Odnawialne źródła energii

Odnawialne źródło energii – odnawialne, niekopalne źródła energii obejmujące energię wia-tru, energię promieniowania słonecznego, energię aerotermalną, energię geotermalną, energię

hydro-103

termalną, hydroenergię, energię fal, prądów i pływów morskich, energię otrzymywaną z biomasy,

bio-gazu, biogazu rolniczego oraz z biopłynów31

.

Odnawialne źródła energii wg typów instalacji występujące na terenie województwa kujawsko-pomorskiego to³²:

wytwarzające z biogazu z oczyszczalni ścieków – 4 instalacje;

wytwarzające z biomasy z odpadów przemysłowych drewnopochodnych i celulozowo-papierniczego – 1 instalacja;

wytwarzające z biomasy mieszanej – 2 instalacje; wytwarzające z biogazu rolniczego – 5 instalacji;

wytwarzające z biogazu składowiskowego – 7 instalacji;

wytwarzające z biomasy z odpadów leśnych, rolniczych, ogrodowych – 2 instalacje; realizujące technologię współspalania (paliwa kopalne i biogaz) – 1 instalacja; realizujące technologię współspalania (paliwa kopalne i biomasa) – 1 instalacja; elektrownia wodna przepływowa powyżej 10 MW – 2 instalacje;

elektrownia wodna przepływowa do 5 MW – 5 instalacji; elektrownia wodna przepływowa do 1 MW – 5 instalacji; elektrownia wodna przepływowa do 0,3 MW – 40 instalacji; elektrownia wiatrowa na lądzie – 292 instalacje;

wytwarzające z promieniowania słonecznego – 12 instalacji.

1.7.2.2 Ocena wpływu realizacji inwestycji w Odnawialne Źródła Energii na stan ładu przestrzennego

Dla potrzeb niniejszego opracowania szczegółowej analizie poddano realizacje inwestycji w Odnawialne Źródła Energii, które znacząco wpływają na przestrzeń w której funkcjonują. Należą do nich inwestycje energetyki wiatrowej, solarnej, wodnej.

Dla zobrazowania skali zjawiska realizacji inwestycji w odnawialne źródła energii obliczono wskaźnik wg wzoru ODN133

= (x/y) x 100. We wzorze tym ODN1 to liczba elektrowni (x) opartych na odnawialnych źródłach energii (wiatrowe, wodne, słoneczne, biogazowe, biomasowe i współspala-jące) na 100 km2

, x³⁴ – liczba elektrowni opartych na odnawialnych źródłach energii (wiatrowe, wod-ne, słoneczwod-ne, biogazowe, biomasowe i współspalające), y35

– powierzchnia gminy ogółem w km².

1.7.2.2.1 Energetyka wiatrowa

3131

Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. 2015 poz. 478 ze zm.).

32

Urząd Regulacji Energetyki, wg stanu na 30 czerwca 2016 r., http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html.

33

Propozycje wskaźników do oceny i monitorowania zagospodarowania przestrzennego w gminach ze szczególnym uwzględ-nieniem zagadnienia ładu przestrzennego, Warszawa, maj 2012.

34

Źródło: URE – Urząd Regulacji Energetyki.

35

104

Województwo kujawsko-pomorskie charakteryzuje się dogodnymi warunkami dla rozwoju energetyki wiatrowej. Inwestorom zależy na budowie jak największych instalacji, jednak rozproszona zabudowa mieszkaniowa, utrudnia budowę dużych skupisk elektrowni wiatrowych (tab. 6 w załączni-ku). Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego znajduje się 613 instalacji elektrowni wiatro-wych. Stanowią one istotne dominanty w przestrzeni województwa. Wizualne oddziaływanie turbin wiatrowych na krajobraz województwa kujawsko-pomorskiego określono za pomocą analizy widocz-ności36. Widoczność turbin wiatrowych w krajobrazie uwarunkowana jest topografią terenu, występo-waniem przeszkód terenowych np. w postaci lasów i zabudowy, refrakcji oraz wielu innych subiek-tywnych czynników indywidualnych dla każdego patrzącego. Na obszarze województwa przeważają miejsca (ponad 60% powierzchni), z których turbiny wiatrowe są widoczne. Obszary, z których turbin wiatrowych nie widać to przede wszystkim tereny leśne oraz niewielkie obszary położone w „cieniu” najbardziej eksponowanych wysokościowo form rzeźby np. fragmenty den dolinnych w cieniu stoków dolinnych, dna rynien subglacjalnych, zróżnicowane wysokościowo obszary stref marginalnych.

