Wymogi ochrony przestrzeni i propozycje działań naprawczych do uwzględnienia

działań w zakresie kształtowania ładu przestrzennego w województwie kujawsko-pomorskim”

Program jest pojęciem szerszym i bardziej ogólnym niż plan, oznacza zbiór rzeczy, przewi-dzianych dla osiągnięcia konkretnego rezultatu. Plan to zestaw działań, pomyślanych jako sposób do wykonania lub osiągnięcia czegoś. Program jest ogólniejszy i ma charakter postulatywny, a plan jest bardziej szczegółowy i obowiązujący. Program powinien zawierać wykaz warunków i działań, umoż-liwiających kształtowanie ładu przestrzennego, a plan – listę konkretnych działań.

Kujawsko-pomorski program kształtowania ładu przestrzennego ma stanowić dla samorządu wojewódzkiego i władz lokalnych punkt odniesienia dla polityki przestrzennej i działań kształtujących przestrzeń. Jego konkretyzacją powinien być plan działań w zakresie kształtowania ładu

przestrzenne-167

go w województwie kujawsko-pomorskim. Obydwa dokumenty powinny być skoordynowane ze stra-tegią rozwoju i planem zagospodarowania województwa.

Aktualnie projektant planu miejscowego przygotowując się do pracy z samorządem (w dowol-nym obszarze województwa) musi samodzielnie budować bazę informacyjną o kulturze społeczności, dla której opracowuje projekt planu miejscowego lub opracowanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, ponieważ baza opracowań historycznych poprzez zmiany admini-stracyjne nie jest ogólnodostępna, a ta którą dysponują samorządy, nie jest na bieżąco aktualizowana zwłaszcza pod względem techniki przekazu.

Jednym z wymogów, jaki można by określić przy opracowaniu dokumentu planistycznego dla gminy, jest wymóg ujawniania w gminnych dokumentach planistycznych historycznej drogi prze-kształceń w zagospodarowaniu przestrzeni obszaru kulturowego do którego należy gmina, w oparciu o przygotowane przez specjalistów odpowiednie opracowania planu województwa, z częścią graficzną z dokładnością skali 1:50 000 (skala map tematycznych z lat 80. i wcześniejszych).

Uproszczenia kreatorów wizji na temat urbanizacji zapominają o zasadzie konwergencji w rozwoju potrzeb w świecie zglobalizowanej informacji. Badania złożoności i różnorodności kultur doprowadzają do bardzo zróżnicowanych wniosków, które zaprzeczają uniwersalnym teoriom prze-mian w urbanizacji. Przykład miasta Detroit (USA), którego bankructwo w 2013 roku wykazało grani-ce rozwoju materialnego wobec kulturowej deformacji, dzisiaj jest obecnie przykładem przestrzeni w trakcie rewitalizacji. Rewitalizacji nie można porównać z odbudową po zrównaniu miasta z ziemią. Miasto Detroit, pomimo upadku gospodarczego, pozostało żywe. Nie opuścili go wszyscy mieszkańcy. Jest ono nadal żywym organizmem.

Przykład Wyspy Młyńskiej (ryc. 110) w Bydgoszczy pokazuje złożoność problematyki rewita-lizacji w przypadku chęci zachowania walorów historycznych, pozostałości po zdewaluowanej tkance budowlanej. Z jednej strony widoczna jest spójność w nawiązywaniu formalnym nowych obiektów do walorów sąsiedniej historycznej zabudowy, a z drugiej strony są widoczne poważne utrudnienia w adaptacji zabytków do współczesnych funkcji.

Ryc. 110. Wyspa Młyńska w Bydgoszczy jako przykład udanej rewitalizacji śródmiejskiej Źródło: Jan Wojciech Skowroński.

168

Budowa bazy informacji zawierającej wyniki badań kulturowych dotyczących przekształceń przestrzennych na poziomie regionu może stanowić dobrą podstawę do formułowania kierunków roz-woju dla bogato zróżnicowanej kulturowo przestrzeni. W bazie takiej nie powinna być widoczna hie-rarchiczność wyodrębnionych kultur.

Przykładem dylematów kształtowania przestrzeni jest dążenie do zmian sylwety miasta poprzez wprowadzanie dominant wysokościowych, która to kwestia ma zarówno swoich zwolenników, jak i przeciwników. Jeżeli sylweta miasta jest chroniona prawem, nie ma większych problemów z wyzna-czaniem granic wysokości zabudowy (ryc. 111).

