rynku pracy

(1)

Diagnoza i prognozy

makroekonomiczne dla województwa opolskiego ze szczególnym uwzględnieniem rynku pracy

Opole 2009

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz środków budżetu państwa w ramach działania 2.1 ZPORR

(2)

Diagnoza i prognozy makroekonomiczne dla województwa opolskiego ze szczególnym uwzględnieniem

rynku pracy

(3)

(4)

Diagnoza i prognozy makroekonomiczne dla województwa opolskiego ze szczególnym uwzględnieniem rynku pracy

Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego Opole 2009

(5)

Nakład: 450 egz., obj. 8,5 ark. druk., 5,5 ark. wyd.

Redakcja, korekta, redakcja techniczna, druk i łamanie:

Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża 45-007 Opole, ul. Katedralna 6

tel. 0 77 453 94 93, e-mail: sekretariat@wydawnictwo.opole.pl www.drukujunas.eu

ISBN 978-83-60455-07-4 Autorzy opracowania:

Iwona Mąkolska Łukasz Ostrowski

Prof. dr hab. Robert Rauziński Dr Kazimierz Szczygielski

Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową

Wydawca:

Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego ul. Piastowska 14, 45-082 Opole

tel. +48 77 54 16 410, fax +48 77 54 16 411 umwo@umwo.opole.pl

www.opolskie.pl

(6)

Spis treści

SpiS tReści

iwona MąkolskaŁukasz Ostrowski

pOtencjAŁ gOSpOdARczy WOjeWództWA OpOlSkiegO W kOntekście

Rynku pRAcy . . . 7

1. SFERA PODSTAWOWYCH DETERMINANT MAKRO- I MEZOEKONOMICZNYCH . . . 9

1.1. Wzrost gospodarczy . . . 9

1.2. Stopień konwergencji wewnętrznej . . . 10

1.3. Stopień konwergencji zewnętrznej . . . 13

1.4. Wydajność pracy na bazie wartości dodanej brutto . . . 14

2. PRACUJĄCY W GOSPODARCE NARODOWEJ. . . 15

Uwagi metodologiczne. . . 15

2.1. Pracujący w gospodarce narodowej ogółem . . . 15

2.2. Pracujący w gospodarce narodowej w podmiotach, w których liczba pracujących przekracza 9 osób . . . 17

3. BADANIE POPYTU NA PRACĘ. . . 25

3.1. Pracujący ogółem . . . 26

3.2. Wolne miejsca pracy. . . 27

3.3. Nowo utworzone miejsca pracy . . . 29

4. KAPITAŁ ZAGRANICZNY A RYNEK PRACY . . . 31

4.1. Spółki z udziałem kapitału zagranicznego wg liczby pracujących. . . 31

4.2. Spółki z udziałem kapitału zagranicznego wg kraju pochodzenia kapitału . . . 34

4.3. Spółki z udziałem kapitału zagranicznego wg działów Polskiej Klasyfikacji Działalności . . . 36

4.4. Zaangażowany kapitał zagraniczny . . . 37

4.5. Pracujący w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego. . . 41

5. WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE W KONTEKŚCIE SPOWOLNIENIA GOSPODARCZEGO. ELEMENTY DIAGNOZY ORAZ WYNIKI BADAŃ ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM OBSZARU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I RYNKU PRACY . . . 44

(7)

Spis treści

5.1. Sytuacja województwa opolskiego w kontekście osłabienia

gospodarczego – synteza . . . 44

5.2. Charakterystyka badania . . . 45

5.3. Wyniki badań – analiza i interpretacja . . . 46

5.4. Podsumowanie . . . 56

prof. dr hab. Robert Rauzińskidr kazimierz Szczygielski AnAlizA i OcenA WSpóŁczeSnych czynnikóW kSztAŁtujących RegiOnAlny i lOkAlne Rynki pRAcy W WOjeWództWie OpOlSkiM . . . 59

WPROWADZENIE . . . 61

1. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE . . . 64

2. SPECYFIKA REGIONALNYCH CZYNNIKÓW ODDZIAŁUJĄCYCH NA RYNEK PRACY . . . 67

2.1. Uwarunkowania demograficzne . . . 67

2.2. Uwarunkowania społeczne . . . 87

2.3. Uwarunkowania gospodarcze . . . 90

2.4. Bilanse zasobów pracy na zróżnicowanych rynkach . . . 93

3. OBSZARY PROBLEMOWE W WYMIARZE REGIONALNYM I LOKALNYM. . . . 99

3.1. Sytuacja demograficzna . . . 99

3.2. Obszary problemowe . . . 104

4. REKOMENDACJE . . . 107

LITERATURA . . . 111

instytut Badań nad gospodarką Rynkową pROgnOzy MAkROekOnOMiczne dlA WOjeWództWA OpOlSkiegO. pROgnOzA pOdStAWOWych WielkOści MAkROekOnOMicznych z uWzględnienieM OBSzARu Rynku pRAcy . . . 115

WPROWADZENIE . . . 117

1. METODOLOGIA . . . 118

2. PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE . . . 121

3. PROGNOZY DLA RYNKU PRACY . . . 129

4. PODSUMOWANIE . . . 133

(8)

iwona Mąkolska Łukasz Ostrowski

potencjał gospodarczy województwa opolskiego

w kontekście rynku pracy

(9)

