Śląska pieśń religijna była zatem stałym elem entem życia rodzinnego, a tak
że tow arzyszyła różnorakim form om życia zbiorow ego (wycieczkom , festynom , spotkaniom ). D ziś jej m iejsce zajm uje w pew nym stopniu piosenka religijna rozbrzm iew ająca podczas pielgrzym ek, ja k też towarzysząca spotkaniom różno
rakich grup przyparafialnych.
41 Ks. B. M a z u r c z y k : Śląski Sacrosong w latach 1981— 1990 i je g o znaczenie w p ie lę gnow aniu p io sen k i religijnej. Praca magisterska. W yższe Śląskie Seminarium Duchowne. Katowi
ce 1991, s. 4, podaję za R. H a n k e: Religijne inspiracje..., s. 179.
C iągle jed n ak „chóry śląskie i kościelne (otw arte zw ykle na w spółpracę z Kościołem ) identyfikują się z m uzyką, która w yrosła w inspiracji Pism a Św iętego i potrzeb kościelnych. Odpow iednio dobranym repertuarem chętnie w zbogacają życie w spólnot religijnych”42.
Integracyjną funkcję chórów podtrzym uje nie tylko uczestnictw o w próbach, ale także udział w w ydarzeniach odświętnych, uroczystych. Do tych ostatnich z pew nością należy doroczna pielgrzym ka chórzystów na Górę Świętej Anny — do słynnego sanktuarium diecezji opolskiej, organizow ana w k ażdą pierw szą niedzielę w rześnia od 1978 roku. U czestnicy traktują tę pielgrzym kę jako oka
zję do wym iany dośw iadczeń, do wspólnej m odlitwy, zespołow ego śpiewania, zw ykłego „przebyw ania razem ” . Od 1995 roku organizowane są także p iel
grzym ki chórów do sanktuarium M atki Boskiej Piekarskiej. P ielgrzym ki owe odbywają się co dw a lata na przem ian z Festiw alem Pieśni M aryjnej „M agnifi
cat”, m ającym swój uroczysty finał rów nież w Piekarach. Dodajmy, że w yjątek stanowił jubileuszow y rok 2000, kiedy to m iały m iejsce obydwa w ym ienione spotkania.
W ażną rolę w integrowaniu ruchu śpiewaczego odgryw ają organizow ane od 1993 roku — coroczne adoracje Chórów i O rkiestr Śląska przy Żłóbku Jezuso
w ym w B azylice oo. Franciszkanów w Panew nikach. A doracje takie m aja m iej
sce w trzecią sobotę stycznia. O prócz występów poszczególnych chórów kilka kolęd w ykonują połączone zespoły, co zawsze w yw iera ogrom ne w rażenie na zgrom adzonych w panewnickiej świątyni publiczności43.
Ze w spólnego m uzykowania, zespołow ego śpiewania rodzą się i inne inicja
tyw y wspólnototwórcze. Przykładem m oże być pozam uzyczna działalność chó
ru „niby E cho” z Czułow a (Tychy), którego członkow ie podjęli inicjatyw ę przy
gotow yw ania posiłków dla ubogich44.
W spólny śpiew służy także w spółcześnie um ocnieniu tożsam ości narodowej.
Szczególne tego przejaw y m ożem y każdorazowo obserwować podczas w ystę
pów chóralnych uśw ietniających w izyty O jca Św iętego w Polsce. Pieśń religijna staje się wówczas niezw ykle m ocnym spoiwem m iędzyludzkim i elem entem w ięziotw órczym dla osób ją wykonujących — czy to profesjonalnych artystów, czy głęboko w zruszonych amatorów. (Dodajmy, że aż 1120 osób śpiewało w chórze zgrom adzonym na lotnisku w K atow icach M uchowcu, podczas n a
bożeństw a z udziałem O jca św. Jana Pawła II)45.
42 R. H a n k e : R eligijne inspiracje..., s. 176.
43 I d e m: Słownik p o lsk ieg o śpiew actw a G órnego Śląska. O d W iosny L udów do przełom u tysiącleci. Katowice 2001, s. 21, 25, oraz A. R e g i n e k : D zia ła ln o ść chórów zw iązan ych z K o ściołem katolickim na G órnym Śląsku. W: „W szechnica G órnośląska” . T. 12: C hóry na G órnym Śląsku. Red. M. K u b i s t a . Katowice 1995, s. 57— 58.
