Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

Istotną rolę w przeciwdziałaniu konfliktom państwowym wynikającym z ekstraterytorialnego stosowania prawa konkurencji odegrała Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Cooperation and Development - OECD¹¹⁴). Od 1967 r. OECD przyjęła szereg zaleceń dotyczących współpracy między krajami członkowskimi115. Dokumenty te podlegały zmianom, stosownie do dostrzeganych

114 OECD została utworzona na podstawie konwencji podpisanej 14 grudnia 1960 r. w Paryżu. Jej członkami jest obecnie 35 państw - dane ze strony: http://www.oecd.org/about/membersandpartners (dostęp 1 września 2017 r.). Polska jest członkiem OECD od 1996 r.

115 Zagadnieniom współpracy w dziedzinie stosowania prawa antymonopolowego poświęcone są w szczególności następujące zalecenia: Recommendation of the OECD council Concerning International

Co-Operation On Competition Investigations And Proceedings, z 16 września 2014 r., Best Practices for the Formal Exchange Of Information Between Competition Authorities In Hard Core Cartel Investigations, z października

2005 r., Recommendation of the Council concerning Effective Action Against Hard Core Cartels, z 25 marca 1998 r., Recommendation of the Council concerning Co-operation between Member Countries on

Anticompetitive Practices affecting International Trade, z 27 lipca 1995r., Recommendation of the Council for Co-operation between Member Countries in Areas of Potential Conflict between Competition and Trade Policies, z 23 października 1986 r.; wszystkie dokumenty dostępne na: http://acts.oecd.org/Instruments/ListBySubjectView.aspx (18 stycznia 2017 r.).

74 w danym okresie potrzeb, niemniej ich zasadnicze cele pozostają niezmienione. Są nimi bardziej skuteczne realizowanie krajowych norm ochrony konkurencji i unikanie konfliktów jurysdykcyjnych. OECD argumentowała potrzebę przyjęcia zaleceń podkreślając, że jednostronne stosowanie przez państwo wewnętrznego ustawodawstwa antymonopolowego, w sprawach, w których aktywność gospodarcza podmiotów ma miejsce poza granicami tego państwa, rodzi pytania dotyczące sfery suwerenności zainteresowanych państw oraz że praktyki antykonkurencyjne, jak i dotyczące ich postępowania prowadzone przez jedno państwo, mogą w pewnych wypadkach naruszać istotne interesy innego kraju. OECD miała również na względzie trudności w efektywnym wdrażaniu krajowych norm prawa antymonopolowego związane z transgranicznymi skutkami praktyk ograniczających konkurencję.

Zalecenia - zgodnie ze swoją nazwą - mają charakter prawa „miękkiego” (ang. soft

law). Generalnie, przyjęte w nich podejście sprowadza się do akceptowania podejmowania

przez poszczególne państwa środków, przewidzianych ich prawem krajowym, przeciwdziałających praktykom antykonkurencyjnym (w tym – praktykom o charakterze transgranicznym) z uwzględnieniem jednak potrzeby współpracy państw w celu efektywnego wdrażania krajowych norm ochrony konkurencji. W zaleceniach podkreśla się znaczenie wzajemnego wspierania się państw w zdobywaniu informacji i dokumentów (dowodów) dla potrzeb postępowań antymonopolowych. Postuluje się także, by Państwa-strony informowały się o tym, że na ich terytorium ma (lub miała) miejsce praktyka antykonkurencyjna, która może zakłócić funkcjonowanie rynku na terytorium innego państwa. Ponadto Rada OECD zaleca podejmowanie środków przewidzianych prawem krajowym po to, by zwalczać praktyki antykonkurencyjne, których dopuszczają się przedsiębiorcy mający siedzibę na terytorium danego państwa, a rodzące skutki poza jego granicami. Sugeruje się również inne formy współpracy, jak np. zawiadamianie o tym, iż państwo wszczęło postępowanie w odniesieniu do praktyk antykonkurencyjnych, których źródło tkwi na terytorium innego państwa-strony. W zaleceniach podkreśla się też celowość koordynacji działań oraz podejmowania postępowania koncyliacyjnego w sytuacji, gdy działanie skierowane przeciwko praktykom antykonkurencyjnym (postępowanie prowadzone przez jedno państwo) mogłoby dotykać interesów ekonomicznych innego państwa. Rada OECD sugeruje również zawieranie bilateralnych i multilateralnych umów w celu efektywnego zwalczania praktyk antykonkurencyjnych, mających miejsce zarówno na rynkach krajowych, jak i międzynarodowych. W zaleceniach zauważa się, że jednostronne stosowanie prawa krajowego, w sytuacji, gdy ma się do czynienia działaniami biznesowymi podejmowanymi za