(10)

1. SFeRA pOdStAWOWych deteRMinAnt MAkRO- i MezOekOnOMicznych

Wykres 1. Produkt krajowy brutto w województwie opolskim w latach 1995–2006

1.1. WzROSt gOSpOdARczy

Udział województwa opolskiego w produkcie krajowym brutto szacowany jest na około 2,2%. Wysokość produktu systematycznie rośnie i w świetle ostatnich danych, w 2006 r. wyniosła ponad 23 mld zł (wykr. 1). Na tle ostatnich kilkunastu lat zauwa- żalne są przede wszystkim:

rekordowo wysoka dynamika w 2004 roku (bardzo dobra koniunktura w branży

•

przemysłowej, wejście Polski do Wspólnoty Europejskiej),

równie wysoka dynamika w cenach bieżących do 1998 r., niemniej jednak realnie

•

znacząco niższa z uwagi na wysoki poziom wskaźnika inflacji (w 1996 r. inflacja w kraju wyniosła 19,9% rok do roku, w 1997 r. – 14,9%, a rok później – 11,8%).

Ponad dwie trzecie produktu powstaje w podregionie opolskim obejmującym powiaty:

głubczycki, kędzierzyńsko-kozielski, krapkowicki, oleski, opolski, strzelecki oraz Opole. Na- tomiast 31,5% produktu wytwarzanego w województwie przypada na podregion nyski.

Zauważalny jest fakt, iż dynamika PKB, za wyjątkiem 2000 i 2004 r. była wyższa w podregionie nyskim aniżeli w podregionie opolskim (tab. 1). Pierwszy z podregionów gene- ruje 0,7% produktu wytwarzanego w kraju, drugi zaś ok. 1,5%.

1. Sfera podstawowych determinant makro- i mezoekonomicznych

(11)

Tabela 1. Produkt krajowy brutto w woj. opolskim wg podregionów w latach 2000–2006

Wyszczególnienie lata

Produkt krajowy brutto w mld zł rok poprzedni

= 100 Polska

= 100 województwo

= 100

Podregion opolski

2006 16,0 103,0 1,5 68,5

2005 15,5 99,6 1,6 69,2

2004 15,6 123,8 1,7 71,1

2003 12,6 101,0 1,5 67,9

2002 12,5 101,6 1,5 68,5

2001 12,3 100,2 1,6 68,9

2000 12,2 114,3 1,6 69,4

Podregion nyski

2006 7,4 106,7 0,7 31,5

2005 6,9 109,1 0,7 30,8

2004 6,3 106,2 0,7 28,9

2003 6,0 104,1 0,7 32,1

2002 5,7 103,3 0,7 31,5

2001 5,5 102,7 0,7 31,1

2000 5,4 108,6 0,7 30,6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie.

1.2. StOpień kOnWeRgencji WeWnętRznej

Województwo opolskie należy do grupy województw, w których wskaźnik produktu krajowego brutto przypadającego na 1 mieszkańca jest niższy aniżeli średnio w Polsce.

W świetle ostatnich dostępnych danych, PKB per capita wyniósł w Opolskiem w 2006 r.

22,3 tys. zł względem 27,8 tys. zł przeciętnie w kraju. Gorszy wynik odnotowały woje- wództwa: świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, podlaskie, podkarpackie oraz lubelskie (wykr. 2). Wewnątrz województwa, na poziomie podregionów NTS3 wyższy poziom wskaźnika osiąga podregion opolski (wykr. 3, mapa 1).

Wykres 2. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w Polsce wg województw w 2006 roku (w tys. zł)

I. Mąkolska, Ł. Ostrowski – Potencjał gospodarczy województwa opolskiego...

(12)

Wskaźnik dysproporcji wewnątrzregionalnych na bazie produktu krajowego brutto per capita wskazuje, iż dysproporcje w rozwoju jednostek poziomu NTS3 są w Opol- skiem relatywnie niskie. Stosunek pomiędzy wielkością (PKB na 1 mieszkańca¹) uzyskaną przez podregion statystycznie najbardziej

rozwinięty a najmniej rozwinięty wynosi w Opolskiem 1,4 do 1. Na przykład dla województwa mazowieckiego wskaź- nik ten wynosi 4,1:1, dolnośląskiego – 2,2:1, a śląskiego – 1,8:1. Przeciętnie w kraju dysproporcje są znaczne i wyno- szą odpowiednio: 5,3:1 dla Polski ogółem i 3,5:1 po wyłączeniu z klasyfikacji stolicy kraju (tab. 2).

Równie istotnych informacji dostar- cza wysokość dynamiki PKB na 1 miesz- kańca w ostatnich latach. Średniorocz- nie w latach 2001–2006 stopa wzrostu na bazie cen bieżących wyniosła w wo- jewództwie opolskim 5,4% względem 6,1% przeciętnie w kraju. W przekroju podregionów NTS3 wyższą dynamiką ce- chował się podregion nyski, dla którego przeciętny roczny wzrost wyniósł 5,7%

wobec 5,4% w podregionie opolskim (tab. 3).

