Podsumowanie

Badani przedsiębiorcy w większo-1.

ści odczuli skutki spowolnienia gospo-darczego, a do głównych jego przejawów zaliczają trudności w ściąganiu bieżących należności (26% respondentów) oraz w re-gulowaniu bieżących zobowiązań (25%).

Badani wymieniali ponadto spadek wiel-kości sprzedaży eksportowej (18%) i kra-jowej (17%).

Do innych przejawów spowolnienia gospodarczego, wskazywanych przez przed-2.

siębiorców, należały ponadto: załamanie na rynku budownictwa obiektowego, zmniej-szenie wielkości zamówień, obniżenie cen produktów organicznych, wzrost kosztów oraz przejście kontrahentów na rynki wschodnie.

Ponad połowa ankietowanych przewiduje, że spowolnienie gospodarcze będzie 3.

miało wpływ na funkcjonowanie, reprezentowanego przez nich, przedsiębiorstwa w 2009 roku.

Przynajmniej 20% przychodów, co piątego badanego przedsiębiorstwa, pochodzi 4.

ze sprzedaży eksportowej. Wśród tej grupy ankietowanych dominują pozytywne prze-widywania – co czwarty przedsiębiorca (25%) prognozuje wzrost sprzedaży eksporto-wej w ciągu najbliższych sześciu miesięcy.

Wykres 36. Obszary tematyczne szkoleń wg zainteresowania badanych przedsiębiorców (w %)

Wykres 37. Inne tematy szkoleń wskazane przez badanych przedsiębiorców

I. Mąkolska, Ł. Ostrowski – Potencjał gospodarczy województwa opolskiego...

Respondenci, zapytani o rozwój polskiego eksportu w ciągu najbliższych dwuna-5.

stu miesięcy, w większości nie potrafili wyrazić jednoznacznej opinii na ten temat (55%

badanych), co piąty badany reprezentuje postawę optymistyczną (21%), a niekorzystny rozwój sytuacji w tym zakresie przewiduje 24% ankietowanych.

Ponad połowa przedsiębiorców wypowiada się negatywnie na temat wpływu 6.

różnic kursowych (PLN/EURO) na funkcjonowanie ich przedsiębiorstwa (52%).

Co drugi badany deklaruje, że wejście Polski do Strefy Euro pomogłoby prowa-7.

dzonej przez niego działalności gospodarczej, postawę negatywną reprezentuje zale-dwie 16% respondentów.

Połowa ankietowanych przedsiębiorców uważa, że z punktu widzenia prowa-8.

dzonej przez nich działalności, najkorzystniejsze byłoby wejście Polski do Strefy Euro w możliwie jak najszybszym terminie, 39% opowiada się za przystąpieniem do unii wa-lutowej do pięciu lat, a 11% – do dziesięciu.

Ponad 40% respondentów deklaruje, że w ciągu ostatnich sześciu miesięcy in-9.

stytucje bankowe obsługujące, reprezentowane przez nich przedsiębiorstwo, podwyż-szyły opłaty bankowe i zaostrzyły warunki przyznawania kredytu.

W opinii 40% badanych instytucje bankowe w ciągu ostatnich sześciu miesięcy 10.

nie zmieniły podejścia względem przedsiębiorstwa.

Poziom zatrudnienia w większości badanych przedsiębiorstw oceniany jest jako 11.

wystarczający (74% ankietowanych), co piąty przedsiębiorca wskazuje na za niski po-ziom zatrudnienia (18%), dla 8% ankietowanych liczba zatrudnionych w przedsiębior-stwie przewyższa faktyczne zapotrzebowanie.

Prawie 30% respondentów deklaruje, że w przeciągu ostatnich sześciu mie-12.

sięcy zmniejszeniu uległa liczba zatrudnionych w reprezentowanym przez nich przed-siębiorstwie. Przedsiębiorcy, jako główne przyczyny zmniejszenia zatrudnienia wska-zywali spadek wielkości zamówień od partnerów krajowych (54%) oraz zmniejszenie wielkości produkcji (50%).

Przedsiębiorcy, tak w perspektywie półrocznej, jak i rocznej, w większości de-13.

klarowali nie zwiększanie zasobów kadrowych.

