Podsystem dowodzenia

Stanowi go zbiór organów i środków dowodzenia OP wyróżnionych ze względu na zachodzące między nimi relacje informacyjno-decyzyjne. Podsystem dowodzenia utożsamiamy z systemem podejmowania decyzji, na który delegowano uprawnienia dokonywania celowych (świadomych) wyborów¹⁰². Powołany jest do takiego oddzia-ływania na pozostałe elementy systemy OP, aby podejmowały one działanie w kierun-ku wywołania pożądanych zmian w trackie walki ze ŚNP przeciwnika. Podsystem do-wodzenia zapewnia dowodzenie i kierowanie oddziałami, pododdziałami wojsk OP¹⁰³. Ma on za zadanie utrzymać równowagę pomiędzy systemem OP a jego otoczeniem oraz między wszystkimi jego podsystemami. Jest to o tyle ważne, że system OP nie tylko jest zmuszony przystosowywać się do mniej lub bardziej nieprzewidywalnych zmian otoczenia, ale również uczestniczyć w kształtowaniu warunków, w jakich przy-chodzi mu funkcjonować.

Dostosowanie systemu OP do otoczenia wywołuje często konieczność wprowa-dzania zmian do wszystkich jego podsystemów: celów i aspiracji, strategii, techniki i technologii, kwalifikacji personelu oraz rozwiązań strukturalnych. Skuteczność dzia-łania tego systemu zależy od ilości i stanu posiadanych informacji o stanie systemu i jego otoczenia i umiejętności w zakresie rozwiązywania problemów decyzyjnych.

W praktyce podsystem ten zapewnia decydentowi pozyskiwanie (zbieranie), przetwa-rzanie oraz obieg informacji (sytuacyjnej i decyzyjnej), niezbędnej dla skutecznego dowodzenia siłami OP w walce ze środkami napadu powietrznego. Odbywa się to w ra-mach procesu dowodzenia, w efekcie którego podejmowane decyzje wpływają na po-żądaną realizację procesów w pozostałych podsystemach¹⁰⁴. T. Kotarbiński określa ten

102 Zob. P. Sienkiewicz, Ewolucja systemów zarządzania organizacjami, „Zeszyty Naukowe”, AON, Warszawa 2007, nr 4 (69), s. 191.

103 B. Zdrodowski, Podstawy obrony powietrznej…, dz. cyt., s. 50.

104 Wyróżnione klasyczne funkcje zarządzania, takie jak: planowanie, kontrolowanie, motywowanie (pobudzanie) itp., można traktować jako swoiste instrumenty zarządzania.

capabilities and the training, economic and administrative conditions resulting from its functioning in the peace time.

During the range exercises or during the war, the air defence regiment be deployed in specific combat echelon according to the methods of carrying out combat tasks. Such a deployment of air defence regiment aimed at effective implementation of informa-tion, combat (engagement, manoeuvre) and resupply processes, including the stages of preparing and conducting combat operations, is defined as a dynamic or functional structure. In the theory of military operations, such a structure is called a combat de-ployment.

2.4.5. Command & Control subsystem

It is a set of organs and means of command & control of the Air Defence distin-guished due to the information and decision-making relations between them. The com-mand & control subsystem is identified with the decision-making system, for which the authority to make deliberate (conscious) decisions has been delegated¹⁰² 102. It has been established to have an impact on the other elements of the AD system so that they take action in order to trigger the desired changes in the combat against the enemy air attack means. The command & control subsystem enables commanding and controlling of units and subunits of the AD forces¹⁰³. Its task is to maintain the balance between the AD system and its surroundings and between all its subsystems. This is important because the AD system is not only forced to adapt to more or less unpredictable chang-es in the environment, but also to participate in shaping the conditions in which it is to function.

Adaptation of the AD system to the environment often causes the necessity to intro-duce changes to all its subsystems: goals and aspirations, strategies, technical solutions and technologies, personnel qualifications and structural solutions. The effectiveness of this system depends on the amount and status of information about the system sta-tus and its environment as well as the ability to solve decision-making problems. In practice, the subsystem provides the decision-maker with the acquisition (gathering), processing and circulation of information (situational and decision-making), necessary for effective command and control of AD forces in combat against air attack means.

