projektów badawczych lub badawczo-rozwojowych
V. Podstawy ustrojowo-organizacyjne spraw o przyznanie środków finansowych na realizację naukowych projektów
badawczych lub badawczo-rozwojowych a głębokość weryfikacji
sądowoadministracyjnej
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na uwarunkowania ustro-jowo-organizacyjne związane ze strukturą wewnętrzną podmiotów rozstrzy-gających sprawy o przyznanie środków finansowych na realizację projektów badawczych lub badawczo-rozwojowych oraz z trybem i zasadami podejmo-wania rozstrzygnięć w tych sprawach.
NCN oraz NCBiR są agencjami wykonawczymi w rozumieniu art. 18 u.f.p., a więc mają status państwowych osób prawnych, tworzonych w drodze odrębnych ustaw (art. 1 ustawy o NCN oraz art. 1 ustawy o NCBiR) w celu realizacji określonych zadań państwa. Jednocześnie art. 19 u.f.p. zastrzega, że zasady działania agencji wykonawczej określa nie tylko ustawa kreująca daną agencję, lecz także statut, który ma regulować jej organizację wewnętrzną13.
12 Por. np. L. Leszczyński, Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2004, s. 301 i nn.; idem, Interpretacyjna rola kryteriów otwartych i innych decyzji stosowania prawa, [w:] System Prawa Administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 4: Wykładnia w prawie administracyjnym, Warszawa 2015, s. 343 i nn.
13 Zob. rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 września 2010 r. w sprawie statutu NCBiR (Dz.U. z 2010 r. Nr 171, poz. 1153) oraz rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa
Analizowane instytucje są nie tylko wyodrębnionym ustawowo typem jed-nostki organizacyjnej systemu finansów publicznych, lecz także organami administracji publicznej w znaczeniu funkcjonalnym14, które z racji sposo-bu ukształtowania struktury wewnętrznej oraz specyfiki powierzonych zadań mają charakter względnie niezależny i fachowy (specjalistyczny, ekspercki).
W tym kontekście należy wskazać przede wszystkim na:
1. wielość organów zewnętrznych i wewnętrznych struktury instytucjonal-nej NCN i NCBiR;
2. występowanie organów kolegialnych (Rada NCN, Rada NCBiR, Komi-tet Sterujący) złożonych, co do zasady, ze specjalistów z danej dziedziny naukowej, badawczej lub rozwojowej, podejmujących uchwały w głoso-waniach jawnych lub tajnych15;
3. powoływanie przez organy kolegialne NCN lub NCBiR wewnętrznych organów (Komisja Odwoławcza Rady NCN oraz Komisja Odwoławcza Rady NCBiR) w celu orzekania w sprawach odwołań od rozstrzygnięć organów jednoosobowych: Dyrektora NCN lub Dyrektora NCBiR;
4. obligatoryjny udział w procedurze wyboru projektów badawczych lub badawczo-rozwojowych zakwalifikowanych do finansowania ze-wnętrznych lub weze-wnętrznych ekspertów reprezentujących wybitnych naukowców lub wybitnych przedstawicieli środowisk naukowych, go-spodarczych i finansowych (Zespoły Ekspertów NCN lub eksperci wy-znaczani przez Dyrektora NCN; zespoły ekspertów NCBiR lub eksperci wyznaczani przez Dyrektora NCBiR);
5. oceny lub opinie ekspertów jako podstawy zakwalifikowania danego wniosku projektowego do finansowania oraz umieszczenia go na liście rankingowej będącej podstawą do wydania decyzji o przyznaniu środ-ków finansowych16;
Wyższego z dnia 9 września 2010 r. w sprawie statutu NCN (Dz.U. z 2010 r. Nr 171, poz. 1154).
14 Zob. art. 1 pkt 2 k.p.a. (Dz.U. z 2013 r., poz. 267 z późn. zm.).
15 Zob. np. uchwałę Rady NCN nr 3/2010 z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie przyjęcia regulaminu działania Rady NCN (podjętą na podstawie art. 17 ust. 8 ustawy o NCN).