W ciągu najbliższych sześciu miesięcy prawie 70% badanych nie planuje reduk-14.

cji zatrudnienia, a 8% – przewiduje zmniejszenie liczby pracujących.

W opinii badanych przedsiębiorców, obecnie największe zapotrzebowanie ist-15.

nieje na absolwentów kierunków inżynierskich (53%), ankietowani deklarują ponadto popyt na absolwentów kierunków ekonomicznych i informatycznych (odpowiednio – 24% i 16%).

Grupa zawodów, na jakie zgłaszają zapotrzebowanie badani przedsiębiorcy, jest 16.

zróżnicowana. Najbardziej pożądani na rynku pracy są m.in: ślusarz, mechanik, elek-tryk, fryzjer, murarz, spawacz, malarz, stolarz i dekarz.

W opinii 80% ankietowanych, wchodzący na rynek pracy absolwenci nie posia-17.

dają wystarczających kwalifikacji do wykonywania zawodu.

Zdaniem 85% badanych przedsiębiorców na rynku pracy brakuje wykwalifi-18.

kowanych pracowników, najczęściej wskazywano na brak osób z wykształceniem zawodowym.

5. Województwo opolskie w kontekście spowolnienia gospodarczego...

Blisko 60% ankietowanych uważa, że działalność instytucji szkoleniowych, ofe-19.

rujących kursy/szkolenia z zakresu podnoszenia kwalifikacji, w województwie opol-skim jest niewystarczająca.

Zdecydowana większość badanych przedsiębiorców (85%) jest zainteresowana 20.

oddelegowaniem swoich pracowników do wzięcia udziału w kursach/szkoleniach pod-noszących kwalifikacje. Największym zainteresowaniem, w opinii ankietowanych, cieszą się szkolenia zawodowe oraz kursy językowe. Badani przedsiębiorcy zgłaszali ponadto zapotrzebowanie na inne szkolenia, należą do nich m.in.: szkolenia z branży aluminio-wej, obróbki plastycznej metali lekkich, rekrutacji, rozliczania projektów oraz systemów zarządzania jakością, jak również kursy szkolące na mechanika precyzyjnego, fryzjera, spawacza oraz operatorów dźwigów, suwnic i wózków widłowych.

I. Mąkolska, Ł. Ostrowski – Potencjał gospodarczy województwa opolskiego...

prof. dr hab. Robert Rauziński dr kazimierz Szczygielski

Analiza i ocena współczesnych czynników

kształtujących regionalny i lokalne rynki

pracy w województwie opolskim

Współczesna sytuacja ekonomiczna na świecie zdaje się potwierdzać głoszone pu-blicznie tezy o małej przewidywalności zdarzeń przyszłych, zwłaszcza w dobie otwar-tego rynku globalnego. Przyjąć zatem należy pogląd, iż katalog czynników uznawanych za istotne w procesie rozwoju (lub regresu) danego obszaru nie jest i nie będzie jedno-lity i ostateczny, stąd pojawiające się czasami próby nadania danemu zestawowi cech waloru wyłączności i maksymalnej (optymalnej) doskonałości są zabiegiem nieupraw-nionym¹. Bariera poznawcza nie może jednakże stanowić przesłanki decyzji o całkowi-tej rezygnacji z prób projekcji stanów przyszłych, bowiem stanowisko takie nie pozwala nawet na sformułowanie oceny toczących się procesów w świecie realnym².

Wydaje się także, iż jedną z metod eliminacji, przynajmniej częściowej, prawdopo-dobnych błędów budowanych ocen, może być realizacja zasady opierania się na najbar-dziej trwałych, stabilnych w określonej perspektywie historycznej, społeczno-gospodar-czych uwarunkowaniach rozwoju. Przykładem uwarunkowań sprzyjających petryfikacji funkcji danego obszaru może być m.in. występowanie bogactw naturalnych, dogodnego położenia komunikacyjnego, korzystnej (w danym okresie) sytuacji ludnościowej. Cha-rakter części tych potencjalnych czynników zmian i rola w rozwoju regionu są z natury zmienne, co prowadzi do kolejnego problemu, a mianowicie poprawności oceny trwa-łości danego czynnika i zmienności wpływu na uwarunkowania zmian regionalnych.