Wyniki analizy wpływu farm wiatrowych na estetykę krajobrazu wykazały że37

:

 rozczłonkowanie rzeźby województwa nie ogranicza widoczności siłowni wiatrowych w kra-jobrazie, co wyraża się tym, że farmy wiatrowe i pojedyncze turbiny są istotnymi dominantami w krajobrazie dla 30% powierzchni województwa,

 ważnym czynnikiem ograniczającym widoczność elektrowni wiatrowych w województwie są przede wszystkim duże kompleksy leśne,

 pomimo dobrej widoczności, turbiny wiatrowe w bardzo dużej części województwa w ograni-czonym stopniu zniekształcają charakter rzeźby, jako czynnika krajobrazotwórczego,

 w południowo-zachodniej, a w dużym stopniu również w południowo-wschodniej i wschodniej części województwa, osiągnięty został już optymalny poziom nasycenia przestrzeni turbinami wiatrowymi (pow. 4 sztuk na 10 km² przy zastosowaniu analiz przeprowadzonych za pomocą funkcji gęstości Kernela),

 z punktu widzenia konieczności ochrony walorów krajobrazowych i kulturowych ekwidystanta 2 km, w granicach której turbiny wiatrowe są dominantami, jest wartością minimalną dla loka-lizacji siłowni wiatrowych, w przypadku szczególnie cennych panoram widokowych powinna być to odległość co najmniej 5 km,

 z punktu widzenia percepcji krajobrazu przez ludność, odległość między zabudowaniami a tur-binami wiatrowymi nie powinna być mniejsza od 500 m,

 optymalna jest budowa farm wiatrowych składających się z jak najmniejszej ilości turbin, mak-symalnie do 10 obiektów.

36

„Energetyka wiatrowa w kontekście ochrony krajobrazu przyrodniczego i kulturowego w województwie kujawsko-pomorskim” 2012 r. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Polskiej Akademii Nauk w Warszawie pod kierunkiem Prof. dr hab. Marka Degórskiego

37 „Energetyka wiatrowa w kontekście ochrony krajobrazu przyrodniczego i kulturowego w województwie kujawsko-pomorskim” 2012 r. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Polskiej Akademii Nauk w Warszawie pod kierunkiem Prof. dr hab. Marka Degórskiego

105

Na rycinie 35 przedstawiono wskaźnik udziału elektrowni wiatrowych w powierzchni gminy na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Z analizy tej wynika, że najwyższy wskaźnik udziału elektrowni wiatrowych w powierzchni gminy mają miasto Nieszawa, gminy Pakość, Raciążek, Ra-dziejów, Dobrzyń nad Wisłą, Piotrków Kujawski, Radzyń Chełmiński i Świecie n/Osą (20-60 elek-trowni na 100km²). Na ternie miasta Nieszawa i gmin Raciążek oraz Radziejów został przekroczony optymalny poziom nasycenia przestrzeni turbinami wiatrowymi, który według w/w analizy wynosi 4 sztuki na 10 km². W ocenie wpływu elektrowni wiatrowych na stan ładu przestrzennego szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę walorów krajobrazowych i kulturowych województwa, gdzie dla każdej lokalizacji powinna być opracowana dodatkowa analiza krajobrazowa.

Ryc. 67. Elektrownie wiatrowe w woj. kujawsko-pomorskim Źródło: opracowanie własne.

1.7.2.2.2 Energetyka solarna

Instalacje energetyki solarnej w województwie kujawsko-pomorskim mają w większości cha-rakter rozproszony. Zainstalowane kolektory słoneczne wykorzystywane są głównie do podgrzewania wody w budynkach zabudowy mieszkaniowej, przemysłowej czy użyteczności publicznej. W niewiel-kim zakresie energia słoneczna wykorzystywana jest do zasilania sygnalizacji świetlnej, podświetlania znaków drogowych lub parkometrów. Małe powierzchnie kolektorów słonecznych lokalizowane w

106

przeważającej większości na dachach i nie wpływają znacząco na stan ładu przestrzennego. Najwięk-szy powierzchniowy udział tego typu instalacji występuje na terenie miast Bydgoszczy, Chełmna, Cie-chocinka, Grudziądza, Lipna i Torunia38. Znaczne zmiany na powierzchni ziemi wprowadzane są przez wielkopowierzchniowe farmy fotowoltaiczne, których wizualny wpływ na stan ładu powierzch-niowego można w pełni ocenić z „lotu ptaka”.