16 Lista rankingowa będąca efektem ocen Zespołu Ekspertów NCN podlega zatwierdzeniu przez Dy-rektora NCN. Zob. art. 11 ust. 4, art. 22 ust. 1, art. 24 ust. 1 pkt 6 i ust. 2 ustawy o NCN. Natomiast lista rankingowa wniosków pozytywnie zaopiniowanych przez zespoły ekspertów NCBiR jest
pod-DR HAB. MARCIN KAMIŃSKI, PROF. UJ
74
6. akty wewnętrzne NCN i NCBiR jako podstawy szczegółowych zasad przyznawania środków17, szczegółowego trybu sporządzania ocen przez ekspertów lub zespoły ekspertów18, regulaminów konkursowych19 lub określania tematyki i warunków przeprowadzania konkursów20, lub jako źródła dodatkowych (pozaustawowych) kryteriów oceny merytorycznej wniosków projektowych21.
Powyższe uwarunkowania wpływają na zakres możliwości weryfikacyj-nych sądu administracyjnego. Stanowiące bezpośredni przedmiot zaskarżenia rozstrzygnięcia organu odwoławczego są podejmowane w formie uchwał or-ganów kolegialnych, które mają charakter ekspercki. Z kolei rozstrzygnięcia organów I instancji są oparte na niezależnych ocenach i opiniach zespołów ekspertów. Rozstrzygnięcia organów I lub II instancji nie mogą podlegać we-ryfikacji w warstwie oceny merytorycznej wniosków projektowych, gdyż sąd, m.in. z uwagi na brak możliwości dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z za-kresu odpowiedniej specjalności naukowo-technicznej, nie jest uprawniony do weryfikowania i podważania ocen fachowych gremiów eksperckich (zespołów ekspertów lub ekspertów). Również kwalifikacja legalności wewnętrznych aktów agencji wykonawczych podlega pewnym ograniczeniom. Sąd admini-stracyjny może bowiem kontrolować ich treść (np. regulaminu przyznawania środków na realizację zadań finansowanych przez NCN w zakresie projektów badawczych, staży po uzyskaniu stopnia naukowego doktora oraz stypendiów
stawą wydawania decyzji o przyznaniu środków przez Dyrektora NCBiR. Zob. art. 38 ust. 2 i art. 40 ust. 1 ustawy o NCBiR.
17 Zob. uchwałę Rady NCN nr 90/2013 z dnia 12 grudnia 2013 r. w sprawie przyjęcia Regulaminu przyznawania środków na realizację zadań finansowanych przez NCN w zakresie projektów badaw-czych, staży po uzyskaniu stopnia naukowego doktora oraz stypendiów doktorskich (podjęta na pod-stawie art. 21 ustawy o NCN).
18 Zob. zarządzenie Dyrektora NCN nr 49/2015 z dnia 18 września 2015 r. w sprawie określenia szczegółowego trybu sporządzania ocen wniosków przez Zespoły Ekspertów, wydane na podstawie art. 30 ust. 3 ustawy o NCN.
19 Zob. np. art. 36 ust. 1 (z zastrzeżeniem art. 17 pkt 7) ustawy o NCBiR będący podstawą wydawa-nia, ustalania i ogłaszania przez Dyrektora NCBiR regulaminów konkursów w ramach określonych programów badań naukowych i prac rozwojowych.
20 Zob. np. uchwały Rady NCN w sprawie warunków przeprowadzania konkursów (np. uchwała Rady NCN nr 74/2015 z dnia 10 września 2015 r. w sprawie warunków przeprowadzania konkursu OPUS 10), podejmowane na podstawie art. 18 pkt 4 ustawy o NCN.
21 Zob. art. 39 ust. 5 ustawy o NCBiR oraz art. 30 ust. 2 ustawy o NCN.
doktorskich) jedynie w zakresie bezpośredniego naruszenia norm prawa po-wszechnie obowiązującego (w tym reguł, zasad i wartości konstytucyjnych).
Ocena legalności materialnej tego rodzaju aktów nie może jednak wkraczać w sferę pozaprawnych wartościowań związanych ze sposobem realizacji poli-tyki naukowej lub rozwojowej państwa (zob. dalsze uwagi poniżej).
VI. Podstawy proceduralne spraw o przyznanie środków finansowych