Opis zmiennych

Celem badań jest analiza współzależności jakie zachodzić mogą pomiędzy wzrostem gospodarczym a wojną na przykładzie USA. Wobec tego wyróżnić można dwa wymiary zmiennych. Pierwszym jest wymiar ekonomiczny, a drugim wymiar polemologiczny. Zmienne ekonomiczne, to zmienne, które muszą mieć charakter makroekonomiczny, jak również muszą odnosić się do sfery gospodarki USA. W ramach badań wyodrębniono następujące cechy statystyczne: PKB globalny i PKB per capita USA (w ujęciu realnym) – są to najważniejsze wskaźniki procesu badawczego; najważniejsze dlatego, że jako jedne z nielicznych są w stanie zobrazować przebieg procesu wzrostu gospodarczego całej gospodarki oraz w przeliczeniu na osobę. Wskaźniki te ukazane zostaną w czasie jako zmiany procentowe swoich wielkości. Taka forma wizualizacji wzrostu gospodarczego, jako najważniejszego procesu przedmiotu badawczego, ma na celu ukazanie wymiaru wrażliwego gospodarki, którego zmiana wpływa na stan społeczny, a który z kolei wpływać może na decyzje polityczne. Przyjąć względnie można, opierając się na wynikach badań makroekonomicznych, że wzrost gospodarczy w Stanach Zjednoczonych, obliczany w skali rocznej za pomocą powyższych wskaźników, wynoszący więcej niż 2% oznacza dobry stan gospodarki, poniżej już mamy do czynienia ze stagnacją, a poniżej 0 z poważnym kryzysem. Kolejnym wskaźnikiem ekonomicznym jest stopa bezrobocia, której zmiany bardzo wyraźnie wpływają na socjologiczny wymiar państwa, a której wielkość bezpośrednio powiązana jest z wskaźnikami zmian w produkcie krajowym. Jak wynika z badań empirycznych nad gospodarką USA, bezrobocie wyraźnie obniża się z około rocznym opóźnieniem w momencie wzrostu gospodarczego będącego w granicy więcej niż 2%. Nie do końca w każdym przypadku w sposób bezpośredni wielkość stopy bezrobocia powiązana jest z wielkością zmian w dochodzie narodowym; mogą występować stany stagnacji w sferze wzrostu gospodarczego, a stopa bezrobocia może stać w miejscu, wszystko zależne jest od struktury gospodarki danego państwa. W przypadku USA zmiany wielkości stopy bezrobocia wiążą się ściślej ze zmianami w wielkości osiąganego wzrostu gospodarczego niż np. w przypadku Japonii. Przypuszczać można, że stopa bezrobocia bardzo dobrze ukazuje wymiar

Strona 77 z 275

stanu społecznego, który, co można założyć, w sposób bardziej bezpośredni oddziaływuję na sferę polityki. Wskaźnik stopy bezrobocia ma jeszcze jeden dodatkowy atut, który polega na tym, że lepiej obrazuje element niewzrostowy lecz rozwojowy gospodarki.

Ostatnim wskaźnikiem makroekonomicznym jest deficyt budżetowy. Włączenie tego miernika stanu finansowego w zakres badawczy jest jedynie względnie zasadne, a wynika z chęci uwzględnienia elementu finansowego gospodarki. Wzrost lub spadek wielkości deficytu może mieć swoje przesłanki tak w koniunkturze, jak również w irracjonalizmie politycznym. Następujące względy umniejszają obiektywizm tego wskaźnika w niniejszym procesie badawczym: 1) deficyt jako polityczne narzędzie stosowane jest zazwyczaj bezschematowo; 2) wahania w wielkości deficytu nie koniecznie są tożsame wahaniom innych wskaźników makroekonomicznych, a więc kryzys gospodarczy nie koniecznie musi być kryzysem finansowym; 3) przejście ze stanu deficytu w stan nadwyżki budżetowej może zniekształcać wyniki badań korelacyjnych; 4) można zwiększać wydatki na aktywność militarną zmniejszając nakłady na inne sektory budżetu. Z tych powodów wyniki analizy z udziałem wskaźnika deficytu budżetowego odgrywają drugorzędną rolę. Jeżeli chodzi o skalę deficytu budżetowego określającą rozsądną i bezpieczną dla koniunktury politykę finansową państwa, to względnie przyjmuje się, że właściwą wielkością jest nie więcej niż 3% udziału w wielkości globalnej PKB. Źródłem danych statystycznych o charakterze ekonomicznym są powszechnie znane bazy danych, takie jak np. Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Raporty Prezydenckie.

