Rekomendacje w zakresie kształtowania ładu przestrzennego dla uczestników

Jednym z najważniejszych narzędzi kształtowania ładu przestrzennego w ramach polityki re-gionalnej województwa jest promowanie inwestycji realizowanych według projektów wyłonionych w konkursach architektoniczno-urbanistycznych. Konkursy architektoniczne i urbanistyczne są organi-zowane w celu wyboru najlepszej pracy przez sąd konkursowy. Jest to wartościowe narzędzie tworze-nia rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych i wysokiej jakości przestrzeni, dlatego Ministerstwo Infra-struktury i Rozwoju zaleca szerokie stosowanie formuły konkursów w programach operacyjnych (Za-lecenia 2014).

Korzyści wynikające z organizacji przez przedsiębiorców konkursów architektonicznych

(Sto-sowanie 2015):

1. Otrzymanie szerokiego spektrum propozycji rozwiązań koncepcyjnych i projektowych.

2. Wariantowe propozycje rozwiązań problemów, charakterystycznych dla danego zadania pro-jektowego.

3. Pozyskanie do współpracy i udziału w konkursie zarówno uznanych architektów i urbanistów, jak i młodych twórców, tym samym oczekiwanie wysokiej jakości nie wiąże się z konieczno-ścią ograniczenia udziału podmiotów nieposiadających doświadczenia.

4. Dostęp do fachowych opinii sądu konkursowego (uznanych ekspertów i specjalistów) o zgło-szonych w konkursie rozwiązaniach; są konkursowy wskazuje najlepszą pracę konkursową lub najlepsze prace konkursowe, którym zostaną przyznane nagrody i wyróżnienia oraz opracowu-je wnioski, zalecenia i wytyczne konkursowe.

5. Wymierne oszczędności we wstępnej fazie inwestowania poprzez uzyskanie możliwości wybo-ru najodpowiedniejszego i ekonomicznie racjonalnego wariantu spośród kilku rozwiązań. Główną nagrodą w konkursie, oprócz nagrody finansowej, może być zaproszenie autora zwy-cięskiej pracy konkursowej do negocjacji na wykonanie opracowania projektowego o charakterze

re-196

alizacyjnym na podstawie wygranej pracy, w trybie negocjacji bez ogłoszenia lub w trybie zamówienia z wolnej ręki.

Formuła konkursowa powinna być stosowana w odniesieniu do przedsięwzięcia o kluczowym znaczeniu w skali krajowej, regionalnej czy lokalnej. Preferencje dla wyłaniania projektów w drodze konkursów architektonicznych lub urbanistycznych powinny być stosowane w przypadku budowy, renowacji, modernizacji obiektów i infrastruktury publicznej, obejmujących architekturę i zagospoda-rowanie terenu. Fakultatywne i premiowane poprzez odpowiednie preferencje powinno być zastoso-wanie formuły konkursowej w odniesieniu do projektów składanych dla mniejszych przedsięwzięć:

– zlokalizowanych w obszarach u terenach zdegradowanych; – pełniących funkcje z infrastrukturą społeczną;

– zlokalizowanych w strefach ścisłego śródmieścia;

– zlokalizowanych w strefach ochrony konserwatorskiej lub w strefach występowania zabudowy o wartości historycznej;

– których lokalizacja wymaga nawiązania do otoczenia, kontekstu kulturowego lub pierzei;

– których wielkość/ rola jest znacząca w odniesieniu do lokalnych lub regionalnych uwarunkowań i oddziaływania tego przedsięwzięcia.

Wszystkie preferencje mogą przyjmować np. formułę: dodatkowych punków, konkursów de-dykowanych określonym rodzajom przedsięwzięć/beneficjentów/obszarów, stosowanie kryteriów wy-boru ukierunkowujących projekty na realizację określonych działań. Konkursów architektonicznych, architektoniczno-urbanistycznych lub urbanistycznych nie powinno się stosować dla inwestycji linio-wych, takich jak drogi i mosty

Wytyczne dotyczące konkursów architektonicznych, przesłane przez Ministerstwo Infrastruktu-ry i Rozwoju (Zalecenia 2014), zostały ujęte w niniejszym opracowaniu.

Przykładem działania wspomagającego kształtowanie ładu przestrzennego w województwie jest konkurs architektoniczny „Dom rodzinny w krajobrazie kujawsko-pomorskim”, zorganizowany w 2014 r. przez Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego i SARP O. w Bydgoszczy i O. w Toruniu. Celem konkursu było „znalezienie współczesnych wzorców zabudowy jednorodzinnej będących kontynuacją najlepszych regionalnych tradycji budownictwa wiejskiego i podmiejskiego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego” (Dom 2015, s. 6). Konkurs wpisuje się w realizację polityki rozwoju terenów wiejskich, sformułowaną w raporcie „Przestrzeń życia Polaków”– dokumen-cie mającym na celu poprawę jakości przestrzeni, krajobrazu i architektury w Polsce. Na konkurs wpłynęło 129 prac z całej Polski, poniżej wybrane ilustracje z katalogu konkursu (ryc. 115-117).

197

Ryc. 115. Konkurs architektoniczny „Dom rodzinny w krajobrazie kujawsko-pomorskim”. Fragment pracy konkursowej nr 44, III nagroda w konkursie. Zespół autorski: arch. Marek Panowski,

arch. Paweł Świątkiewicz, arch. Jerzy Świątkiewicz (Gdynia)

Źródło: Dom rodzinny w krajobrazie kujawsko-pomorskim. Katalog konkursowy, 2015, Urząd Marszałkowski Wojewódz-twa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu – SARP O. w Bydgoszczy i O. w Toruniu, Toruń – Bydgoszcz.

