Pierwszym z czynników jaki zosta³ podany badaniu by³ rodzaj podejmowa-nych przez studentów pedagogiki specjalnej kontaktów kulturalpodejmowa-nych, które po-dzielono na cztery grupy: kulturê elitarn¹ (spektakl teatralny, opera, wystawa, koncert muzyki powa¿nej), kulturê masow¹ (kino, ksi¹¿ka, prasa), kulturê
denck¹ (koncert muzyki rozrywkowej, kabaret, impreza o charakterze turystycz-nym, dyskoteka) oraz w³asn¹ dzia³alnoœæ artystyczn¹. Uzyskane dane przedsta-wiono na rysunku 5.
Analizuj¹c dane ujête w powy¿szym wykresie nale¿y zauwa¿yæ, ¿e respondenci deklaruj¹ uczestnictwo we wszystkich ujêtych w badaniu formach aktywnoœci kulturalnej. Najczêœciej aktywnoœæ ta zwi¹zana jest z uczestnictwem w kulturze masowej (œrednio 77%) lub studenckiej (œrednio 74%), rzadziej w kulturze elitar-nej (œrednio 57%). Najmniejszy odsetek respondentów deklaruje w³asn¹ twór-czoœæ artystyczn¹ (40%), najczêœciej w zakresie tañca, œpiewu, b¹dŸ rêkodzie³a. Oprócz rodzajów podejmowanych kontaktów kulturalnych, istotna jest równie¿ czêstotliwoœæ, z jak¹ badani bior¹ w niej udzia³. Wyniki w tym zakresie przedsta-wia tabela 1.
Opisuj¹c powy¿sze dane nale¿y zaznaczyæ, ¿e najczêœciej (przynajmniej raz w tygodniu) badani studenci pedagogiki specjalnej czytaj¹ ksi¹¿ki (50%) oraz uczestnicz¹ we w³asnej dzia³alnoœci twórczej (40%). Znaczna grupa rzadko (przy-najmniej 5 raz w roku) bierze udzia³ w wystawach (40%), chodzi do kina (65%), a tak¿e uczestniczy w ró¿nych formach kultury studenckiej: imprezach o chara-kterze turystycznym (71%), dyskotekach (67%), koncertach muzyki rozrywkowej (60%), czy kabaretach (48%). Najrzadziej (przynajmniej raz w roku) badani respondenci deklaruj¹ uczestnictwo w aktywnoœciach nale¿nych do kultury
Studenci pedagogiki specjalnej jako animatorzy... 111
40% 76% 76% 55% 90% 33% 100% 98% 36% 76% 26% 90% 60% 24% 24% 45% 10% 67% 0% 2% 64% 24% 74% 10% 0% 25% 50% 75% 100% 125%
w³asna dzia³alnoœæ twórcza dyskoteka impreza turystyczna kabaret koncert muzyki rozrywkowej prasa ksi¹¿ki nie zwi¹zane z programem studiów kino koncert muzyki powa¿nej wystawa opera spektakl teatralny
pozytywna deklaracja uczestnictwa brak uczestnictwa
Rysunek 5. Rodzaj kontaktów kulturalnych podejmowany przez studentów
wy¿szej: spektaklu teatralnym (57%), koncercie muzyki powa¿nej (26%), czy w operze (19%).
Tabela 1. Czêstotliwoœæ podejmowanych kontaktów kulturalnych
Rodzaj kontaktów kulturalnych Czêstotliwoœæ w % przynaj-mniej raz w roku przynaj-mniej 5 razy w roku przynaj-mniej raz w miesi¹cu przynaj-mniej raz w tygodniu brak uczest-nictwa spektakl teatralny 57 26 7 – 10 opera 19 7 – – 74 wystawa 26 40 10 – 24
koncert muzyki powa¿nej 26 5 5 – 64
kino 14 65 19 – 2
ksi¹¿ka – 26 24 50 0
koncert muzyki rozrywkowej – 60 20 10 10
kabaret – 48 7 – 45
impreza turystyczna – 71 5 – 24
dyskoteka – 67 7 2 24
w³asna dzia³alnoœæ twórcza – – – 40 60
ród³o: Opracowanie w³asne.
