W badaniu zastosowano Test Sylwetek (Contour Drawing Rating Scale) w celu okreœlenia sposobu, w jaki kobiety postrzegaj¹ aktualny obraz siebie i jak bardzo jest on rozbie¿ny z idealnym b¹dŸ te¿ powinnoœciowym wizerunkiem cia³a. Jako ¿e indeksy masy cia³a uczestniczek badania wskazuj¹ na ró¿ne stopnie oty³oœci, niczym zaskakuj¹cym nie jest, ¿e kobiety wybiera³y jedne z najciê¿szych sylwetek jako reprezentacje rzeczywistego wygl¹du. Wydaje siê to wskazywaæ na dosyæ adekwatn¹ ocenê samych siebie. Z kolei ustosunkowuj¹c siê do swoich marzeñ o idealnej sylwetce oraz opinii co do tego jak siê powinno wygl¹daæ, kobiety wy-biera³y sylwetki obrazuj¹ce przeciêtn¹ masê cia³a. Œwiadczy to równie¿ o stosun-kowo bezpiecznym i zrównowa¿onym podejœciu do kwestii zwi¹zanych z wygl¹dem, a co za tym idzie, z redukcj¹ masy cia³a. Rozbie¿noœci pomiêdzy aktualn¹ samoocen¹ a wizerunkiem cia³a idealnym lub powinnoœciowym zarów-no na pocz¹tku, jak i pod koniec turnusu odchudzaj¹cego, by³y oczywiœcie istotne statystycznie. Z kolei ró¿nic pomiêdzy „idealn¹” a „powinnoœciow¹” sylwetk¹ nie stwierdzono. Obiecuj¹ce s¹ wyniki poziomu istotnoœci porównywanych œrednich aktualnej oceny wygl¹du, które wyraŸnie pokazuj¹, ¿e dwutygodniowy pobyt pod opiek¹ zespo³u interdyscyplinarnego spowodowa³ poprawê w tym zakresie. Otó¿ kobiety pod koniec turnusu ocenia³y siebie jako szczuplejsze, co wskazuje na pojawianie siê zmian w kierunku zmniejszania siê rozbie¿noœci pomiêdzy ob-razem realnym a obob-razem idealnym b¹dŸ te¿ powinnoœciowym samej siebie.
Kolejnym narzêdziem badawczym zastosowanym w badaniu by³ Kwestiona-riusz Wizerunku Cia³a (KWCO). Wynik ogólny KWCO oraz wyniki w poszczegól-nych czterech podskalach osi¹gaj¹ wartoœci zbli¿one do najwy¿szych, co wskazu-je na zdecydowanie negatywny wizerunek cia³a uczestniczek. Jest to zgodne z wnioskami wyp³ywaj¹cymi miêdzy innymi z badañ Whartona, Adamsa oraz
Hampla [2008], które wyraŸnie pokazuj¹ negatywn¹ korelacjê pomiêdzy BMI a poziomem zadowolenia z cia³a.