This takes place as part of the command & control process, as a result of which the decisions made affect the desired implementation of processes in other subsystems¹⁰⁴.

102 See: P. Sienkiewicz, Ewolucja systemów zarządzania organizacjami, „Zeszyty Naukowe”, AON, Warszawa 2007, No 4 (69), p. 191.

103 B. Zdrodowski, Podstawy obrony powietrznej…, ibid, p. 50.

104 Featured classical management functions, such as planning, controlling, motivating (stimulating), etc., can be treated as specific management instruments.

składnik¹⁰⁵ jako „człon uzależniający”. W strukturze wewnętrznej podsystemu dowo-dzenia wyróżnia się:

• element decyzyjny, realizujący procesy decyzyjne – rozwiązywanie sytuacji (problemów) decyzyjnych na podstawie kompetencji i wiedzy uczestników pro-cesów oraz informacji o stanie systemu wykonawczego i otoczenia systemu OP;

• element informacyjny, realizujący procesy zbierania (pozyskiwania), przesyła-nia, przetwarzaprzesyła-nia, przechowywania i udostępniania informacji zgodnie z po-trzebami i wymaganiami użytkowników (systemu decyzyjnego)¹⁰⁶.

Element informacyjny odpowiada za zarządzanie informacjami o otoczeniu, stanie wejść i wyjść, stanie poszczególnych elementów systemu wykonawczego. Zapewnia sytuacyjny obraz otoczenia systemu, w szczególności aktualnych i przyszłych jego po-trzeb, pozwala na powstanie w systemie decyzyjnym „świadomości sytuacyjnej”¹⁰⁷. W tym aspekcie zniszczenie lub dezorganizacja podsystemu dowodzenia (sterującego) powoduje najczęściej rozprzężenie systemu, a w ostateczności może doprowadzić do jego dezorganizacji. Można zatem stwierdzić, że podsystem dowodzenia ma zasadni-czy wpływ na sprawność działania całego systemu OP. Szczególnie ważne znaczenie w tym podsystemie mają jego dwie cechy: niesamoistność i bytowa pochodność. Na ich podstawie można domniemywać, że podsystem dowodzenia jest tworzony w kon-kretnym celu, którym jest powodowanie sprawnego działania innych podsystemów.

Podsystem dowodzenia jest składnikiem niesamodzielnym, ponieważ jego funkcjono-wanie ma sens tylko wtedy, gdy istnieje przynajmniej jeden inny składnik systemu działania. Dodatkowo należy go traktować jako rozmyślny składnik systemu OP, gdyż jest zdolny do samodzielnego określania celów działania lub ich modyfikacji. Współ-czesne systemy dowodzenia OP charakteryzują się wysokim stopniem automatyzacji.

Cecha ta wskazuje jednoznacznie na konieczność zachowania pełnej ich spójności or-ganizacyjnej i kompatybilności technicznej (poziomej i pionowej), od najwyższych do najniższych poziomów dowodzenia¹⁰⁸.

Reasumując, pomiędzy wyodrębnionymi podsystemami zachodzi wiele skompli-kowanych relacji (zależności); to ludzie formułują cele, a w ich ramach wyznaczają zadania dla systemu OP; zadania z kolei determinują zachowania i postawy uczestni-ków tego systemu. Ludzie także dokonują wyboru sposobów działania (technologii), a stosowana technologia wpływa na wielkość i strukturę podsystemu ludzkiego (np.

niezbędne kwalifikacje w zakresie obsługi zestawów przeciwlotniczych). Struktura kształtowana jest odpowiednio do zadań i sposobów ich realizacji. Stosowane rozwią-zania strukturalne wpływają na technologię, np. sposoby podejmowania decyzji itp.