Odnośnie drugiej kategorii danych, którymi są zmienne polemologiczne, jak było to wspomniane w częściach poprzednich, źródłem jest amerykański projekt Correlates of War; projekt który narodził się w latach 60. XX wieku na Uniwersytecie Michigan, którego celem jest statystyczne ujęcie zjawiska wojny. Program ten, pomimo znacznych postępów i zaangażowania wielu naukowców, do tej pory notuje wiele braków, które ograniczają możliwość opracowania dobrych wieloaspektowych projektów badań empirycznych. O jakich słabościach mowa? Przykład: nie dla każdej wojny udało się opracować statystykę dokładnej liczby ofiar, przynajmniej taka statystyka na dzień dzisiejszy nie jest dostępna. Brak dokładnej statystyki ofiar powoduje, że bardzo trudno jest określić dokładną skalę każdej wojny. W tym miejscu jednak pojawia się pytanie o to która wojna ma większy wpływ na strukturę systemu międzynarodowego? Można na podstawie analizy wydarzeń historycznych podważyć zasadność podziału wojen ze względu na liczbę ofiar, podając dwa przykłady: wojna w Libii z 2011 roku trwała kilka miesięcy, pochłonęła około 10 tysięcy ofiar i zaangażowała kilkanaście państw (a dokładnie najważniejszych graczy relacji

Strona 78 z 275

międzynarodowych). Wojna w Ruandzie (a dokładnie jeden z jej najważniejszych epizodów) z 1994 roku trwała raptem kilka chwili i pochłonęła życie miliona istnień ludzkich, nie wywierając większego wpływu w przestrzeni międzynarodowej.

Pozyskane zmienne polemologiczne można podzielić na dwie kategorie: pierwszą kategorią są zmienne określające poziom aktywności militarnej Stanów Zjednoczonych. W tym przypadku mowa jest o dwóch wskaźnikach: pierwszy ma wymiar bardziej polityczny, a polega ona na procesie kwantyfikacji historii polityki zagranicznej USA. Drugi ma wymiar bardziej ekonomiczny i polega na wyodrębnieniu procentu wielkości PKB jaki przeznaczany jest przez USA na zbrojenia. W ramach procesu kwantyfikacji konkretnym wydarzeniom polityczno-militarnym przyporządkowywano konkretne liczby, adekwatne do względnie interpretowanej skali wydarzenia. Natomiast w przypadku procentowego udziału nakładów na zbrojenia w PKB, to skorzystano z danych Banku Światowego, który tworzy tego typu statystykę.

Drugą kategorią zmiennych polemologicznych są zmienne określające skalę wojen w ujęciu globalnym. Istotą projektu Correlates of War jest zaprezentowanie wszystkich wydarzeń kwalifikowanych do definicji wojny na osi czasu. Wojny dodatkowo podzielone są na cztery kategorie segregujące to zjawisko na domowe, międzypaństwowe, między państwem a organizacją niepaństwową oraz między organizacjami niepaństwowymi. Obraz całej statystyki wojny daje możliwość uformowania przynajmniej pięciu cech statystycznych. Pierwszymi dwoma cechami są cechy, które ukazują liczbę wojen w danym roku. Jedna cecha ukazuje liczbę wojen jakie toczą się na świecie w danym roku, natomiast druga cecha ukazuje liczbę wojen jakie rozpoczęły się na świecie w danym roku. Zdecydowanie trudniej jest sformułować zmienność liczby aktualnej wojen, co wynika z natury konstrukcji statystyki wojny. Tym samym podstawę statystyczną wojny można ująć w dwóch cechach statystycznych, które obrazują badany fenomen z dwóch kierunków. Trzecia cecha jest próbą ukazania dwóch obliczy liczebności wojen w ramach jednej cechy statystycznej. Toteż powstaje wzór uśredniający i sumujący liczby obu cech, tworząc jedną cechę zagregowaną wojny. Ostatnimi dwoma cechami statystycznymi wojny jest zmienność, która prezentuje liczebności wojen domowych oraz zmienność prezentująca liczebności pozostałych wojen. Podział ten wynika z tego względu, że wojny domowe są wojnami najliczniejszymi, stanowiącymi ¾ wszystkich wojen. Kolejną najliczniejszą grupą wojen są wojny międzypaństwowe; wojny kolejnych kategorii stanowią margines statystyczny. Dlatego dokonano podziału liczby wojen na domowe i pozostałe. Podział ten dokonany został jedynie w oparciu o cechę reprezentującą wojny, które rozpoczęły się w danym roku. Dokonanie

Strona 79 z 275

podziału w oparciu o cechę prezentującą liczbę wojen trwających w danym roku jest podziałem bardzo trudnym w którym łatwo o błędy.