Mężczyźni nieznacznie częściej uznawali za bardzo dobre swoje umiejęt-ności sportowe (9,6% – 7,7%) i stan zdrowia (26,9% – 20,2%). Dwukrotnie częściej zaś postrzegali tak swoją sprawność fizyczną (19,4% – 9,9%). Nie za-obserwowano znaczących różnic w samoocenie wszystkich omawianych cech ze względu na rok studiów. Zdrowie i umiejętności sportowe najwyżej
ocenia-li studenci trzeciego roku, a sprawność fizyczną ci z drugiego. Zdecydowanie najlepiej postrzegała siebie młodzież z dużych miast, która dwukrotnie częściej niż młodzież wywodząca się ze środowiska wiejskiego bardzo dobrze ocenia-ła stan swojego zdrowia, prawie trzykrotnie częściej za taką uznawaocenia-ła swoją sprawność fizyczną i aż czterokrotnie częściej umiejętności sportowe (ryc. 4).
Tylko pochodzenie terytorialne różnicowało w sposób istotny statystycznie sa-moocenę zdrowia (c² = 22,46, p < 0,01, C = 0,31) i umiejętności sportowych (c² = 18,98, p < 0,05, C = 0,28).
Tabela 23. Związek samooceny zdrowia, sprawności fizycznej i umiejętności sportowych studentów z uprawianiem przez nich sportu
Samoocena Osoby
Zaobserwowano związek między uczestnictwem w sporcie a samooceną zdrowia, sprawności fizycznej i umiejętności sportowych, ale wartość tych za-leżności, mierzona współczynnikiem kontyngencji C Pearsona i współczynni-kiem V-Cramera, nigdzie nie przekraczała 0,35 (tabela 23). Im wyższa była samoocena, tym większy odsetek badanych uprawiał sport.
Samoocena studentów w zakresie zdrowia, sprawności fizycznej i umiejęt-ności sportowych nie wpływała w sposób istotny statystycznie na ich uczest-nictwo w turystyce.
4.2.8. Konsumpcja sportowa i powody niepodejmowania aktywności sportowej
Najczęstszym sposobem realizowania przez studentów zainteresowań sportowych, niezwiązanym z własną aktywnością fizyczną, było oglądanie programów sportowych w telewizji (40,9%). Co trzecia osoba uczestniczyła w dyskusjach na tematy sportowe (35,1%), a niewiele mniej (28,1%) śledziło
odpowiednie rubryki w gazecie codziennej. Prawie połowa badanych nigdy nie była na imprezie sportowej (46,0%) i nie słuchała sportowych audycji radio-wych (45,2%). Nieliczni studenci (8,0%) kupowali czasopisma sportowe (ta-bela 24).
Tabela 24. Wybrane formy konsumpcji sportowej studentów (%)
Forma konsumpcji sportowej
Bardzo często
(zawsze) Często Rzadko Bardzo rzadko
sportowych w telewizji 10,9 30,0 44,8 13,3 1,0 40,9
Dyskusje na tematy
sportowe 8,0 27,1 44,4 17,4 3,1 35,1
Czytanie rubryki
sportowej w gazecie 11,5 16,6 36,5 32,9 2,5 28,1
Chodzenie na zawody
sportowe jako kibic 5,5 8,4 36,2 46,0 3,9 13,9
Słuchanie audycji
sportowych w radiu 2,9 9,2 40,0 45,2 2,7 12,1
Kupowanie czasopism
sportowych 2,0 6,0 22,2 67,3 2,5 8,0
Płeć i pochodzenie terytorialne istotnie statystycznie różnicowały zakres konsumpcji sportowej studentów, a różnice te wyjaśniały 15,0% całkowitej wariancji jej poziomu (tabela 25). Pochodzenie terytorialne nie miało istotnego wpływu na zakres biernego uczestnictwa badanej młodzieży w sporcie.
Prawie dwa razy więcej mężczyzn niż kobiet bywało na imprezach sportowych i słuchało tego rodzaju audycji w radiu. Ponad dwukrotnie większa była grupa studentów oglądających sport w telewizji, a trzykrotnie większa tych, którzy dys-kutowali na tematy związane ze sportem i czytali rubryki sportowe w gazetach.
Aż sześć razy więcej mężczyzn niż kobiet kupowało czasopisma sportowe.