105 T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław, 1969, s. 136.

106 Tamże.

107 Tamże.

108 Zob. E. Zabłocki, Siły powietrzne, AON, Warszawa 2007, s. 37.

T. Kotarbiński defines this ingredient¹⁰⁵ 105 as an “addictive member”. The internal structure of the command &control subsystem is distinguished by:

• decision-making element, implementing decision-making processes – solving the situation problems (decision-making problems) based on the competences and knowledge of process participants and information about the state of the executive system and the environment of the AD system;

• an information element that implements the processes of gathering (acquiring), transmitting, processing, storing and sharing (distribution) of information in ac-cordance with the needs and requirements of users (decision-making system)¹⁰⁶. The information element is responsible for managing information about the en-vironment, the status of inputs and outputs, the status of individual elements of the executive system. Provides a situational picture of the system environment, in par-ticular current and future needs, allows for the creation of “situational awareness” in the decision-making system¹⁰⁷. In this aspect, the destruction or disorganisation of the command (control) subsystem usually causes the system to become unreliable, and ultimately may lead to its disorganisation. It can therefore be concluded that the com-mand & control subsystem has a significant impact on the efficiency of the entire AD system. Particularly important in this subsystem are its two features: non-indepen-dence and existence derivation. On their basis, one can presume that the command subsystem is created for a specific purpose, which is to cause efficient operation of other subsystems. The command & control subsystem is not independent, since its functioning makes sense only when there is at least a single other executive element.

Additionally it should be considered as an intentional part of the AD system, because it is able to outline the objectives or modify them independently. The modern AD command and control systems are characterised by the high degree of automation.

This feature clearly indicates the need to maintain their full organisational coherence and technical compatibility (horizontal and vertical), from the highest to the lowest levels of command¹⁰⁸.

Summing up, there are many complicated relations (dependencies) between the mentioned subsystems; the people formulate goals, and within them set tasks for the AD system; tasks, in turn, determine the behaviour and attitudes of the participants of this system. People also choose the methods of operations (technology), and the technology used affects the size and structure of the human subsystem (e.g. necessary qualifications in the field of operating air defence weapon systems). The structure is shaped according to the tasks and ways of their implementation. The applied

structur-105 T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław, 1969, p. 136.

106 Ibid.

107 Ibid.

108 Zob. E. Zabłocki, Siły powietrzne, AON, Warsaw 2007, p. 37.

O działaniu systemu OP i jego rozwoju decydują interakcje i odpowiednia kompila-cja określonych zasobów i umiejętności. Takie zbiory określane są mianem kluczowych kompetencji systemu czy zdolności wyróżniających system OP nie tylko z spośród innych systemów wojskowych, ale również spośród innych systemów OP¹⁰⁹. Umiejęt-ności i kompetencje są specyficznymi zasobami systemu OP. UmiejętUmiejęt-ności są tym, co system robi dobrze w określonym zakresie, w ramach konkretnych działań militarnych.

Kompetencje mają szerszy zakres, gdyż charakteryzują to, co system OP robi dobrze we wszystkich działaniach. Umiejętności i kompetencje są zasobami niewidzialnymi.

Dla potrzeb osiągnięcia zwycięstwa w walce ze ŚNP przeciwnika należy wyróżnić tzw.

kluczowe kompetencje (core competence), które są unikalne, trwałe, zdolne do pozy-skiwania nowej wiedzy wojskowej istotnej dla tworzenia przewagi nad przeciwnikiem powietrznym i skłonne do generowania różnorodnych działań. Zasoby w zależności od związków informacyjnych, jakie w danej chwili tworzą, należą do grupy zasobów transformowanych (przetwarzanych) lub transformujących (przetwarzających)¹¹⁰. Ope-racje na zasobach w systemie OP są inicjowane w porządku technologicznym lub przy-czynowo-skutkowym. Procesy przetwarzania zasobów w systemie OP są formułowane w postaci zadaniowej. Zadania są określane w ścisłym związku z zasobami i procesami przetwarzania zasobów w systemie OP. W rezultacie procesu przetwarzania zasobu wejściowego następuje jego „ubywanie”, co powoduje również zmiany w jego wła-ściwościach w czasie. Powoduje to ograniczenie dostępu do zasobów, wynikające np.

z ich „zużywania się”. Proces wprowadzenia zasobów do systemu OP i ich wyprowa-dzanie z niego, łącznie z ich przepływem, stanowią proces jego transformacji.

2.5. Otoczenie dalsze systemu obrony powietrznej