Organizacje społeczne i organizacje pożytku publicznego

Za wykonywanie zadań z zakresu pomocy społecznej odpowiada administracja publiczna, natomiast stojące przed nią zadania z tego zakresu, w tym ze sfery świadcze-niowej, może ona wykonywać samodzielnie lub podejmując, na zasadzie partnerstwa, współpracę z wymienionymi w art. 2 ust. 2 u.p.s. podmiotami942. Z treści art. 2 ust. 2 u.p.s wynika obligatoryjny charakter takiej współpracy. W katalogu podmiotów, z którymi mogą współpracować organy administracji publicznej przy wykonywaniu zadań z u.p.s., jako pierwsze wymienione zostały organizacje społeczne i organizacje pozarządowe943. Rozważenia wymaga wobec tego zakres znaczeniowy użytych w tym artykule pojęć organizacja społeczna i organizacja pozarządowa. Jest to konieczne przede wszystkim ze względu na tożsamość podmiotów, które mogą być uznawane zarówno za organizacje społeczne, jak i za organizacje pozarządowe. Na tożsamość tę dość często wskazuje się w literaturze prawa. Jest ona również widoczna w obowiązującym ustawodawstwie. P. Kledzik podkreśla, że ów szeroki zakres tożsamości występującej między omawiany-mi podomawiany-miotaomawiany-mi, wobec braku wyraźnych przeciwieństw, pozwala przyjąć założenie, że pojęcia organizacji społecznej i pozarządowej mogą być stosowane zamiennie, a to dla-tego, że odnoszą się do tego samego rodzaju podmiotów i o jednakowych cechach944. Pojęcie organizacji społecznej odnaleźć można także w przepisach procedury admini-stracyjnej, brak jednak odniesienia w przepisach k.p.a. do pojęcia organizacji pozarzą-dowej, której normatywna definicja znajduje się w przepisach u.d.p.p.

Można przytoczyć za I. Sierpowską, że „wyliczenie podmiotów w art. 2 ust. 2 u.p.s. jest dość niefortunne”945. Ustawodawca, formułując katalog podmiotów, z którymi może współpracować administracja publiczna przy wykonywaniu zadań z zakresu pomocy społecznej, zastosował różne kryteria systematyzacji, które niestety częściowo pokrywa-ją się ze sobą, jak występuje to w wypadku organizacji społecznych i pozarządowych. Powoduje to pewien zamęt przy dokonywaniu systematyzacji podmiotów, z którymi

942 S. Nitecki, Komentarz…, s. 39–40.

943 O obowiązku prowadzenia współpracy przez organy administracji publicznej z organizacjami poza-rządowymi w sferze zadań z zakresu pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sy-tuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób, stanowi też u.d.p.p.

944 P. Kledzik, Obrona praw podmiotowych jako podstawa udziału organizacji pozarządowej w

admi-nistracyjnym postępowaniu jurysdykcyjnym i sądowoadmiadmi-nistracyjnym, [w:] Prawa podmiotowe. Pojmo-wanie w naukach prawnych, J. Ciapała, K. Flaga-Gieruszyńska (red.), Szczecin 2006, s. 314.

administracja może współpracować. Tytułem przykładu należy wskazać, że wymienione w art. 2 ust. 2 u.p.s. kościoły i związki wyznaniowe, jak również niektóre osoby prawne zaliczane są zarówno do organizacji społecznych946, jak i pozarządowych, które zostały wymienione w tym artykule jako osobne podmioty, z którymi administracja może współ-pracować w wykonywaniu przypisanych jej zadań z u.p.s. W art. 2 ust. 2 u.p.s. dokonano co prawda rozróżnienia na organizacje społeczne i pozarządowe, jednak bez definiowania tych pojęć na potrzeby stosowania przepisów u.p.s. Powoduje to, że dla wyjaśnienia organizacji pozarządowej należy sięgać do przepisów u.d.p.p. W art. 25 u.p.s. wymienio-no jednak jedynie organizacje pozarządowe, jako podmioty, którym mogą być zlecane zadania z pomocy społecznej. Wśród podmiotów mogących prowadzić domy pomocy społecznej, po uzyskaniu zezwolenia wojewody, znajdują się już natomiast organizacje społeczne, a brak wśród nich organizacji pozarządowych947. Uzyskania zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej nie można jednak utożsamiać z powierzeniem realizacji zadania publicznego polegającego na prowadzeniu domu pomocy społecznej948. Stąd i organizacje pozarządowe mogą prowadzić domy pomocy społecznej, ale na zle-cenie organów administracji publicznej.