Badani studenci dysponowali niewieloma kwalifikacjami sportowymi i tu-rystycznymi przydatnymi w kulturze fizycznej. Najwięcej osób – 53,0% – mia-ło prawo jazdy, 40,0% kartę rowerową, a 13,8% kartę pływacką. Nieliczni stu-denci mogli się pochwalić uprawnieniami turystycznymi, sędziego sportowego, ratownika wodnego, instruktora sportu lub rekreacji, patentem żeglarskim albo motorowodnym. Aż 91,4% badanych nie zdobyło w okresie studiów jakichkol-wiek uprawnień sportowych lub turystycznych. Faktem jest, że możliwości ich zdobycia uczelnie praktycznie nie stwarzają.
Żadna z osób nie uzyskała podczas studiów uprawnień sędziego sportowego, a 0,6% otrzymało uprawnienia instruktora rekreacji. Mimo że część kieleckich uczelni corocznie organizuje dla swoich studentów wypoczynek pod żaglami, to nikt z badanych nie zdobył patentu żeglarskiego. Zaledwie 0,6% osób udało się zdobyć uprawnienia ratownika wodnego, a 2,1% kartę pływacką.
Tabela 25. Zależność poziomu konsumpcji sportowej od płci i pochodzenia terytorialnego studentów
miasto do 10 tys. mieszkańców miasto do 100 tys. mieszkańców miasto powyżej 100 tys. mieszkańców
1,4
Tabela 26. Powody niepodejmowania przez studentów aktywności sportowej (%)
Powody niepodejmowania
Brak czasu wolnego 13,4 34,7 6,0 28,5 17,4 45,9
Brak możliwości wyboru
dyscypliny sportowej 19,7 29,7 6,3 24,2 20,1 44,3
Brak dostępu do obiektów
sportowych 17,5 36,7 3,3 30,0 12,5 42,5
Zła sytuacja finansowa 28,1 31,5 4,3 24,2 11,9 36,1
Brak warunków do uprawiania
sportu 15,2 43,3 7,6 24,0 9,9 33,9
Obowiązki domowe (szkolne) 25,7 39,6 3,7 20,3 10,7 31,0
Brak predyspozycji sportowych 24,4 43,5 17,1 12,3 2,7 15,0 Niechęć do wysiłku fizycznego 58,1 26,3 3,5 9,4 2,7 12,1
Obawa przed ośmieszeniem 61,0 25,6 2,7 7,0 3,7 10,7
Zły stan zdrowia 68,8 20,1 2,5 6,3 2,3 8,6
Trudno orzekać o przyczynach takiej sytuacji w zakresie nabywania kwa-lifikacji sportowych i turystycznych, wiadomo natomiast, że najczęstszymi powodami niepodejmowania aktywności sportowej przez badaną młodzież były brak wolnego czasu (45,9%), brak możliwości wyboru interesującej ją dys-cypliny sportowej (44,3%) i brak dostępu do obiektów sportowych (42,5%).
Wielu studentów (36,1%) wskazywało też na trudną sytuację finansową. Była to przyczyna tym bardziej uciążliwa, że część kosztów niektórych form aktyw-ności fizycznej, na przykład zajęć na basenie, obozów narciarskich czy rejsów żeglarskich, studenci musieli pokrywać sami.
Do najrzadziej wymienianych przez badaną młodzież powodów zaniecha-nia aktywności sportowej należały brak predyspozycji sportowych (15,0%), niechęć do wysiłku fizycznego (12,1%), obawa przed ośmieszeniem (10,7%) i zły stan zdrowia (8,6%).
Utrudnienia w swojej aktywności sportowej częściej zauważały kobiety (F = 11,24, p < 0,001), a studenci pochodzący ze wsi wskazywali dwa razy więcej przeszkód niż ci z dużych miast (F = 5,36, p < 0,001).
4.3. Wychowanie fizyczne w ocenie studentów
4.3.1. Ocena zajęć
Wychowanie fizyczne – przypomnijmy – jest przedmiotem obowiązkowym, który w zależności od kierunku studiów realizuje się przez okres od dwóch do sześciu semestrów. Aż 43,1% badanych uznało, że zajęcia te powinny odbywać się przez całe studia, a jedynie 7,8%, że nie powinno ich być w ogóle. Co trzecia osoba uznała za odpowiednią obowiązującą liczbę godzin i semestrów.
Za realizowaniem zajęć wychowania fizycznego przez całe studia opowie-działo się 59,3% mężczyzn i 37,3% kobiet. O ich zniesieniu mówiła co jedena-sta sudentka i zdarzało się to dwa razy częściej niż w przypadku studentów.
Aż 49,4% krytycznych uwag studentów dotyczyło złej organizacji kultury fi-zycznej podczas studiów, a przede wszystkim małej liczby godzin wychowania fizycznego (23,5% negatywnych opinii), zbyt wczesnych lub zbyt późnych pór zajęć (10,2%) i zbyt licznych grup (3,0%).