1 PKB na 1 mieszkańca w 2006 r. wyniósł w podregionie opolskim 25 268 zł, a w podregionie nyskim – 17 863 zł.

Tabela 2. Wskaźnik dysproporcji wewnątrzregionalnych na bazie produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w 2006 r.

Województwo wskaźnik

mazowieckie 4,1

małopolskie 2,8

wielkopolskie 2,6

dolnośląskie 2,2

pomorskie 2,1

zachodniopomorskie 2,1

śląskie 1,8

łódzkie 1,6

kujawsko-pomorskie 1,6

lubelskie 1,5

opolskie 1,4

podlaskie 1,4

warmińsko-mazurskie 1,3

podkarpackie 1,3

świętokrzyskie 1,2

lubuskie 1,0

Polska 5,3

Polska (bez Warszawy) 3,5 Źródło: Opracowanie własne.

Wykres 3. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w woj. opolskim wg podregionów i przeciętnie w Polsce w latach 2000–2006 (w tys. zł)

(13)

Mapa 1. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w Polsce wg podregionów NTS 3 (Polska=100)

Uwagi: Podział na podregiony wg Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych.

Tabela 3. Dynamika produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w woj.

opolskim i w Polsce w latach 2001–2006 (rok poprzedni=100)

Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Średniorocznie 2001–2006

Opolskie 101,3 102,6 102,6 118,6 102,7 104,7 105,4

– podregion nyski 102,9 103,6 104,5 106,5 109,4 107,3 105,7 – podregion opolski 100,7 102,1 101,7 124,4 100,0 103,5 105,4

Polska 104,7 103,8 104,4 109,7 106,4 107,9 106,1

(14)

Mapa 2. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wg regionów NTS 2 (średnia dla Unii Europejskiej=100)

Uwagi: Podział na podregiony wg Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.

1.3. StOpień kOnWeRgencji zeWnętRznej

Wartość produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca we wszystkich polskich regionach jest niższa niż średnio w Unii Europejskiej (UE 27=100%, wg parytetu siły nabywczej). Dodat- kowo wszystkie województwa, poza mazowieckim, charakteryzuje niższy poziom produktu niż w sąsiednich regionach czeskich poziomu NTS2. Opolskie, osiągając 42,1% średniej unijnej zajmuje w Polsce 11 miejsce i wyprzedza województwa: warmińsko-mazurskie, święto- krzyskie, podlaskie, podkarpackie oraz lubelskie. Dwa sąsiadujące z opolskim regiony czeskie osiągają lepsze rezultaty, oba około 60% średniej unijnej (dane z 2006 r., mapa 2)².

2 Spośród prawie trzystu regionów Unii Europejskiej na poziomie NTS2, piętnaście ostatnich o najniższym wskaźniku znajduje się w Bułgarii, Polsce i Rumunii. Jeden region na cztery cechuje się wskaźnikiem niższym

(15)

W przekroju wg podregionów NTS3, podregion nyski osiąga 33,6% średniej unijnej, zaś podregion opolski 47,6%. Dla porównania w wybranych regionach wskaźnik ten osiąga na- stępujące wartości: w podregionie wrocławskim – 40,2%, wałbrzyskim – 41,2%, częstochow- skim – 43,8%, kraju ołomunieckim (Czechy) – 57,4%, a w mieście Wrocławiu – 76,2%.

1.4. WydAjnOść pRAcy nA BAzie WARtOści dOdAnej BRuttO

Wydajność pracy, mierzona wartością dodaną brutto, przeliczona na liczbę pracu- jących w gospodarce narodowej, jest niższa o 5,5% od średniej w Polsce, co stawia region na ósmym miejscu w kraju. W przekroju wg sekcji wydajność pracy:

w rolnictwie jest wyższa o 19,5% niż przeciętnie w kraju (8 miejsce w rankingu

•

województw),

w przemyśle jest wyższa o 1,1% niż przeciętnie w kraju (5 miejsce), w tym w prze-

•

twórstwie przemysłowym jest niższa o 3% (6 miejsce),

w budownictwie jest niższa o 11,2% niż przeciętnie w kraju (16 miejsce),

•

w usługach jest niższa o 9,5% niż przeciętnie w kraju (10 miejsce), w tym w usłu-

•

gach rynkowych jest niższa o ponad 10% (13 miejsce).

Tabela 4. Wartość dodana brutto na 1 pracującego w Polsce wg województw i grup sekcji w 2006 r. (Polska=100)

Wyszczególnienie

ogółem rolnictwo, łowiec- two i leśnictwo; rybactwo przemysł ogółem przetwórstwo przemysłowe budownictwo usługi ogółem usługi rynkowe

Polska 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Mazowieckie 133,2 136,1 125,8 112,7 105,5 132,0 131,0