Wobec występującego zamętu w zakresie rozumienia pojęć organizacji społecznej i organizacji pozarządowej, konieczne staje się odwołanie do dorobku literatury, orzecz-nictwa i obowiązujących w omawianym zakresie przepisów prawa. Jeśli chodzi o poję-cie organizacji społecznej, to trzeba przychylić się do stanowiska J. Blicharz, że jest to pojęcie złożone949. Powoduje ono określone problemy odnoszące się do tego, jakie podmioty powinny być zaliczane do kategorii organizacji społecznych. Jest to po części wynikiem braku jednoznacznej definicji organizacji społecznej, która byłaby adekwatna do dzisiejszych potrzeb społecznych. Po części to również następstwo wątpliwości na-tury terminologicznej. Pojęcie organizacji społecznej występuje bowiem w języku po-tocznym, w doktrynie prawa, a na gruncie przepisów prawa odwołanie do pojęcia orga-nizacji społecznej odnaleźć można w art. 5 § 2 pkt 5 k.p.a. Ponadto pojęcie to jest jeszcze używane przez ustawodawcę w wielu odmiennych znaczeniach950. Dlatego też wyodrębnienie szczegółowych gatunków organizacji społecznych zasadza się na stoso-waniu kilku kryteriów, z których ważniejsze wyrażają cechy: organizacji niepaństwowych,

946 Ibidem.

947 Ibidem, s. 36.

948 Wyrok WSA w Warszawie z 30 marca 2011 r., V SA/Wa 2116/10, CBOSA.

949 J. Blicharz, Organizacje społeczne wykonujące funkcje administracji publicznej, [w:] Prawo

admi-nistracyjne, J. Boć (red.), Kolonia Limited 2005, s. 175.

950 A. Gronkiewicz, Organizacja społeczna w ogólnym postępowaniu administracyjnym, Warszawa 2012, s. 25.

samodzielności organizacyjnej, dobrowolności uczestnictwa, trwałości działania oraz roli, jaką przypisuje się organizacjom społecznym w państwie951.

W otoczeniu adresatów świadczeń funkcjonują różne organizacje społeczne. Z punktu widzenia prowadzonych rozważań najbardziej interesujące są te z nich, których działalność jest zbieżna z celami i zadaniami państwa952 w obszarze pomocy społecznej. Co się tyczy podmiotów, które mogą być uznawane za organizacje społeczne, to biorąc pod uwagę kryterium podstawy prawnej wyróżnić można następujące grupy organizacji społecznych: 1) stowarzyszenia i organizacje podobne do nich, 2) partie polityczne, 3) związki zawodowe, 4) społeczno-zawodowe organizacje rolników, 5) samorządy, 6) związki wyznaniowe (w wykonywaniu zadań administracji z zakresu pomocy społecz-nej nie uczestniczą partie polityczne, związki zawodowe i społeczno-zawodowe rolników, ani samorządy zawodowe, które zaliczane są do organizacji społecznych w znaczeniu szerokim953). W zakresie procedury administracyjnej i sądowoadministracyjnej pojęcie „organizacja społeczna” w zasadzie odpowiada pojęciu „organizacja pozarządowa”954, a to dlatego, że zgodnie z art. 5 § 2 pkt 5 k.p.a. przez pojęcie organizacji społecznej ro-zumie się organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje955. Przy-toczone pojęcie organizacji społecznych jest więc niezwykle obszerne956. Powinno ono jednak pozostawać w zgodzie z konstytucyjnymi zasadami pomocniczości i społeczeństwa obywatelskiego, a przede wszystkim musi ono uwzględniać konstytucyjną konstrukcję wolności zrzeszania się jednostek957.