Kolejny etap badania dotyczy³ motywów i trudnoœci w podejmowaniu kontak-tów kulturalnych przez studenkontak-tów pedagogiki specjalnej. Uzyskane wyniki przedstawia rys. 6 i 7. 112 Agnieszka Ochman 2% 14% 24% 26% 29% 33% 57% 60% 69% 79% 83% 93% 0% 25% 50% 75% 100%
brak innych mo¿liwoœci chêæ bycia na bie¿¹co w ¿yciu kulturalnym du¿a iloœæ wolnego czasu pog³êbianie wiadomoœci o sztuce kontakt z twórcami i ich dzie³ami darmowy wstêp chêæ poszerzenia wiedzy poprawa nastroju chêæ prze¿yæ i wzruszeñ okazja do spotkañ towarzyskich zainteresowanie dan¹ dziedzin¹ rozrywka
Rysunek 6. Motywy podejmowania kontaktów kulturalnych przez studentów pedagogiki specjalnej
W opracowanych wynikach badañ dotycz¹cych motywów podejmowania kontaktów kulturalnych przez studentów pedagogiki specjalnej wyraŸnie zazna-cza siê chêæ rozrywki, któr¹ deklaruje 93% respondentów. Równie czêst¹ przy-czyn¹ jest zainteresowanie dan¹ dziedzin¹ sztuki (83%), czy okazj¹ do spotkañ to-warzyskich (79%). Ponad po³owa badanych (69%) kieruje siê mo¿liwoœci¹ doznania prze¿yæ i wzruszeñ, a tak¿e popraw¹ nastroju (60%) i sposobnoœci¹ po-szerzenia swojej wiedzy(57%). W deklaracjach nielicznych respondentów (33%) pojawia siê równie¿ aspekt materialny, czyli wybór formy aktywnoœci kulturalnej uzale¿niony od darmowego wstêpu. Nieznaczna czêœæ studentów jako powód uczestnictwa w ró¿nych formach kultury podaje mo¿liwoœæ kontaktu z twórcami i ich dzie³ami (29%), a tak¿e pog³êbianie wiedzy o sztuce (26%).
Jako g³ówne trudnoœci w uczestnictwie w ró¿norodnych aktywnoœciach kul-turalnych, badani studenci pedagogiki specjalnej w znacznej czêœci podaj¹: brak wystarczaj¹cych œrodków finansowych (83%) oraz brak wolnego czasu (52%), które mogliby przeznaczyæ na kontakt z kultur¹.
Ostatnia czêœæ badania dotyczy³a efektów, które respondenci zauwa¿aj¹ w swoim uczestnictwie w kulturze (rys. 8 i 9).
Studenci pedagogiki specjalnej jako animatorzy... 113
2% 10% 14% 52% 83% 0% 23% 45% 68% 90% brak zainteresowañ kulturalnych
nieciekawe oferty kulturalne brak towarzystwa brak wolnego czasu brak œrodków finansowych
Rysunek 7. Trudnoœci w podejmowaniu kontaktów kulturalnych
ród³o: Opracowanie w³asne.
nie 14%
tak 86%
Rysunek 8. Dostrzeganie przez studentów pozy-tywnych efektów kontaktów kulturalnych
Badani studenci pedagogiki specjalnej w wiêkszoœci (86%) dostrzegaj¹ pozy-tywne efekty swojej aktywnoœci kulturalnej, a po³owa z nich (50%) deklaruje, ¿e jest to poszerzanie swojej wiedzy. Doœæ du¿o osób wymienia: rozwijanie swoich zainteresowañ i pasji oraz ubogacanie wnêtrza (po 28%), mo¿liwoœæ spotkania no-wych oraz znajomych osób (po 25%), a tak¿e aktywne spêdzanie wolnego czasu, odpoczynek i doznawanie przyjemnoœci (po 22%), oraz oderwanie od codzienno-œci (17%).
Zakoñczenie
Uczestnictwo w kulturze odgrywa istotn¹ rolê w ¿yciu wiêkszoœci studentów pedagogiki specjalnej – przysz³ych animatorów kultury osób z niepe³nosprawno-œci¹. Wprawdzie najczêœciej podejmowane s¹ aktywnoœci z zakresu kultury maso-wej oraz studenckiej, co jest jak najbardziej zgodne z zainteresowaniami w tym wieku, ale zaznaczaj¹ siê te¿ tendencje do uczestnictwa w kulturze wy¿szej. Z punktu widzenia kierunku studiów i przysz³ej pracy wa¿nym jest, ¿e studenci pedagogiki specjalnej podejmuj¹ w³asn¹ aktywnoœæ twórcz¹, co bez w¹tpienia bêdzie ich du¿ym atutem w podejmowanej pracy z osobami z niepe³nosprawno-œci¹. W motywach i efektach podejmowanych aktywnoœci przewa¿a chêæ rozryw-ki i spotkañ towarzysrozryw-kich, co jest jak najbardziej zgodne z funkcjami, jarozryw-kie spe³nia czas wolny [por. Kamiñski 1965; Wujek 1969], który jest wype³niany przez uczest-nictwo w ró¿norakich formach kultury. Ale zaznaczyæ nale¿y, ¿e pojawiaj¹ siê tak¿e potrzeby wy¿szego rzêdu, takie jak: poszerzanie wiedzy, czy ubogacenie wnêtrza. Wœród g³ównych powodów niepodejmowania aktywnoœci
przedsta-114 Agnieszka Ochman 3% 6% 8% 8% 11% 22% 22% 25% 25% 28% 28% 50% 17% 0% 13% 25% 38% 50% 63% zregenerowanie si³ do dzia³ania
uzewnêtrznianie siebie lepsze poznanie siebie podnoszenie jakoœci ¿ycia zdobywanie nowych doœwiadczeñ oderwanie od codziennoœci przyjemnoœæ, odpoczynek aktywne spêdzanie wolnego czasu mo¿liwoœæ spotkañ ze znajomymi poznawanie nowych ludzi ubogacanie wnêtrza rozwijanie zainteresowañ, pasji poszerzanie wiedzy
Rysunek 9. Zaobserwowane przez respondentów efekty kontaktów kulturalnych
wiony zosta³ aspekt finansowy, co w zasadzie mo¿na motywowaæ sytuacj¹ mate-rialn¹ studentów studiów stacjonarnych.