Największa na terenie województwa kujawsko-pomorskiego farma fotowoltaiczna o mocy prawie 4 MW znajduje się na terenie gminy Czernikowo. Farma ta składa się z ok. 16 tys. modułów fotowoltaicznych, każdy o mocy 240 W, i zajmuje powierzchnię ponad 24 tys. m2

.

Ryc. 68. Farma fotowoltaiczna w Czernikowie k. Torunia, 2015 r. Źródło: http://media.energa.pl/.

1.7.2.2.3 Energetyka wodna

Na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego znajduje się sześć dużych elektrowni wod-nych o mocy ponad 1MW w takich lokalizacjach jak Włocławek (największa elektrownia wodna na terenie województwa), Koronowo, Żur, Smukała, Tryszczyn i Gródek oraz 48 małych elektrowni wodnych o mocy do 1MW (tab. 7 w załączniku, ryc. 68). Dla terenu całego województwa wyliczono wskaźnik określający udział małych elektrowni wodnych do 1 MW na 100 km2

powierzchni gminy. Z analizy tej wynika, że najwyższy wskaźnik mają: miasto Grudziądz (3,4), miasto Bydgoszcz (2,3) oraz gmina Świecie n/Osą (2,1). Najbardziej znaczący wpływ na stan ładu przestrzennego mają nie same powstałe w wyniku realizacji elektrowni zbiorniki wodne (największy we Włocławku o po-wierzchni 7040 ha), lecz towarzysząca im infrastruktura z zaporami jako elementami dominującymi. Największe zapory wodne znajdują się we Włocławku, gdzie długość tamy wynosi 2335 m i w Koro-nowie drugiej co do wielkości elektrowni na terenie województwa o długości zapory 340 m. Są to zna-czące dominanty przestrzenne, które wpływają negatywnie na stan ładu przestrzennego danego miej-sca.

38

Odnawialne źródła energii – zasoby i możliwości wykorzystania na terenie województwa kujawsko-pomorskiego 2010r. Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku

107

Ryc. 69. Elektrownia wodna we Włocławku

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Elektrownia_Wodna_we_W%C5%82oc%C5%82awku.

Ryc. 70. Elektrownie wodne w woj. kujawsko-pomorskim Źródło: opracowanie własne.

108

1.7.2.2.4. Energetyka wykorzystująca biomasę i biogaz

Energia pochodząca z biomasy, w systemach indywidualnych (do ogrzewania pojedynczych zabudowań) jest wykorzystywana na terenie całego województwa i bazuje na spalaniu pelletów, bry-kietów, zrębków różnego pochodzenia (drewno, trociny, słoma, inne). Zbiorcze systemy grzewcze (o różnej skali, najczęściej niewielkiej, pracujące na potrzeby własne zakładów lub niewielkich skupisk zabudowy mieszkaniowej, usługowej, użyteczności publicznej, itp.) wykorzystują w większości su-rowce pochodzenia lokalnego. Instalacje do odzysku biogazu z beztlenowego rozkładu znajdują się na składowiskach odpadów w Bydgoszczy, Zakurzewie (gm. Grudziądz), Grudziądzu, Toruniu, Rypinie i Machnaczu. Na terenie województwa funkcjonują dwie biogazownie wykorzystujące biogaz rolniczy w Rypinie i Jeżewie wytwarzające energię elektryczną z biogazu rolniczego w układzie kogeneracyj-nym (wg danych Agencji Rynku Rolnego stan na dzień 3.07.2015 r.). Wpływ tych inwestycji na stan ładu przestrzennego zależny jest od wielkości i rodzaju infrastruktury technicznej koniecznej do ich funkcjonowania i ma charakter lokalnego oddziaływania.

1.7.2.2.5. Energetyka geotermalna

Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego rozwija się również rozproszona niskotempe-raturowa energetyka geotermalna (pompy ciepła). Rozwój tego typu instalacji występuje w najwięk-szej skali na obszarach nowej zabudowy (strefy podmiejskie, nowe budownictwo jednorodzinne miast i obszarów wiejskich) i nie ma negatywnego wpływu na stan ładu przestrzennego.

1.8. Nowoczesne metody projektowania i realizacji budynków oraz zespołów