Zmierzch klasycznych teorii rozwoju regionalnego³ (jakkolwiek do ich inspirującej roli sięgamy), zamazywanie granic w podziale na czynniki wewnętrzne i zewnętrzne w stosowanej często analizie SWOT, dynamika zmian i ich wieloprzyczynowość prowa-dzą do konieczności oparcia się w ocenie i projekcji zdarzeń regionalnych na kardynal-nych czynnikach endogeniczkardynal-nych.

Biorąc pod uwagę wskazane uwarunkowania, podjęto próbę analizy i oceny regio-nalnych uwarunkowań stanu i przemian regionalnego (i lokalnego) rynku pracy.

Przyj-1 K. Szczygielski, Społeczno-demograficzne i gospodarczo-przestrzenne uwarunkowania polityki lokal-nej (w:) Polityka lokalna – właściwości, determinanty, podmioty, pod red. E. Ganowicz i L. Rubisza, Instytut Politologii Uniwersytetu Opolskiego, seria: „Człowiek i Polityka” Nr 5, Wydawnictwo Adam Marszałek, To-ruń, 2008.

2 Ostatnio media przyniosły informację o stanowisku jednego z niemieckich instytutów badawczych, który miał podjąć decyzje o zaniechaniu opracowywania prognoz gospodarczych, z uwagi na całkowitą nie-przewidywalność pojawiających się trendów rozwoju lub regresu.

3 Teorie A. Marshalla, J. Saya, czy katalog koncepcji przytoczony przez W. Isarda, autora obszernego kompendium nt. metod analizy regionalnej przyjmują zasadę ceteris paribus, mało adekwatną dla aktual-nych wymagań analityczaktual-nych.

WpROWAdzenie

Wprowadzenie

mujemy także, jako aksjomat, istotną rolę czynników zewnętrznych, głównie w zakre-sie zmiennych makroekonomicznych.

Konieczne jest tu także zwrócenie uwagi na zalecanie stosowania określonych sad i metod przy wyborze kryteriów i narzędzi pomiaru zjawisk, odnoszących się za-równo do analizy realizowanych działań lokalnych, jak i do projektów takich przed-sięwzięć. Relatywnie radykalny pogląd w tej kwestii wyrazili m.in. autorzy artykułu o pomiarze zjawisk społecznych, posiłkując się opinią Lorda Kelvina, iż „jeżeli możesz mierzyć to o czym mówisz i wyrazić to w liczbach, wiesz coś o tym, ale kiedy nie mo-żesz tego mierzyć, kiedy nie momo-żesz tego wyrazić w liczbach, twoja wiedza jest uboga i niezadowalająca”⁴.

Wydaje się kwestią oczywistą, iż nie wszystkie zjawiska, zwłaszcza w sferze społecz-nej, mogą być zbadane z użyciem silnych matematycznie skal – ilorazowej, czy interwa-łowej – stąd w ocenie lub projekcji zdarzeń stosuje się szereg innych narzędzi, opartych na skalach nominalnych lub porządkowych, a także na metodach opartych o intuicję i wiedzę ekspertów, szukaniu analogii rozwojowych czy zestawu metod heurystycznych, nie wpisujących się w istniejące sformalizowane algorytmy działań lub predykcji⁵.

Narzędziem badawczym użytecznym w rozpoznaniu uwarunkowań polityki lokalnej, a nie zawierającym sformalizowanych matematycznie formuł analizy, jest często stoso-wana analiza SWOT⁶, w ramach której, przy zastosowaniu formuły społecznej akcepta-cji dla eksperckich propozyakcepta-cji, można zarysować zarówno główne czynniki stymulujące rozwój danego obszaru, jak i zidentyfikować zjawiska o charakterze negatywnym.