Jeœli chodzi o ró¿nice w samoocenie wygl¹du wywo³ane oddzia³ywaniem interdyscyplinarnym na turnusie odchudzaj¹cym, co prawda nie zaobserwowa-no istotnej zmiany w ca³oœciowym, ogólnym wizerunku cia³a, ale zauwa¿ozaobserwowa-no po-prawê w zakresie niektórych podskal KWCO. Mianowice w podskali krytyka oto-czenia oraz podskali zachowanie pojawi³a siê istotna poprawa. Równie¿ w wymiarze poznanie i emocje wyniki poprawi³y siê na poziomie granicy istotnoœci. W zwi¹zku z powy¿szym mo¿na uznaæ, ¿e kilkunastodniowa interwencja multi-dyscyplinarna maj¹ca na celu u³atwienie zmiany w zakresie stylu ¿ycia pacjenta powoduje istotne zmiany wizerunku cia³a na poziomie poznawczym, emocjonal-nym oraz behawioralemocjonal-nym. Jest to zgodne miêdzy inemocjonal-nymi z wynikami badañ prze-prowadzanych przez Rush University Medical Centre [Powell i in. 2007], wed³ug których jednymi z najskuteczniejszych metod poprawy funkcjonowania psy-chofizycznego osób oty³ych okazuj¹ siê multidyscyplinarne interwencje maj¹ce na celu u³atwianie zmiany stylu ¿ycia. Podstaw¹ tego typu oddzia³ywañ jest œcis³a wspó³praca specjalistów z zakresu dietetyki, medycyny i psychologii. Powell, Cal-vin III i CalCal-vin Jr. [2007] ukazuj¹, ¿e to w³aœnie implementacja odpowiednich spo-sobów samokontroli w leczeniu oty³oœci powoduje klinicznie istotn¹ redukcjê wagi, co mo¿e istotnie wp³ywaæ równie¿ na postrzeganie w³asnego cia³a.
Jedynie w podskali stereotypy nie zaobserwowano istotnej poprawy pod ko-niec pobytu w oœrodku leczenia oty³oœci. Mo¿e byæ to spowodowane zjawiskiem silnej internalizacji powszechnie obowi¹zuj¹cych negatywnych stereotypów osób oty³ych przez nich samych [Schwartz, Brownell 2004].
Zaprezentowane badanie by³o poœwiêcone ocenie wizerunku w³asnego cia³a przez oty³e kobiety oraz wp³ywowi udzia³u w zorganizowanych formach odchu-dzania siê, na poziom zadowolenia z wygl¹du. Otrzymane wyniki ukaza³y, ¿e po-ziom samooceny atrakcyjnoœci oty³ych kobiet jest na bardzo niskim popo-ziomie. Potwierdza to obserwacje innych autorów, wed³ug których osoby oty³e charakte-ryzuje dewaluacja w³asnej osoby i ogólne negatywne nastawienie do w³asnych kompetencji osobistych i przede wszystkim w³asnego wygl¹du [Sarisoy i in. 2014; Ozmen 2007; Puhl, Brownell 2006]. Ponadto powtarzany pomiar wizerunku cia³a za pomoc¹ dwóch narzêdzi badawczych, wykaza³, ¿e interwencje interdyscy-plinarne maj¹ce miêdzy innymi na celu pomoc w zmianie stylu ¿ycia, od¿ywiania siê czy te¿ poprawê ogólnego samopoczucia, s¹ równie¿ skutecznym sposobem na poprawê samooceny w³asnej atrakcyjnoœci osób oty³ych. Podobne wyniki s¹ rezultatem badañ Caraca i in. [2011], wed³ug których trening zdolnoœci samoregu-lacyjnych bêd¹cy elementem leczenia oty³oœci powoduje poprawê wizerunku cia³a ludzi z nadmiarem kilogramów. Samoocena atrakcyjnoœci, jak wiadomo, jest bezpoœrednio powi¹zana z jakoœci¹ ¿ycia cz³owieka oraz jego funkcjonowaniem
psychofizycznym. Z kolei wy¿szy poziom zadowolenia z wygl¹du jest jednym czynników zabezpieczaj¹cych przed rozwojem nieprawid³owoœci w zakresie samoregulacji od¿ywiania siê, które same w sobie utrwalaj¹ oty³oœæ oraz zwiê-kszaj¹ prawdopodobieñstwo wyst¹pienia zaburzeñ od¿ywiania [Caraca i in. 2011].
Bibliografia
Altabe M.N., Thompson J.K. (1996), Body image: a cognitive self-schema?, „Cognitive Therapy and Research”, vol. 20, s. 171–193.
Ball S. (2005), Zespó³ metaboliczny w oty³oœci i nadwadze, Medyk, Warszawa.