Dolnośląskie 114,4 114,8 131,1 136,8 105,1 96,3 94,5

Śląskie 108,5 75,5 107,6 110,7 96,0 95,1 94,2

Pomorskie 107,2 124,3 96,6 100,1 106,9 99,3 98,3

Zachodniopomorskie 104,1 204,2 80,4 79,4 102,8 97,6 95,6

Lubuskie 100,5 155,8 100,3 91,1 105,4 88,8 87,3

Wielkopolskie 96,6 168,7 91,4 95,8 102,4 93,2 90,0

Opolskie 94,5 119,5 101,1 97,0 88,8 90,5 89,2

Kujawsko-pomorskie 92,9 134,3 85,6 90,2 102,2 92,7 93,4

Warmińsko-mazurskie 90,8 183,9 75,9 79,7 96,1 89,7 90,0

Łódzkie 87,4 105,3 84,7 81,9 99,9 91,2 90,7

Małopolskie 87,4 45,9 101,5 105,0 90,3 91,4 90,7

Podlaskie 77,9 110,9 82,7 86,4 102,7 90,1 90,5

Świętokrzyskie 74,4 58,0 92,4 95,5 97,3 87,9 87,7

Podkarpackie 70,6 30,9 79,8 84,7 92,9 84,4 85,8

Lubelskie 67,9 52,5 82,7 83,9 97,1 86,9 90,3

niż 75%. Wśród 68 regionów ze średnią poniżej 75%, piętnaście było w Polsce, siedem w Rumunii, siedem w Czechach, po sześć w Bułgarii, Grecji i na Węgrzech, pięć we Włoszech, cztery w Portugalii i Francji, trzy na Słowacji, a po jednym w Hiszpanii, Słowenii, Estonii, Litwie i Łotwie. Najniższy poziom wskaźnik osiągnął w rumuńskim Nord-Est (25% średniej unijnej), zaś najwyższy – w Londynie (336%).

(16)

2. pRAcujący W gOSpOdARce nAROdOWej

uWAgi MetOdOlOgiczne

W niniejszym rozdziale informacje określające pracujących dotyczą:

w podrozdziale 2.1 –

• wszystkich podmiotów niezależnie od liczby pracujących, w podrozdziale 2.2 –

• podmiotów, w których liczba pracujących przekracza 9 osób oraz w jednostkach sfery budżetowej niezależnie od liczby pracujących, za wyjąt- kiem: gospodarstw indywidualnych w rolnictwie, fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji praco- dawców, samorządu gospodarczego i zawodowego (bez duchownych).

Do pracujących w gospodarce narodowej ogółem zaliczono:

osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (tj. umowy o pracę, powołania,

•

wyboru lub mianowania) łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo;

pracodawców i pracujących na własny rachunek;

•

agentów pracujących na podstawie umów agencyjnych i umów na warunkach

•

zlecenia;

osoby wykonujące pracę nakładczą;

•

członków spółdzielni produkcji rolniczej, tj. członków RSP oraz powstałych na ich

•

bazie spółdzielni o innym profilu produkcyjnym, w odniesieniu do których funk- cjonuje prawo spółdzielcze, a także członków spółdzielni kółek rolniczych.

Dane w podrozdziale 2.2.1, 2.2.2 i 2.2.3 oparte są o pracujących wg faktycznego (sta- łego) miejsca pracy. Natomiast wszelkie informacje począwszy od podrozdziału 2.2.4 dotyczą pracujących z uwzględnieniem kryterium siedziby zarządu zakładów w głów- nym miejscu pracy – zgodnie z nadanym im numerem identyfikacyjnym REGON. Wszel- kie prezentowane w tabelach sekcje i działy oparte są na Polskiej Klasyfikacji Działal- ności 2004.

2.1. pRAcujący W gOSpOdARce nAROdOWej OgóŁeM

W gospodarce narodowej w woj. opolskim pracuje ponad 320 tys. osób, z czego większość w sektorze prywatnym. W przekroju wg branż, w sektorze rolnym pracuje 16,1% ogółu pracujących, w sektorze przemysłowym – 24,8%, w sektorze budowlanym – 6,5%, a w usługowym – 52,6%. W porównaniu do przeciętnej w kraju, województwo opolskie cechuje się wyższym udziałem pracujących w rolnictwie, przemyśle i budownictwie, zaś niższym w usługach (wykr. 4).

2. Pracujący w gospodarce narodowej

(17)

Wykres 4. Pracujący w gospodarce narodowej wg sektorów w województwie opolskim i w Polsce w 2007 r. (w %, stan w końcu roku)

W ciągu ostatnich pięciu lat (2007 r. do 2002 r.³) liczba pracujących w całej gospodarce w województwie opolskim wzrosła o 6,2% względem 7,8% przeciętnie w kraju.