Ryc. 111. Historycznie ukształtowana sylweta miasta, wyznaczająca nieprzekraczalną wysokość zabu-dowy w panoramie Torunia

Tam, gdzie występują wielowątkowe widoki, wyznaczanie granic wysokości zabudowy stano-wi poważny problem i każda nowa dominanta wymaga niezależnych decyzji, które stanostano-wią podstawy sporów o priorytety w wyróżnianiu form przestrzennych.

Ryc. 112. Dwie panoramy wedutowe – przykłady ładu i nieładu architektonicznego: zrekonstruowana, planowa zabudowa nabrzeża Motławy w Gdańsku i ewolucyjna, bezplanowa zabudowa

mia-sta.

169

Zagadnienie ładu przestrzennego w Strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego

W przyjętym przez władze samorządowe województwa kujawsko-pomorskiego podstawowym dokumencie rozwoju „Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+” (SRW) kwestie ładu przestrzennego zostały sformułowane w ramach celu stra-tegicznego „Sprawne zarządzanie” (s. 55-62), który zakłada m.in. poprawę zarządzania przestrzenią województwa. Wśród zadań służących realizacji tego celu zostały wymienione: 1) Wykonanie dia-gnozy stanu ładu przestrzennego w województwie; 2) Utworzenie portalu „Przyjazna przestrzeń”; 3) Opracowanie regionalnych standardów w dziedzinie ładu przestrzennego; 4) Wdrożenie regionalnych standardów w dziedzinie ładu przestrzennego. Ponadto, z kwestiami ładu przestrzeni związane są inne zadania, m.in. opracowanie i wdrożenie przestrzennych założeń eksploatacji kopalin jako podstawy dla ochrony przestrzeni województwa, a także opracowanie i wdrożenie przestrzennych założeń roz-woju OZE („Przestrzeń dla OZE”) jako podstawy dla ochrony przestrzeni województwa oraz wspie-rania rozwoju OZE dostosowanych do walorów środowiskowych. Diagnoza oraz regionalne standar-dy w dziedzinie ładu przestrzennego zostały wskazane do corocznego monitoringu jako przedsięwzię-cia mające kluczowe znaczenie dla rozwoju województwa.

Dla osiągnięcia celów Strategii w zakresie ładu przestrzennego ma powstać Kujawsko-Pomorski Program Kształtowania Ładu Przestrzennego. Jego celem jest poprawa zarządzania prze-strzenią województwa i kształtowanie ładu przestrzennego. Program zakłada stosowanie interaktyw-nych narzędzi informatyczinteraktyw-nych oraz rzeczywistej partycypacji społecznej w procesach planowania przestrzennego (Wajer 2016). Wśród zagadnień objętych programem wymieniono następujące kwe-stie (Strategia 2013): „założenia koordynacji procesu planowania przestrzennego i zagospodarowania przestrzeni; kształtowanie właściwych postaw społecznych odnośnie ładu przestrzennego; założenia eksploatacji kopalin jako podstawy dla ochrony przestrzeni województwa; założenia rozwoju OZE jako podstawy dla ochrony przestrzeni województwa; założenia poprawy efektywności energetycznej budynków oraz termomodernizacji; promocja dobrych praktyk w zakresie opracowywania dokumen-tów planistycznych; promocja dobrych praktyk w zakresie nowoczesnych technik projektowania i budowy budynków, tzw. zielone budownictwo – konkursy architektoniczne”. Za przygotowanie i wdrożenie programu odpowiada Departament Planowania Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego.

Określone w dokumencie strategicznym działania i programy mają służyć poprawie jakości życia człowieka i jego otoczenia: miejsca zamieszkania i jego aktywności, środowiska przyrodnicze-go i kulturoweprzyrodnicze-go, które znajduje swój wyraz w wysokiej jakości krajobrazie. Oczekuje się, że po wdrożeniu programu kształtowania ładu oraz innych synergicznych działań, nastąpi poprawa

spójno-170

ści przestrzennej i podniesienie atrakcyjności przestrzeni województwa, poprawa efektywności ener-getycznej, zmiana mentalności mieszkańców województwa i pracowników organów samorządowych zarządzających przestrzenią, zwiększenie udziału społeczności lokalnej w racjonalnym i ekologicz-nym kształtowaniu przestrzeni i architektury – w poczuciu odpowiedzialności za miejsce zamieszka-nia, budowę wspólnoty i tożsamości lokalnej i regionalnej, jak również zwiększenie – poprzez party-cypację społeczną – poziomu świadomości ekologicznej i estetycznej, a tym samym wzrost kapitału społecznego. Listę kierunków i programów sformułowanych w celach strategicznych SRW, związa-nych z ładem przestrzennym, zamieszczono w załączniku nr 2.

2.1.3. Wymogi ochrony przestrzeni w regionalnych zasadach i standardach kształtowania