Baumeister R.F., Heatherton T.F., Tice D.M. (2000), Utrata kontroli. Jak i dlaczego tracimy zdol-noœæ samoregulacji, Pañstwowa Agencja Rozwi¹zywania Problemów Alkoholowych, Warszawa.
Carraca E.V., Silva M.N., Markland D., Vieira P.N., Minderico C.S., Sardinha L.B. Teixeira, P.J. (2011), Body image change and improved eating self-regulation in a weight management in-tervention in women, „International Journal of Behavioral Nutrition & Physical Activity”, vol. 8, no. 1, s. 75-85.
Garner D.M. (1997), The 1997 body image survey results, „Psychology Today”, s. 30–78. G³êbocka A. (2010), Niezadowolenie z wygl¹du a rozpaczliwa kontrola wagi, Oficyna
Wydawni-cza „Impuls”, Kraków.
G³êbocka A., Kulbat J. (2005), Ideal body images of female body shape in normal and pathological groups, „Journal of Applied Psychology”, vol. 3, no. 1, s. 88–98.
Hrabowsky J.I., Masheb R.M., White M.A., Grilo C.M. (2007), Overeveluation of shape and we-ight in binge eating disorder, „Journal of consulting and Clinical Psychology”, vol. 75, no. 1, s. 175–180.
Higgins E.T. (1987), Self-discrepancy: A Theory relating self and affect, „Psychological Review”, vol. 94, no. 3, s. 319–340.
Karolczak A., Kulbat J., G³êbocka A. (2002), Zadowolenie z w³asnego cia³a, a treœæ przekonañ o so-bie. Analiza wspó³zale¿noœci, „Psychologia Jakoœci ¯ycia”, vol. 1, no. 2, s. 59–77.
Ozmen E., Ergin D., Cetinkaya A.C., Sen N., Dundar P.E., Taskin E.O. (2007), The association of self-esteem, depression and body satisfaction with obesity among Turkish adolescents, „BMC Public Health”, vol. 7, s. 80.
Powell L.H., Calvin III J.E., Calvin Jr. J.E. (2007), Effective Obesity Treatments, „American Psy-chologist”, vol. 62, no. 3, s. 234–246.
Pruzinsky T., Cash T.F. (2002), Understanding body images. Historical and contemporary perspec-tives [w:] Body image. A handbook of theory, research and clinical practice, eds. T.F. Cash, T. Pruzinsky, The Guildford Press, New York–London.
Puhl R.M., Brownell K.D. (2006), Confronting and coping with weight stigma: an investigation of overweight and obese adults, „Obesity” vol. 14, s. 1802–1815.
Rosenstrom T., Jokela M., Hintsanen K., Josefsson K., Juonala M., Kivimaki M., Pulkki--Raback L., Viikari J., Hutri-Kahonen N., Heinonen E., Raitakari O.T., Keltikangas-Jarvi-nen L., Body-image dissatisfaction is strongly associated with chronic dysphoria, „Journal of Affective Disorders” (article in press).
Sar2oy G., Atmaca A., Ecemiº G., Gümüº K., Pazvanto™lu O. (2014), Personality characteristics and body image in obese individuals, „Asia-Pacific Psychiatry”, vol. 6, no. 2, s. 191–199. Schwartz M.B., Brownell K.D. (2004), Obesity and body image, „Body Image” vol. 1, s. 43-56. Thompson J.K., Berg P. (2002), Measuring body image attitudes among adolescents and adults [w:] Body image. A handbook of theory, research, and clinical practice, eds. T.F. Cash, T. Pru-zinsky, The Guilford Press, New York, s. 142–153.
Wharton C.M., Adams T., Hampl J.S. (2008), Weight loss practices and body weight perceptions among US College Students, „Journal of American College Health”, vol. 56, no. 5, s. 579–584. WHO (2003), Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases, Technical Report Series
916, Geneva.
Niepe³nosprawnoœæ. Dyskursy pedagogiki specjalnej Nr 19/2015
Disability. Discourses of special education No. 19/2015
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________