Zajęcia wf. organizowane są na podstawie administracyjnego podziału rocz-nika, co powoduje przymus ćwiczenia w grupach niejednorodnych pod wzglę-dem poziomu sprawności fizycznej, zainteresowań oraz płci. Przyczyn złej organizacji kultury fizycznej należy upatrywać między innymi w słabej bazie dydaktycznej szkół wyższych. Ona utrudnia indywidualizację potrzeb i zainte-resowań studentów.
Co trzeci student (30,7%) krytykował to, z czym spotykał się na sali gim-nastycznej, zwłaszcza brak urozmaicenia zajęć (15,1%), zazwyczaj sprowadza-nych do gry w siatkówkę (6,6%). Negatywnie oceniano również bazę sportową uczelni (11,5%), przede wszystkim małe sale gimnastyczne (6,6%).
Najwięcej uwag pozytywnych dotyczyło nauczycieli (47,1%)3 i treści zajęć wychowania fizycznego (42,5%). Bardzo rzadko padały one w odniesieniu do organizacji kultury fizycznej na uczelni (6,2%) i jej bazy sportowej (2,1%).
Tabela 27. Opinie studentów na temat zajęć wychowania fizycznego w szkole wyższej (%)
Opinia podczas zajęć wf. sprawiało
mi przyjemność 33,1 52,9 11,1 2,9 – 86,0
Gdyby wf. był nieobowiąz-kowy, uczestniczyłbym
w nim dobrowolnie 36,0 31,6 18,4 11,8 2,2 67,6
Lubiłem nauczyciela, z którym miałem
zajęcia wf. 45,6 44,9 7,3 1,5 0,7 90,5
Przyjemność i radość wyniesione z wychowania fizycznego wzmacniają motywację do aktywności rekreacyjnej i kształtują pozytywną postawę wobec niej (Hassandra, Goudas, Chroni 2003; Jarvis 2003; Winiarski 1991; Wolańska 1997). W tym kontekście ważne jest, że zdaniem 94,9% studentów zajęcia wf.
prowadzone były w miłej atmosferze, a 86,0% wykonywanie ćwiczeń sprawia-ło przyjemność. Niestety, gdyby znieść obligatoryjność zajęć wf., dobrowolnie uczęszczałoby na nie tylko dwie trzecie badanych (tabela 27).
Pozytywny odbiór nauczyciela ma znaczenie w kształtowaniu postawy ucznia wobec sportu (Grabowski 1990), choć są badania, które nie stwierdzają związku między negatywną oceną nauczyciela a aktywnością sportową mło-dzieży (Messing, Voigt 1980). W omawianych badaniach sympatię wobec pro-wadzącego zajęcia zadeklarowało 90,5% studentów.
3 Sporadyczne bardzo krytyczne uwagi studentów na temat nauczycieli wf. dotyczyły mię-dzy innymi nieuczestniczenia w zajęciach, stwarzania atmosfery stresu i naśmiewania się ze słabszych osób.
Osoby dorosłe uprawiają w celach rekreacyjnych głównie sporty indywidu-alne, a niestety zajęcia wychowania fizycznego na studiach najczęściej mają for-mę gier zespołowych (Fijewski 1998; Winiarski 1991; Wolańska 1989). W przy-padku badanych studentów były to siatkówka (72,9%) i koszykówka (60,4%).
W ramach rozgrzewki zdarzały się ćwiczenia z zakresu gimnastyki podstawowej i aerobiku (po 37,3%). Co trzeci student zdobywał lub doskonalił umiejętności pływackie (32,4%).
Jednym z zadań wychowania do rekreacji jest zapoznanie wychowanka z jej nowymi formami i wyrobienie umiejętności wyboru tej właściwej (Winiarski 1989). Niestety nauczyciele rzadko proponują formy przydatne w rekreacji fi-zycznej dorosłego człowieka, takie jak turystyka piesza czy rowerowa, taniec, tenis stołowy lub ziemny.
Zapytani o to, jakie umiejętności nabyli lub udoskonalili, uczestnicząc w kulturze fizycznej na studiach, badani najczęściej wymieniali siatkówkę, koszykówkę i pływanie, bo te trzy dyscypliny zazwyczaj stanowią treść zajęć wychowania fizycznego. Niewiele osób nauczyło się jeździć na nartach, grać w tenisa czy żeglować (ryc. 5). Ponad jedna trzecia badanych (37,3%) nie nabyła na studiach żadnych umiejętności sportowych, ponad połowa zaś posiadła je w ramach tylko jednej dyscypliny (55,8%).