W tym samym czasie zmiany liczby pracujących przedstawiały się następująco:

w działalności związanej z edukacją wzrost o 18,1% (w kraju wzrost o 15,4%),

•

w działalności usługowej komunalnej, społecznej i indywidualnej, pozostałej

•

wzrost o 15,4% (w kraju wzrost o 11,9%),

w budownictwie wzrost o 11,5% (w kraju wzrost o 15,5%),

•

w handlu i naprawach wzrost o 11,2% (w kraju wzrost o 10,6%),

•

w administracji publicznej i obronie narodowej; obowiązkowych ubezpieczeniach

•

społecznych i zdrowotnych wzrost o 11,2% (analogicznie jak w Polsce), w pośrednictwie finansowym wzrost o 10,4% (w kraju wzrost o 12,7%),

•

w przetwórstwie przemysłowym wzrost o 9,8% (w kraju wzrost o 11,9%),

•

w obsłudze nieruchomości i firm wzrost o 8,3% (w kraju wzrost o 22%),

•

w działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi wzrost

•

o 7,7% (w kraju wzrost o 14,6%),

w działalności związanej z transportem, gospodarką magazynową i łącznością

•

wzrost o 7,5% (w kraju wzrost o 7%),

w sektorze rolnym spadek liczby pracujących o 0,9% (w kraju spadek o 0,8%),

•

w działalności związanej z ochroną zdrowia i pomocą społeczną spadek o 18,9%

•

(w kraju spadek o 13,4%).

W ujęciu nominalnym liczba pracujących w województwie opolskim w tym samym czasie wzrosła najbardziej w przetwórstwie przemysłowym (o 6,2 tys. osób), handlu i naprawach (o 4,7 tys.), edukacji (o 4 tys.) i budownictwie (o 2,1 tys.). Liczba pracują-

3 Brak ostatecznych danych za 2008 r.; zmiana metodologii począwszy od 2002 r.

(18)

cych w sektorze rolnym zmniejszyła się o 0,5 tys., a w działalności związanej z ochroną zdrowia i pomocą społeczną – o 4,3 tys. osób.

2.2. pRAcujący W gOSpOdARce nAROdOWej W pOdMiOtAch, W któRych liczBA pRAcujących pRzekRAczA 9 OSóB

2.2.1. pracujący wg sekcji polskiej klasyfikacji działalności⁴

W województwie opolskim w podmiotach o liczbie pracujących powyżej 9 osób pracuje 197,3 tys. osób, z czego najwięcej w przemyśle (34,4%), działalności związanej z edukacją (12,9%), handlu i naprawach (10,1%). Około 47,1% ogółu pracujących stano- wią kobiety, a ich największy udział notowany jest w działalności związanej z ochroną zdrowia i opieką społeczną (82,4%) oraz edukacją (79%).

Tabela 5. Pracujący w gospodarce narodowej wg płci i sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności w woj. opolskim w 2007 r. (stan w końcu roku)

Wyszczególnienie Pracujący

ogółem kobiety ogółem = 100%

Przemysł 67 900 20 813 34,4%

Edukacja 25 469 20 111 12,9%

Handel hurtowy i detaliczny; naprawy 20 022 10 825 10,1%

Ochrona zdrowia i opieka społeczna 15 501 12 767 7,9%

Administracja publ. i obrona narodowa, ubezp. społeczn.i zdrow. 15 460 9 238 7,8%

Transport, gospodarka magazynowa i łączność 13 090 4 148 6,6%

Budownictwo 10 655 904 5,4%

Obsługa nieruchomości wynajem, nauka i usługi 10 608 4 662 5,4%

Pozostałe sekcje 18 640 9 401 9,5%

Ogółem 197 345 92 869 100%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Opolu.

2.2.2. pracujący wg miast, gmin, sektorów własności, płci oraz sekcji polskiej klasy- fikacji działalności⁵

W miastach województwa opolskiego pracuje 79,1% ogółu, z czego najwięcej w dzia- łalności związanej z pośrednictwem finansowym (94,5%), administracji publicznej (92,7%), obsłudze nieruchomości i firm (92,7%), transporcie, gospodarce magazyno- wej i łączności (87,6%) oraz handlu i naprawach (86,1%). Dominacja na obszarach wiej- skich obserwowana jest wyłącznie w branży rolnej oraz w sekcji górnictwo (w tym kopalnictwo).

4 Według faktycznego (stałego) miejsca pracy pracownika.

5 Jak w przypisie 4.

(19)

Tabela 6. Pracujący w gospodarce narodowej wg sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności, miast i gmin, płci oraz sektorów w woj. opolskim w 2007 r. (stan w końcu roku)

Wyszczególnienie razem w miastach na wsi

ogółem kobiety razem kobiety razem kobiety

Przemysł 67900 20813 52397 16262 15503 4551

sektor publiczny 13350 2685 11011 2303 2339 382 sektor prywatny 54550 18128 41386 13959 13164 4169

Edukacja 25469 20111 18025 13884 7444 6227

sektor publiczny 25188 19934 17761 13723 7427 6211

sektor prywatny 281 177 264 161 17 16

Handel hurtowy i detaliczny; naprawy 20022 10825 17232 9488 2790 1337

sektor prywatny 19892 10768 17147 9439 2745 1329 Ochrona zdrowia i opieka społeczna 15501 12767 12853 10627 2648 2140 sektor publiczny 13010 10702 10993 9119 2017 1583 sektor prywatny 2491 2065 1860 1508 631 557 Administracja publiczna i obrona narodowa… 15460 9238 14327 8486 1133 752 sektor publiczny 15460 9238 14327 8486 1133 752 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 13090 4148 11466 3682 1624 466 sektor publiczny 7891 3042 7500 2751 391 291 sektor prywatny 5199 1106 3966 931 1233 175

Budownictwo 10655 904 8681 743 1974 161

sektor prywatny 10429 845 8477 684 1952 161 Obsługa nieruchomości wynajem, nauka i usługi 10608 4662 9829 4296 779 366 sektor publiczny 1765 994 1526 847 239 147 sektor prywatny 8843 3668 8303 3449 540 219

Pozostałe sekcje 18640 9401 11382 6968 7258 2433

sektor publiczny 6876 3502 5153 2817 1723 685 sektor prywatny 11764 5899 6229 4151 5535 1748

Ogółem 197345 92869 156192 74436 41153 18433

sektor publiczny 83896 50213 68560 40154 15336 10059 sektor prywatny 113449 42656 87632 34282 25817 8374 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Opolu.