Jeśli chodzi o organizacje pozarządowe, które zostały wymienione w art. 2 ust. 2 u.p.s. jako drugie w kolejności podmioty, z którymi administracja publiczna podejmuje partnerską współpracę w zakresie wykonywania zadań z u.p.s., to ich definicję odnaleźć można w art. 3 ust. 2 u.d.p.p. Elementami ustawowej definicji organizacji pozarządowej jest forma ich organizacyjnego wyodrębnienia oraz ich niezarobkowy charakter i cel dzia-łalności958. Zgodnie z przywołanym art. 3 ust. 2 u.d.p.p., organizacjami pozarządowymi są: 1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finan-sach publicznych, 2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia. Za organizacje pozarządowe nie

951 J. Blicharz, Organizacje społeczne…, s. 175.

952 Ibidem, s. 176.

953 R. Michalska-Badziak, Inne podmioty administrujące…, s. 285.

954 A. Skoczylas, M. Swora, Organizacje społeczne (pozarządowe) w postępowaniu administracyjnym

i sądowoadministracyjnym, „Administracja. Teoria – dydaktyka – praktyka” 2006, nr 3, s. 13.

955 A. Gronkiewicz, Organizacja społeczna…, s. 16.

956 J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Warszawa 2012, s. 163–164.

957 I. Skrzydło-Niżnik, Glosa do uchwały składu 7 sędziów NSA z dnia 12 XII 2005 r. (sygn. akt II OPS

4/05), „Przegląd Sejmowy” 2006, nr 2, s. 128. Por. uchwała NSA z 12 grudnia 2005 r., II OPS 4/05, CBOSA.

uznaje się: 1) partii politycznych, 2) związków zawodowych i organizacji pracodawców, 3) samorządów zawodowych, 4) fundacji utworzonych przez partie polityczne959. Statusu organizacji pozarządowych nie posiadają również osoby fizyczne czy np. spółki cywilne960.

Organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność pożytku publicznego961, która jest działalnością społecznie użyteczną w sferze wykonywania zadań publicznych962. Działalność ta, zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 u.d.p.p., obejmuje także pomoc społeczną, w tym pomoc osobom i rodzinom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans takich osób i rodzin963. Powoduje to, że rola organizacji pozarządowych w wykonywaniu zadań z zakresu pomocy społecznej jest szczególna964. Po pierwsze, zakres zadań wyko-nywanych przez organizacje pozarządowe w sferze pomocy społecznej jest zbieżny z zakresem zadań wykonywanych przez administrację publiczną. Obejmuje on pomoc rzeczową, finansową, poradnictwo, prowadzenie jadłodajni i punktów dożywiania, orga-nizowanie świetlic środowiskowych, noclegowni dla osób bezdomnych czy też opieki nad osobami chorymi i starszymi. W zakres pomocy udzielanej przez organizacje poza-rządowe wchodzi również poradnictwo specjalistyczne, bezpłatna opieka rehabilitacyjna, prowadzenie domów samotnych matek, domów opieki społecznej czy też prowadzenie pracy socjalnej965. Po drugie, współpraca administracji publicznej w sferze pomocy spo-łecznej z organizacjami pozarządowymi966 może przyjmować formy: 1) zlecania organi-zacjom pozarządowym zadań publicznych, 2) wzajemnego informowania się o planowa-nych kierunkach działalności i współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków, 3) konsultowania z organizacjami pozarządowymi, odpowiednio do zakresu ich działania,

959 Art. 3 ust. 4 u.d.p.p. stanowi, że przepisów działu II tej ustawy nie stosuje się do partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych i fundacji utworzonych przez partie polityczne.

960 J. Blicharz, Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ustawa o spółdzielniach

socjalnych. Komentarz, Warszawa 2012, s. 47.

961 Działalność pożytku publicznego przybierać może formę nieodpłatnej działalności pożytku publicz-nego oraz działalności odpłatnej, z tym jednak zastrzeżeniem, że przychody uzyskiwane z takiej działalno-ści służyć mogą wyłącznie prowadzeniu działalnodziałalno-ści pożytku publicznego. Szerzej: R. Barański, A. Olejni-czak, op. cit., s. 186.

962 K. Płonka-Bielenin, Zakres pojęcia „interes publiczny” a organizacje pożytku publicznego, „Admi-nistracja. Teoria – dydaktyka – praktyka” 2007, nr 4, s. 145.