Podsumowuj¹c nale¿y podkreœliæ, ¿e aktywnoœæ kulturalna studentów peda-gogiki specjalnej powoli „wchodzi w wy¿szy poziom uczestnictwa w kulturze”, co jest dobrym znakiem dla przysz³ych animatorów kultury osób z niepe³nospra-wnoœci¹.
Bibliografia
Adamski F. (2003), Kultura w refleksji pedagogicznej [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. T. Pilch,¯ak, Warszawa, t. 2.
Baran J., Olszewski S. (red) (2006), Œwiat pe³en znaczeñ – kultura i niepe³nosprawnoœæ, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Dêbska U. (2006), „Wiedzia³ co zrobiæ ze swoim ¿yciem”. Obecnoœæ chorych i niepe³nosprawnych w kulturze [w:] Œwiat pe³en znaczeñ - kultura i niepe³nosprawnoœæ, red. J. Baran, S. Olszewski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Dykcik W. (2010), Wielostronna aktywnoœæ w edukacji, kulturze i sztuce podstaw¹ twórczego ¿ycia osób z niepe³nosprawnoœci¹, Sztuka – Edukacja – Terapia, Poznañ.
Dykczewski L. (1990), ród³a kryzysu i czynniki rozwoju kultury lokalnej wsi [w:] Koœció³ w s³u¿-bie cz³owieka, red. W. Turek, J. Mariañski,Olsztyn.
Godlewski G. (2002), Animacja i antropologia [w:] Animacja kultury. Doœwiadczenie i przysz³oœæ, red. G. Godlewski i in., IKP UW, Warszawa.
Grzegorzewska M. (1989), Wybór pism, Instytut Wydawniczy Zwi¹zków Zawodowych, Warszawa.
Jedlewska B. (1993), Pracownik upowszechniania kultury jako animator w œrodowisku lokalnym [w:] Wybrane problemy animacji kulturalnej, red. J. Gajda, Lublin.
Kargul J. (1997), Od upowszechniani kultury do animacji kulturalnej, Wydawnictwo A. Mar-sza³ek, Toruñ.
K³oskowski W. (2011), Animacja i edukacja kulturalna [w:] Kierunek kultura. W stronê ¿ywego uczestnictwa w kulturze, red. W. K³oskowski, Warszawa.
Kosakowski Cz. (2003), Wêz³owe problemy pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruñ.
Ploch L. (2008), Bogactwo kultury artystów niepe³nosprawnych, „Szko³a Specjalna” nr 3. Plutecka K. (2006), Kompetencje zawodowe surdopedagoga z wad¹ s³uchu, Oficyna Wydawnicza
„Impuls”, Kraków.
Przec³awska A. (1976), Zró¿nicowanie kulturalne m³odzie¿y a problemy wychowania, Warszawa. Tyszka A. (1971), Uczestnictwo w kulturze. O ró¿norodnoœci stylów ¿ycia, PWN, Warszawa. ¯uraw H. (2001), Rewalidacyjne funkcje udzia³u w kulturze – aplikacje teorii Profesora Aleksandra
Hulka [w:] Paradygmaty i przeobra¿enia edukacji specjalnej w œwietle dorobku Profesora Alek-sandra Hulka, red. G. Dry¿a³owska, Wydawnictwo Akademickie „¯ak„, Warszawa. http://teatracje.pl/publikacja%20TEATRACJE%20-%205lat.pdf.
http://www.cytaty.info/autor/konfucjusz.ht. http://www.sosw.konin.pl/82/128/cytaty.
Niepe³nosprawnoœæ. Dyskursy pedagogiki specjalnej Nr 19/2015
Disability. Discourses of special education No. 19/2015
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________