75 granicą, rodzi problemy związane ze sferą suwerenności zaangażowanych państw. W kontekście suwerenności wzmiankowane jest zagadnienie eksterytorialnego stosowania prawa w ogólności, jak również podkreśla się trudności w wykonywaniu jurysdykcji wówczas, gdy potrzebne jest uzyskanie informacji ze źródła położonego za granicą oraz gdy strony niedozwolonego porozumienia pozostają (mają siedzibę) za granicą. W rezolucjach wyraźnie zaznacza się poszanowanie dla zasady suwerenności państw i wynikającej z niej dobrowolności podejmowania jakichkolwiek kroków w stosunkach międzynarodowych, (ang. each government's full freedom of action), a także dla potrzeby ochrony przez państwa własnych usprawiedliwionych interesów (ang. legitimate interests). Rada zwraca także uwagę, że możliwy jest konflikt pomiędzy normami prawa antymonopolowego obwiązującymi w rożnych krajach, jak również że mogą pojawić się konflikty międzypaństwowe wynikające z różnych celów polityki handlowej. W kontekście polityki handlowej oraz interesów państwa wskazuje się na przypadki ograniczania przez państwa importu lub eksportu lub nawet dopuszczanie istnienia niektórych karteli (celowe wyłączanie niektórych porozumień spod zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję).

Jako metodę unikania międzypaństwowych konfliktów na tle stosowania doktryny skutków proponuje się w zaleceniach stosowanie reguły comity (kurtuazji międzynarodowej), która wszakże jest przedmiotem krytyki wielu akademików, co opisano powyżej. W ujęciu przyjętym w zaleceniach OECD pojęcie comity oznacza dobrowolne prowadzenie polityki polegającej na wszechstronnym rozważeniu ważnych interesów innych państw w procesie podejmowania decyzji o wdrożeniu działań wymaganych przez krajowe prawo antymonopolowe. Comity obejmuje dwa aspekty działań. Po pierwsze – państwo powinno rozważyć, czy i, ewentualnie, w jaki sposób stosować swoje krajowe normy dotyczące ochrony konkurencji, aby nie zaszkodzić istotnym interesom innych państw (tzw. negatywny aspekt comity). Po drugie – państwo powinno uznać prośbę innego państwa o podjęcie (lub zintensyfikowanie) na swoim terytorium procedur dotyczących ochrony konkurencji, w celu zastosowania środków prawnych dotyczących praktyk, które w istotny sposób szkodzą interesom tego pierwszego (tzw. pozytywny aspekt comity).

Mimo podjętych w ramach OECD wysiłków współpraca pomiędzy krajowymi organami ochrony konkurencji nie jest powszechna. Według ankiety przeprowadzonej w 2013 r. przez OECD i ICN¹¹⁶. tylko nieliczna grupa organów prowadzi taką współpracę, a przeszkody dla jej intensyfikacji mają charakter prawny lub praktyczny. OECD podkreśla

116 Dostęp na: http://www.oecd.org/daf/competition/international-coop-competition-2014-recommendation.htm (18 stycznia 2017 r.). Na temat ICN zob. również rozdz. 1.3.5.3.

76 potrzebę zmiany tego stanu rzeczy, zwracając uwagę, że już ponad 120117

państw wprowadziło krajowe reżimy ochrony konkurencji, zaś ilość spraw antymonopolowych o charakterze transgranicznym na pewno będzie wzrastać. W takich sprawach krajowe organy muszą polegać na wsparciu swoich zagranicznych odpowiedników, jeżeli chcą zapewnić efektywne stosowanie swojego krajowego prawa.