963 Zob.: J. Blicharz, Wybrane aspekty działalności organizacji społeczeństwa obywatelskiego w sferze

przeciwdziałania ekskluzji społecznej, [w:] Prawna działalność instytucji społeczeństwa obywatelskiego,

J. Blicharz, J. Boć (red.), Wrocław 2009, s. 517 i n. oraz eadem, Organizacje społeczne…, s. 169 i n.

964 R. Michalska-Badziak, Inne podmioty administrujące…, s. 290.

965 R. Barański, A. Olejniczak, op. cit., s. 369.

966 Na tle obowiązywania u.p.s.d. „Konstytucyjna zasada subsydiarności/pomocniczości/organów gmi-ny względem wspólnoty, pojedynczych obywateli i ich organizacji pozarządowych została dla obszaru po-mocy społecznej skonkretyzowana przez art. 12a ustawy z 29 listopada 1990 r. o popo-mocy społecznej […] i § 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 czerwca 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad i form współdziałania administracji publicznej z innymi podmiotami oraz wzorów ofert, umów i spra-wozdań z realizacji zadań pomocy społecznej”. Wyrok NSA (oddział zamiejscowy w Krakowie) z 4 czerw-ca 2001 r., II SA/Kr 911/01, CBOSA.

projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej ich organizacji, 4) tworzenia wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, innych podmiotów oraz przed-stawicieli właściwych organów administracji publicznej967.

Nadrzędną funkcję w zakresie współpracy organizacji pozarządowych z admini-stracją publiczną w wykonywaniu zadań pomocy społecznej pełni prawna możliwość zlecania im do realizacji zadań publicznych968 w trybie otwartego konkursu ofert. Zleca-nie organizacjom pozarządowym zadań z u.p.s. „pozostaje w związku z innymi formami aktywności podmiotów niepublicznych”969. Niemniej jednak JST nie mogą zlecać zadań, które polegałyby na: 1) ustalaniu uprawnień do świadczeń, w tym przeprowadzania ro-dzinnych wywiadów środowiskowych, 2) opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz na 3) wypłacie świadczeń pieniężnych970. Oprócz tego, nie można zlecać organizacjom pozarządowym zadań na podstawie przepisów ustawy z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym971.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 u.p.s., organy administracji rządowej i samorządowej mogą zlecać organizacjom pozarządowym zadania z zakresu u.p.s., udzielając w tym zakresie dotacji na dofinansowanie lub finansowanie realizacji zleconego zadania972. Do zlecania zadań w omawianym trybie stosuje się przepisy u.d.p.p. przy uwzględnieniu zmian wy-nikających z u.p.s.973 W tym trybie JST mogą zlecać jedynie zadania własne974 lub zada-nia zlecone im z zakresu administracji rządowej, ale tylko wówczas, gdy zostały one zastrzeżone przez u.p.s. do właściwości danej jednostki samorządu terytorialnego975.

Drugi tryb zlecania zadań odbywa się na podstawie przepisów u.d.p.p.976 Zgodnie z art. 5 ust. 4 u.d.p.p., zlecenie zadania w tym trybie następuje w formie powierzania wykonywania zadań publicznych, z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji, lub w formie wspierania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji977. Powierzając organizacji pożytku publicznego wykonanie

967 A. Kanios, Partnerstwo społeczne szansą na zbudowanie nowej formy współpracy

międzysektoro-wej – rzeczywistość czy utopia?, „Praca Socjalna” 2011, nr 1, s. 17–18.

968 Także ustawa u.p.s.d. w art. 12a, stanowiła, że „organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego mogą zlecać, w drodze umowy, organizacjom społecznym, Kościołowi katolic-kiemu i innym kościołom, związkom wyznaniowym, fundacjom, stowarzyszeniom, pracodawcom oraz oso-bom fizycznym i prawnym, zadania z zakresu pomocy społecznej, oraz wspierać je, w tym finansowo”.

969 I. Sierpowska, Pomoc społeczna jako…, s. 267.

970 Ibidem, s. 276.

971 Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 696 ze zm.).

972 A. Miruć, Współdziałanie podmiotów zajmujących się pomocą społeczną, [w:] Formy

współdziała-nia jednostek samorządu terytorialnego, B. Dolnicki (red.), Warszawa 2012, s. 68.

973 S. Nitecki, Komentarz…, s. 281–283.

974 R. Barański, A. Olejniczak, op. cit., s. 368.

975 A. Miruć, Współdziałanie podmiotów…, s. 67.

976 S. Nitecki, Komentarz…, s. 281.

zadania ze sfery pomocy społecznej, jednostka samorządu terytorialnego udziela w tym zakresie dotacji na podstawie przepisów ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach pu-blicznych978.