2.2.3. pracujący wg powiatów i sekcji polskiej klasyfikacji działalności⁶

W przekroju według powiatów województwa opolskiego najwięcej osób pracuje w Opolu (24,9%) oraz powiatach: nyskim (11,4%), kędzierzyńsko-kozielskim (10,3%), opolskim (9,6%), krapkowickim (7,7%) i brzeskim (7,3%). Najmniej pracujących przypada na powiat namysłowski (wykr. 5).

6 Według faktycznego (stałego) miejsca pracy pracownika.

(20)

Tabela 7. Pracujący w gospodarce narodowej wg sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności i powiatów w woj. opolskim w 2007 r. (stan w końcu roku)

Wys zcz ególn ienie

o - og

ółem acujących w pr % – udział sekcji

ogółem Ogółe m

Roln

ictwo, łowiectw

o i leśnictw

o; o rybactw

Przem ysł

Budownictw o

Handel hurt ow

y zny; talic i de

napraw y

Hotele i re

staur acje

Transport, gospod

arka łączność magaz. i

Pośr ednictw

o we finanso

Obsług a

nieruchomości wynajem,

nauka i usługi

Administr

acja obron publ. i

a a... ow narod

Eduk acja

Ochron a zdr

owia ieka i op społeczna

Poz ostał a działal. usług. komun.,

społeczn. i in dyw.

Powiat brzeskio14 4575815 1957851 622876912708381 1721 945918353 %100%4,0%35,9%5,4%11,2%0,6%4,8%1,9%5,8%8,1%13,5%6,3%2,4% Powiat głubczyckio9 0441 1752 750455519672341373736001 1921 436106 %100%13,0%30,4%5,0%5,7%0,7%2,6%1,5%4,1%6,6%13,2%15,9%1,2% Powiat kędzierzyńsko- -kozielski

o20 2395677 0861 3681 6161492 4557531 1911 1472 2881 270349 %100%2,8%35,0%6,8%8,0%0,7%12,1%3,7%5,9%5,7%11,3%6,3%1,7% Powiat klucz- borskio10 5936563 3803791 002771 0632355169171 611615142 %100%6,2%31,9%3,6%9,5%0,7%10,0%2,2%4,9%8,7%15,2%5,8%1,3% Powiat krapkowickio15 2111747 9672 1589431504961834564951 317600272 %100%1,1%52,4%14,2%6,2%1,0%3,3%1,2%3,0%3,3%8,7%3,9%1,8% Powiat namysłowskio6 8525043 04211449601851792424491 033436172 %100%7,4%44,4%1,7%7,2%0%2,7%2,6%3,5%6,6%15,1%6,4%2,5% Powiat nyskio22 5811 5267 3077792 4152591 3204837541 6713 1132 393561 %100%6,8%32,4%3,4%10,7%1,1%5,8%2,1%3,3%7,4%13,8%10,6%2,5% 2. Pracujący w gospodarce narodowej

(21)

Tabela 7. (cd.)

Wys zcz ególn ienie

o – og

ółem acujących w pr % – udział sekcji

ogółem Ogółe m

Roln ictwo,

ło- leśnic wiectwo i

- ybactwo two; r

Przem ysł

Budownictw o

Handel hurt ow

y zny; talic i de

napraw y

Hotele i re stau

- racje

Transport, g o-

spodark

a magaz. i łączność

Pośr ednictw

o we finanso

Obsług a

nieruchomości wynajem,

nauka i usługi

Administr

acja obron publ. i

a a... ow narod

Eduk acja

Ochron a zdr

owia ieka spo i op

- łeczna

Poz ostał a działal. usług. komun.,

społeczn. i in dyw.

Powiat oleskio10 2872794 7613061 020753271673566301 489736141 %100%2,7%46,3%3,0%9,9%0,7%3,2%1,6%3,5%6,1%14,5%7,2%1,4% Powiat opolskio18 9727609 3119011 9251774281487095812 5711 045416 %100%4,0%49,1%4,7%10,1%0,9%2,3%0,8%3,7%3,1%13,6%5,5%2,2% Powiat prudnicki

o8 4335903 089100598574481874406561 282730256 %100%7,0%36,6%1,2%7,1%0,7%5,3%2,2%5,2%7,8%15,2%8,7%3,0% Powiat strzelecki

o11 5492314 4123491 046666622095021 2791 712911170 %100%2,0%38,2%3,0%9,1%0,6%5,7%1,8%4,3%11,1%14,8%7,9%1,5% Miasto Opoleo49 1271869 6002 9616 8207664 7811 7834 2315 8635 9164 4111 809 %100%0,4%19,5%6,0%13,9%1,6%9,7%3,6%8,6%11,9%12,0%9,0%3,7% Woj. opolskieo197 3457 22967 90010 65520 0221 93013 0904 73410 60815 46025 46915 5014 747 %100,0%3,7%34,4%5,4%10,1%1,0%6,6%2,4%5,4%7,8%12,9%7,9%2,4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Opolu.

