Obszary wykorzystywania informacji o przepływach pieniężnych w procesie

W dalszym toku postępowania badawczego podjęto próbę poznania faktów i opinii respondentów na temat możliwości wykorzystywania informacji o przepływach pieniężnych generowanych przez system rachunkowości w procesie podejmowania decyzji gospodarczych.

W pierwszej kolejności poruszono kwestię odbiorców informacji o przepływach pieniężnych. Wyniki przeprowadzonego badania pokazują, że zdaniem największej grupy respondentów (69,5%) informacje o przepływach pieniężnych przedsiębiorstwa są najbardziej

167 potrzebne kadrze zarządzającej − wykres 3.13. Znaczna część respondentów (42,7%) wskazała na inwestorów, a jedynie co piąty z respondentów na wierzycieli.

Wykres 3.13. Odbiorcy informacji o przepływach pieniężnych w opinii respondentów*

* Respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź, tym samym warianty odpowiedzi nie sumują się do 100%. Spośród wymienionych wariantów odpowiedzi respondenci wskazali najczęściej jedną odpowiedź, a jedynie dwóch respondentów zaznaczyło wszystkie cztery warianty odpowiedzi.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z kwestionariuszy ankietowych.

Respondenci, którzy zadeklarowali, że informacje o przepływach pieniężnych przedsiębiorstwa są najbardziej potrzebne innym odbiorcom, wskazali konkretnie na ubezpieczycieli wierzytelności/gwarancji oraz na instytucje finansowe, w tym przede wszystkim banki.

W kolejnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o wskazanie, w jakiej sferze są najczęściej wykorzystywane w ich przedsiębiorstwach informacje o przepływach pieniężnych. Otrzymane odpowiedzi pokazują, że informacje o przepływach pieniężnych są najczęściej wykorzystywane w przedsiębiorstwach przy podejmowaniu decyzji w sferze⁸⁵:

- finansów − 50 przedsiębiorstw (61,0%),

- zarządzania jednostką − 44 przedsiębiorstwa (53,7%),

- zarządzania strategicznego − 11 przedsiębiorstw (13,4%),

- sprzedaży − 3 przedsiębiorstwa (3,7%),

- marketingu − 3 przedsiębiorstwa (3,7%),

85 Respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź, tym samym warianty odpowiedzi nie sumują się do 100%. Spośród wymienionych wariantów odpowiedzi respondenci wskazali najczęściej jedną odpowiedź, aczkolwiek maksymalna ilość zaznaczonych wariantów wyniosła trzy.

168

- zarządzania personelem − 0 przedsiębiorstw (0,0%).

W dwóch przypadkach zadeklarowano, że informacje o przepływach pieniężnych w przedsiębiorstwie są najczęściej wykorzystywane w innej sferze niż powyżej wymienione, wskazując na inwestycje. Niestety, w próbie znalazło się również jedno przedsiębiorstwo, w którym nie wykorzystuje się informacji o przepływach pieniężnych przy podejmowaniu decyzji.

W zdecydowanej większości przedsiębiorstw (74,4%) informacje o przepływach pieniężnych pochodzą przede wszystkim z systemu rachunkowości − wykres 3.14.

Wykres 3.14. System rachunkowości a inne źródła informacji o przepływach pieniężnych w badanych

przedsiębiorstwach

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z kwestionariuszy ankietowych.

W co czwartym przedsiębiorstwie informacje o przepływach pieniężnych pochodzące z systemu rachunkowości uzupełniają pozostałe informacje o przepływach pieniężnych generowane poza systemem rachunkowości. Tylko jeden respondent odpowiedział, że trudno wskazać, które informacje o przepływach pieniężnych pochodzą z systemu rachunkowości.

Istotna jest odpowiedź na pytanie, które spośród informacji o przepływach pieniężnych są według respondentów najistotniejsze w ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Respondenci wskazali⁸⁶ na informacje o przepływach pieniężnych z działalności:

86 Respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź, tym samym warianty odpowiedzi nie sumują się do 100%. Spośród wymienionych wariantów odpowiedzi respondenci wskazali najczęściej jedną odpowiedź, a jedynie trzech respondentów zaznaczyło jednocześnie trzy warianty odpowiedzi.

169

- operacyjnej prezentowane metodą pośrednią − 48 przedsiębiorstw (58,5%),

- operacyjnej prezentowane metodą bezpośrednią − 25 przedsiębiorstw (30,5%),

- inwestycyjnej − 16 przedsiębiorstw (19,5%),

- finansowej − 13 przedsiębiorstw (15,9%),

- żadne z powyższych − 2 przedsiębiorstwa (2,4%).

