraz 2 te ry to rja (Aysen i M agallanes). P row incje w zględnie te ry to rja dzielą się z k o lei na d ep a rtam e n ty , subdelegacje i d y stry k ty . Na czele p ań stw a stoi prezy d en t, w ybierany drogą p le b isc y tu n a okres sześcioletni. Rząd je s t odpow iedzialny przed głow ą p a ń stw a. Ciało praw odaw cze s k ła d a się z dwóch izb: p oselskiej i senatorskiej,,.