(22)

Wykres 5. Pracujący w gospodarce narodowej wg powiatów w województwie opolskim w 2007 r. (w %, stan w końcu roku)

W przekroju wg sekcji, pod względem udziału dominują:

rolnictwo w powiecie głubczyckim (13% ogółu pracujących w powiecie),

•

przemysł w powiecie krapkowickim (52,4% ogółu pracujących w powiecie),

•

budownictwo w powiecie krapkowickim (14,2% ogółu pracujących w powiecie),

•

handel i naprawy w Opolu (13,9% ogółu pracujących w powiecie),

•

hotele i restauracje w Opolu (1,6% ogółu pracujących w powiecie),

•

transport, gospodarka magazynowa i łączność w powiecie kędzierzyńsko-koziel-

•

skim (12,1% ogółu pracujących w powiecie),

pośrednictwo finansowe w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim (3,7% ogółu pra-

•

cujących w powiecie),

obsługa nieruchomości i firm w Opolu (8,6% ogółu pracujących w mieście),

•

administracja publiczna w Opolu (11,9% ogółu pracujących w mieście),

•

edukacja w powiecie kluczborskim (15,2% ogółu pracujących w powiecie),

•

ochrona zdrowia i opieka społeczna w powiecie głubczyckim (15,9% ogółu pra-

•

cujących w powiecie).

2.2.4. pracujący wg sekcji, działów i wybranych klas polskiej klasyfikacji działalności⁷

W podmiotach o liczbie pracujących powyżej 9 osób, których siedziba zarządu za- kładu znajduje się w województwie opolskim, pracuje łącznie prawie 175 tysięcy osób, z czego najwięcej w przetwórstwie przemysłowym, edukacji i ochronie zdrowia. Spo- śród wszystkich pracujących ok. 3% stanowią niepełnosprawni, a ok. 12% pracujący także w porze nocnej. Najwyższym udziałem pracujących także w porze nocnej cechuje się działalność związana z ochroną zdrowia i pomocą społeczną (32,9%) – dla porów- nania w przetwórstwie przemysłowym wskaźnik ten jest mniejszy i wynosi 16,5%. Naj-

7 Według siedziby zarządu zakładu.

(23)

wyższym odsetkiem niepełnosprawnych wśród pracujących cechuje się zaś sekcja ob- sługi nieruchomości, wynajmu i usług (26,3%).

Spośród ogółu pracujących w przetwórstwie przemysłowym, najwięcej osób przypada na działalność związaną z produkcją artykułów spożywczych i napojów (14,4%), produkcją metalowych wyrobów gotowych (13,3%), produkcją maszyn i urządzeń (11,6%) oraz pro- dukcją wyrobów chemicznych (10,8%). Największy udział pracujących także w porze nocnej dotyczy natomiast produkcji wyrobów chemicznych (61,5%), produkcji masy włókni- stej, papieru oraz wyrobów z papieru (37,7%), produkcji wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych (24,3%). Relatywnie wysokim udziałem niepełnosprawnych w ogóle pracują- cych cechują się następujące działy: produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, gdzie indziej niesklasyfikowana (17,6%), produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich (15,4%) oraz produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru (7,5%).

Tabela 8. Pracujący w gospodarce narodowej wg sekcji, działów i wybranych klas Polskiej Klasyfikacji Działalności w woj. opolskim w 2007 r. (stan w końcu roku)

Wyszczególnienie

Pracujący

razem w porze nocnej

niepełno- sprawni

Przetwórstwo przemysłowe 56 413 9 327 1 447

Produkcja artykułów spożywczych i napojów 8 118 1 303 91

Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn

i urządzeń 7 521 808 126

Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana 6 564 44 58

Produkcja wyrobów chemicznych 6 119 3 761 17

Produkcja mebli; działalność produkcyjna, gdzie indziej niesklasyfi-

kowana 5 315 258 345

Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 3 546 823 1

Produkcja metali 2 466 318 9

Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz z korka (z wyłączeniem

mebli), wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania 2 050 80 32

Produkcja pozostałego sprzętu transportowego 1 777 8 11

Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 1 695 261 76 Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 1 623 395 22 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, gdzie indziej niesklasyfi-

kowana 1 543 9 271

Produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich 1 222 10 188

Produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru 1 099 414 82

Pozostałe działy 5 755 835 118

Edukacja 25 446 131 116

W tym: Przedszkola i szkolnictwo podstawowe 15 037 23 21

Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 15 054 4 950 368

W tym: Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 10 672 4 142 276

(24)

Tabela 8. (cd.)