Kolejnym aspektem, poruszonym w trzeciej części kwestionariusza ankietowego, była ocena użyteczności informacji o przepływach pieniężnych − wykres 3.15.

Wykres 3.15. Użyteczność informacji o przepływach pieniężnych w opinii respondentów

Stwierdzenie 1. Informacje o przepływach pieniężnych są użyteczne w ocenie płynności i wypłacalności jednostki.

Stwierdzenie 2. Rachunek przepływów pieniężnych ułatwia porównywanie informacji finansowych przedstawianych przez różne jednostki.

Stwierdzenie 3. Informacje o przepływach pieniężnych generowane przez system rachunkowości umożliwiają określenie zdolności jednostki do uzyskiwania wpływów i racjonalnego ich wydatkowania.

Stwierdzenie 4. Informacje o przepływach pieniężnych są użyteczne w ocenie zmian w aktywach netto jednostki.

Stwierdzenie 5. Informacje zawarte w rachunku przepływów pieniężnych ułatwiają prognozowanie przyszłych przepływów pieniężnych i sprawdzenie dokładności uprzednich prognoz.

170 Zdaniem największej grupy respondentów (81,7%) informacje o przepływach pieniężnych są użyteczne w ocenie płynności i wypłacalności jednostki. Relatywnie mniej respondentów zadeklarowało, że rachunek przepływów pieniężnych ułatwia porównywanie informacji finansowych przedstawianych przez różne jednostki, a informacje o przepływach pieniężnych generowane przez system rachunkowości umożliwiają określenie zdolności jednostki do uzyskiwania wpływów i racjonalnego ich wydatkowania − odpowiednio 72,0% i 67,1% respondentów. Nieco mniej niż połowa respondentów zgodziła się ze stwierdzeniem, że informacje zawarte w rachunku przepływów pieniężnych ułatwiają prognozowanie przyszłych przepływów pieniężnych i sprawdzenie dokładności uprzednich prognoz, a jednocześnie aż 29,3% respondentów zaprzeczyło temu stwierdzeniu.

Najważniejszym elementem trzeciej części kwestionariusza ankietowego było zbadanie zakresu i częstotliwości wykorzystywania systemu rachunkowości w obszarze generowania informacji o przepływach pieniężnych w zarządzaniu finansami przedsiębiorstwa. Szczegółowy rozkład otrzymanych odpowiedzi przedstawia wykres 3.16.

Wykres 3.16. Zakres i częstotliwość wykorzystywania systemu rachunkowości w obszarze generowania informacji o przepływach pieniężnych w zarządzaniu finansami

w badanych przedsiębiorstwach

171 Regularne i w sposób ciągły generowanie przez system rachunkowości informacji o przepływach pieniężnych zadeklarowało najwięcej respondentów (48,8%) na potrzeby kontroli płynności finansowej jednostki. Z drugiej strony w 15,9% przedsiębiorstw nie ma takiej możliwości. Relatywnie w wielu przedsiębiorstwach system rachunkowości umożliwia regularne i w sposób ciągły generowanie informacji o przepływach pieniężnych na potrzeby oceny zdolności jednostki do uzyskiwania wpływów i racjonalnego ich wydatkowania (43,9%), budżetowania wpływów i wydatków według rodzaju (35,4%) oraz identyfikacji symptomów zagrożenia jednostki niewypłacalnością (32,9%).

Tylko wtedy, gdy zmusza do tego sytuacja są generowane przez system rachunkowości informacje o przepływach pieniężnych najczęściej na potrzeby oceny efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych (45,1%) oraz wyceny wartości przedsiębiorstwa (45,1%).

Najwięcej, bo w co drugim przedsiębiorstwie system rachunkowości nie umożliwia generowania informacji o przepływach pieniężnych na potrzeby budżetowania wpływów i wydatków według ośrodków odpowiedzialności. Na drugim miejscu pod względem braku możliwości wykorzystywania systemu rachunkowości w obszarze generowania informacji o przepływach pieniężnych znalazły się potrzeby planowania strategicznego (43,9%), a na trzecim miejscu potrzeby wyceny wartości przedsiębiorstwa (40,2%).

3.2.4. Identyfikacja potrzeb informacyjnych w obszarze prezentacji informacji