Ryc. 116. Konkurs architektoniczny „Dom rodzinny w krajobrazie kujawsko-pomorskim”. Fragment pracy konkursowej nr 69. Autor: mgr inż. arch. Daniel Furmańczyk (Bydgoszcz)

Źródło: Dom 2015.

Ryc. 117. Konkurs architektoniczny „Dom rodzinny w krajobrazie kujawsko-pomorskim”. Fragment pracy konkursowej nr 72. Zespół autorski: arch. Paweł Gonia, arch. Piotr Tabaszewski, arch.

Zbigniew Rąbalski (Bydgoszcz). Źródło: Dom 2015.

198

***

Konkursy architektoniczne i urbanistyczne, organizowane przez samorząd wojewódzki powin-ny nadal uwzględniać cele i postulaty ładu przestrzennego, sformułowane w pracach Zespołu i Pełno-mocnika ds. ładu przestrzennego. Wśród rekomendowanych zasad i działań znajdują się:

1) Stosowanie zasady pierwszeństwa (wyższa punktacja) w rankingu zgłoszonych wniosków projektowych, lokalizowanych zgodnie z uaktualnionymi studiami gmin, tj. sporządzonymi na podstawie zapisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – tekst jedno-lity Dz.U. z 2016 r. poz. 778.

2) Preferowanie finansowania działań inwestycyjnych opartych na istniejących planach miej-scowych. Plany obejmujące swoim zasięgiem obszary ciągłe przestrzennie oraz przyległe:

a) obszary jednolite funkcjonalnie;

b) obszary o różnych funkcjach i jednolitej strukturze urbanistycznej (osadniczej, rurali-stycznej, podmiejskiej itp.).

3) Promowanie przedsięwzięć komplementarnych, realizowanych na większym obszarze, wy-wołujących synergiczny efekt rozwojowy.

4) Promowanie koncepcji posiadających opracowania przedprojektowe (analizy, studia, koncep-cje, scenariusze, warianty), np. poprzez przyznawanie dodatkowych punktów w rankingu. 5) Premiowanie projektów wyłonionych w konkursach architektonicznych,

urbanistyczno-architektonicznych i urbanistycznych przed projektami realizowanymi metodą „projektuj – buduj” dla obiektów kubaturowych o określonych parametrach i przestrzeni publicznych (szczegółowe kryteria w opracowaniu).

6) Wyróżnianie inwestycji infrastrukturalnych (drogi, mosty i inne budowle inżynierskie) zde-cydowanie ingerujących w przestrzeń i mających wpływ na jakość otoczenia (jakości życia mieszkańców sąsiedztwa urbanistycznego i krajobrazu), realizowanych na podstawie konkur-sów urbanistycznych, urbanistyczno-architektonicznych i architektonicznych.

7) Promowanie wykorzystywania w projektach „zielonej energii” oraz nowoczesnych technolo-gii.

a) Użycie w innowacyjny sposób tradycyjnych, szczególnie miejscowych materiałów bu-dowlanych w nisko energetycznym budownictwie.

b) Zastosowanie różnych materiałów np.: izolacyjnych opartych np.: na technologiach ko-smicznych, wynikających ze współpracy nauki i biznesu – szczególnie regionalnego (np.: ma-teriały kompozytowe, grafen, nanotechnologia itp.).

8) Preferowanie rozwiązań konstrukcyjnych i materiałowych zwłaszcza na terenach wiejskich i obszarach małych miast opartych we współpracy z lokalnym biznesem (małych przedsiębior-stwach wykonawczych i produkcyjnych).

199

9) Realizacja małych przedsięwzięć infrastrukturalnych budowanych w trybie poza konkursami architektonicznymi, posiadających „gminny certyfikat”, wydany np. przez gminną lub powia-tową komisję urbanistyczno-architektoniczną.

10) Dla usług skojarzonych z miejscem zamieszkania w zabudowie jednorodzinnej realizowanych ze środków RPO preferencje dla obiektów budowlanych według katalogu (katalogów regio-nalnych) powstałych w wyniku organizowanych w województwie konkursów architektonicz-nych np. „Dom rodzinny w krajobrazie kujawsko-pomorskim”.

11) „Zero tolerancji dla barier architektonicznych” dla obiektów i najbliższego otoczenia inwe-stycji – szczegółowa analiza wykonana przed przyznaniem dofinansowania.

12) Należy przyznawać dodatkowe punkty dla tych projektów (w których beneficjentem są samo-rządy gminne), które pochodzą z gmin respektujących założenia polityki województwa w za-kresie OZE, to znaczy – by promować projekty pochodzące z gmin, które – po oficjalnym przekazaniu opracowania KPBPPiR pt. „Odnawialne źródła energii…” – nie dążyły do wy-znaczenia w projektach SUIKZP oraz MPZP terenów pod rozwój energetyki wiatrowej nie-zgodnie z założeniami polityki województwa, czyli po uzyskaniu odmowy unie-zgodnienia pro-jektu SUIKZP lub MPZP nie zabiegały o uzyskanie uzgodnienia zastępczego w drodze skar-żenia do SKO. W ten sposób gminy, które nie prowadzą polityki „lokalizacji wiatraków za wszelką cenę”, zyskiwałby dodatkowe punkty za „niepodejmowanie działań jawnie godzą-cych w ład przestrzenny”.

Doświadczenia z konkursami architektoniczno-urbanistycznymi skłaniają do indywidualnego trakto-wania każdego tematu, ze zwróceniem uwagi na spójność z polityką samorządów.

2.3. Propozycje przedsięwzięć oddziałujących na postawy i zachowania