Jednym z kardynalnych uwarunkowań funkcjonowania państwa, w tym także apa-ratu administracyjnego, jest system organizacyjno-prawny i jego treść normatywna sto-sowana w praktyce społecznej. Oprócz ustaw ustrojowych konstytuujących samorząd terytorialny (Konstytucja, ustawy samorządowe) niezbędne jest wskazanie m.in. na przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o Narodowym Pla-nie Rozwoju, o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, o finansach publicznych, o do-chodach jednostek samorządu terytorialnego, o podatkach i opłatach lokalnych, prawa wodnego, prawa ochrony środowiska i serii pozostałych regulacji ustalających swoiste pole manewru dla samorządnej działalności regionalnej i lokalnej społeczności.

Wskazane akty obejmują jednak jedynie prawne aspekty polityki, natomiast o spo-łecznych i materialnych możliwościach stosowania tej polityki decydują istniejące wa-runki miejscowe oraz te czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, które wpływają lub wpłyną na funkcjonowanie danej społeczności lokalnej, czyli uwarunkowania.

4 W. Ostasiewicz, Z. Pisz, Istota pomiaru w naukach społecznych (w:) Metody pomiaru zjawisk społecz-nych w skali makro- i mikroregionalnej, praca zbiorowa pod red. L. Frąckiewicz i A. Frączkiewicz-Wronki, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2001, s. 9–20.

5 Z. Michalewicz, D.B. Fogel, Jak to rozwiązać czyli nowoczesna heurystyka, Wydawnictwo Naukowo- -Techniczne, Warszawa, 2006.

6 SWOT – jedna z metod analizy stosowanych w planowaniu strategicznym danej firmy, ale także organi-zacji (w tym samorządu). Istotą metody jest rozpoznanie mocnych (strenghts) i słabych (weaknesses) stron danej organizacji, oraz szans (opportunities) i zagrożeń (threats) występujących w jej otoczeniu.

R. Rauziński, K. Szczygielski – Analiza i ocena współczesnych czynników kształtujących...

Ostatnim z podstawowych dylematów związanych z badaniami było określenie wy-boru czasu analizy i terminów projekcji przebiegu badanych zjawisk. Ten drugi aspekt wymaga namysłu, bowiem wykonanie prognozy (projekcji, predykcji) danego zjawiska jest zdeterminowane poprzez zastosowanie określonych kroków badawczych.

Dogodnym punktem wyjścia do wstępnego uporządkowania zbioru stosowanych prognoz jest podział M. Cieślak⁷, polegający na podzieleniu procesu przewidywania przyszłości na procedury nieracjonalne i procedury racjonalne, a w obrębie drugiego podzbioru (racjonalne) na dokonaniu kolejnego podziału na procedury zdroworozsąd-kowe i nauzdroworozsąd-kowe. A. Zeliaś i inni⁸ proponują, aby przyjąć, iż odpowiedni będzie podział prognoz ze względu na okres przewidywania (sądu o przyszłości) na 4 grupy:

bezpośrednie (bezzwłoczne) – obejmujące przewidywanie przyszłości w

termi-•

nie do 1 miesiąca,

krótkoterminowe – o czasie projekcji od 1 do 3 miesięcy,

•

średnioterminowe – nie przekraczające 2 lat,

•

długoterminowe – przekraczające termin 2 lat

• .

Z istniejących systematyk metod prognozowania w sferze ekonomii⁹ czy nauk geo-graficznych¹⁰ wynika, iż propozycja wykonania analiz zjawisk społeczno-ekonomicznych oddziałujących na regionalny rynek pracy, nawiązuje do metod opartych na danych ilo-ściowych, w grupie metod przestrzennych. Wydaje się także, z punktu widzenia sys-tematyki A. Zeliasia¹¹, iż możemy mówić o znacznym wykorzystaniu w pracy idei kla-sycznej metody trendu, jakkolwiek stosowano także inne narzędzia ze zbioru metod ilościowych.

7 M. Cieślak (red.), Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa, 1997.

8 A. Zeliaś, B. Pawełek, S. Wanat, Prognozowanie ekonomiczne. Teoria. Przykłady. Zadania, Wydawnic-two Naukowe PWN, Warszawa, 2004.

9 A. Zeliaś, Teoria prognozy, PWE, wyd. 3, Warszawa, 1997.

10 J. Runge, Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej – elementy metodologii, wybrane narzę-dzia badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 2006.

11 A. Zeliaś, Teoria..., dz. cyt., s. 14.

Wprowadzenie