Wyszczególnienie

Pracujący

niepełno- sprawni Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpiecze-

nia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne 14 880 864 276 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpie-

czenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne 14 880 864 276

Handel hurtowy i detaliczny; naprawy 14 865 403 264

Handel detaliczny, z wyłączeniem sprzedaży pojazdów samochodo-

wych, motocykli; naprawa artykułów użytku osobistego i domowego 6 083 236 78 Handel hurtowy i komisowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samo-

chodowymi, motocyklami 6 049 103 179

Sprzedaż, obsługa i naprawa pojazdów samochodowych i motocykli;

sprzedaż detaliczna paliw do pojazdów samochodowych 2 733 64 7

Budownictwo 10 003 53 80

W tym: Wznoszenie kompletnych budynków i budowli

lub ich części; inżynieria lądowa i wodna 6 921 50 59

Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi 9 658 2 705 2 542

Działalność gospodarcza pozostała 6 804 2649 2 377

Obsługa nieruchomości 2 223 44 158

Informatyka 284 0 5

Działalność badawczo-rozwojowa 250 0 2

Wynajem maszyn i urządzeń bez obsługi oraz wypożyczanie artyku-

łów użytku osobistego i domowego 97 12 0

Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 6 396 139 21

Rolnictwo, łowiectwo, włączając działalność usługową 5 470 132 19

Leśnictwo, włączając działalność usługową 926 7 2

Transport, gospodarka magazynowa i łączność 6 612 706 90

Transport lądowy; transport rurociągowy 5 471 615 88

Działalność wspomagająca transport; działalność związana z turystyką 1 141 91 2

Działalność usługowa, komunalna, społeczna 4 728 419 173

Działalność związana z kulturą, rekreacją i sportem 2 953 223 38 Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, gospodarowanie odpadami,

pozostałe usługi sanitarne i pokrewne 1 298 88 24

Działalność usługowa pozostała 461 108 111

Działalność organizacji członkowskich, gdzie indziej niesklasyfikowana 16 0 0 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 4 571 1 146 37

Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę

wodną i gorącą wodę 2 658 885 12

Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody 1 913 261 25

Pośrednictwo finansowe 3 650 13 14

Pośrednictwo finansowe, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów

emerytalno-rentowych 3 201 13 14 2. Pracujący w gospodarce narodowej

(25)

Tabela 8. (cd.)

Wyszczególnienie

Pracujący

niepełno- sprawni Ubezpieczenia oraz fundusze emerytalno-rentowe,

bez gwarantowanej prawnie opieki społecznej # # #

Działalność pomocnicza związana z pośrednictwem finansowym

i ubezpieczeniami # # #

Hotele i restauracje 1 601 214 14

W tym: hotele 360 52 2

Pozostałe sekcje 996 130 2

Ogółem 174 873 21 200 5 444

# – dane niedostępne.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Opolu.

(26)

3. BAdAnie pOpytu nA pRAcę

uWAgi MetOdOlOgiczne⁸

Ankietowe badanie popytu na pracę prowadzone jest w odstępach kwartalnych i dotyczy jednostek o liczbie zatrudnionych 1 lub więcej osób. Badanie przeprowadzane jest na próbie – w kraju jest to łącznie ok. 0,5 mln podmiotów.

Do pracujących zalicza się wszystkie osoby pozostające w ewidencji jednostki ba- danej w określonym dniu (niezależnie od faktu, czy jednostka sprawozdawcza jest ich głównym miejscem pracy, czy nie), tj.: osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo), wykonujące pracę nakładczą, agen- tów we wszystkich systemach agencji (łącznie z osobami zatrudnionymi przez agentów), właścicieli i współwłaścicieli oraz członków spółdzielni produkcji rolniczej.

Za wolne miejsca pracy uznaje się miejsca pracy powstałe w wyniku ruchu zatrudnionych, bądź nowo utworzone, w stosunku do których spełnione zostały jednocze- śnie trzy warunki:

miejsca pracy w dniu sprawozdawczym były faktycznie nieobsadzone,

•

pracodawca czynił starania, aby znaleźć osoby chętne do podjęcia pracy,

•

w przypadku znalezienia właściwych kandydatów, pracodawca byłby gotów do

•

natychmiastowego przyjęcia tych osób.

Za nowo utworzone miejsca pracy uznaje się miejsca pracy powstałe w wyniku np. zmian organizacyjnych, rozszerzenia lub zmiany profilu działalności. W jednostkach nowo powstałych wszystkie miejsca pracy będą jednocześnie miejscami nowo utworzonymi.

Ilekroć w rozdziale jest mowa o:

jednostkach małych – prezentowane wyniki dotyczą podmiotów do 9 pracu-

• jących,

jednostkach średnich – prezentowane wyniki dotyczą podmiotów od 10 do 49

•

pracujących,

jednostkach dużych – prezentowane wyniki dotyczą podmiotów o liczbie pracu-

•

jących wynoszącej co najmniej 50 osób.

8 Definicje dotyczące pracujących, wolnych i nowo utworzonych miejsc pracy zaczerpnięto z wzoru spra- wozdania statystycznego Z-05 (za Głównym Urzędem Statystycznym). Badanie na wylosowanych jednostkach jest obowiązkowe i wynika z Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej.

3. Badanie popytu na pracę