44 Podaję za: R. H a n k e : Religijne inspiracje..., s. 181.
45 I d e m : Silesia cantat..., s. 167 i n.
m Bo g u m i ł a Mi k a
Pieśń religijna, jako nośnik ważkich treści, od pokoleń służyła um ocnieniu w ięzi społecznych na Śląsku. C hór jako szczególne m iejsce jej kultyw ow ania stanow ił środowisko wzrostu m łodych ludzi, naw iązyw ania się ich przyjaźni czy kojarzenia m ałżeństw . W spólny śpiew służył um acnianiu w iary i polskości, w y
rażaniu swej tożsam ości (religijnej, narodowej), ale i sprzyjał dośw iadczaniu przeżyć uroczystych, odświętnych — tak ważnych dla integracji społecznej.
A trakcyjność przynależności do owej m uzykującej grupy z jednej strony podno
siła radość wspólnych występów, z drugiej zaś w ynikała z samych pow iązań in
terpersonalnych w śród śpiewaków.
Podsum ow ując, w arto podkreślić, iż w spółczesna szkodliw a dezintegracja społeczna, anom ia, erozja więzi grupow ych46 je st szczególnym w yzw aniem dla śląskiej kultury, ja k i dla swoistej tutejszej religijności w yrastającej z tradycji m iędzy innym i „społeczno-integracyjnych funkcji praktyk religijnych na taką skalę nieznanych w innych regionach kraju”47 oraz „św iadom ości przynależno
ści regionalnej, odwołującej się do bogatych wzorców świadom ości kościelnej” . Pieśń religijna na Śląsku, w pisująca się w obszar zarówno religijności, ja k i kul
tury, sprzyjająca utrw alaniu się więzi m iędzyludzkiej, m oże w znaczny sposób pom agać w zm ocnieniu się owej funkcji rem edium .
46 Por. W. Ś w i ą t k i e w i c z : Społeczny św ia t..., s. 91, a także: K. K r z y s z t o f ę k:
Kultura p o lsk a w n ow ej sytu acji historycznej, p ró b a podsu m ow ania. W: Kultura p o lsk a w nowej sytu acji historycznej. Red. J. D a m r o s z. Warszawa 1998, s. 143.
47 W. Ś w i ą t k i e w i c z : Znaczenie religijności d la w spółczesnych przem ian społecznych na G órnym Śląsku. W: Kultura i religia u progu III tysiąclecia. IX Sym pozjum Naukowe. Red.
W. Ś w i ą t k i e w i c z, A. P e t h e. Katowice 2001, s. 68.
Bogum iła Mika
The bond-creating dimension o f religious song in the region o f Silesia
— from tradition to modern times S u m m a r y
The author tries to prove that the religious song, which has been o f great im portance in Silesia, also consolidated and strengthened the bonds between people. She begins with sociologi
cal definitions o f a social bond to show the way in which the feeling o f belonging to a com m u
nity has been consolidated with comm on choral performance. A choir was not only the artistic feature o f Silesia; it has also been a place o f growing up, making friends, and joining marriages.
The comm on act o f singing expressed itself in new forms — from home performance though concert, contest, to musical festivals.
The Silesian tradition o f singing, which mainly concentrated on performance o f religious songs, contributed to maintenance o f faith and Polishness. Today, it often serves the cementation o f national identity, and is a remedy for the typical for postmodernism social disintegration.
Bogumiła Mika
Integrierende Eigenschaften des Kirchenliedes in Schlesien
— von der Tradition bis zur Gegenwart
Z u s a m m e n f a s s u n g
Im vorliegenden Artikel wollte ihre Verfasserin aufzeigen, dass das, der Erhaltung und Be
festigung der gesellschaftlichen Bande dienende Kirchenlied, in Schlesien die einzigartige Rolle spielte. Von der soziologischen Definition der G esellschaftsbande ausgehend zeigt sie, wie das Gemeinschaftsgefühl der Schlesier die Jahrhunderte hindurch durch gem einsam en Chorgesang stärker wurde. D er Chor übte in Schlesien nicht nur eine künstlerische Funktion aus, sondern war eine Stelle, wo junge Leute heranwuchsen und Freundschaftsbande anknüpften, wo Ehepaaren vermittelt wurden. Der gemeinsam e Gesang ließ fröhliche, feierliche M om ente durchleben. Mit der Zeit hatte er im m er neuere, reichere Formen — Konzerte, Sängerfeste, W ettbewerbe und M u
sikfestspiele.
Schlesische Gesangtradition, die sich vor allem auf K irchenlieder stützte, trug also einst zur Aufrechterhaltung des Glaubens und des polnischen Wesens bei. Heutzutage hilft sie, die nationa
le Identität der Polen festigen und ist auch ein Heilmittel gegen die, für die postmodernistische Epoche typische gesellschaftliche Desintegration.