Zlecenie realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej następuje na podstawie trybu konkursu ofert, o którym mowa w art. 13 ust. 1 u.d.p.p.979 Zgodnie z przywołanym artykułem, organ, który zamierza zlecić realizację zadania publicznego organizacji po-zarządowej, ogłasza w tym celu otwarty konkurs ofert. Termin do składania ofert przez organizacje pozarządowe nie może być krótszy niż 21 dni od dnia ukazania się ogłosze-nia o otwartym konkursie ofert. Organ administracji publicznej przy rozpatrywaniu ofert ocenia m.in. możliwość realizacji zadania publicznego przez organizację pozarządową oraz przedstawioną kalkulację kosztów realizacji zadania publicznego, w tym w odnie-sieniu do zakresu rzeczowego zadania. Dla celów opiniowania złożonych ofert powołu-je się specjalną komisję konkursową, w skład której wchodzą przedstawiciele organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, która ogłosiła konkurs, a także osoby wskazane przez organizacje pozarządowe, z wyłączeniem osób wskazanych przez organizacje pozarządowe biorące udział w konkursie.

Po ogłoszeniu wyników otwartego konkursu ofert jednostka samorządu teryto-rialnego zawiera umowę o wsparcie realizacji zadania publicznego lub o powierzenie wykonywania zadania publicznego z wyłonioną w drodze konkursu organizacją poza-rządową. W umowie należy szczegółowo określić jej przedmiot, sposób wykonania zadania, wysokość udzielanej dotacji w całkowitym koszcie zadania, podział dotacji na transze i sposób ich rozliczania, uprawnienia i obowiązki informacyjne zleceniobiorcy i zleceniodawcy, zakres kontroli sprawowanej przez administrację nad wykonywaniem zadania, a także obowiązki sprawozdawcze odbiorcy980. W sytuacji zlecania wykony-wania zadań publicznych z zakresu pomocy społecznej podmiotom niepublicznym, organy administracji publicznej zachowują uprawnienia o charakterze nadzorczym i kontrolnym. Pozostawienie po stronie administracji tych uprawnień umożliwia jej organom sprawowanie kontroli nad standardem usług świadczonych przez podmioty prywatne981. W sytuacji zlecenia zadania publicznego podmiotowi niepublicznemu to wciąż administracja odpowiada za standard usług świadczonych przez sektor prywatny982.

978 Ustawa z 27 lipca 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1870 ze zm.).

979 J. Korczak, A. Miruć, Outsourcing komunalny na rzecz organizacji pożytku publicznego w sferze

pomocy społecznej w świetle najnowszych uregulowań prawnych, [w:] Prawne aspekty prywatyzacji, J.

Bli-charz (red.), Wrocław 2012, s. 181.

980 Umowa taka wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. M. Ofiarska, Zasady zlecania

or-ganizacjom pozarządowym wykonywania zadań gminy, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska.

Sectio H, Oeconomia” Vol. 46 (2012), 3, s. 379.

981 S. Nitecki, Prawo…, s. 332.

Ma to zasadnicze znaczenie z punktu widzenia adresatów świadczeń będących odbior-cami zadań wykonywanych przez organizacje pozarządowe.

A zatem zarówno organizacje społeczne, jak i pozarządowe stanowią ważną kate-gorię podmiotów, z którymi administracja podejmuje partnerską współpracę w sferze pomocy społecznej983. Współpraca ta sprzyja skutecznemu rozwiązywaniu problemów, którymi zajmuje się pomoc społeczna984. Jej prowadzenie uwzględnia społeczną rolę i znaczenie organizacji pozarządowych, które dostrzega się również w UE985. Ogólna idea organizacji pozarządowych i prowadzonej przez nie działalności pożytku publicznego w sferze pomocy społecznej wyraża się w charakterze prowadzonej przez nie działalno-ści, który powinien być ukierunkowany na świadczenie usług w szerszym kontekście społecznym986. Jest to zbieżne z postulatem, zgodnie z którym administracja publiczna powinna wykazywać aktywność jedynie w tych obszarach, w którym obywatele i ich organizacje nie są w stanie w sposób samodzielny wykonywać określonych zadań i tylko w takim zakresie, jaki jest niezbędny do ich wykonania987. Sprzyja to realizacji zasady pomocniczości w życiu publicznym988 i zwiększa siatkę podmiotów, które biorąc udział w wykonywaniu zadań z u.p.s. na zlecenie organów administracji publicznej wspomaga-ją wspomaga-ją w sferze pomocy społecznej. Wspomaganiu działalności administracji pomocy społecznej sprzyjałaby również bez wątpienia prowadzona na większą skalę współpraca z podmiotami ekonomii społecznej. Współpraca taka na skutek niewydolności państwa i jego administracji w sferze pomocy społecznej byłaby ze wszech miar pożądana. Ad-ministracja publiczna, w wyniku rozrostu zadań z zakresu pomocy społecznej, przestaje być bowiem w wystarczającym stopniu przygotowana do ich świadczenia989.

4.3.2. Fundacje

W wykonywaniu zadań z zakresu pomocy społecznej uczestniczą również pod-mioty zorganizowane w formie fundacji działających na podstawie przepisów ustawy

983 J. Blicharz, Ewolucja współpracy organizacji pozarządowych z organami administracji publicznej

w zaspokajaniu potrzeb zbiorowych ludności, „Przegląd Prawa i Administracji” 2005, t. XVII, s. 7.

984 J. Blicharz, Wybrane aspekty działalności organizacji społeczeństwa obywatelskiego…, s. 520.

985 L. Stadniczeńko, Współdziałanie oraz wzajemne wspieranie się samorządu terytorialnego i

organi-zacji pozarządowych, [w:] Problemy prawne w działalności samorządu terytorialnego, S. Dolata (red.),

Opole 2002, s. 173–177.

986 J. Blicharz, Organizacje społeczne…, s. 172.

987 R. Barański, A. Olejniczak, Fundacje i stowarzyszenia. Współpraca organizacji pozarządowych

z administracją publiczną, Warszawa 2012, s. 183. Zob. też: K. Bandarzewski, Uczestnictwo organizacji pozarządowych w realizacji i wykonywaniu zadań pomocy społeczne (wybrane zagadnienia), „Casus” 2003,

nr 1, s. 28.

988 Szerzej: E. Popławska, Wpływ zasady subsydiarności na przemiany ustrojowe w Polsce, [w:]

Subsy-diarność, D. Milczarek (red.), Warszawa 1998; Ch. Millon-Delson, Zasada pomocniczości, Kraków 2005, passim.

z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach990. Zgodnie z art. 1 powołanej ustawy, „Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami RP celów społecz-nie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami”. W sferze pomocy społecznej fundacje najczęściej realizują swoje cele poprzez prowadzenie domów pomocy społecznej i innych placówek oraz rozwijanie różnych form pomocy dzieciom i rodzinie. Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna znaj-dować się na terytorium RP.

Choć w myśl art. 1 ustawy o fundacjach mogą być one ustanawiane wyłącznie dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami RP celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, same fundacje nie są podmiotami publicznymi. Fundacje tworzone są bo-wiem na mocy czynności prawnej podmiotów prawa prywatnego. Niezależnie od tego, jak określone zostaną w statucie cele realizowane przez daną fundację oraz w jaki sposób zakreślone i nazwane zostaną metody i środki służące do ich realizacji, nie mogą być one utożsamiane z odpowiadającymi im nazwą instytucjami realizowanymi przez podmioty publiczne, z którymi przepisy prawa łączą określone uprawnienia. Toteż pomimo wyko-rzystania w statucie fundacji, w zakresie zakreślonych celów statutowych, tożsamych sformułowań z zawartymi w u.p.s., nie można na tej podstawie przyjąć, że fundacja re-alizuje pomoc społeczną w rozumieniu u.p.s., jak i że wypłacane przez nią świadczenia odpowiadają tym, które stanowią prawnie określone formy pomocy społecznej, realizo-wane na podstawie tejże ustawy991.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 pkt 3 u.p.s., fundacje, jeśli znajduje się to w ich celach statutowych, mogą prowadzić domy pomocy społecznej, po uzyskaniu przez nie wyma-ganego prawem zezwolenia wojewody na prowadzenie domu pomocy społecznej. Jeśli znajduje się to w celach statutowych fundacji, może ona również wykonywać działalność gospodarczą w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom